Shângri [ʃɑʁ̃r̝ɪ]
- Transytywno-aktywny;
- Alternacyjno-fleksyjno-inkorporujący
- Brak stałej pozycji nukleusu;
- Akcent swobodny (ruchomy dla niektórych czasowników)
- Dwa przypadki:
|
|
Przednie
|
|
Centralne
|
|
Tylne
|
| Przymknięte
|
|
iː
ɪ
eː
ʊ
ʊ̞ː
ə͂
ɔ̟
ɛ
æ
a
(ɑː)
| |
| Prawie przymknięte
|
| Półprzymknięte
|
| Średnie
|
| Półotwarte
|
| Prawie otwarte
|
| Otwarte
|
Samogłoski
|
|
Przednie
|
Centralne
|
Tylne
|
| Przymknięte
|
[ɪ] i
|
|
[ʊ] u
|
| Półprzymknięte
|
[e] e
|
[ə] ë
|
[o] o
|
| Półotwarte
|
[ɛ] ê
|
[ɔ] ô
|
| Otwarte
|
[æ] ä
|
[a] a
|
[ɑ] â
|
Spółgłoski
|
|
Wargowe
|
Koronalne
|
Dorsalne
|
Krtaniowe
|
| Zębowe
|
Dziąsłowe
|
Zadziąsłowe
|
Retrofleksyjne
|
Palatalne
|
Welarne
|
| Nosowe
|
[m] m
|
|
[n] n
|
|
[ɳ] ǹ
|
[ɲ] ñ
|
[ŋ] ŋ
|
|
Zwarte/
Afrykaty
|
Bezdźwięczne
|
[p] p
|
|
[t] t [ʦ] tz
|
|
|
[ʨ] tx
|
[k] k
|
[ʔ] ‘
|
| Dźwięczne
|
[b~ɓ] b
|
|
[d] d
|
[ʤ] dx
|
|
|
[g] g
|
|
| Szczelinowe
|
Bezdźwięczne
|
[f] f
|
[θ] ŧ
|
[s] s [ɬ] ś
|
[ʃ] ŝ
|
[ʂ] š
|
[ɕ] x
|
|
[h] h
|
| Dźwięczne
|
|
|
[z] z
|
[r̝~z̞̠] r
|
[ʒ] ẑ
|
[ʐ] ž
|
[ʑ] j
|
|
|
| Drżące
|
|
|
|
|
|
(ʀ̝ʲ)
|
[ʁ̃] ŋ̃
|
|
| Aproksymanty
|
[w] w
|
|
[l~ɑ̯] l
|
|
|
[j~e̯] y [jˠ] ỳ
|
[ɰᶨ] c
|
|
| Uderzeniowe
|
|
|
[ɾ͈͡t̚] rt
|
|
|
|
|
|
Istnieją trzy typy czasowników, które różnią się sposobem odmiany w zależności od tego czy czasownik jest tak zwanym czasownikiem "czystym" (czyli pochodzenia czasownikowego), "imiennym" (czyli został wyderywowany z rzeczowniku) bądź też "słabym" (pochodzenia przyimkowego)
- Czyste odmieniają się alternacyjnie i poprzez zmiany akcentu.
- Imienne odmieniają się przez końcówki fleksyjne, nie przyjmują sufiksów dopełnienia (przez pewne zmiany fonetyczne zanikły głoski, przez co czasowniki te klasyfikowane są na: typ nosowy, typ nienosowy i typ "ʒ").
- Słabe odmieniają się przez prefiksy pochodzenia zaimkowego.
- Dwie płci (Męska, żeńska);
- Dwa przypadki (transytyw, intransytyw);
- Określoność (trzy stopnie: dwa nieokreślone, jeden określony);
- Trzy liczby (pojedyncza, małomnoga, wielomnoga).
Rzeczowniki męskie:
„Sŋir” ‘osmoza’ (CCiR)
|
|
L. Pojedyncza
|
L. Małomnoga
|
L. Wielomnoga
|
| Nieokreślony
|
Określony
|
Nieokreślony
|
Określony
|
Nieokreślony
|
Określony
|
| Transytyw
|
|
|
|
|
|
|
| Intransytyw
|
|
|
|
|
|
|
Pozycja nukleusu niemalże nigdy nie jest stała: relacja słowa określającego do słowa określanego zależy często od ich kolejności i znaczenie może się zmienić pod względem semantycznym.
- „Nrēŋ awárt”
[nr̝eːŋ əˈwaɾ͈͡t̚]
{domINT dużyART}
‘Dom jest duży (to jego stała cecha)’
- „Awárt nrēŋ”
[əˈwaɾ͈͡t̚ nə̆ˈr̝eːŋ]
{dużyART domINT}
‘Dom jest duży (to jego aktualny/przejściowy stan)’
- Określanie rzeczowników:
- Jednosylabowe:
- Kończące się na samogłoskę krótką - wydłuża się.
- Kończące się na samogłoskę długą - dodaje się "-r" bądź "ah-".
- Kończące się na spógłoskę - wydłuża się samogłoskę bądź bądź dodane "-Vr".
- Dwusylabowe:
- Jeśli występują dwie samogłoski krótkie i słowo ma akcent paroksytoniczny, zmienia się go na oksytoniczny.
- Jeśli występują dwie samogłoski krótkie i słowo ma akcent oksytoniczny, dodaje się "-r" bądź "ah-".
- Jeśli występuje samogłoska długa i słowo kończy się na samogłoskę, dodaje się "-r".
- Jeśli występuje samogłoska długa i słowo kończy się na spółgłoskę, dodaje się "ah-".
