Język ërütat: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{AM}}
 
'''Język ərütat''' '''(Ərütat gölı ['ərytɑt 'gʰœlɯ])''' - język aglutynacyjno-polisyntetyczny. Gramatycznie wzorowany na języku tureckim, leksykalnie nie ma praktycznie zapożyczeń. Pozwala na utworzenie bardzo złożonych kombinacji wyrazowych dzięki rozbudowanemu słowotwórstwu.  
 
'''Język ərütat''' '''(Ərütat gölı ['ərytɑt 'gʰœlɯ])''' - język aglutynacyjno-polisyntetyczny. Gramatycznie wzorowany na języku tureckim, leksykalnie nie ma praktycznie zapożyczeń. Pozwala na utworzenie bardzo złożonych kombinacji wyrazowych dzięki rozbudowanemu słowotwórstwu.  
  
Linia 28: Linia 29:
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center;" | Ee
 
| style="text-align: center;" | Ee
| style="text-align: center;" | ɛ
+
| style="text-align: center;" | e
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center;" | Əə
 
| style="text-align: center;" | Əə
| style="text-align: center;" | ə
+
| style="text-align: center;" | ə, ɛ, ɐ, ʌ
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center;" | Ff
 
| style="text-align: center;" | Ff
Linia 469: Linia 470:
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-style: italic;" | ə (on/ona/ono)
 
| style="text-align: center; font-style: italic;" | ə (on/ona/ono)
| style="text-align: center; font-style: italic;" | -ө
+
| style="text-align: center; font-style: italic;" | -(ğ)ө
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-style: italic;" | ler (my)
 
| style="text-align: center; font-style: italic;" | ler (my)
Linia 522: Linia 523:
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! colspan="2" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czasownik '''ür'''ıglöred (zjeść) w czasie teraźniejszym II
+
! colspan="2" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czasownik '''ür'''ıglöred (zjeść) w czasie przeszłym dokonanym
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Osoba
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Osoba
Linia 561: Linia 562:
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! colspan="2" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czasownik '''ür'''ıglöred (zjeść) w czasie teraźniejszym II
+
! colspan="2" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czasownik '''ür'''ıglöred (zjeść) w czasie zaprzeszłym
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Osoba
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Osoba
Linia 594: Linia 595:
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! colspan="2" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Końcówki w czasach przeszłych
+
! colspan="2" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Końcówki w czasach przyszłych
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Osoba
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Osoba
Linia 623: Linia 624:
 
Przykłady zdań w czasach przyszłych:
 
Przykłady zdań w czasach przyszłych:
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! colspan="3" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czasy przeszłe
+
! colspan="3" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czasy przyszłe
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czas
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Czas
Linia 647: Linia 648:
 
Przykład użycia:
 
Przykład użycia:
 
<pre>
 
<pre>
Am kıpağag çömredegles. - Jutro idziemy do sklepu
+
Am lograğag çömredegles. - Jutro idziemy do sklepu
 
</pre>
 
</pre>
  
Linia 725: Linia 726:
 
! colspan="1" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Biernik
 
! colspan="1" style="text-align: center; font-weight: bold;" | Biernik
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | kö
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | kö
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | ınğe
+
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | ınıqe
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | ür
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | ür
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | lerret
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | lerret
Linia 875: Linia 876:
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Polisyntetyczny
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Polisyntetyczny
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Təqəkıröcırülogravaredenrefre lub Təqəkırötcırüxelogravaredenrefre.
+
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Təqəkıröcırülogravaradanrafra lub Təqəkırötcırüxelogravaradanrafra.
 
|-
 
|-
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Interpretacyjny
 
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Interpretacyjny
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Kıröt cırülogravaredenrefre lub Cırülogravakıröredenrefre.
+
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Kıröt cırülogravaradanrafra lub Cırülogravakıröredenrefre.
 
|}
 
|}
 +
 +
Myjąc psa gąbką z sklepu jadłem obiad: (obiad - z̧lik)
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | Sposób przedstawienia zdania
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | Efekt
 +
|-
 +
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Klasyczny
 +
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Kıröt cırüxe lograva glöse z̧liket təqrödönröfrö.
 +
|-
 +
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Polisyntetyczny
 +
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Təqəkıröcırülogravaglösez̧likredenrefre lub Təqəkırötcırüxelogravaglösez̧liketredenrefre.
 +
|-
 +
| style="text-align: center; font-weight: bold;" | Interpretacyjny
 +
| style="text-align: center; font-style: italic;" | Kıröt z̧likese cırülogravaredenrefre lub Cırülogravakıröz̧likeseredenrefre.
 +
|}
 +
 +
W takich przypadkach forma polisyntetyczna jest naprawdę rzadko używana, a forma interpretacyjna może być przedstawiona rozmaitymi metodami.
  
 
=== Zapis nazw geograficznych ===
 
=== Zapis nazw geograficznych ===
 
Zapisując nazwę geograficzną należy się stosować do wymowy nazwy danego miejsca w języku w nim używanym. Należy się jednak stosować do zasad budowy sylaby w erutacie, dlatego przy zbitkach spółgłosek (lub samogłosek) należy je oddzielić poprzednią samogłoską (lub spółgłoską), np. Doy'''o'''çlan'''a'''d - Niemcy, od „Deutschland”.
 
Zapisując nazwę geograficzną należy się stosować do wymowy nazwy danego miejsca w języku w nim używanym. Należy się jednak stosować do zasad budowy sylaby w erutacie, dlatego przy zbitkach spółgłosek (lub samogłosek) należy je oddzielić poprzednią samogłoską (lub spółgłoską), np. Doy'''o'''çlan'''a'''d - Niemcy, od „Deutschland”.
 
== Zapis ==
 
== Zapis ==
 +
=== Pismo birmańskie ===
 
Oprócz alfabetu azerskiego, erutat może być zapisywany alfabetem birmańskim.
 
Oprócz alfabetu azerskiego, erutat może być zapisywany alfabetem birmańskim.
  
Linia 968: Linia 988:
  
 
k+l က္လ
 
k+l က္လ
 
  
  
Linia 975: Linia 994:
  
 
Biramarav lerıği. (Pismo birmańskie, dosł. birmańskie pisanie) - ဘိဝမဝထ် လယ်ဝီးခိ။
 
Biramarav lerıği. (Pismo birmańskie, dosł. birmańskie pisanie) - ဘိဝမဝထ် လယ်ဝီးခိ။
 +
 +
=== Pismo eruckie (Kyon) ===
 +
Poza używanymi na komputerze transkrypcjami (łacińską i birmańską) na Kyonie używa się 'Ərütatrav lerığı' ('''အေဝူးတတြထ် လယ်ဝီးခီး''').
 +
Pismo to jest rodzajem abugidy, jednakże podstawą każdego znaku jest nie spółgłoska, lecz samogłoska. Samogłoski są zaznaczane za pomocą znaków diakrytycznych.
 +
 +
==== Alfabet ====
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | ALFEBET ERUTCKI
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:a12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:e12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:ə12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:ı12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:i12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:o12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:ö12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:u12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:ü12.png]]
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | LITERY UŻYWANE W
 +
ZBITKACH SPÓŁGŁOSEK
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:h12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:l12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:r12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:v12.png]]
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:y12.png]]
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | PODSTAWA SPÓŁGŁOSEK
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:pods12.png]]
 +
|}
 +
 +
==== Samogłoski ====
 +
Samogłoski są zaznaczane jako znaki diakrytyczne na lub przed znakami.
 +
Zapis ten nie pokrywa się z fonotaktyką języka erutat.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | SPÓŁGŁOSKI DOŁĄCZANE DO LITERY /E/
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:13DUPA.png]]
 +
|}
 +
 +
==== Zbitki spółgłosek ====
 +
W przypadku wystąpienia zbitek spółgłosek z '''h, l, r, v lub y''' dodawane są dodatkowe znaki
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
! style="text-align: center; font-weight: bold;" | ZBITKI SAMOGŁOSKOWE DO SYLABY /TE/
 +
|-
 +
| style="text-align: center;" | [[Plik:13KUPA.png]]
 +
|}
 +
 +
Przykład:
 +
 +
<span style="font-size: 12pt">'''N<span style="color:#0000FF">y</span><span style="color:#FF0000">e</span>l<span style="color:#FF0000">e</span>ş<span style="color:#FF0000">e</span>r<span style="color:#FF0000">e</span>t <span style="color:#FF0000">a</span>k<span style="color:#FF0000">ı</span>d<span style="color:#FF0000">a</span>m<span style="color:#FF0000">a</span>f<span style="color:#FF0000">a</span>r<span style="color:#FF0000">a</span> v<span style="color:#FF0000">ə</span>d<span style="color:#0000FF">r</span><span style="color:#FF0000">ə</span>d<span style="color:#FF0000">ə</span>ğ.'''</span> (Karm gęsi wroga swego.)
 +
 +
<span style="font-size: 12pt">'''နျယ်လယ်သယ်ဝယ်တ် အကီးဓမဖဝ ထေဓြေဓေခ်။'''</span>
 +
 +
[[Plik:De12.png]]
 +
 +
==== Interpunkcja ====
 +
Koniec zdania kończy zaznacza się nawiasem ostrym ('''⟩'''), przecinek zaznacza się pięcioma kropkami między zdaniami ('''⁙''').
 +
 +
 +
 +
 +
 +
 +
  
 
== Przykładowy tekst ==
 
== Przykładowy tekst ==
Linia 1001: Linia 1102:
  
 
'' ပယ်ဇြယ်ဝယ်ထ် ဟ၊ထီးဝြယ်ထ် သနွဈယ်ဝယ်သယ်ဝ် တြိဇယ်တျယ်နြယ် ထြော်တိ လယ်ပိသော်ကီးဝေါ်သယ်ဝ် ဟ၊သြိတယ်ကီးဝေါ်သယ်ဝ် ပြယ်ဘယ်ဝယ်ဓယ်နြယ်ဖယ်သယ်။'' [w budowie]
 
'' ပယ်ဇြယ်ဝယ်ထ် ဟ၊ထီးဝြယ်ထ် သနွဈယ်ဝယ်သယ်ဝ် တြိဇယ်တျယ်နြယ် ထြော်တိ လယ်ပိသော်ကီးဝေါ်သယ်ဝ် ဟ၊သြိတယ်ကီးဝေါ်သယ်ဝ် ပြယ်ဘယ်ဝယ်ဓယ်နြယ်ဖယ်သယ်။'' [w budowie]
 +
== Zobacz też ==
  
 
[[Kategoria:Języki Kyonu|Ərütat]]
 
[[Kategoria:Języki Kyonu|Ərütat]]

Wersja z 13:09, 17 sty 2019

Język ərütat (Ərütat gölı ['ərytɑt 'gʰœlɯ]) - język aglutynacyjno-polisyntetyczny. Gramatycznie wzorowany na języku tureckim, leksykalnie nie ma praktycznie zapożyczeń. Pozwala na utworzenie bardzo złożonych kombinacji wyrazowych dzięki rozbudowanemu słowotwórstwu.


Fonologia

Alfabet

Do zapisu używany jest alfabet azerski. Fonologicznie język ten najbardziej zbliżony jest do języków tureckich:

Alfabet ərütat IPA
Aa ɑ
Bb b
Cc ʤ
Çç ʧ
Dd d
Ee e
Əə ə, ɛ, ɐ, ʌ
Ff f
Gg
Ğğ ʔ
Hh h
ɯ
İi ɪ
Z̧z̧ ʒ
Kk k
Qq g
Ll l
Mm m
Nn n
Oo ɔ
Öö œ
Pp p
Rr r
Ss s
Şş ʃ
Tt t
Uu u
Üü y
Vv w
Xx ʦ
Yy j
Zz z

W erutat nie może dojść do sytuacji, w której są dwie samogłoski pod rząd. Spółgłoski też nie mogą się łączyć w zbitki, z wyjątkami zbitek, gdzie drugą literą jest r, v, y, h lub l. Akcent jest dynamiczny, stały pod względem fonetycznym w zależności od długości wyrazu:

  • w wyrazach dwusylabowych jest oksytoniczny (pada na ostatnią sylabę)
  • w wyrazach trzysylabowych jest inicjalny (pada na pierwszą sylabę)
  • w wyrazach czterosylabowych i pięciosylabowych jest proparoksytoniczny (pada na trzecią sylabę od tyłu), akcent poboczny jest natomiast oksytoniczny
  • w wyrazach mających więcej, niż pięć sylab akcent pada na drugą sylabę od początku, a poboczny jest proparoksytoniczny
  • w rzadkich sytuacjach powyżej dziesięciu sylab w wyrazie akcent pada na trzecią sylabę od początku, a poboczny pozostaje proparoksytoniczny

Morfologia

Zasady odmian

Ostatnia samogłoska w rdzeniu jest podstawą odmiany wyrazów w języku ərütat:

Typy odmian w erutacie
Numer odmiany Ostatnia samogłoska wyrazu Końcówka
I a, ı, o, u -a
II e, i, ö, ü -e
III ə -ə (-o, -ö, -u, -ü)

Przykładem tego są zasady tworzenia liczby mnogiej:

Zasady tworzenia liczby mnogiej
Podstawa wyrazu Końcówka Efekt Znaczenie
Uş -(aar Uşaşar Wody
Kırö -(eer Kıröşer Psy
Tınə -(əər Tinəşər Śliwki

Tworzenie części mowy

Rozbudowane słowotwórstwo pozwala na utworzenia przymiotnika, czasownika (w każdej stronie - czynnej, biernej i zwrotnej) i przysłówka. Kolejne części mowy tworzy się dodając końcówki:

I. Rzeczownik (brak końcówek), np. tınə - śliwka
 II. Przysłówek (+rө*), np. tınərə - śliwkowo
  IIIa. Przymiotnik (+v), np. tınərəv - śliwkowy
  IIIb. Czasownik w stronie czynnej (+d), np. tınərəd - śliwkować
   IVa. Czasownik w stronie biernej (+өq), np. tınərədəq - śliwkowany
   IVb. Czasownik w stronie zwrotnej (xı+), np. xıtınərəd - śliwkować się

Rzeczownik

Rzeczowniki odmieniają się przez liczby i przypadki. Nie rozróżnia się rodzajów gramatycznych. Podobnie jak w innych częściach mowy, przy dodawaniu końcówek należy się stosować do typu odmiany. Do rzeczowników zaliczane są także liczebniki, które podlegają słowotwórstwu i odmianom. Identycznie do rzeczownika odmienia się zaimek.

Liczba

Liczba jest pierwszą końcówką aglutynacyjną, które jest dodawana za rdzeniem. Liczbę mnogą tworzy się końcówką -(ө)şөr, gdzie ,,ө" to samogłoska zależna od rodzaju odmiany. Liczbę mnogą można utworzyć od każdego rzeczownika, gdyż ərütat nie dzieli rzeczowników na policzalne i niepoliczalne, np. 'uş - uşaşar' to dosłownie 'woda - wody'. Przykładowo, istnieje różnica między ,,butelką wody" a ,,butelką wód".

Deklinacja

Przypadek gramatyczny to druga, po liczbie, końcówka dodawana do rzeczownika. Wyróżnia się 10 przypadków o zastosowaniach podobnych do polskich. Jeden z przypadków - wołacz jest przypadkiem używanym znacznie częściej niż w polskim. W deklinacji obowiązuje harmonia samogłosek:

Deklinacja
Przypadek Pytania (ərütat) Pytania (polski) Końcówka Przykład Znaczenie
Mianownik av? lav? kto? co? -∅ vüd góra
Biernik ev? lav? kogo? co? -(ө)t vüdet górę
Dopełniacz dev? czyj? -(ө)dө vüdede góry
Celownik uv? luv? kluv? komu? czemu? przy czym? -(ө)sө vüdese górze/przy górze
Narzędnik ov? lov? kim? czym? -(ө)xө vüdexe górą/z górą
Ablatyw çe ev? çe lüv? od kogo? od czego? -(ө)vө vüdeve z góry / (od góry)
Miejscownik do? gdzie? -(ө)zө vüdeze np. na górze/w górze
Wołacz - - -өğө vüdeğe góro!
Allatyw eğ ev? eğ lüv? do kogo? do czego? -(ө)ğөğ vüdeğeğ na górę / (do góry)
Adessyw ker ev? ker lüv? za/przed kim? za/przed czym? -(ө)h vüdeh przed górą / (za górą)

Aby utworzyć liczbę mnogą w danym przypadku należy doczepić do formy l.mn. końcówkę przypadka, np. vüdeşereğeğ - do gór.

Zdrobnienia/zgrubienia

Zgrubienia i zdrobnienia także są częściej używane niż w polskim. Jest to trzecia końcówka, doczepiana po liczbie i przypadku. Końcówka zdrobnienia to -(Ө)çӨn, a zgrubienia -(Ө)lӨg, np. xəçən - serek, xələg - serzysko. Przykładem zastosowania trzech końcówek w jednym wyrazie to np. xəşərəvəçən - od serków

Zaimki dzierżawcze

Czwartą i ostatnią końcówką aglutynacyjną jest zaimek dzierżawczy, przydzielany zgodnie z harmonią samogłosek:

Zaimki dzierżawcze
Zaimek polski Końcówka ərütat Przykład Znaczenie
mój -(ө)kөsө kırökese mój pies
twój -(ө)mөfөrө kırömefere twój pies
jego/jej -(ө)yө kıröye jego/jej pies
nasz -(ө)lөrө kırölere nasz pies
wasz -(ө)pөrө kıröpere wasz pies
ich -(ө)yөnөrө kıröyenere ich pies

np. kıröşereğeğçeneyenere - do ich piesków

Czasownik

W erutat czasowniki są zawsze na końcu zdania, z uwagi na szyk zdania SOV.

Czasy gramatyczne

Czasy teraźniejsze

W każdym czasie teraźniejszym czasowniki mają te same końcówki osobowe, czasy rozróżnia się pod końcówce czasu:

Końcówki w czasach teraźniejszych
Osoba Końcówka
kle (ja) -өk
mağö (ty) -өz
ə (on/ona/ono) -∅
ler (my) -glөs
per (wy) -mөx
ərə (oni/one) -rөr
İ (forma grzecznościowa) -yөy
Czas teraźniejszy I

Czas teraźniejszy I odnosi się do czynności ogólnej i powtarzalnej. Budowa czasownika w tym czasie polega na dodaniu do bezokolicznika końcówki czasu (-Өf-) i odpowiedniej końcówki osobowej. Przykład odmiany:

Czasownik glöred (jeść) w czasie teraźniejszym I
Osoba Forma
kle (ja) glöredefek
mrö (ty) glöredefez
ə (on/ona/ono) glöredef
ler (my) glöredefegles
per (wy) glöredefemex
ərə (oni/one) glöredefrer
İ (forma grzecznościowa) glöredefyey

Przykład użycia: Xəyet glöredefegles. - (My) jemy ser. (dosł. "Ser jemy.")

Czas teraźniejszy II

Czas teraźniejszy II odnosi się do czynności, dziejącej się w momencie wypowiedzi (na zasadzie podobnej do angielskiego present continous). Budowa czasownika w tym czasie polega na dodaniu do bezokolicznika końcówki czasu (-ӨğӨrӨ-) i odpowiedniej końcówki osobowej. Przykład odmiany:

Czasownik glöred (jeść) w czasie teraźniejszym II
Osoba Forma
kle (ja) glöredeğereyek
mrö (ty) glöredeğereyez
ə (on/ona/ono) glöredeğere
ler (my) glöredeğeregles
per (wy) glöredeğeremex
ərə (oni/one) glöredeğererer
İ (forma grzecznościowa) glöredeğereyey

Przykład użycia: Klöyet glöredeğereyek. - (Ja teraz) jem jabłko. (dosł. "Jabłko [teraz] jem.")

Formy teraźniejsze z czasownikiem ,,być"

Erutat nie posiada czasownika być, więc w takich przypadkach należy dodać końcówkę teraźniejszą do dopełnienia. Określany rzeczownik (dopełnienie) nie może się deklinować, ale podlega każdej innej formie odmiany.

Rzeczownik kırö (pies) z czasownikiem być
Osoba Forma
kle (ja) kıröyek
mrö (ty) kıröyez
ə (on/ona/ono) kırö
ler (my) kırögles
per (wy) kırömex
ərə (oni/one) kırörer
İ (forma grzecznościowa) kıröyey

Przykład użycia: Kıröyez. - Jesteś psem. (dosł. "Pies jesteś.")

Czasy przeszłe

Erutat posiada pewną cechę języków fleksyjnych - przedrostki dokonane, działające na zasadzie podobnej do języka polskiego lub litewskiego. Podobnie jak w czasie teraźniejszym, czasowniki w czasie przeszłym mają te same końcówki osobowe, czasy rozróżnia się pod końcówce czasu:

Końcówki w czasach przeszłych
Osoba Końcówka
kle (ja) -rө
mrö (ty) -gө
ə (on/ona/ono) -(ğ)ө
ler (my) -yө
per (wy) -mrө
ərə (oni/one) -şө
İ (forma grzecznościowa) -çө
Czas przeszły niedokonany

Czas przeszły niedokonany odnosi się do niezakończonych czynności dziejących się w przeszłości. Budowa czasownika w tym czasie polega na dodaniu do bezokolicznika końcówki czasu (-ӨnrӨf-) i odpowiedniej końcówki osobowej.

Czasownik glöred (jeść) w czasie przeszłym niedokonanyn
Osoba Forma
kle (ja) glöredenrefre
mrö (ty) glöredenrefege
ə (on/ona/ono) glöredenrefe
ler (my) glöredenrefye
per (wy) glöredenrefemre
ərə (oni/one) glöredenrefeşe
İ (forma grzecznościowa) glöredenrefeçe

Przykład użycia: Xəyet glöredenrefye. - (My) jedliśmy ser. (dosł. "Ser jedliśmy.")

Czas przeszły dokonany

Czas przeszły dokonany działa tak samo jak w języku polskim. Dotyczy czynności zakończonych w przeszłości. Czasowniki te mają dodany jeden z pięciu możliwych przedrostków. Na ogół jest to „ürı”, ale zdarzają się także: bör, kam, mət i şvı. Czasownik tworzy się dodając przedrostek dokonany do czasownika, końcówkę czasu (-Өt-) i końcówkę osobową.

Czasownik ürıglöred (zjeść) w czasie przeszłym dokonanym
Osoba Forma
kle (ja) ürıglöredetre
mrö (ty) ürıglöredetege
ə (on/ona/ono) ürıglöredete
ler (my) ürıglöredetye
per (wy) ürıglöredetemre
ərə (oni/one) ürıglöredeteşe
İ (forma grzecznościowa) ürıglöredeteçe

Przykład użycia: Klöyet ürıglöredetre. - Zjadłem jabłko. (dosł. "Jabłko zjadłem.")

Czas zaprzeszły

Czas zaprzeszły odnosi się do czynności przeszłej dokonanej, która wydarzyła się przed jakąś inną czynnością przeszłą. Czas ten posiada specjalną budowę zdania:

[podmiot i dopełnienie] + [czasownik w czasie zaprzeszłym] + qu + [podmiot i dopełnienie] + [czasownik w innym czasie przeszłym].

Czasownik tworzy się tak samo jak czas przeszły dk., różnicą jest to, że znika oznaczenie czasu.Jest archaicznym, rzadko używanym czasem.


Czasownik ürıglöred (zjeść) w czasie zaprzeszłym
Osoba Forma
kle (ja) ürıglöredre
mrö (ty) ürıglöredegeg
ə (on/ona/ono) ürıglöredeje
ler (my) ürıglöredye
per (wy) ürıglöredemre
ərə (oni/one) ürıglöredeşe
İ (forma grzecznościowa) ürıglöredeçe

Przykład użycia: Uşat egliyokərədət qu klöşeret urıglöredetre. - Wypiliśmy wodę, a potem zjedliśmy jabłka.

Czasy przyszłe

W języku erutat występują trzy czasy przyszłe: niedokonany, dokonany i zaprzyszły. Odmieniają się tak samo, jak ich przeszłe odpowiedniki, otrzymują jedynie inne końcówki osobowe:

Końcówki w czasach przyszłych
Osoba Końcówka
kle (ja) -jө
mrö (ty) -qөm
ə (on/ona/ono) -frө
ler (my) -nөrө
per (wy) -vөq
ərə (oni/one) -zөb
İ (forma grzecznościowa) -tөg

Przykłady zdań w czasach przyszłych:

Czasy przyszłe
Czas Przykładowe zdanie Tłumaczenie
Przyszły niedokonany Klöyet glöredenefeje. Będę jadł jabłko.
Przyszły dokonany Klöyet urıglöredeteje. Zjem jabłko.
Zaprzyszły Uşet eglijokərədət qu klöyet urıglöredeteje. Wypiję wodę, a potem zjem jabłko.

Aoryst

Aoryst jest czasem, który odnosi się do czasu nieokreślonego lub kilku czasów na raz. Jest bardzo często używany w mowie potocznej. Tłumaczy się on na język polski jako formy przyszłości/przeszłości wyrażone czasem teraźniejszym (np. Jutro idziemy do sklepu.) Odmienia się poprzez dodanie końcówki czasu teraźniejszego bezpośrednio do rdzenia. Przykład użycia:

Am lograğag çömredegles. - Jutro idziemy do sklepu

Znaki interpunkcyjne (oddzielacze)

Erutat dysponuje kropką (na końcu wypowiedzenia) i apostrofem (używanym do oddzielania spójnika od rzeczownika, np. Kırö ha'srın - pies i kot). Pozostałe znaki interpunkcyjne są wyrażane wyrazami. W użyciu są również znak zapytania, wykrzyknik i przecinek.

le (przecinek) - oddziela wymieniane wyrazy. Można go pomijać.
zap (dwukropek) - zastępuje polski dwukropek lub myślnik
ir (wykrzyknik) - zastępuje polski wykrzyknik, stawia się go za czasownikiem. Można go pomijać.
jeq (znak zapytania) - tak, jak w przypadku wykrzyknika. Można go pomijać.
inoli (średnik) - zastępuje polski średnik
aç ... ça (cudzysłów) - zastosowanie jak w polskim, do utworzenia cudzysłowia wielokrotnego wystarczy umieścić jeden cudzysłów w drugim
af ... fa (nawias) - zastosowanie jak w polskim, nawias graficzny jest wykorzystywany tylko w matematyce (podobnie jak inne znaki matematyczne). 
Podwójny nawias tworzy się na następującej zasadzie: af ... afaf ... fafa ... fa, itd.

Przymiotniki i przysłówki

Odmieniają się tylko przez sześć stopni:

Stopnie przymiotnika
Stopień Końcówka Przykład (səmırav - zielony)
Najniższy -өlro səmıravalra (najmniej zielony)
Niższy -өl səmıraval (mniej zielony)
Równy - səmırav (zielony)
Wyższy -өf səmıravaf (zieleńszy)
Najwyższy -өfөt səmıravafat (najzieleńszy)
Arcynajwyższy -өfөtөn səmıravafatan (najzieleńszy z wszystkich; arcyzielony)

Zaimek

Zaimki osobowe

Zaimek osobowy ma w większości odmianę nieregularną

Deklinacja zaimków osobowych
Przypadek/Osoba kle mağö ə ler per ərə İ
Mianownik kle mağö ə ler per ərə İ
Biernik ınıqe ür lerret perret ərət İğes
Dopełniacz -(ө)kөsө -(ө)mөfөrө -(ө)yө -(ө)lөrө -(ө)pөrө -(ө)yөnөrө -(ө)yөnө
Celownik alü ağü əklı ərərı İqe
Narzędnik föl möl əqlü löl pöl ərəl Üpa
Ablatyw omvo məğö əqo ləmvö pəmvö ərəqo Oh
Miejscownik myel pre ob tım yat nın Yıb
Wołacz klök pağö ag vıde des ara A
Allatyw klev mağöv əv lerve perve ərəve İv
Adessyw kleverə mağöverə əverə lerverə perverə ərəverə İverə

Słowotwórstwo

Erutat dysponuje praktycznie nieograniczonym zasobem słownictwa, można w nim łączyć wyrazy tworząc bardzo złożone tworzy, które zachowują się polisyntetycznie. Można łączyć dwa różne rzeczowniki, tworząc nowe. Interpretacja słowotwórczych tworów jest bardzo ważna do zrozumienia niektórych czasowników, np. uşrad, dosłownie oznacza to "wodować", ale erutat rozumie to równie dobrze jako "pić wodę" lub "myć [coś] wodą". Rozumienie wielu czasowników jest bardzo skomplikowane i zależy od kontekstu, zwłaszcza dlatego, że wyrażenia można przedstawiać na kilka różnych sposobów. Wyrażanie zdań na różny sposób na przykładzie zdania "Piję wodę" :

Sposób przedstawienia zdania Zasady tworzenia tym sposobem Efekt
Klasyczny Utworzenie normalnego zdania w szyku SOV. Uşat kərədəfək.
Polisyntetyczny Umieszczenie dopełnienia między wyrazem a końcówką oznaczającą czasownik. Dopełnienie może być odmienione Kəyuşradafak. lub Kəyuşatradafak.
Interpretacyjny Stworzenie zdania z jednego czasownika, w którym trzeba zinterpretować jego znaczenie Uşradafak.

Forma klasyczna obowiązuje, gdy mówi się do osób starszych i dzieci, może, ale nie musi być potoczna. Występuje także w normalnej rozmowie, rzadziej w oficjalnej. Forma polisyntetyczna jest używana przy ważnych komunikatach i oficjalnych wypowiedziach. Interpretacyjna jest na ogół stosowana, jako potoczna. Przez te zasady utworzenie słownika może sprawiać pewne problemy, gdyż wiele słów można przedstawić innymi, np. lekarz to albo po prostu lekarz, albo leczący człowiek. Z drugiej strony pozwala to na nieograniczone tworzenie wyrazów.

Dalsze przykłady słowotwórstwa

Zdanie polisyntetyczne może zostać rozbudowane, np. "Myłem psa". (pies - kırö, mycie - təq)

Sposób przedstawienia zdania Efekt
Klasyczny Kıröt təqrödönröfrö.
Polisyntetyczny Təqəkıröredenrefre. lub Təqəkırötredenrefre.
Interpretacyjny ---

Uwaga! W tym wypadku zdanie interpretacyjne nie miało sensu.

Jeśli do tego doda się narzędnik, to zdanie będzie miało więcej wariantów, np. "Myłem psa gąbką" (gąbka - cırü):

Sposób przedstawienia zdania Efekt
Klasyczny Kıröt cırüxe təqrödönröfrö.
Polisyntetyczny Təqəkıröcırüredenrefre lub Təqəkırötcırüxeredenrefre.
Interpretacyjny Kıröt cırüredenrefre lub Cırükıröredenrefre.

Zdanie można rozbudowywać dalej, np. "Myłem psa gąbką z sklepu" (sklep - logr):

Sposób przedstawienia zdania Efekt
Klasyczny Kıröt cırüxe lograva təqrödönröfrö.
Polisyntetyczny Təqəkıröcırülogravaradanrafra lub Təqəkırötcırüxelogravaradanrafra.
Interpretacyjny Kıröt cırülogravaradanrafra lub Cırülogravakıröredenrefre.

Myjąc psa gąbką z sklepu jadłem obiad: (obiad - z̧lik)

Sposób przedstawienia zdania Efekt
Klasyczny Kıröt cırüxe lograva glöse z̧liket təqrödönröfrö.
Polisyntetyczny Təqəkıröcırülogravaglösez̧likredenrefre lub Təqəkırötcırüxelogravaglösez̧liketredenrefre.
Interpretacyjny Kıröt z̧likese cırülogravaredenrefre lub Cırülogravakıröz̧likeseredenrefre.

W takich przypadkach forma polisyntetyczna jest naprawdę rzadko używana, a forma interpretacyjna może być przedstawiona rozmaitymi metodami.

Zapis nazw geograficznych

Zapisując nazwę geograficzną należy się stosować do wymowy nazwy danego miejsca w języku w nim używanym. Należy się jednak stosować do zasad budowy sylaby w erutacie, dlatego przy zbitkach spółgłosek (lub samogłosek) należy je oddzielić poprzednią samogłoską (lub spółgłoską), np. Doyoçlanad - Niemcy, od „Deutschland”.

Zapis

Pismo birmańskie

Oprócz alfabetu azerskiego, erutat może być zapisywany alfabetem birmańskim.

Podstawy (samogłoska+a) b - ဘ

c - ယ

ç - ည

d - ဓ

f - ဖ

g - ဂ

ğ -ခ

h - ဟ

j - ဆ

k - က

l - လ

m - မ

n - န

p - ပ

r - ဝ

s - ဇ

ş - သ

t - တ

v - ထ

x - ဈ

z - စ

y - ရ

a (podstawa samogłosek) - အ


Z innymi samogłoskami (na przykładzie z ,,k"):

ka - က

ke - ကယ်

kə - ကေ

kı - ကီး

ki - ကိ

ko - ကော်

kö - ကော့

ku - ကု

kü - ကူး

k - က်


Zbitki spółgłosek (na przykładzie z ,,k"):

k+r ကြ

k+v ကွ

k+y ကျ

k+h ကှ

k+l က္လ


Alfabetu tego używa się w tekstach bardzo formalnych. Przykład zastosowania:

Biramarav lerıği. (Pismo birmańskie, dosł. birmańskie pisanie) - ဘိဝမဝထ် လယ်ဝီးခိ။

Pismo eruckie (Kyon)

Poza używanymi na komputerze transkrypcjami (łacińską i birmańską) na Kyonie używa się 'Ərütatrav lerığı' (အေဝူးတတြထ် လယ်ဝီးခီး). Pismo to jest rodzajem abugidy, jednakże podstawą każdego znaku jest nie spółgłoska, lecz samogłoska. Samogłoski są zaznaczane za pomocą znaków diakrytycznych.

Alfabet

ALFEBET ERUTCKI
A12.png
E12.png
Ə12.png
I12.png
I12.png
O12.png
Ö12.png
U12.png
Ü12.png
LITERY UŻYWANE W

ZBITKACH SPÓŁGŁOSEK

H12.png
L12.png
R12.png
V12.png
Y12.png
PODSTAWA SPÓŁGŁOSEK
Pods12.png

Samogłoski

Samogłoski są zaznaczane jako znaki diakrytyczne na lub przed znakami. Zapis ten nie pokrywa się z fonotaktyką języka erutat.

SPÓŁGŁOSKI DOŁĄCZANE DO LITERY /E/
13DUPA.png

Zbitki spółgłosek

W przypadku wystąpienia zbitek spółgłosek z h, l, r, v lub y dodawane są dodatkowe znaki

ZBITKI SAMOGŁOSKOWE DO SYLABY /TE/
13KUPA.png

Przykład:

Nyeleşeret akıdamafara vədrədəğ. (Karm gęsi wroga swego.)

နျယ်လယ်သယ်ဝယ်တ် အကီးဓမဖဝ ထေဓြေဓေခ်။

De12.png

Interpunkcja

Koniec zdania kończy zaznacza się nawiasem ostrym (), przecinek zaznacza się pięcioma kropkami między zdaniami ().





Przykładowy tekst

Wersja polska:

Historia Sznaucera Olbrzymiego

Podobieństwo do sznaucera średniego niekoniecznie wskazuje na ich bliskie pokrewieństwo. Historie obydwu ras, różnią się od siebie. Przodkowie sznaucera olbrzymiego żyli w południowych Niemczech oraz w Szwajcarii i podobnie jak rottweilery były psami pasterskimi. Sznaucery miniaturowe i średnie, swoją karierę zaczęły jako psy stajenne i dorożkarskie. Olbrzymy zaganiały bydło oraz służyły do pilnowania stad. Do uszlachetnienia rasy użyto prawdopodobnie dużych czarnych pudli i czarnych dogów niemieckich. W czasie I wojny światowej przekwalifikowano je na psy użytkowe do wojska.


Ərütat:

İçıc Rüdelev Şanvaxereğe

Mibeç ürı Pesrerev Şanvaxerexe öhoşarafran pi kötedrev pyerlityenre benezoradaf. İçıcaşar e tet kınozöşeret ərəyə xıpyetoradaf. Lasaşar Rüdlerev Şanvaxereğe ulı svasirev Doyoçlanadva ha'Şvayixve egexredenrefeşe le ha'közikrev canlaç Rotveylerşer vacokıröşerexeşe. Pesrerev ha'vıyorrev Şanvaxereşer trisetyenre vroti lepişokıröşer ha'şritekıröşer preberedenrefeşe. Rüdleşer kamaborat pvotemiredrenrefeşe le tas'taraşarat vyelikoceşerredenrefeşe. Oyhovekınözoğağ poşemrev blorev veşopodleşeret ha'veşrev Doyoçodoqaşarat pisemreveşe. Uli rezvıva Ömrev Vobizokırat ərət pi byatokıröşeret nətəyə xönokonakravaşa.


Biramarav lerıği Ərütat:

အိညီးယ် ဝူးဓယ်လယ်ထ် သနွဈယ်ဝယ်ခယ်။

မိဘယ်ည် အူးဝီး ပယ်ဇြယ်ဝယ်ထ် သနွဈယ်ဝယ်ဈယ် အော့ဟော်သဝဖြန် ပိ ကော့တယ်ဓြယ်ထ် ပျယ်ဝ္လိတျယ်နြယ် ဘယ်နယ်စော်ဝဓဖ်။ အိညီးယသဝ် အယ် တယ်တ် ကီးနော့စော်သယ်ဝယ်တ် အေဝေရေ ဈီးပျယ်တော်ဝဓဖ။ လဇသဝ် ဝူးဓ္လယ်ဝယ်ထ် သနွဈယ်ဝယ်ခယ် အုလီး ဇွဇိဝယ်ထ် ဓော်ရော်ည္လနဓွ ဟ၊သွရိယွယ် အယ်ဂယ်ဈြယ်ဓယ်နြယ်ဖယ်သယ် လယ် ဟ၊ကော့စိကြယ်ထ် ယန္လည် ဝေါ်ထွယ်ရ္လယ်သယ်ဝ် ထယော်ကီးသယ်ဝယ်ဈယ်သယ်။

ပယ်ဇြယ်ဝယ်ထ် ဟ၊ထီးဝြယ်ထ် သနွဈယ်ဝယ်သယ်ဝ် တြိဇယ်တျယ်နြယ် ထြော်တိ လယ်ပိသော်ကီးဝေါ်သယ်ဝ် ဟ၊သြိတယ်ကီးဝေါ်သယ်ဝ် ပြယ်ဘယ်ဝယ်ဓယ်နြယ်ဖယ်သယ်။ [w budowie]

Zobacz też