Język wigierski/Restart: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Linia 9: | Linia 9: | ||
= Klasyfikacja = | = Klasyfikacja = | ||
− | ==== | + | ==== Wczesne własne innowacje ==== |
+ | |||
+ | * zamiana harmonii samogłoskowej na palatalizację (''ä, ü > ʲa, ʲu'') | ||
+ | |||
+ | ==== Późniejsze własne innowacje ==== | ||
+ | |||
+ | * rozwój akcentu swobodnego i tonicznego | ||
+ | * całkowita reorganizacja systemu przypadków | ||
+ | * ''ks > š'' | ||
+ | |||
+ | ==== Własne archaizmy ==== | ||
+ | |||
+ | * brak spirantyzacji ''c > s'' (występuje we wszystkich BF) | ||
==== Cechy wspólne z liwońskim ==== | ==== Cechy wspólne z liwońskim ==== | ||
+ | |||
+ | * zmiana /h/ w zwarcie krtaniowe i dalej w "złamany ton" | ||
+ | * rozwój niektórych długich samogłosek (''öö > ie'', ''aa > ō'') | ||
+ | * lenicja prowadząca do utraty gradacji spółgłoskowej | ||
==== Cechy peryferyjne (współdzielone z północno-BF) ==== | ==== Cechy peryferyjne (współdzielone z północno-BF) ==== | ||
Linia 17: | Linia 33: | ||
* brak samogłoski tylnej niezaokrąglonej /ɤ/ | * brak samogłoski tylnej niezaokrąglonej /ɤ/ | ||
* dyftongizacja długich średnich i niskich (''ee > ie'' itd.) - ''to raczej nie jest cecha peryferyjna, ale innowacja współdzielona z litewskim'' | * dyftongizacja długich średnich i niskich (''ee > ie'' itd.) - ''to raczej nie jest cecha peryferyjna, ale innowacja współdzielona z litewskim'' | ||
+ | * zachowanie wygłosowych samogłosek | ||
= Fonologia = | = Fonologia = |
Wersja z 01:22, 25 lut 2020
Ta strona opisuje restart języka wigierskiego rozwijany od stycznia 2020. Rozwijany tu projekt całkowicie odbiega od wcześniejszych opisów wigierskiego, choć kontynuuje ten sam ogólny zamysł.
Rozwój języka jest tutaj pokazywany "od kuchni" - ostateczne decyzje mogą podlegać częstym zmianom. Artykuł może nawet zawierać wewnętrzne sprzeczności.
Gdy projekt będzie "w miarę gotowy", zastąpi wcześniejsze opisy wigierskiego. Chyba że w międzyczasie zostanie porzucony.
Cele, zamysły i powody restartu
Klasyfikacja
Wczesne własne innowacje
- zamiana harmonii samogłoskowej na palatalizację (ä, ü > ʲa, ʲu)
Późniejsze własne innowacje
- rozwój akcentu swobodnego i tonicznego
- całkowita reorganizacja systemu przypadków
- ks > š
Własne archaizmy
- brak spirantyzacji c > s (występuje we wszystkich BF)
Cechy wspólne z liwońskim
- zmiana /h/ w zwarcie krtaniowe i dalej w "złamany ton"
- rozwój niektórych długich samogłosek (öö > ie, aa > ō)
- lenicja prowadząca do utraty gradacji spółgłoskowej
Cechy peryferyjne (współdzielone z północno-BF)
- brak samogłoski tylnej niezaokrąglonej /ɤ/
- dyftongizacja długich średnich i niskich (ee > ie itd.) - to raczej nie jest cecha peryferyjna, ale innowacja współdzielona z litewskim
- zachowanie wygłosowych samogłosek
Fonologia
Samogłoski
Wigierski posiada standardowy, 5-samogłoskowy system z rozróżnieniem iloczasu. Krótkie nieśrednie samogłoski (a, i, u) są wyraźnie zredukowane (podobnie jak w litewskim).
przednie | centralne | tylne | |
---|---|---|---|
przymknięte | i /ɪ/, ī /iː/ | u /ʊ/, ū /uː/ | |
średnie | e /e/, ē /eː/ | o /ɔ/, ō /ɔː/ | |
otwarte | a /ɐ/, ā /aː/ |
Następujące sekwencje są dyftongami:
i | u | a | e | o | |
---|---|---|---|---|---|
a | ai /ai̯/ | au /au̯/ | |||
e | ei /ei̯/ | eu /eu̯/ | ea /ea̯/ | ||
i | iu /iu̯/ | ie /ie̯/ | |||
o | oi /ɔi̯/ | ou /ɔu̯/ | |||
u | ui /ui̯/ | uo /uɔ̯/ |
Rozwój krótkich samogłosek
PBF | wig. | Przykłady, uwagi |
---|---|---|
*a | a | *kala > kala "ryba" |
*e | e | *emä > ema "matka" |
*i | i | *icä > ica "ojciec" |
*o | o | *toci > toci "prawda" |
*u | u | *tupa > tuba "pokój" |
*ä | e | po wargowych: *märkä > merga "mokry", *väki > vegi "osoba" |
ʲa | *käci > čaci "ręka", *tähti > caʔdi "gwiazda | |
*ü | i | po wargowych: *pühä > piʔva "święty", |
ʲu | *külma > čulma "zimny", *hüvä > juva "dobry" |
Rozwój długich samogłosek
PBF | wig. | Przykłady, uwagi |
---|---|---|
*aa | ō | *saari > sōri "wyspa" |
*ee | ie | *keeli > kieli "język" |
*ii | ī | *viici > vīci "pięć"; *viisas > vīzas "mądry" |
*oo | uo | *joodak > juoda "pić" |
*uu | ū | *kuuci > kūci "sześć"; *suuri > sūri "duży" |
*ää | ea | *pää > pea "głowa", *väärä > veara "zły, fałszywy" |
*öö | ie | *söödäk > sieda "jeść"; *öö > ie "noc" |
*üü | iu | *müüdäk > miuda "sprzedawać"; *tüüni > ciuni "spokój" |
Rozwój dyftongów
PBF | wig. | Przykłady, uwagi |
---|---|---|
*ai | ? | TODO |
*ei | ? | TODO |
*oi | ? | TODO |
*ui | ? | TODO |
*äi | ? | TODO |
*üi | ? | TODO |
*au | ? | TODO |
*ou | ? | TODO |
*iu | ? | TODO |
*äü | ? | TODO |
*eü | ? | TODO |
*iü | ? | TODO |
Rozwój nosówek
Spółgłoski
Wargowe | Koronalne | Palatalne | Welarne | ||
---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m /m/ | n /n/ | ṅ /ɲ/ | ||
Zwarte | bezdźw. | p /p/ | t /t/ | k /k/ | |
dźw. | b /b/ | d /d/ | |||
Afrykaty | c /t͡s/ | č /t͡ʃ/ | |||
Szczelinowe | bezdźw. | s /s/ | š /ʃ/ | ||
dźw. | z /z/ | g /ɣ/ | |||
Półotwarte | v /ʋ/ | j /j/ | |||
Boczne | l /l̪/ | ľ /ʎ/ | |||
Drżące | r /r/ |