Język Wieży Wschodu

Język XXX ?
Sposoby zapisu:	Wschodni
Typologia:	Fleksyjny VSO
Faktycznie
Utworzenie:	Henryk Pruthenia w 2018
W Świat Wież
Używany w :	brak
Klasyfikacja:	j. indoeuropejski j. XXX
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język Wieży Wschodu - język aposterioryczny, stworzony na bazie języka praindoeuropejskiego. Posiada najwięcej współnych cech z językami grupy satem, w szczególności z językami bałtosłowiańskimi. Jeden z głównym języków w świecie Wież. Jest stylizowany na konserwatywny język wschodnioeuropejski. Zachowałw wiele cech charakterystycznych dla praindoeuropejskiej morfologii, takich jak ablaut, deklinacja spógłoskowa.

Dźwięki

Spółgłoski

Spółgłoski
Rodzaj	Wargowe	Przedniojęzykowe		Środkowojęzykowe	Tylnojęzykowe	Krtaniowe
Nosowe	m	n
	mʲ	nʲ
Zwarte	p b	t d			k g
	pʲ bʲ	tʲ dʲ			kʲ gʲ
Zwarto- Szczelinowe		t͡sʲ d͡zʲ
Szczelinowe	v	s z	ʃ		x	h
	vʲ	sʲ zʲ	ʃʲ		xʲ	hʲ
Płynne		l r
		lʲ rʲ		j

Duża część spółgłosek twardych i palatalizowanych to oddzielne fonemy. Wyjątkiem są spółgłoski /j/, /ț/, /d̦/, /k/, /g/, /t/, /d/, /h/, /x/ oraz /s/. Spółgłoski /j/, /ț/ oraz /d̦/ nie posiadają swoich twardych odpowiedników, podczas gdy spółgłoski /t/, /d/, /h/, /x/ oraz /s/ ulegają palatalizacji tylko przed /i/, /ė/, /e/. Spółgłoski /k/ oraz /g/ przed samogłoskami przednimi rozwinęły się w /ț/, /d̦/; z tego powodu ich miękkie alofony występują tylko w zbitkach /kʲCʲ/, /gʲCʲ/, zmiękczone pod wpływem następnej spółgłoski. Do automatycznej palatalizacji dochodzi przed /i/, /ė/, /e/, /j/. Zbitki /Cʲj/ zazwyczaj upraszcza się do /Cʲ/.

Spółgłoski /b/, /d/ kontynuują PIE /b/, bʰ/, /d/, /dʰ/. Spółgłoski /p/, /t/, /r/, /l/, /m/, /n/ kontynuują PIE /p/, /t/, /r/, /l/, /m/, /n/. Spółgłoski /k/, /g/ kontynuują PIE *k, kʷ, *g, *gʷ, *g, *gʰ, *gʰʷ. Spółgłoska /j/ kontynuuje PIE *y, a także powstała w wyniku uproszczenia dyftongów *eu oraz *ēu. Spółgłoski /ț/, /d̦/ wywodzą się z PIE *k, *g, *gʰ, *kʷ, *gʷ, *gʰʷ przed samogłoskami przednimi oraz zbitek *kj, *gj, *tj, *dj. Spółgłoska /ņ/ jest alofonem /n/ oraz oddzielnym fonemem powstałym ze zbitki *nj. Spółgłoska /s/ wywodzi się z PIE *s, ḱ, a także z uproszczenia zbitki *Dt do /st/. Spółgłoska /s/ występuje też w końcówce bezokolicznika -sti, która kontynuuje szereg spógłosek. Spółgłoska /z/ wywodzi się z PIE *ǵ, *ǵʰ, a także w wyniku udźwięcznienia PIE *s przed dźwięcznymi. Spółgłoska /v/ kontynuuje PIE *w. Dźwięk /x/ kontynuuje PIE *VspV, *ps; powstał także w wyniku uproszczenia zbitki *pt do *xt, a także per analogiam od spółgłosek *p oraz *b pod wpływem formy bezokolicznika u wielu czasowników. Spółgłoska /š/ powstałem z PIE *s po *r, *u, *w *k, *y, *i, ze zbitki *sj, w wyniku uproszczenia zbitek *kl, *kr, *ks, *gs do /šl/, /šr/, /š/, /š/. Spółgłoska /h/ ma pochodzenie obce, występuje tylko w nagłosie słowa.

Samogłoski

Samogłoski
Rodzaj	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	i /i/		u /u/
Półprzymknięte	e /ė/
Półotwarte	ɛ /e/		ɔ /o/
Otwarte		a /a/

Częstym zjawiskiem w mowie potocznej jest prejotyzacja nagłosowego /e/, /ė/, a także często /a/ oraz nawet /i/. Samogłoski /i/, /ė/ oraz /e/ palatalizują poprzedzającą spółgłoskę. Wymowa samogłoski /ė/ waha się, najbardziej popularna i najbardziej prestiżowa jest wymowa /e/, akceptowalna też jest wymowa /i̯e/. W części dialektów dyftong /i̯e/ upraszcza się do /i/. Samogłoska /o/ wymawiana jest jako /ɔ/, w części dialektów wymawiana jest jako /o/ lub nawet /u̯o/.

Samogłoska /o/ wywodzi się z PIE *ō, a także w wyniku wokalizacji spółgłosek *r̥, *l̥. Samogłoska /ė/ wywodzi się z PIE *ē. Samogłoska /i/ wywodzi się z PIE *i, *ei, *ī, *ū, *ēi, *ōi, *āi, powstała także w wyniku wokalizacji spółgłosek sonornych *n̥, *m̥, *r̥, *l̥. Samogłoska /e/ kontynuuje PIE *e. Samogłoska /a/ wywodzi się z PIE *a, *o, *ā. Samogłoska /u/ rozwinęła się z dyftongów *au, *ou, *eu, *āu, *ēu, *ōu.

Dyftongi

Dyftongi
ai̯	au̯

Dyftong /ai/ wywodzi się z PIE *ai, *oi. Dyftong /au/ wywodzie się z PIE *u.

Zmiany dźwiękowe

• Gʰ > G
• ḱ, ǵ > ś, ź
• s {r, u, k, i, w, j}_ > š
• ś, ź > s, z
• kʷ, gʷ > k, g
• Tk, kT, gT, Tg > ḱ, ǵ
• kl, kr, ks, gs VskV > šl, šr, š, VšV
• gl, VsgV > zl, VzgV
• VspV, ps > x
• dt, tt > st
• pt > xt
• sd > zd
• h₁e, eh₁ > e, ē
• h₂e, eh₂ > a, ā
• h₃e, eh₃ > o, ō
• n̥, m̥ > an, am, in, im
• VH > V:
• o, oi, ou > a, ai, au
• eu, au > ju̇, u̇
• ei > i
• w > v
• ō-, u-, ū > vō-, vu-, vū
• ēi, ōi, āi > ī
• k, g _{i, e}, {i, e}_ > ḱ, ǵ
• Vnk > Vjk
• k, g {i}_ > ḱ, ǵ (nieregularnie)
• u > au
• ū > ī
• ēu, ōu > jū, ū
• ē > ė
• u̇ > u
• r̥, l̥ > ir, il, or, ol
• ḱ, ǵ > ț, d̦
• nj > ņ
• sj > š
• V: > V

Dialekty

Występują trzy grupy dialektalne:

• centralna - na jej bazie powstał język literacki. Jest to największy obszar dialektalny.
• wschodni - dialekt używany na wschodzie, zapisywana w nim jest własna literatura. Różnice pomiędzy dialektem centralnym i wschodnim są małe.
• północny - najbardziej odrębny dialekt, posiada wiele innowacji w gramatyce i fonologii.

Dialekty
Dźwięk	Centralny	Północny	Wschodni
ț, d̦	ț, d̦	c', z'	ț, d̦
ai	ai~ė	i	e
ė	ė	i	ė
x	x	š	x
š	š~s	š	š
au	au	o	au
e-	e-	je-	je-
a-	a-	a-	ja-
*u̇	u	je	u
-m	-n~-m	-	-n
-as	-as	-s	-as
ns	ns	ss	ss
h-	h-	-	h-
-is	-is	-iš	-is
bajo, d̦eno, zanso, sėlņujo, eso	bajo~baje, d̦eno~d̦ene, zanso, sėlņujo~sėlņuje, eso	baje, d̦ene, zanse, sėlņuje, ese	baje, d̦ene, zanso, sėlņuje, eso

Gramatyka

Zaimek

Cas.	Sg.		Pl.		Refl.
	I	II	I	II
Nom.	es	ti	ni	vi
Gen.	mene	tebe	ne	ve	sebe
Dat.	meni	tebi	nami	vami	sebi
Acc.	me	te	na	va	se
Loc.	mai	tai	nasi	vasi	sai
Com.	meme	teme	name	vame	seme

Cas.	Sg.			Pl.
	m	f	n	m	f	n
Nom.	jai	jena	ji	jenai	jenas	jena
Gen.	ješe	jeniš	ješe	ješom	ješam	ješom
Dat.	jemi	jeni	jemi	jaimas	jaimas	jaimas
Acc.	jenam	jėn	ji	jens	jans	jena
Loc.	jemi	jeni	jemi	jaišau	jaišau	jaišau

Cas.	Sg.			Pl.
	m	f	n	m	f	n
Nom.	tai	ța	țo	tis	tai	tai
Gen.	taše	țas	taše	tašom	tašam	tašom
Dat.	ti	țai	ti	taimas	taimas	taimas
Acc.	te	țam	țo	tans	tans	tai
Loc.	tami	ța, ți	tami	taišau	taišau	taišau

Cas.	Sg.			Pl.
	m	f	n	m	f	n
Nom.	sai	ša	jo	sis	sai	sai
Gen.	saše	šas	saše	sašom	sašam	sašom
Dat.	si	šai	si	saimas	saimas	saimas
Acc.	se	šam	jo	sans	sans	sai
Loc.	sami	ša, ši	sami	saišau	saišau	saišau

Rzeczownik

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	zambas	zambis
Gen.	zamba	zambom
Dat.	zambi	zambamas
Acc.	zamban	zambans
Loc.	zambi	zambau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	bagas	bad̦is
Gen.	bad̦a	bagom
Dat.	bad̦i	bagamas
Acc.	bagan	bagans
Loc.	bad̦i	bagau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	vujan	vujai
Gen.	vuja	vujom
Dat.	vuji	vujamas
Acc.	vujan	vujai
Loc.	vuji	vujau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	d̦ena	d̦enai
Gen.	d̦enas	d̦enam
Dat.	d̦eņai	d̦enamas
Acc.	d̦enan	d̦enans
Loc.	d̦eņa, -i	d̦enau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	ad̦is	ad̦i
Gen.	ad̦iš	ad̦om
Dat.	ad̦i	ad̦imas
Acc.	ad̦in	ad̦inš
Loc.	ad̦i	ad̦išau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	sinauš	sinevis
Gen.	sinauš	sinevom
Dat.	sinevi	sinevamas
Acc.	sinaun	sinevans
Loc.	siņu	sinevaišau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	nas	națes
Gen.	naț	națin
Dat.	nați	națimas
Acc.	națin	națins
Loc.	naț	națau

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	naman	namo
Gen.	neman	namin
Dat.	nemni	namimas
Acc.	naman	namo
Loc.	neman	namau, nami

Cas.	Sg.	Pl.
Nom.	rės	rėzes
Gen.	rėz	rėzin
Dat.	rėzi	rėzimas
Acc.	rėzin	rėzins
Loc.	rėz	rėzau

Cas	I		II	III		IV		V
	m	n	f	m, f	n	m	n	m	f	n
Sg.
Nom.	as	an	a	¹is	¹i	auš	au	s	s	-
Gen.	¹a	¹a	as	¹iš	¹iš	auš	auš	-	-	~-
Dat.	¹i	¹i	¹ai	¹i	¹i	²evi	²evi	¹i	¹i	~¹i
Acc.	an	an	an	¹in	¹i	aun	au	in	in	-
Loc.	¹i	¹i	¹a, ¹i	¹i	¹i	¹u	¹u	-	-	~-
Pl.
Nom.	¹is	ai	ai	¹i	¹ai	²evis	²evai	es	es	~~o
Gen.	om	om	am	¹om	¹om	²evom	²evom	¹in	¹in	~~in
Dat.	amas	amas	amas	¹imas	¹imas	²evamas	²evamas	¹imas	¹imas	~~imas
Acc.	ans	ai	ans	¹inš	¹ai	²evans	²evai	¹ins	¹ins	~~o
Loc.	au	au	au	¹išau	¹išau	²evau	²evau	au	au	~~au, ~~¹i

Przymiotnik

Cas	I			II
	m	f	n	m	f	n
Sg.
Nom.	as	a	an	¹as, ¹ijas	¹is	¹i
Gen.	¹a	as	¹a	¹a	¹iš	¹iš
Dat.	¹i	¹ai	¹i	¹i	¹i	¹i
Acc.	an	an	an	¹an	¹in	¹i
Loc.	¹i	¹a, ¹i	¹i	¹i	¹i	¹i
Pl.
Nom.	¹is	¹ai	ai	¹is	¹ai	¹ai
Gen.	om	am	om	¹om	¹am	¹om
Dat.	aimas	aimas	aimas	¹aimas	¹aimas	¹aimas
Acc.	ans	ans	ai	¹ans	¹ans	¹ai
Loc.	au	au	au	¹au	¹au	¹au

Liczebnik

Cas	I
	m	f	n
Sg.
Nom.	ainas	aina	ainan
Gen.	aiņa	ainas	aiņa
Dat.	aini	aiņai	aini
Acc.	ainan	ainan	ainan
Loc.	aini	aiņa, aini	aini
Pl.
Nom.	ainis	aiņai	ainai
Gen.	ainom	ainam	ainom
Dat.	ainaimas	aimas	ainaimas
Acc.	ainans	ainans	ainai
Loc.	ainau	ainau	ainau

Cas.	Sg.
	m	f	n
Nom.	dvai	dva	dvai
Gen.	dvas	dvašam	dvas
Dat.	dvai	dvaimas	dvai
Acc.	dvans	dvans	dvai
Loc.	dvė	dvaišau	dvė

Cas.	Sg.
	m	f	n
Nom.	trai	tres	trai
Gen.	trom	trin	trom
Dat.	trimas	trimas	trimas
Acc.	trans	trins	trai
Loc.	trišau	trau	trišau

Cas.	Sg.
	m	f	n
Nom.	pențis	pențai	pențai
Gen.	pențom	pențam	pențom
Dat.	pențaimas	pențaimas	pențaimas
Acc.	pențans	pențans	pențai
Loc.	pențau	pențau	pențau

Cas.	Sg.
	m	f	n
Nom.	sexna	sexnes	sexna
Gen.	sexnin	sexnin	sexnin
Dat.	sexnimas	sexnimas	sexnimas
Acc.	sexnins	sexnins	sexno
Loc.	sexnau	sexnau	sexnau

Czasownik

Temp.	I		II		III		IV		być
Prs.
Pers.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
I	bajo baje	bamas	d̦eno d̦ene	d̦enmas	zanso	zansemas	sėlņujo sėlņuje	sėlnaumas	emi	smas
II	basi	bates	d̦ensi	d̦entes	zansesi	zansetes	sėlņuši	sėlnautes	esi	ste
III	bati	banti	d̦enti	d̦enenti	zanseti	zansenti	sėlņuti	sėlnenti	esti	senti
Perf.
Pers.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
I	bašam	basme	d̦enšam	d̦enasme	zanšam	zansme	sėlņušam	sėlņusme	sešam	sešasme
II	baš	baste	d̦enš	d̦enaste	zanš	zanste	sėlņuš	sėlņaste	seš	sešaste
III	bast	bašant	d̦enst	d̦enšant	zanst	zanšant	sėlņust	sėlņant	sest	sešant
Imp.
Pers.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
I	bam	bame	d̦enam	d̦enme	zansam	zansame	sėlņėm	sėlnaume	sesam	sesme
II	bas	bate	d̦ens	d̦ente	zans	zansete	sėlņuš	sėlnautes	ses	seste
III	bat	bant	d̦ent	d̦enent	zanset	zansant	sėlņut	sėlnent	sest	sesent
Fut.
Pers.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
I	bajam	bajėme	d̦enam	d̦eņėme	zansam	zansėme	sėlņujam	sėlņujėme	sejam	sejėme
II	bajės	bajėte	d̦eņės	d̦eņėte	zansės	zansėte	sėlņujės	sėlņujėte	sejės	sejėte
III	bajėt	bajant	d̦eņėt	d̦enant	zansėt	zansant	sėlņujėt	sėlņujant	sejėt	sejant
Inf.
P. act.	bantas		d̦enentas		zansantas		sėlņuntas		santas
P. pass.	bartas		d̦enartas		zansartas		sėlņartas		-
Inf.	bati "mówić"		d̦enti "zabić"		zanseti "znać"		sėlneti "słyszeć"		esti "być"

Przykłady

Człowiek patrzący na wieżę idącą ku niebu może zapomnieć o ziemi, na której stoi.

Zemanas zerentas vaupin ijentan pra luți mad̦eti ninėti nezamin, jeni stati.