Język tahareński: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 337: | Linia 337: | ||
====Czasowniki modalne==== | ====Czasowniki modalne==== | ||
− | :Obligative | + | {| class="wikitable" |
− | + | ! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Rodzaj | |
− | + | ! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Rdzeń | |
− | + | ! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Znaczenie | |
− | + | |- | |
− | + | | colspan="3" | Obligative | |
− | + | | colspan="3" | čel- | |
− | + | | colspan="3" | musieć<br> | |
− | + | |- | |
− | + | | colspan="3" | Necessitative | |
− | + | | colspan="3" | seet- | |
− | + | | colspan="3" | potrzebować<br> | |
− | + | |- | |
+ | | colspan="3" | Jussive | ||
+ | | colspan="3" | uen- | ||
+ | | colspan="3" | mieć powinność<br> | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Optative | ||
+ | | colspan="3" | iši- | ||
+ | | colspan="3" | życzyć | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Desiderative | ||
+ | | colspan="3" | uel- | ||
+ | | colspan="3" | chcieć | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Dubitative | ||
+ | | colspan="3" | kok- | ||
+ | | colspan="3" | wątpić | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Potentional | ||
+ | | colspan="3" | maax- | ||
+ | | colspan="3" | to may, to might | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Hypothetical | ||
+ | | colspan="3" | dit- | ||
+ | | colspan="3" | to would, maybe, perhaps | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Eventive | ||
+ | | colspan="3" | meev- | ||
+ | | colspan="3" | to could | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Permissive | ||
+ | | colspan="3" | les- | ||
+ | | colspan="3" | pozwalać, zezwalać | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Precative | ||
+ | | colspan="3" | raḫ- | ||
+ | | colspan="3" | prosić, pytać, domagać się | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Abilitive | ||
+ | | colspan="3" | mot- | ||
+ | | colspan="3" | być w stanie | ||
+ | |- | ||
+ | | colspan="3" | Originative | ||
+ | | colspan="3" | čen- | ||
+ | | colspan="3" | zaczynać | ||
+ | |} | ||
====Czasowniki niefinitywne==== | ====Czasowniki niefinitywne==== |
Wersja z 00:18, 16 mar 2020
Język tahareński Taharanï celi | |
---|---|
Utworzenie: | Artaxes w 2017 kontynuowany przez Borlacha w 2020[1] |
Używany w (Kyon): | Ajdynir, Królestwo Tahareńskie |
Regiony (Kyon): | Ajdyniriana |
Liczba użytkowników (Kyon) | do ustalenia |
Sposoby zapisu: | pismo tahareńskie (abdżad persko-arabski) pismo ajdyniriańskie alfabet łaciński |
Typologia: | aglutynacyjny VSO |
Klasyfikacja: | Język pradahicki (†)
|
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język tahareński, lub raczej język nowotahareński (tah. Taharanï celi [taharanɯ celi]) — język autorstwa Artaxesa, za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez Borlacha na potrzeby projektu Kyonu. Jest to język należący do większej rodziny języków dahickich oraz rodzima mowa Tahareńczyków, stanowiąca wraz z językiem ajdyniriańskim lingua francę na rozległych obszarach Ajdyniriany. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków Królestwa Tahareńskiego, prowincji wchodzącej w skład Ajdyniru. Jest to język aglutynacyjny, charakteryzujący się całkowym zanikiem przypadków gramatycznych, odmiany przez osoby i brakiem rodzaju gramatycznego[2].
Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na stronie Artaxesa.
(Opisać historię i rozwój w ramach kąłordu)
Fonologia
Samogłoski
Krótkie | Długie | |||
---|---|---|---|---|
Przednie | Tylne | Przednie | Tylne | |
Przymknięte | i · y | ɯ · u | iː · y: | ɯ: · uː |
Średnie | e · ø | o | e: · ø: | oː |
Otwarte | a | aː |
Harmonia samogłoskowa
Przednie | Tylne | |||
---|---|---|---|---|
Niezaokrąglone | Zaokrąglone | Niezaokrąglone | Zaokrąglone | |
Wysokie | i | y | ɯ | u |
Niskie | e | ø | a | o |
Spółgłoski
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Miękkopod. | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | n | |||||
Zwarte | bezdźwięczne | p | t | c | k | ||
dźwięczne | b | d | ɟ | g | |||
Afrykaty | bezdźwięczne | t͡ʃ | |||||
dźwięczne | d͡ʒ | ||||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f | s | ʃ | x | h | |
dźwięczne | v | z | ʒ | ɣ | |||
Drżące | r | ||||||
Aproksymanty | l | j | w |
Struktura sylaby
Struktura sylaby w języku tahareńskim to CVCC, gdzie V to dowolna samogłoska a C dowolna spółgłoska.
Akcent
W języku tahareńskim akcent pada zawsze na pierwszą sylabę wyrazu.
Pismo
Zapis łaciński
Samogłoski
i | ii | ü | üü | ï | ïï | u | uu |
[i] | [iː] | [y] | [y:] | [ɯ] | [ɯ:] | [u] | [u:] |
e | ee | ö | öö | o | oo | ||
[e] | [e:] | [ø] | [ø:] | [o] | [o:] | ||
a | aa | ||||||
[a] | [a:] |
Spółgłoski
p | t | c | k | |
[p] | [t] | [c] | [k] | |
b | d | y | g | |
[b] | [d] | [ɟ] | [g] | |
č | j | |||
[t͡ʃ] | [d͡ʒ] | |||
f | s | š | ḫ | h |
[f] | [s] | [ʃ] | [x] | [h] |
v | z | ž | x | |
[v] | [z] | [ʒ] | [ɣ] | |
m | n | |||
[m] | [n] | |||
r | l | |||
[r] | [l] | |||
i | u | |||
[j] | [w] |
Zapis persko-arabski
Zapis ajdyniriański
Gramatyka
Określoność i nieokreśloność
W języku tahareńskim określoność i nieokreśloność wyraża się poprzez odpowiedni sufiks doklejany na koniec rzeczownika.
- Sufiks określoności: -(e)t
Wyraża wskazanie na konkretny, określony lub wcześniej wspomniany obiekt, na przykład:
- tooget - "ta góra"[3]
- Sufiks nieokreśloności: -(e)n
Wyraża wskazanie na nieokreślony, dowolny lub właśnie wprowadzany do rozmowy obiekt, na przykład:
- toogen - "jakaś góra"[4]
Posesywność
man - druh, przyjaciel, kompan | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Jeden posiadacz | Więcej posiadaczy | |||||||||||
1. | ši- | šiman | mój druh | ne- | neman | nasz druh | ||||||
2. | mi- | miman | twój druh | de- | deman | wasz druh | ||||||
3. | i- | iman | jego druh | u- | uman | ich druh |
Prefiksy dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (ši- oraz mi-) są w pewnym stopniu podobne do zaimków dzierżawczych dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej w ajdyniriańskim (kshûn "mój" oraz mûn "twój"). Jest to prawdopodobnie efekt wpływu ajdyniriańskiego na rozwój języka nowotahareńskiego.
Czasownik
Strona czasownika
- Strona aktywna: -ø
Strona aktywna jest podstawową formą tahareńskich czasowników, na przykład:
- did - "obserwować"
- Strona medialna: -im / -ïm
Charakterystyczną cechą strony medialnej jest to, że obiekt czynności pozornie jest podmiotem w zdaniu, mimo iż faktycznie jest on bliższy obiektowi strony biernej, na przykład:
- didim · "obserwować się"
- Strona kauzatywna: -aḫ / -eḫ
Strona kauzatywna wyraża powodowanie jakiejś czynności, na przykład:
- dideḫ - "pokazywać"
Aspekt
Aspekt podstawowy
- Statyczny: -es-
- Np: dides - "widzieć"
- Progresywny: -ø
- Np: did - "obserwować"
Aspekt drugorzędny
- Inceptive: -or / -ör
- Np: didör - "zacząć obserwować"
- Continuative: -on / -ön
- Np: didön - "wciąż obserwować"
- Pausative: -aš / -eš
- Np: dideš - "przestać obserwować" (chwilowo)
- Terminative: -ut / -üt
- Np: didüt - "przestać obserwować" (ostatecznie)
Czasy
Sufiks | Przykład | Znaczenie | |
---|---|---|---|
Zaprzeszły | -ok / -ök | didök | obserwować
(w odległej przeszłości) |
Przeszły | -oč / -öč | didöč | obserwować
(w nieodległej przeszłości) |
Nieprzeszły | -ø | did | obserwować
(obecnie lub w przyszłości) |
Negacja
W tahareńskim negacja odbywa się poprzez dodanie partykuły lo na początku zdania.
- lo me did - "Nie obserwuję"
Czasowniki modalne
Rodzaj | Rdzeń | Znaczenie | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Obligative | čel- | musieć | ||||||
Necessitative | seet- | potrzebować | ||||||
Jussive | uen- | mieć powinność | ||||||
Optative | iši- | życzyć | ||||||
Desiderative | uel- | chcieć | ||||||
Dubitative | kok- | wątpić | ||||||
Potentional | maax- | to may, to might | ||||||
Hypothetical | dit- | to would, maybe, perhaps | ||||||
Eventive | meev- | to could | ||||||
Permissive | les- | pozwalać, zezwalać | ||||||
Precative | raḫ- | prosić, pytać, domagać się | ||||||
Abilitive | mot- | być w stanie | ||||||
Originative | čen- | zaczynać |
Czasowniki niefinitywne
Przymiotniki
Przysłówki
Zaimki
Zaimki osobowe
Honoryfiki
Zaimki zwrotne, wzajemne i wspólne
Przyimki
Przyimki przestrzenne
Inne przyimki
Partykuły
Spójniki
Przydawki
Partykuły polarności
Liczebniki
Liczba | L. główny | L. porządkowy | L. powielony | L. wielokrotny | L. rankingujący |
---|---|---|---|---|---|
1 | ine | inexe | inceren | ingïïr | inčerge |
2 | pirie | ||||
3 | halfa | ||||
4 | pöški | ||||
5 | kešte | ||||
6 | mašḫa | ||||
7 | kudïš | ||||
8 | semie | ||||
9 | tamax | ||||
10 | tiimaj | ||||
11 | tiimajini | ||||
20 | pirietiij | ||||
21 | pirietiij ine | ||||
100 | doxum | ||||
120 | doxum pirietiij | ||||
121 | doxum pirietiij ine | ||||
200 | piriedoxum | ||||
1000 | gislem | ||||
10000 | tiimaj gislem |