Język ajdyniriański: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
m
 
(Nie pokazano 357 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
{{język
+
{{Ajdynir Intro}}
−
| kolor = orange
+
 
−
| nazwa = Język ajdyniriański
+
{{ język
 +
| kolor = #CE2029
 +
| nazwa = Język ajdyniriański  
 
| nazwa własna = Aydīnôhirya
 
| nazwa własna = Aydīnôhirya
−
| nazwa conworldu = Kyon
+
| twórca = [[User:Borlach|Borlach]] w 2016
−
| regiony = obszar [[Wielkie Imperium Ajdyniriańskie|Imperium]] i Środkowego [[Kyon|Kyonu]] (lingua franca)
+
| nazwa conworldu = [[Kyon]]
 +
| państwa = [[Wielkie Imperium Ajdyniriańskie|Ajdynir]] (urzędowy)<br />
 +
Kraje ościenne (pomocniczy i komunikacja międzynar.)
 +
| regiony = [[Ajdyniriana]] (lingua franca), południowe wybrzeża Morza Słonego
 
| mówiący = ''do ustalenia''
 
| mówiący = ''do ustalenia''
−
| alfabet = R̄agul; alfabet łaciński
+
| alfabet = pismo ajdyniriańskie (r̄agul), alfabet łaciński  
−
| typologia = SOV
+
| typologia = fleksyjny, fleksyjnoaglutynacyjny <br />SOV
−
| klasyfikacja = izolowany
+
| klasyfikacja =  
−
|tekst jaki = Owca i konie
+
[[Języki seframańskie]] (''proponowane'')
−
| tekst = Ki śatisit kądas sao khmanāz dheźvabhyaś varimīdro. Ekhraso īhaoni zhord atwenīdro, lāwaso éxan armicar atghivīdro, ą azhûno ḱévar rhāvani atzharīdro. Kądas dheźvāus veťarīdro: "Hrid xān viḱaeto, datra atarmear, zan ḱévar dheźvabhaś sene ṕar̄to". Dheźvāya vavāchīsht: "Kądas farzo, hridiya pyar viḱaerą, datra atarmezi fea ḱévar, hezh, emnod khmana ataŝulto ki elqai zaytar. Ag kądas khmanāz patdaraem". Datra han vefarzīdro, anmereť velannīdro.<br/>
+
: [[Języki ajniadzkie]]
 +
:: Języki północnoajniadzkie
 +
::: [[Język staroajdyniriański]]
 +
:::: '''Język ajdyniriański'''
 +
| tekst jaki = The Dawn Will Come (Dragon Age Inkwizycja)
 +
| tekst u = Afrahąm queśafrīdro ag aŝaegi iranonīdro<br>Hrid dāryono, lalair sannāśťo<br>Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ<br>Eo anyoa kailino eńara rhāvani<br>Lilair sannāśťo<br><br/>Zhizdaraz ṕarondīyą ag orse néva omani<br>Śaetrās arzanno, lilair sannāśťo<br>Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ<br>Eo anyoa kailino eńara rhāvani<br>Lilair sannāśťo<br><br/>Orse zaoghar zūrvano ag issani bądhiro<br>Pacvarqārtaro, lilair sannāśťo<br>Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ<br>Eo anyoa kailino eńara rhāvani<br>Lilair sannāśťo
 +
 
 
}}
 
}}
 
{{słownik}}
 
{{słownik}}
−
'''Język ajdyniriański''' (ajd. ''cabhar aydīniru'' [ʦabʱaɾ ajdɨɲiɾu] lub ''Aydīnôhirya'' [ajdɨno̞xiɾja]) — język stworzony przez [[Użytkownik:Borlach|Borlacha]], jako jego pierwszy konlang. Mimo, że ''a propri'', zainspirowany został wieloma prawdziwymi językami, głównie starożytnymi indo-irańskimi (sanskryt, awestyjski, staro-perski), językami kaukaskimi (gruziński, czeczeński), łaciną czy ormiańskim. 
 
  
−
W świecie [[Kyon|Kyonu]] jest językiem urzędowym Wielkiego Imperium Ajdyniriańskiego i świętym językiem Dżarizmu. Od języków okolicznych ludów wyróżnia go przede wszystkim rozbudowana fleksja, spora liczba przypadków, obecność obwiatywu i podział 1 osoby liczby mnogiej na "my" inkluzywne, ekskluzywne i podwójne. Wywodzi się z wymarłego języka ayńadhańskiego.  
+
'''Język ajdyniriański''', alternatywnie również '''język ajdynirski''' (ajd. [[Plik:Cabhar.png|150px]] ''cabhar aydīnirani'' [{{IPA|t͡sa'bʱaɾ ajdɨɲi'ɾʲaɲi}}] lub [[Plik:Ajdynohirya.png|100px]] ''Aydīnôhirya'' [{{IPA|ajdɨnɤxiɾ'ja}}]) — język stworzony przez [[Użytkownik:Borlach|Borlacha]], jako jego pierwszy i flagowy conlang. Inspirowany między innymi językami indoirańskimi, językami kaukaskimi, a także językami Indian Ameryki Północnej. 
−
==Dźwięki==
+
 
−
Język ajdyniriański posiada bogaty zestaw spółgłosek i samogłosek, w tym 3 spółgłoski ejektywne.  
+
W świecie [[Kyon|Kyonu]] jest językiem urzędowym [[Wielkie Imperium Ajdyniriańskie|Imperium Ajdyniriańskiego]] i rdzennym językiem [[Ajdyniriańczycy|Ajdyniriańczyków]], będącym nośnikiem imperialnych wpływów i wysokiej kultury. Pełni także rolę lingua franca całej [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]], używany jako język handlu i dyplomacji na ogromnych obszarach środkowej części kontynentu. Jest to język fleksyjny z silnymi elementami aglutynacyjnymi, charakteryzujący się między innymi rozbudowaną kategorią osoby gramatycznej, wyróżniając obwiatyw i dzieląc 1 os. lm na formę inkluzywną, ekskluzywną i podwójną. Ajdyniriański wywodzi się z wymarłego [[Język ajniadański|języka ajniadańskiego]], ramach proponowanej rodziny [[Języki seframańskie|języków seframańskich]], jest również jedynym znanym i żyjącym obecnie przedstawicielem grupy północno-ajdniadańskiej.  
 +
==Fonologia==   
 
===Samogłoski===
 
===Samogłoski===
−
{| cellspacing="10" style="text-align: center;"
+
{|class=wikitable style="text-align:center"
−
|- style="font-size: 2.0em;"
 
−
|  a  ||  ā ||  ą  ||  e  ||  é  ||  ę  ||  i  || ī  ||  o  ||  ô  ||  u ||  ū  ||  û  ||
 
 
|-
 
|-
−
| [a] || [aː] || [ã][ɔ̃] || [ɛ] || [ɛɪ] || [ɛ̃] || [i][ɪ] || [ɨ] || [ɔ] || [o̞] || [u] || [u:] || [ʉ] ||
+
!
−
|}
+
!Przednie
−
 
+
!Centralne
−
===Spółgłoski===
+
!Tylne
−
{| cellspacing="10" style="text-align: center;"
 
−
|- style="font-size: 2.0em;"
 
−
|  b  ||  bh ||  ch  ||  c  ||  ć  ||  d  ||  dh  || f  ||  g  ||  gh  ||  h ||  hw  ||  kh  ||  y  ||  q  ||  k  ||  ḱ  ||  l ||
 
 
|-
 
|-
−
| [b] || [bʱ] || [ʧ] || [t͡s] || [t͡ɕ] || [d̪] || [d̪ʱ] || [f] || [g] || [gʱ] || [x] || [xʷ] || [χ] || [j] || [q] || [k] || [kʼ] || [l] ||
+
!Przymknięte
−
|- style="font-size: 2.0em;"
+
|{{IPA|i}}~{{IPA|ɪ}}
−
|  m  ||  n  ||  ń  ||  p  ||  ṕ  ||  r  ||  r̄ ||  rh  ||  s  ||  ś  ||  sh  ||  ŝ  ||  t  ||  ť  ||  v  ||  z  ||  zh || ź ||
+
|{{IPA|ɨ}}~{{IPA|ɘ}} &bull; {{IPA|ʉ}}
 +
|{{IPA|u}} &bull; {{IPA|uː}}
 
|-
 
|-
−
| [m] || [n] || [ɲ] || [p] || [pʼ] || [ɾ] || [r][ʀ] || [ʁ] || [s] || [ɕ] || [ʃ] || [ɬ] || [t] || [tʼ] || [v] || [z] || [ʐ] || [ʑ] ||
+
!Środkowe
−
|- style="font-size: 2.0em;"
+
|{{IPA|ɛ}} &bull; {{IPA|ɛj}} &bull; {{IPA|ɛ̃}}
−
| j  ||  dj  ||  dz  ||  w  ||  x  ||
+
|
 +
|{{IPA|ɔ}} &bull; {{IPA|ɤ}}
 
|-
 
|-
−
| [dʒ] || [d͡ʑ] || [d͡z] || [w] || [ks] ||
+
!Otwarte
 +
|
 +
|{{IPA|a}} &bull; {{IPA|aː}} &bull; {{IPA|ã}}
 +
|
 
|}
 
|}
  
−
Często występują również dźwięki /gʷ/ i /kʷ/.
+
===Dyftongi===
 +
W języku ajdyniriańskim występuje 10 dyftongów:
 +
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3">
 +
*'''ae''' - [{{IPA|aɛ}}] jak w ''śaetra'' [{{IPA|ɕ}}<font color="darkred">{{IPA|aɛ}}</font>{{IPA|tra}}] (gwiazda)
 +
*'''ai''' - [{{IPA|aɪ}}] jak w ''dairaish'' [{{IPA|d}}<font color="darkred">{{IPA|aɪ}}</font>{{IPA|ɾ}}<font color="darkred">{{IPA|aɪ}}</font>{{IPA|ʂ}}] (kajdany, łańcuch)
 +
*'''aī''' - [{{IPA|aɘ}}] jak w ''mārgaīn'' [{{IPA|ma:rg}}<font color="darkred">{{IPA|aɘ}}</font>{{IPA|n}}] (bezpiecznemu)
 +
*'''ao''' - [{{IPA|aɔ}}] jak w ''ťaoma'' [{{IPA|t'}}<font color="darkred">{{IPA|aɔ}}</font>{{IPA|ma}}] (magia)
 +
*'''au''' - [{{IPA|au}}] jak w ''drauzh'' [{{IPA|dr}}<font color="darkred">{{IPA|au}}</font>{{IPA|ʐ}}] (kłamstwo)
 +
*'''ea''' - [{{IPA|ɛa}}] jak w ''lorheal'' [{{IPA|lɔʀ}}<font color="darkred">{{IPA|ɛa}}</font>{{IPA|l}}] (kruk)
 +
*'''eo''' - [{{IPA|ɛɔ}}] jak w ''eo'' [<font color="darkred">{{IPA|ɛɔ}}</font>] (w)
 +
*'''ia''' - [{{IPA|ɪa}}] jak w ''weŝaryia'' [{{IPA|wɛɬarj}}<font color="darkred">{{IPA|ɪa}}</font>] (szkło)
 +
*'''io''' - [{{IPA|ɪɔ}}] jak w ''annurios'' [{{IPA|an:uɾ}}<font color="darkred">{{IPA|ɪɔ}}</font>{{IPA|s}}] (pełny)
 +
*'''oa''' - [{{IPA|ɔa}}] jak w ''djyoaxar'' [{{IPA|d͡ʑj}}<font color="darkred">{{IPA|ɔa}}</font>{{IPA|ksar}}] (mit)
 +
</div>
 +
<br>
 +
Dyftongi [{{IPA|aɘ}}] oraz [{{IPA|ɪɔ}}] występują dość rzadko, pojawiając się praktycznie jedynie w odmianie słów, głównie przymiotników i imiesłowów. Z kolei niektórzy uznają często występujące [{{IPA|ɛj}}] za 11 dyftong.
 +
*'''é''' - [{{IPA|ɛj}}] jak w ''éxan'' [<font color="darkred">{{IPA|ɛj}}</font>{{IPA|ksan}}] (wielki).
  
−
==Pismo==
+
W przypadku gdy ma pojawić się niedozwolony dyftong, pomiędzy samogłoskami najczęściej pojawia się [{{IPA|j}}], oddzielając je. Nie występują także długie dyftongi, nawet jeśli słowo zapisywane jest w sposób sugerujący jego występowanie. W takim wypadku słowo będzie wymawiane z krótkim dyftongiem.
−
===R̄agul===
+
*''pteān'' - [{{IPA|pt}}<font color="darkred">{{IPA|ɛa}}</font>{{IPA|n}}]
−
Ajdyniriański zapisywany jest pismem alfabetycznym, który jest tak naprawdę mocno zmodyfikowanym alfabetem awestyjskim. Jego nazwa to '''r̄agul''', co znaczy po prostu pismo. R̄agul składa się z 58 znaków, w tym 13 samogłosek, 41 spółgłosek i 4 znaków interpunkcyjnych. Zazwyczaj jeden znak odpowiada jednemu dźwiękowi. Niektóre litery mogą być wymawiane inaczej w standardowym języku (używanym na rdzennych ziemiach [[Ajdyniriańczycy|Ajdyniriańczyków]]) i inaczej w jednym z kilku dialektów regionalnych. W r̄agulu czyta i piszę się od lewej do prawej, nie ma również rozróżnienia między małymi i wielkimi literami.
+
*''ptoān'' - [{{IPA|pt}}<font color="darkred">{{IPA|ɔa}}</font>{{IPA|n}}]
 +
*''tôriāmi'' - [{{IPA|tɤɾ}}<font color="darkred">{{IPA|ɪa}}</font>{{IPA|mi}}]
  
−
Nie da się jednoznacznie stwierdzić gdzie powstał ten rodzaj pisma, lecz najstarsze znane inskrypcje zapisane za pomocą r̄agulu (w staro-ajdyniriańskim) pochodzą sprzed ponad 3.500 lat ziemskich, i są inskrypcjami koronacyjnymi kilku pierwszych władców [[Djyazhoar|Djyazhoaru]]. Prawdopodobnie jednak jego historia jest znacznie starsza, może bowiem pochodzić z mitycznej praojczyzny Ajdyniriańczyków, [[Ayńadhanaz Vaedjorxa]], znajdującej się najprawdopodobniej w wysokogórskich, zachodnich rubieżach dzisiejszego Państwa Oleskiego.   
+
===Spółgłoski===
−
[[Plik:Ragul.png|center|1200px]]
+
{| class="wikitable" width="40%" min-width="350px"
−
[[Plik:Ragul_liczby.png|600px]]
+
|-
−
<center>''Napis po prawej: Éxan Khshāyarvan Aydīniru. Hwadāmi, varīśdāmi ag dzaraman - Wielkie Imperium Ajdyniriańskie. Wiedza, siła i zwycięstwo.''</center>
+
! rowspan="2" colspan="2" align=center |
−
 
+
! rowspan="2" align=center | Wargowe
−
===Ortografia===
+
! rowspan="2" align=center | Zębowe
−
<br>- /ɲ/ można zapisać również jako ''ni'', zwłaszcza na końcu słowa
+
! rowspan="2" align=center | Dziąsłowe
−
<br>- ''q'' wymawia się jako /q/, lecz ''qu'' odpowiada /kʷ/
+
! rowspan="2" align=center | Retrofl.
−
<br>- ''gw'' odpowiada /gʷ/, tak samo jak ''hw'' to /xʷ/ (mimo, że nie posiada oddzielnego znaku w r̄agulu)
+
! rowspan="2" align=center | Miękkopod.
−
<br>- ''ts'' zawsze wymawia się jak ''c''
+
! colspan="2" align=center | Twardopod.
−
 
+
! rowspan="2" colspan="2" align=center | Języczkowe
−
==Gramatyka==
 
−
Ajdyniriański jest językiem wysoce fleksyjnym, czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy i tryby. Podstawowym szykiem zdania jest SOV, ale bez problemu można używać także szyku dowolnego. Występują również różnego rodzaju zrostki. Co ciekawe, w ajdyniriańskim występuje obwiatyw.
 
−
===Osoby i odmiana czasowników przez osoby===
 
−
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie doń odpowiedniej końcówki. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-e'''.
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!   osoba 
+
! <small>zwykłe</small>
−
!   końcówka 
+
! <small>labial.</small>
−
!  mifene - jeść
 
−
!  rahete - żyć*
 
−
!  shéwe - kochać
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ja - xé
+
! colspan="2" align=center | Nosowe
−
| align="center" | '''-ar'''
+
| align=center | {{IPA|m}}
−
| align="center" | mifene'''ar''' - jem
+
|
−
| align="center" | rahete'''ar''' - żyję
+
| align=center | {{IPA|n}}
−
| align="center" | shéwe'''ar''' - kocham
+
|
 +
| align=center | {{IPA|ɲ}}
 +
|
 +
|
 +
|
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ty - mę
+
!style="text-align:left" rowspan=4|'''Zwarte'''
−
| align="center" | '''-yt'''
+
!style="text-align:left" |<small>bezdźwięczne</small>
−
| align="center" | mifene'''yt''' - jesz
+
| align=center | {{IPA|p}}
−
| align="center" | rahete'''yt''' - żyjesz
+
| align=center | {{IPA|t}}
−
| align="center" | shéwe'''yt''' - kochasz
+
|
 +
|
 +
|
 +
| align=center | {{IPA|k}}
 +
| align=center | {{IPA|kʷ}}
 +
| align=center | {{IPA|q}}
 
|-
 
|-
−
| align="center" | on - źa
+
!style="text-align:left" |<small>'''dźwięczne'''</small>
−
| align="center" | '''-ti'''
+
| align=center | {{IPA|b}}
−
| align="center" | mifen'''ti''' - on je
+
| align=center | {{IPA|d}}
−
| align="center" | rahe'''ti''' - on żyje
+
|
−
| align="center" | shéw'''ti''' - on kocha
+
|
 +
|
 +
| align=center | {{IPA|g}}
 +
|
 +
|
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ona - rha
+
!style="text-align:left" |<small>'''dźwięczne przydechowe'''</small>
−
| align="center" | '''-ta'''
+
| align=center | {{IPA|bʰ}}
−
| align="center" | mifen'''ta''' - ona je
+
| align=center | {{IPA|dʰ}}
−
| align="center" | rahe'''ta''' - ona żyje
+
|
−
| align="center" | shéw'''ta''' - ona kocha
+
|
 +
|
 +
| align=center | {{IPA|gʰ}}
 +
|
 +
|
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ono - qa
+
!style="text-align:left" |<small>'''ejektywne'''</small>
−
| align="center" | '''-to'''
+
| align=center | {{IPA|p'}}
−
| align="center" | mifen'''to''' - ono je
+
| align=center | {{IPA|t'}}
−
| align="center" | rahe'''to''' - ono żyje
+
|
−
| align="center" | shéw'''to''' - ono kocha
+
|
 +
|
 +
| align=center | {{IPA|k'}}
 +
|
 +
|
 +
|-
 +
!style="text-align:left" rowspan=2|'''Afrykaty'''
 +
!style="text-align:left" |<small>bezdźwięczne</small>
 +
|
 +
|
 +
| align=center | {{IPA|t͡s}}
 +
| align=center | {{IPA|ʈ͡ʂ}}
 +
| align=center | {{IPA|t͡ɕ}}
 +
|
 +
|
 +
|
 
|-
 
|-
−
| align="center" | my (inkluzywne) - ṕef
+
!style="text-align:left" |<small>'''dźwięczne'''</small>
−
| align="center" | '''-z'''
+
|
−
| align="center" | mifene'''z''' - my(1) jemy
+
|
−
| align="center" | rahete'''z''' - my(1) żyjemy
+
| align=center | {{IPA|d͡z}}
−
| align="center" | shéwe'''z''' - my(1) kochamy
+
| align=center | {{IPA|d͡ʐ}}
 +
| align=center | {{IPA|d͡ʑ}}
 +
|
 +
|
 +
|
 
|-
 
|-
−
| align="center" | my (podwójne) - ṕur
+
!style="text-align:left" rowspan=2|'''Szczelinowe'''
−
| align="center" | '''-ź'''
+
!style="text-align:left" |<small>bezdźwięczne</small>
−
| align="center" | mifene'''ź''' - my(2) jemy
+
| align=center | {{IPA|f}}
−
| align="center" | rahete'''ź''' - my(2) żyjemy
+
|
−
| align="center" | shéwe'''ź''' - my(2) kochamy
+
| align=center | {{IPA|s}}
 +
| align=center | {{IPA|ʂ}}
 +
| align=center | {{IPA|ɕ}}
 +
| align=center | {{IPA|x}}
 +
| align=center | {{IPA|xʷ}}
 +
| rowspan=2 align=center | {{IPA|χ}}
 
|-
 
|-
−
| align="center" | my (ekskluzywne) - ṕi
+
!style="text-align:left" |<small>'''dźwięczne'''</small>
−
| align="center" | '''-zi'''  
+
| align=center | {{IPA|v}}
−
| align="center" | mifene'''zi''' - my(3) jemy
+
|
−
| align="center" | rahete'''zi''' - my(3) żyjemy
+
| align=center | {{IPA|z}}
−
| align="center" | shéwe'''zi''' - my(3) kochamy
+
| align=center | {{IPA|ʐ}}
 +
| align=center | {{IPA|ʑ}}
 +
|
 +
|
 
|-
 
|-
−
| align="center" | wy - yôk
+
! colspan="2" align=center | Drżące
−
| align="center" | '''-el'''
+
|
−
| align="center" | mifen'''el''' - jecie
+
| colspan=2 align=center | {{IPA|ɾ}} ~ {{IPA|r}} &bull; {{IPA|r:}}
−
| align="center" | rahet'''el''' - żyjecie
+
|
−
| align="center" | shéw'''el''' - kochacie
+
|
 +
|
 +
|
 +
| align=center | {{IPA|ʀ}}
 
|-
 
|-
−
| align="center" | oni - ta
+
! colspan="2" align=center | Aproksymanty
−
| align="center" | '''-rą'''
+
|
−
| align="center" |  mifene'''rą''' - jedzą
+
| colspan=2 align=center | {{IPA|l}} &bull; {{IPA|ɬ}}
−
| align="center" | rahete'''rą''' - żyją
+
|
−
| align="center" | shéwe'''rą''' - kochają
+
| align=center | {{IPA|j}}
−
|-
+
| align=center | {{IPA|w}}
−
| align="center" | obwiatyw
+
|
−
| align="center" | '''-aite'''
+
|
−
| align="center" | mifen'''aite'''
 
−
| align="center" |  rahet'''aite'''
 
−
| align="center" |  shéw'''aite'''
 
 
|}
 
|}
−
* gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh, zwyczajnie opuszcza się dodanie kolejnego t i dodaje samo i, a lub o
+
* [{{IPA|ɾ}}] występuje jedynie pomiędzy samogłoskami i dyftongami
 +
 
 +
===Struktura sylaby===
 +
W ajdyniriańskim maksymalna dopuszczalna sylaba to '''CCCCVCC''', gdzie V oznacza samogłoskę lub dyftong a C spółgłoskę. Przykładem takiej sylaby jest np. ''khshryand'' [{{IPA|χʂrjand}}] (krawędź, straj). Taka budowa sylaby pojawia się jednak bardzo rzadko, rzadkie są również zbitki spółgłoskowe składające się z więcej niż 2 spółgłosek. Dominują proste sylaby, takie jak V, VC, CV i CVC. 
  
−
Występują również czasowniki nieregularne. Jest ich 9 - ''być'', ''mieć'', ''móc'', ''umieć''/''potrafić'', ''chcieć'', ''myśleć'', ''znać'', ''musieć'', ''mieć powinność''. Z tych 9, 3 odmieniają się bez żadnej jasno widocznej reguły (czasowniki ''być'', ''chcieć'', ''musieć''), pozostałe 5 natomiast odmienia się podobnie do czasowników regularnych, poprzez dodanie odpowiednich końcówek, a także skrócenie słowa.
+
===Zmiany fonologiczne===
−
<br>- dla wszystkich osób oprócz 'ta', 'yôk' i obwiatywu nowa forma powstaje poprzez zachowanie 3 pierwszych liter bezokolicznika i dodaniu do tego odpowiedniej końcówki
+
<small>Zmiany fonologiczne ze staroajdyniriańskiego do ajdyniriańskiego:</small>
−
<br>- dla obwiatywu zachowuje się 2 pierwsze litery i dodaje odpowiednią końcówkę
+
:_a: → _ax
−
<br>- dla 'ta' zostawia się jedynie 3-4 pierwsze litery, nie dodając niczego
+
:_aje → _ai
−
<br>- dla 'yôk' zostawia się 2 pierwsze litery i dodaje końcówkę
+
:e → ɛj
 +
:i: → ɨ~ɘ
 +
:ɔ: → ɤ
 +
:ɔ:Ca  ɔ:Cɛ → ɔa ɔɛ
 +
:u:χ → ʉx
 +
:u:v u:ʃ u:ʐ → ʉv ʉʃ ʉʐ
 +
:u:rʱ u:sʱ u:zʱ u:dʒʱ → ʉr ʉs ʉz ʉdʒ
 +
:u:w → au
 +
:tʲ → t͡s
 +
:ʈ͡ʂʲ → t͡ɕ
 +
:ʃʲ → ɕ
 +
:ʐʲ → ʑ
 +
:dʒʱ → d͡z
 +
:ʈ͡ʂʱ kʱ pʱ sʱ tʱ zʱ → ʈ͡ʂ k p s t z
 +
:rʱ → [ʀ]~[ʁ]
 +
:rʱC→ r:
 +
:nCʱ lCʱ sCʱ → n: l: s:
 +
:nʲɛ ne → ɲi
 +
:Cʲai → Ca:ja
 +
:gʲ kʲ mʲ nʲ pʲ rʲ sʲ zʲ dʒʲ d͡ʑʲ → gj kj mj nj pj rj sj zj dʒj d͡ʑj
 +
:qʷ → q
 +
:qʷ → kʷ
 +
:ɣ → ks
  
−
{| class="wikitable"
+
==Pismo==
 +
Do zapisu języka ajdyniriańskiego używa się rodzimego pisma ajdyniriańskiego, zwanego R̄agul, będącego podstawową formą zapisu języka w konworldzie. Oprócz r̄agulu używa się również zapis alfabetem łacińskim, gdzie występują 43 litery oraz 12 dwuznaków. 
 +
===Zapis łaciński===
 +
{| cellspacing="10" style="text-align: center;"
 +
|- style="font-size: 2.0em;"
 +
|  a  ||  ā ||  ą  ||  b  ||  bh  ||  ch  ||  c  || ć  ||  d  ||  dh 
 +
|-
 +
| [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|bʰ}}] || [{{IPA|ʈ͡ʂ}}] || [{{IPA|t͡s}}] || [{{IPA|t͡ɕ}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|dʰ}}]
 +
|- style="font-size: 2.0em;"
 +
|  e  ||  é ||  ę  ||  f  ||  g  ||  gh  ||  h  || kh  ||  hw  ||  i 
 +
|-
 +
| [{{IPA|ɛ}}] || [{{IPA|ɛj}}] || [{{IPA|ɛ̃}}] || [{{IPA|f}}] || [{{IPA|g}}] || [{{IPA|gʰ}}] || [{{IPA|x}}] || [{{IPA|χ}}] || [{{IPA|xʷ}}] || [{{IPA|i~ɪ}}]
 +
|- style="font-size: 2.0em;"
 +
|  ī  ||  y  ||  q  ||  k  ||  ḱ  ||  l  ||  m ||  n  ||  ń  ||  o 
 
|-
 
|-
−
!  osoba 
+
| [{{IPA|ɨ~ɘ}}] || [{{IPA|j}}] || [{{IPA|q}}] || [{{IPA|k}}] || [{{IPA|kʼ}}] || [{{IPA|l}}] || [{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}] || [{{IPA|ɲ}}] || [{{IPA|ɔ}}]
−
!  końcówka 
+
|- style="font-size: 2.0em;"
−
!  darād - mieć
+
|  ô  ||  p  ||  ṕ  ||  r  ||  r̄  ||  rh  ||  s ||  ś  ||  sh  ||  ŝ  
−
!  nagham - móc
 
−
!  sąrhal - umieć/potrafić
 
−
!  avriť - myśleć
 
−
!  gāchana - znać  
 
−
!  ŝarwīshi - mieć powinność
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
| [{{IPA|ɤ}}] || [{{IPA|p}}] || [{{IPA|p'}}] || [{{IPA|ɾ~r}}] || [{{IPA|r:}}] || [{{IPA|ʀ}}] || [{{IPA|s}}] || [{{IPA|ɕ}}] || [{{IPA|ʂ}}] || [{{IPA|ɬ}}]
−
| align="center" | '''-āyn'''
+
|- style="font-size: 2.0em;"
−
| align="center" | dar'''āyn'''
+
|  t  || ť  ||  u  ||  ū  ||  û  || v  || z || zh  || ź  || j 
−
| align="center" | nagh'''āyn'''
 
−
| align="center" | sąrh'''āyn'''
 
−
| align="center" | avr'''āyn'''
 
−
| align="center" | gāch'''āyn'''
 
−
| align="center" | ŝar'''āyn'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
| [{{IPA|t}}] || [{{IPA|t'}}] || [{{IPA|u}}] || [{{IPA|u:}}] || [{{IPA|ʉ}}] || [{{IPA|v}}] || [{{IPA|z}}] || [{{IPA|ʐ}}] || [{{IPA|ʑ}}] || [{{IPA|d͡ʐ}}]
−
| align="center" | '''-ūn'''
+
|- style="font-size: 2.0em;"
−
| align="center" | dar'''ūn'''
+
| dj  || dz  || w  || x  || qu 
−
| align="center" | nagh'''ūn'''
 
−
| align="center" | sąrh'''ūn'''
 
−
| align="center" | avr'''ūn'''
 
−
| align="center" | gāch'''ūn'''
 
−
| align="center" | ŝar'''ūn'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa/rha/qa
+
| [{{IPA|d͡ʑ}}] || [{{IPA|d͡z}}] || [{{IPA|w}}] || [{{IPA|ks}}] || [{{IPA|kʷ}}]
−
| align="center" | '''-aem'''
+
|}
−
| align="center" | dar'''aem'''
+
 
−
| align="center" | nagh'''aem'''
+
===R̄agul===
−
| align="center" | sąrh'''aem'''
+
 
−
| align="center" | avr'''aem'''
+
'''R̄agul''' (ajd. ''r̄agul'' [{{IPA|r:agul}}] pismo) to ajdyniriańskie pismo głoskowe (alfabetyczne)<ref>Zainspirowane i wzorowane na alfabecie awestyjskim: https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet_awestyjski</ref>, używane do zapisu języka ajdyniriańskiego, [[Język staroajdyniriański|staroajdyniriańskiego]], oraz wielu innych języków [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]], jak choćby [[Język rikkadański|rikkadańskiego]] czy [[Język tahareński|tahareńskiego]]. Jest to pełny alfabet, zawierający zarówno spółgłoski jak i samogłoski. Do zapisu języka ajdyniriańskiego stosuje się 59 znaków - 41 spółgłosek, 13 samogłosek oraz 5 znaków interpunkcyjnych, chociaż liczba znaków r̄agulu może różnić się w przypadku zapisu innych języków. Z reguły jeden znak odpowiada jednemu dźwiękowi, słowa są natomiast zapisywane od lewej do prawej. Nie wyróżnia się również wielkich i małych liter.
−
| align="center" | gāch'''aem'''
+
 
−
| align="center" | ŝar'''aem'''
+
R̄agul posiada trzy kroje pisma, dość różniące się od siebie. Są to:
 +
:'''Favwarani''' (ajd. [{{IPA|favwaɾaɲi}}] "użytkowy") - typ pisma stosowany na co dzień w powszechnym użytku, a także pismo odręczne. Krój pisma oparty na stylu ''Khshāyarani''.     
 +
:'''Khshāyarani''' (ajd. [{{IPA|χʂa:jaɾaɲi}}] "cesarski" lub "imperialny") - styl powstały około roku DATA (kalendarz wspólny) na potrzeby ważnych dokumentów państwowych. W zamierzeniu styl ten odwołuje się oraz stara się naśladować najwcześniejsze ajdyniriańskie, oraz najprawdopodobniej ajniadańskie inskrypcje, być swego rodzaju powrotem do korzeni. ''Khshāyarani'' używany jest jako de facto standardowa czcionka. Nazwa wywodzi się również od powszechnego użycia w imperialnej propagandzie, na inskrypcjach, pomnikach oraz dokumentach.   
 +
:'''Léwevani''' lub '''Léwenaqeni''' (ajd. [{{IPA|lɛjwɛvaɲi}}] / [{{IPA|lɛjwɛnaqɛɲi}}] "poetycki") - najstarszy oraz najbardziej ozdobny rodzaj r̄agulu, używany przede wszystkim do zapisu wszelkiego rodzaju poezji. Styl kaligraficzny, różniący się znacznie zarówno od użytkowego ''Favwarani'' jak i imperialnego ''Khshāyarani''.   
 +
 
 +
Ciężko jest jednoznacznie stwierdzić gdzie powstało pismo ajdyniriańskie, lecz najstarsze znane inskrypcje zapisane za pomocą r̄agulu (w archaicznej odmianie staroajdyniriańskiego) pochodzą prawdopodobnie z okolic roku 300 Czwartej Ery (roku 3881 kalendarza wspólnego)<ref>Około 1900 lat ziemskich temu</ref>. Są to krótkie fragmenty znacznie starszych i niestety niezachowanych do naszych czasów tekstów religijnych oraz psalmów, będących najprawdopodobniej ajniadańską spuścizną.<br>
 +
Pierwsze pełne znalezione inskrypcje pochodzą natomiast z okresu o kilka wieków późniejszego - są inskrypcje koronacyjne oraz propagandowe [[Aŝamānish I Wielki|Aŝamānisha Wielkiego]], pierwszego Imperatora Ajdyniru, spisane w roku 828 Czwartej Ery (4441 kalendarza wspólnego)<ref>Około 1700 lat ziemskich temu</ref>.
 +
 
 +
Historia r̄agulu sięga jednak znacznie dalej, pismo to pochodzi bowiem ze Starożytnego Wschodu, a dokładniej owianej legendami praojczyzny Ajdyniriańczyków, [[Ainıadnıeresťa|Pierwszego Królestwa]], znajdującej się na równinach nad brzegami rzeki [[XXXrzeka|Yitryazhir]], które obecnie zamieszkują [[Kauradowie]], oraz obszarach wyżynnych u podnóży Gór Pochodzenia, położonych na granicy dzisiejszej [[Państwo Olsów|Monarchii Olsów]]. R̄agul jest kontynuacją ewolucji wielu znacznie starszych pism ajniadańskich, zaczynając od pierwotnego pisma obrazkowego, kończąc na pełnym alfabecie funkcjonującym na kilkaset lat przed upadkiem Pierwszego Królestwa.
 +
 
 +
Starożytne pismo ajniadańskie zostało przewiezione nad Jezioro Szmaragdowe w skutek osiedlenia się tam Ajniadanów po zagładzie Pierwszego Królestwa. Tam powoli przekształciło się w r̄agul - pismo ajdyniriańskie, podczas epoki Wojujących Królestw, a następnie w czasach Starego Państwa, doszło bowiem do naturalnej ewolucji alfabetu - pismo z tamtego okresu różni się wyglądem znacząco zarówno od pisma ajniadańskiego (oraz najwcześniejszych inskrypcji w r̄agulu), jak i od współczesnej formy tego pisma. Podczas okresu przejściowego, trwającego od upadku Starego Państwa do początku Nowego Państwa, zwanego Czasem Pustego Tronu, dokonano radykalnej reformy alfabetu, starając nadać mu wygląd jak najbardziej zbliżony do pierwotnego r̄agulu. Ze względów kulturowych, religijnych oraz z powodu działania wszechobecnej propagandy państwowej, współczesny r̄agul niewiele zmienił się od czasu tych reform, styl Khshāyarani bazuje właśnie na owych reformach. Wyjątkiem jest tutaj styl Léwevani, który pochodzi od r̄agul czasów Starego Państwa.             
 +
 
 +
==== Alfabet ====
 +
[[Plik:Mottoragajd.png|thumb|right|1000px|<center>Przykład tekstu zapisanego za pomocą r̄agulu - na górze w stylu Favwarani, poniżej w Khshāyarani. Motto Ajdyniru oraz jedno ze zwyczajowych powitań:</center><br><br/><center>''Éxan Khshāyarvan Aydīnirani. Hwadāmi, er̄atāmi akhé dzaraman. Aťeaji Khshāyar raheto! Rahetarto!''<br>''Wielkie Imperium Ajdyniriańskie. Wiedza, siła i zwycięstwo. Niech żyje Imperator! Oby żył!''</center>]]
 +
 
 +
<br/>
 +
 
 +
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
 +
! colspan=3 | Litera
 +
! colspan=2| Nazwa
 +
! rowspan=2| Wymowa
 +
! rowspan=2| Transkrypcja
 +
! rowspan=2| Wartość numeryczna
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef/ṕur/ṕi
+
! ''Favwarani''
−
| align="center" | '''-sur'''
+
! ''Khshāyarani''
−
| align="center" | dar'''sur'''
+
! ''Léwevani''
−
| align="center" | nagh'''sur'''
+
! Zapis
−
| align="center" | sąrh'''sur'''
+
! Wymowa
−
| align="center" | avr'''sur'''
 
−
| align="center" | gāch'''sur'''
 
−
| align="center" | ŝar'''sur'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | yôk
+
| align="center" |[[Plik:A.rag.stary.png]]
−
| align="center" | '''-(h)rish'''
+
| align="center" |[[Plik:A.png]]
−
| align="center" | da'''hrish'''
+
| align="center" |
−
| align="center" | na'''hrish'''
+
| align="center" | ''a''
−
| align="center" | są'''rish'''
+
| align="center" | /a/
−
| align="center" | av'''rish'''
+
| align="center" | /a/
−
| align="center" | gāch'''rish'''
+
| align="center" | ''a''
−
| align="center" | ŝar'''hrish'''*
+
| align="center" | 1
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ta
+
| align="center" |[[Plik:Aa.rag.stary.png]]
−
| align="center" | -
+
| align="center" |[[Plik:Aa.png]]
−
| align="center" | dar
+
| align="center" |
−
| align="center" | nagh
+
| align="center" | ''āsha''
−
| align="center" | sąrha
+
| align="center" | /a:ʂa/
−
| align="center" | avri
+
| align="center" | /a:/
−
| align="center" | gācha
+
| align="center" | ''ā''
−
| align="center" | ŝarwī
+
| align="center" | 2
 
|-
 
|-
−
| align="center" | obwiatyw
+
| align="center" |[[Plik:Ą.rag.stary.png]]
−
| align="center" | '''-rā'''
+
| align="center" |[[Plik:Ą.png]]
−
| align="center" | da'''rā'''
+
| align="center" |
−
| align="center" | na'''rā'''
+
| align="center" | ''ą''
−
| align="center" | są'''rā'''
+
| align="center" | /ã/
−
| align="center" | av'''rā'''
+
| align="center" | /ã/
−
| align="center" | gā'''rā'''
+
| align="center" | ''ą''
−
| align="center" | ŝa'''rā'''
+
| align="center" | 3
−
|}
 
−
* /ɾ/ zamieniło się w /ʁ/ (r --> rh)
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!  osoba   
+
| align="center" |[[Plik:B.rag.stary.png]]
−
!  nezyu - być
+
| align="center" |[[Plik:B.png]]
−
!  caiva - chcieć
+
| align="center" |
−
!  ḱalshu - musieć
+
| align="center" | ''ba''
 +
| align="center" | /ba/
 +
| align="center" | /b/
 +
| align="center" | ''b''
 +
| align="center" | 4
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
| align="center" |[[Plik:Bh.rag.stary.png]]
−
| align="center" | nazyin - jestem
+
| align="center" |[[Plik:Bh.png]]
−
| align="center" | cafirya - chcę
+
| align="center" |
−
| align="center" | ḱaishi - muszę
+
| align="center" | ''bhar''
 +
| align="center" | /bʰar/
 +
| align="center" | /bʰ/
 +
| align="center" | ''bh''
 +
| align="center" | 5
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
| align="center" |[[Plik:Ch.rag.stary.png]]
−
| align="center" | newef - jesteś
+
| align="center" |[[Plik:Ch.png]]
−
| align="center" | cuvrad - chcesz
+
| align="center" |
−
| align="center" | ḱazhis - musisz
+
| align="center" | ''chir''
 +
| align="center" | /ʈ͡ʂir/
 +
| align="center" | /ʈ͡ʂ/
 +
| align="center" | ''ch''
 +
| align="center" | 6
 +
|-
 +
| align="center" |[[Plik:C.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:C.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ciri''
 +
| align="center" | /t͡siɾi/
 +
| align="center" | /t͡s/
 +
| align="center" | ''c''
 +
| align="center" | 7
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa
+
| align="center" |[[Plik:Ć.rag.stary.png]]
−
| align="center" | ŝog - on jest
+
| align="center" |[[Plik:Ć.png]]
−
| align="center" | ṕrah - on chce
+
| align="center" |
−
| align="center" | ekré - on musi
+
| align="center" | ''ćarim''
 +
| align="center" | /t͡ɕaɾim/
 +
| align="center" | /t͡ɕ/
 +
| align="center" | ''ć''
 +
| align="center" | 8
 
|-
 
|-
−
| align="center" | rha
+
| align="center" |[[Plik:D.rag.stary.png]]
−
| align="center" | ŝaw - ona jest
+
| align="center" |[[Plik:D.png]]
−
| align="center" | ṕray - ona chce
+
| align="center" |
−
| align="center" | ekya - ona musi
+
| align="center" | ''da''
 +
| align="center" | /da/
 +
| align="center" | /d/
 +
| align="center" | ''d''
 +
| align="center" | 9
 
|-
 
|-
−
| align="center" | qa
+
| align="center" |[[Plik:Dh.rag.stary.png]]
−
| align="center" | ŝum - ono jest
+
| align="center" |[[Plik:Dh.png]]
−
| align="center" | ṕrid - ono chce
+
| align="center" |
−
| align="center" | ekās - ono musi
+
| align="center" | ''dhar''
 +
| align="center" | /dʰar/
 +
| align="center" | /dʰ/
 +
| align="center" | ''dh''
 +
| align="center" | 10
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef
+
| align="center" |[[Plik:E.rag.stary.png]]
−
| align="center" | djva - my(1) jesteśmy
+
| align="center" |[[Plik:E.png]]
−
| align="center" | dzar - my(1) chcemy
+
| align="center" |
−
| align="center" | bhaha - my(1) musimy
+
| align="center" | ''e''
 +
| align="center" | /ɛ/
 +
| align="center" | /ɛ/
 +
| align="center" | ''e''
 +
| align="center" | 20
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕur
+
| align="center" |[[Plik:Ej.rag.stary.png]]
−
| align="center" | djri - my(2) jesteśmy
+
| align="center" |[[Plik:Ej.png]]
−
| align="center" | dzôr - my(2) chcemy
+
| align="center" |
−
| align="center" | bhena - my(2) musimy
+
| align="center" | ''énar''
 +
| align="center" | /ɛjnar/
 +
| align="center" | /ɛj/
 +
| align="center" | ''é''
 +
| align="center" | 30
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕi
+
| align="center" |[[Plik:Ę.rag.stary.png]]
−
| align="center" | djhu - my(3) jesteśmy
+
| align="center" |[[Plik:Ę.png]]
−
| align="center" | dzae - my(3) chcemy
+
| align="center" |
−
| align="center" | bhiza - my(3) musimy
+
| align="center" | ''ę''
 +
| align="center" | /ɛ̃/
 +
| align="center" | /ɛ̃/
 +
| align="center" | ''ę''
 +
| align="center" | 40
 
|-
 
|-
−
| align="center" | yôk
+
| align="center" |[[Plik:F.rag.stary.png]]
−
| align="center" | izil - jesteście
+
| align="center" |[[Plik:F.png]]
−
| align="center" | dhaźa - chcecie
+
| align="center" |
−
| align="center" | xanę - musicie 
+
| align="center" | ''far''
 +
| align="center" | /far/
 +
| align="center" | /f/
 +
| align="center" | ''f''
 +
| align="center" | 50
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ta
+
| align="center" |[[Plik:G.rag.stary.png]]
−
| align="center" | shart - są
+
| align="center" |[[Plik:G.png]]
−
| align="center" | mexa - chcą
+
| align="center" |
−
| align="center" | tas - muszą
+
| align="center" | ''ga''
 +
| align="center" | /ga/
 +
| align="center" | /g/
 +
| align="center" | ''g''
 +
| align="center" | 60
 +
|-
 +
| align="center" |[[Plik:Gh.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Gh.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ghar''
 +
| align="center" | /gʰar/
 +
| align="center" | /gʰ/
 +
| align="center" | ''gh''
 +
| align="center" | 70
 
|-
 
|-
−
| align="center" | obwiatyw
+
| align="center" |[[Plik:H.rag.stary.png]]
−
| align="center" | ŝape
+
| align="center" |[[Plik:H.png]]
−
| align="center" | ṕwene
+
| align="center" |
−
| align="center" | egīne
+
| align="center" | ''ahir''
−
|}
+
| align="center" | /axir/
−
Jedyne zależności jakie tu występują to podzielenie odmian słowa na pewne grupy. Podobne do siebie są formy dla bezokolicznika, xé i mę; dla 3 osoby liczby pojedynczej i obwiatywu; i dla rodzai ''my''. Formy dla yôk i ta różnia się od wszystkich innych.
+
| align="center" | /x/
−
 
+
| align="center" | ''h''
−
===Aspekty===
+
| align="center" | 80
−
W ajdyniriańskim występują 4 aspekty, tworzy się je poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu do czasownika.
 
−
{| class="wikitable" border="1"
 
 
|-
 
|-
−
! Aspekt
+
| align="center" |[[Plik:Kh.rag.stary.png]]
−
! Prefiks
+
| align="center" |[[Plik:Kh.png]]
−
! Przykład (jeść, iść/chodzić) 
+
| align="center" |
 +
| align="center" | ''khair''
 +
| align="center" | /χaɪr/
 +
| align="center" | /χ/
 +
| align="center" | ''kh''
 +
| align="center" | 90
 
|-
 
|-
−
| Aspekt niedokonany
+
| align="center" |[[Plik:Hw.rag.stary.png]]
−
| -brak-
+
| align="center" |[[Plik:Hw.png]]
−
| mifene
+
| align="center" |
−
sanne
+
| align="center" | ''ahwir''
 +
| align="center" | /axʷir/
 +
| align="center" | /xʷ/
 +
| align="center" | ''hw''
 +
| align="center" | 100
 
|-
 
|-
−
| Aspekt trwający
+
| align="center" |[[Plik:I.rag.stary.png]]
−
| at/ac-
+
| align="center" |[[Plik:I.png]]
−
| atmifene
+
| align="center" |
−
acanne
+
| align="center" | ''ini''
 +
| align="center" | /iɲi/
 +
| align="center" | /i~ɪ/
 +
| align="center" | ''i''
 +
| align="center" | 200
 
|-
 
|-
−
| Aspekt dokonany
+
| align="center" |[[Plik:Y.rag.stary.png]]
−
| v(e)-
+
| align="center" |[[Plik:Y.png]]
−
| vemifene
+
| align="center" |
−
vesanne
+
| align="center" | ''yin''
 +
| align="center" | /jin/
 +
| align="center" | /j/
 +
| align="center" | ''y''
 +
| align="center" | 300
 
|-
 
|-
−
| Aspekt powtarzający
+
| align="center" |[[Plik:Ii.rag.stary.png]]
−
| g(e)-
+
| align="center" |[[Plik:ii.png]]
−
| gemifene
+
| align="center" |
−
gesanne
+
| align="center" | ''īndar''
 +
| align="center" | /ɨndar/
 +
| align="center" | /ɨ~ɘ/
 +
| align="center" | ''ī''
 +
| align="center" | 400
 
|-
 
|-
−
|}
+
| align="center" |[[Plik:Q.rag.stary.png]]
−
 
+
| align="center" |[[Plik:Q.png]]
−
===Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika===
+
| align="center" |
−
Język ajdyniriański posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, podwójną, mnogą i absolutną. Dodatkowo rzeczowniki podzielone są na 3 kategorie. Kategorie posiadają inną odmianę przez przypadki i liczby, a rzeczowniki z II i III kategorii są ponad to podzielone na podkategorie, w zależności od rdzenia występującego w końcówce słowa.  
+
| align="center" | ''qan''
−
* I kategoria - istoty żywe i rozumne.
+
| align="center" | /qan/
−
 
+
| align="center" | /q/
−
* II kategoria - przedmioty, rośliny
+
| align="center" | ''q''
−
** IIa - rdzeń '''a/o'''
+
| align="center" | 500
−
** IIb - rdzeń '''i/ī'''
+
|-
−
** IIc - rdzeń '''e'''
+
| align="center" |[[Plik:K.rag.stary.png]]
−
* III kategoria - pojęcia, abstrakcje, rzeczy niematerialne
+
| align="center" |[[Plik:K.png]]
−
** IIIa - rdzeń '''a/o'''
+
| align="center" |
−
** IIIb - rdzeń '''u'''
+
| align="center" | ''kida''
−
** IIIc - rdzeń '''i'''
+
| align="center" | /kida/
−
** IIId - rdzeń '''e'''  
+
| align="center" | /k/
−
 
+
| align="center" | ''k''
−
W ajdyniriańskim występują 3 rodzaje - męski, żeński i neutralny. Rzeczowniki z II i III kategorii sa zawsze rodzaju neutralnego, inaczej jednak sprawa ma się w przypadku rzeczowników I kategorii. W podstawowej formie są one zawsze neutralne, nie określają bowiem płci. Wskazują jedynie na fakt istnienia przedmiotu, a płeć jest nieznana lub nieistotna. Można jednak za pomocą innej końcówki zaznaczyć płeć istoty, zmieniając jednocześnie jej rodzaj. Końcówki różnią się od siebie w zależności od liczby i przypadku.
+
| align="center" | 600
−
 
+
|-
−
Słowo I kategorii - orzeł
+
| align="center" |[[Plik:K'.rag.stary.png]]
−
{| class="wikitable"
+
| align="center" |[[Plik:K'.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ḱera''
 +
| align="center" | /k'ɛɾa/
 +
| align="center" | /k'/
 +
| align="center" | ''ḱ''
 +
| align="center" | 700
 +
|-
 +
| align="center" |[[Plik:L.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:L.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ilin''
 +
| align="center" | /ilin/
 +
| align="center" | /l/
 +
| align="center" | ''l''
 +
| align="center" | 800
 
|-
 
|-
−
! Liczba pojedyncza
+
| align="center" |[[Plik:M.rag.stary.png]]
−
! Liczba podwójna
+
| align="center" |[[Plik:M.png]]
−
! Liczba mnoga
+
| align="center" |
−
! Liczba absolutna
+
| align="center" | ''aman''
 +
| align="center" | /aman/
 +
| align="center" | /m/
 +
| align="center" | ''m''
 +
| align="center" | 900
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ńarmad
+
| align="center" |[[Plik:N.rag.stary.png]]
−
(orzeł)
+
| align="center" |[[Plik:N.png]]
−
| align="center" | ńarmad'''nam'''  
+
| align="center" |
−
(dwa orły)*
+
| align="center" | ''nar''
−
| align="center" | ńarmad'''aya'''
+
| align="center" | /nar/
−
(orły)*
+
| align="center" | /n/
−
| align="center" | ńarmad'''aur̄'''  
+
| align="center" | ''n''
−
(wszystkie orły)*
+
| align="center" | 1000
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ńarmad'''i'''  
+
| align="center" |[[Plik:Ń.rag.stary.png]]
−
(samiec orła)
+
| align="center" |[[Plik:Ń.png]]
−
| align="center" | ńarmad'''anę'''  
+
| align="center" |
−
(dwa samce orła)
+
| align="center" | ''ńori''
−
| align="center" | ńarmad'''aysi'''  
+
| align="center" | /ɲɔɾi/
−
(samce orłów)
+
| align="center" | /ɲ/
−
| align="center" | ńarmad'''aur̄i'''  
+
| align="center" | ''ń''
−
(wszystkie samce orła)
+
| align="center" | 2000
 +
|-
 +
| align="center" |[[Plik:O.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:O.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''o''
 +
| align="center" | /ɔ/
 +
| align="center" | /ɔ/
 +
| align="center" | ''o''
 +
| align="center" | 3000
 +
|-
 +
| align="center" |[[Plik:Oo.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Oo.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''zôr''
 +
| align="center" | /zɤr/
 +
| align="center" | /ɤ/
 +
| align="center" | ''ô''
 +
| align="center" | 4000
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ńarmad'''a'''
+
| align="center" |[[Plik:P.rag.stary.png]]
−
(samica orła)
+
| align="center" |[[Plik:P.png]]
−
| align="center" | ńarmad'''aną'''
+
| align="center" |
−
(dwie samice orłów)
+
| align="center" | ''pira''
−
| align="center" | ńarmad'''aysa'''  
+
| align="center" | /piɾa/
−
(samice orłów)
+
| align="center" | /p/
−
| align="center" | ńarmad'''aur̄a'''
+
| align="center" | ''p''
−
(wszystkie samice orłów)
+
| align="center" | 5000
−
|}
 
−
* również gdy jest to samiec i samica
 
−
* również gdy jest to grupa mieszana
 
−
 
 
−
===Przedrostki===
 
−
[nobbc]<work in progress>[/nobbc]
 
−
{| class="wikitable" border="1"
 
 
|-
 
|-
−
! Prefiks
+
| align="center" |[[Plik:P'.rag.stary.png]]
−
! Znaczenie
+
| align="center" |[[Plik:P'.png]]
−
! Przykład
+
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ṕera''
 +
| align="center" | /p'ɛɾa/
 +
| align="center" | /p'/
 +
| align="center" | ''ṕ''
 +
| align="center" | 6000
 
|-
 
|-
−
| pat- || nie, tworzy przeczenia (również zdań)* || patjakerśani (''nieskończony'')
+
| align="center" |[[Plik:R.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:R.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ara''
 +
| align="center" | /aɾa/
 +
| align="center" | /ɾ~r/
 +
| align="center" | ''r''
 +
| align="center" | 7000
 
|-
 
|-
−
| yās- || przeciw, kontra ||
+
| align="center" |[[Plik:Rr.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Rr.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''r̄in''
 +
| align="center" | /r:in/
 +
| align="center" | /r:/
 +
| align="center" | ''r̄''
 +
| align="center" | 8000
 
|-
 
|-
−
| sam- || razem ||
+
| align="center" |[[Plik:Rh.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:rh.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''arhi''
 +
| align="center" | /aʀi/
 +
| align="center" | /ʀ/
 +
| align="center" | ''rh''
 +
| align="center" | 9000
 
|-
 
|-
−
| ari- || za czymś, być pro ||
+
| align="center" |[[Plik:S.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:S.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''sian''
 +
| align="center" | /sɪan/
 +
| align="center" | /s/
 +
| align="center" | ''s''
 +
| align="center" | 10.000
 
|-
 
|-
−
| vwa- || działać przeciw ||
+
| align="center" |[[Plik:Ś.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Ś.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''śavi''
 +
| align="center" | /ɕavi/
 +
| align="center" | /ɕ/
 +
| align="center" | ''ś''
 +
| align="center" | 20.000
 
|-
 
|-
−
| eḱa- || mało, bez ||
+
| align="center" |[[Plik:Sh.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Sh.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''shin''
 +
| align="center" | /ʂin/
 +
| align="center" | /ʂ/
 +
| align="center" | ''sh''
 +
| align="center" | 30.000
 
|-
 
|-
−
| eli- || za mało ||
+
| align="center" |[[Plik:Ss.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Ss.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ŝarde''
 +
| align="center" | /ɬardɛ/
 +
| align="center" | /ɬ/
 +
| align="center" | ''ŝ''
 +
| align="center" | 40.000
 
|-
 
|-
−
| śra- || wiele ||
+
| align="center" |[[Plik:T.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:T.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''tis''
 +
| align="center" | /tis/
 +
| align="center" | /t/
 +
| align="center" | ''t''
 +
| align="center" | 50.000
 
|-
 
|-
−
| ar- || naj ||  
+
| align="center" |[[Plik:T'.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:T'.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ťesu''
 +
| align="center" | /t'ɛsu/
 +
| align="center" | /t'/
 +
| align="center" | ''ť''
 +
| align="center" | 60.000
 
|-
 
|-
−
| an- || bardzo, ponad ||  
+
| align="center" |[[Plik:U.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:U.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''u''
 +
| align="center" | /u/
 +
| align="center" | /u/
 +
| align="center" | ''u''
 +
| align="center" | 70.000
 
|-
 
|-
−
| ao- || za dużo ||  
+
| align="center" |[[Plik:Uu.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Uu.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''ūnu''
 +
| align="center" | /u:nu/
 +
| align="center" | /u:/
 +
| align="center" | ''ū''
 +
| align="center" | 80.000
 
|-
 
|-
−
| xor- || były ||  
+
| align="center" |[[Plik:Uuu.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Uuu.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''dûr''
 +
| align="center" | /dʉr/
 +
| align="center" | /ʉ/
 +
| align="center" | ''û''
 +
| align="center" | 90.000
 
|-
 
|-
−
| fa- || dawny ||  
+
| align="center" |[[Plik:V.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:V.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''vin''
 +
| align="center" | /vin/
 +
| align="center" | /v/
 +
| align="center" | ''v''
 +
| align="center" | 100.000
 
|-
 
|-
−
| safra|| arcy || safrajaheap (arcykapłan)
+
| align="center" |[[Plik:Z.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Z.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''zin''
 +
| align="center" | /zin/
 +
| align="center" | /z/
 +
| align="center" | ''z''
 +
| align="center" | 500.000
 
|-
 
|-
−
| ca- || samo ||
+
| align="center" |[[Plik:Zh.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Zh.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''zhin''
 +
| align="center" | /ʐin/
 +
| align="center" | /ʐ/
 +
| align="center" | ''zh''
 +
| align="center" | -
 
|-
 
|-
−
| annu- || ||
+
| align="center" |[[Plik:Ź.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Ź.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''źanu''
 +
| align="center" | /ʑanu/
 +
| align="center" | /ʑ/
 +
| align="center" | ''ź''
 +
| align="center" | -
 
|-
 
|-
−
| ti- || się ||
+
| align="center" |[[Plik:J.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:J.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''jin''
 +
| align="center" | /d͡ʐin/
 +
| align="center" | /d͡ʐ/
 +
| align="center" | ''j''
 +
| align="center" | 1000.000
 
|-
 
|-
−
| dûs- || wszech || dûshwadāmi (''wszechwiedza'')
+
| align="center" |[[Plik:Dj.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Dj.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''edjan''
 +
| align="center" | /ɛd͡ʑan/
 +
| align="center" | /d͡ʑ/
 +
| align="center" | ''dj''
 +
| align="center" | -
 
|-
 
|-
−
| qua- || ||
+
| align="center" |[[Plik:Dz.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:Dz.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''dzan''
 +
| align="center" | /d͡zan/
 +
| align="center" | /d͡z/
 +
| align="center" | ''dz''
 +
| align="center" | -
 
|-
 
|-
−
| qe- || ||
+
| align="center" |[[Plik:W.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:W.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''war''
 +
| align="center" | /war/
 +
| align="center" | /w/
 +
| align="center" | ''w''
 +
| align="center" | wiele, dużo
 
|-
 
|-
 +
| align="center" |[[Plik:X.rag.stary.png]]
 +
| align="center" |[[Plik:X.png]]
 +
| align="center" |
 +
| align="center" | ''axar''
 +
| align="center" | /aksar/
 +
| align="center" | /ks/
 +
| align="center" | ''x''
 +
| align="center" | bardzo wiele, miliard
 
|}
 
|}
−
* jeden z dwóch sposobów
 
  
−
===Przymiotniki===
+
==== Znaki interpunkcyjne ====
−
====Przymiotniki odrzeczownikowe====
+
*<big style="font-size:133%;line-height:normal">[ [[Plik:Kropkanienawiści.png]] ]</big> - ''Ćaqanar'' stosowany jest dokładnie jak kropka w alfabecie łacińskim, stawiany na końcu zdania. ''Ćaqanar'' nie pełni jednak tej funkcji w ajdyniriańskiej poezji, lub pojawia się niezwykle rzadko - zamiast tego używany jest niekiedy dla zaznaczania pierwszych wersów lub zwrotek utworu. Stawiany jest w lekkim odstępie od ostatniej litery wyrazu. 
−
Przymiotniki odrzeczownikowe charakteryzują się tym, iż w większości zakończone są końcówką -'''ni'''. Aby utworzyć przymiotnik od rzeczownika dodaje się odpowiednia końcówkę, w zależności od liczby i przypadku. Nieliczne wyjątki zdarzają się w przypadku rzeczowników III kategorii.  
+
*<big style="font-size:133%;line-height:normal">[ [[Plik:Przecineknienawiści.png]] ] </big> - ''Puro'' pełni rolę przecinka, używanego dokładnie jak w języku polskim. Podobnie jak ''ćaqanar'' stawiany jest w lekkim odstępie, pomiędzy wyrazami. 
−
{| class="wikitable"
+
*<big style="font-size:133%;line-height:normal">[ [[Plik:Pytajniknadziei.png]] ]</big> - ''Vāllear'' to odpowiednik znaku zapytania, umieszczany na końcu zdania, jednak w przeciwieństwie do ''puro'' i ''ćaqanar'' bezpośrednio przy słowie, bez żadnego odstępu. 
 +
*<big style="font-size:133%;line-height:normal">[ [[Plik:Wykrzyknikpogardy.png]] ]</big> - ''Ézraezon'' pełni funkcję wykrzyknika, który podobnie jak ''vāllear'' stawia się na końcu zdania, bezpośrednio przy ostatnim słowie. 
 +
*<big style="font-size:133%;line-height:normal">[«  »]</big> - ''Myihrāban'' pełni rolę cudzysłowu oraz nawiasu, często stosuje się go także dla podkreślenia danego słowa lub części zdania, na przykład tytułu lub obwieszczenia.
 +
 
 +
==== System liczbowy ====
 +
Ajdyniriańczycy posługują się dwoma systemami liczbowymi. Pierwszym jest tak zwany ''system tradycyjny'', w którym poszczególnym literom r̄agulu przypisano konkretne wartości liczbowe. Jest ich 50, z czego dwie oznaczają "wiele, dużo" oraz "bardzo wiele, miliard", niesprecyzowane ogromne liczby, nie występuje jednak zero. System ten stosowany był od czasów głębokiej starożytności i najpewniej podobnie jak i sam r̄agulu wywodzi się od starożytnych Ajniadów.
 +
Współcześnie jednak system tradycyjny znacząco stracił na popularności, używa się go przede wszystkim w sztuce i rytuałach, a także numerologii.
 +
 
 +
Drugim systemem liczbowym są ''cyfry ajdyniriańskie''. Jest to dziesiętny system pozycyjny, w którym występuje dziesięć samodzielnych cyfr - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 oraz 0. System ten został opracowany w już końcowym okresie Starego Państwa, cyfry weszły jednak do powszechnego użytku znacznie później, a ich propagatorem był ajdyniriański matematyk warsakiego pochodzenia, [[Ariysūdrish Nayparnitorhanaxa]] który zastosował je do badań nad algebrą i trygonometrią.
 +
 
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center"
 
|-
 
|-
−
! rzeczownik
+
!Cyfry ajdyniriańskie
−
! przymiotnik
+
![[Plik:1ragul.png]]
−
|-
+
![[Plik:2ragul.png]]
−
| shār
+
![[Plik:3ragul.png]]
−
(światło)
+
![[Plik:4ragul.png]]
−
| shār'''ani'''
+
![[Plik:5ragul.png]]
−
(świetlisty, świetlany)
+
![[Plik:6ragul.png]]
 +
![[Plik:7ragul.png]]
 +
![[Plik:8ragul.png]]
 +
![[Plik:9ragul.png]]
 +
![[Plik:0ragul.png]]
 
|-
 
|-
−
| dhrāya
+
! Cyfry arabsko-indyjskie 
−
(morze)
+
| <big>1</big>
−
| dhrāya'''ni'''
+
| <big>2</big>
−
(morski)
+
| <big>3</big>
−
|-
+
| <big>4</big>
−
| ezjon
+
| <big>5</big>
−
(wschód)
+
| <big>6</big>
−
| ezjon'''i'''
+
| <big>7</big>
−
(wschodni)
+
| <big>8</big>
 +
| <big>9</big>
 +
| <big>0</big>
 
|}
 
|}
  
−
====Przymiotniki odczasownikowe====
+
==Gramatyka==
−
Przymiotniki odczasownikowe posiadają końcówkę '''-ios'''
+
Ajdyniriański jest językiem wysoce fleksyjnym, czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy i tryby. Podstawowym szykiem zdania jest SOV, ale bez problemu można użyć praktycznie dowolnego innego szyku. Występują również różnego rodzaju zrostki. Co ciekawe, w ajdyniriańskim występuje obwiatyw.
−
 
+
===Czasowniki===
−
====Stopniowanie przymiotników====  
+
====Osoby i odmiana czasowników przez osoby====
−
Przymiotniki stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego przedrostka. Istnieją 3 stopnie - równym wyższy i najwyższy. Tworzy się je zawsze poprzez dodanie odpowiedniego przedrostka.
+
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie doń odpowiedniej końcówki. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-e'''.
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
! stopień równy
+
!   osoba 
−
! stopień wyższy
+
!   końcówka 
−
! stopień najwyższy
+
!   mifene - jeść
−
|-  
+
!  rahete - żyć*
−
| shārani
+
!  shéwe - kochać**
−
(świetlisty, świetlany)
+
|-
−
| '''en'''shārani
+
| align="center" | ja - xé
−
(świetlistszy)  
+
| align="center" | '''-ar'''
−
| '''ar'''shārani
+
| align="center" |  mifene'''ar''' - jem
−
(najświetlistszy)
+
| align="center" | rahete'''ar''' - żyję
 +
| align="center" |  shéwe'''ar''' - kocham
 +
|-
 +
| align="center" | ty - mę
 +
| align="center" | '''-yt'''
 +
| align="center" |  mifene'''yt''' - jesz
 +
| align="center" |  rahete'''yt''' - żyjesz
 +
| align="center" |  shéwe'''yt''' - kochasz
 
|-
 
|-
−
| dhrāyani
+
| align="center" | on - źa
−
(morski)
+
| align="center" | '''-ti'''
−
| '''en'''dhrāyani
+
| align="center" |  mifen'''ti''' - on je
−
(bardziej morski)
+
| align="center" |  rahe'''ti''' - on żyje
−
| '''ar'''dhrāyani
+
| align="center" |  shéwī'''ti''' - on kocha
−
(najbardziej morski)
 
 
|-
 
|-
−
| ezjoni
+
| align="center" | ona - rha
−
(wschodni)
+
| align="center" | '''-ta'''
−
| '''en'''ezjoni
+
| align="center" |  mifen'''ta''' - ona je
−
(bardziej wschodni)
+
| align="center" |  rahe'''ta''' - ona żyje
−
| '''ar'''ezjoni
+
| align="center" |  shéwī'''ta''' - ona kocha
−
(najbardziej wschodni)
 
−
|}
 
−
 
 
−
===Przypadki===
 
−
W ajdyniriańskim występuje 6 przypadków.
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!
+
| align="center" | ono - qa
−
! Przypadek
+
| align="center" | '''-to'''
−
! Pytanie
+
| align="center" |  mifen'''to''' - ono je
 +
| align="center" |  rahe'''to''' - ono żyje
 +
| align="center" |  shéwī'''to''' - ono kocha
 
|-
 
|-
−
| I.
+
| align="center" | my (inkluzywne) - ṕef
−
| Mianownik
+
| align="center" | '''-z'''
−
| kto?, co? / zé?, zan?
+
| align="center" |  mifene'''z''' - my(1) jemy
 +
| align="center" |  rahete'''z''' - my(1) żyjemy
 +
| align="center" |  shéwe'''z''' - my(1) kochamy
 
|-
 
|-
−
| II.
+
| align="center" | my (podwójne) - ṕur
−
| Dopełniacz
+
| align="center" | '''-ź'''
−
| kogo?, czego? / zétri?, zantra?
+
| align="center" |  mifene'''ź''' - my(2) jemy
 +
| align="center" |  rahete'''ź''' - my(2) żyjemy
 +
| align="center" |  shéwe'''ź''' - my(2) kochamy
 
|-
 
|-
−
| III.
+
| align="center" | my (ekskluzywne) - ṕi
−
| Celownik
+
| align="center" | '''-zi'''
−
| komu?, czemu? / zhe?, zhin? *
+
| align="center" |  mifene'''zi''' - my(3) jemy
 +
| align="center" |  rahete'''zi''' - my(3) żyjemy
 +
| align="center" |  shéwe'''zi''' - my(3) kochamy
 
|-
 
|-
−
| IV.
+
| align="center" | wy - yôk
−
|  Biernik
+
| align="center" | '''-el'''
−
| kogo?, co? / ize?, iza?
+
| align="center" |  mifen'''el''' - jecie
 +
| align="center" |  rahet'''el''' - żyjecie
 +
| align="center" |  shéw'''el''' - kochacie
 
|-
 
|-
−
| V.
+
| align="center" | oni - ta
−
| Ablatyw
+
| align="center" | '''-rą'''
−
| skąd?, od kogo?, od czego? / zaḱam?, zéḱas?, zaḱan?
+
| align="center" |  mifene'''rą''' - jedzą
 +
| align="center" |  rahete'''rą''' - żyją
 +
| align="center" |  shéwe'''rą''' - kochają
 
|-
 
|-
−
| VI.
+
| align="center" | obwiatyw
−
|  Allatyw
+
| align="center" | '''-aite'''
−
| dokąd?, do kogo?, do czego? / zahwam?, zéhwas?, zahwan?
+
| align="center" |  mifen'''aite'''
 +
| align="center" |  rahet'''aite'''
 +
| align="center" |  shéw'''aite'''
 
|}
 
|}
−
*celownik może również spełniać rolę narzędnika i miejscownika, więc odpowiada też na dodatkowe pytania:
+
* gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh opuszcza się dodanie kolejnego t i dodaje samo i, a lub o
−
- z kim?, z czym? (eźe?, eźan?)  
+
** w przypadku 3 os. liczby mnogiej pojawia się ī, pochodzące od e z bezokolicznika 
−
<br>- o kim?, o czym? (aźe? aźan?)
+
 
−
<br>- kim?, czym? (źe?, źan?)
+
Występują również czasowniki nieregularne. Jest ich 9 - ''być'', ''mieć'', ''móc'', ''umieć''/''potrafić'', ''chcieć'', ''myśleć'', ''znać'', ''musieć'', ''mieć powinność''. Z tych 9, 3 odmieniają się bez żadnej jasno widocznej reguły (czasowniki ''być'', ''chcieć'', ''musieć''), pozostałe 5 natomiast odmienia się podobnie do czasowników regularnych, poprzez dodanie odpowiednich końcówek, a także skrócenie słowa.
−
====Odmiana przymiotników przez przypadki====
+
<br>- dla wszystkich osób oprócz 'ta', 'yôk' i obwiatywu nowa forma powstaje poprzez zachowanie 3 pierwszych liter bezokolicznika i dodaniu do tego odpowiedniej końcówki
 +
<br>- dla obwiatywu zachowuje się 2 pierwsze litery i dodaje odpowiednią końcówkę
 +
<br>- dla 'ta' zostawia się jedynie 3-4 pierwsze litery, nie dodając niczego
 +
<br>- dla 'yôk' zostawia się 2 pierwsze litery i dodaje końcówkę
 +
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
!
+
!   osoba 
−
! l.pojedyncza
+
!   końcówka 
−
! l.podwójna
+
!   darād - mieć
−
! l.mnoga
+
!   nagham - móc
−
! l.absolutna
+
!   sąrhal - umieć/potrafić
 +
!  avriť - myśleć
 +
!  gāchana - znać 
 +
!  ŝarwīshi - mieć powinność
 
|-
 
|-
−
| I.
+
| align="center" | xé
−
| -ni
+
| align="center" | '''-āyn'''
−
| -nąrh
+
| align="center" | dar'''āyn'''
−
| -nęri
+
| align="center" | nagh'''āyn'''
−
| -nôro
+
| align="center" | sąrh'''āyn'''
−
|-
+
| align="center" | avr'''āyn'''
−
| II.
+
| align="center" | gāch'''āyn'''
−
| -ń
+
| align="center" | ŝar'''āyn'''
−
| -naw
 
−
| -new
 
−
| -nīvwe
 
 
|-
 
|-
−
| III.
+
| align="center" | mę
−
| -īn
+
| align="center" | '''-ūn'''
−
| -nā
+
| align="center" | dar'''ūn'''
−
| -né
+
| align="center" | nagh'''ūn'''
−
| -nu
+
| align="center" | sąrh'''ūn'''
 +
| align="center" | avr'''ūn'''
 +
| align="center" | gāch'''ūn'''
 +
| align="center" | ŝar'''ūn'''
 
|-
 
|-
−
| IV.
+
| align="center" | źa/rha/qa
−
| -ni
+
| align="center" | '''-aem'''
−
| -ną
+
| align="center" | dar'''aem'''
−
| -nę
+
| align="center" | nagh'''aem'''
−
| -nôro
+
| align="center" | sąrh'''aem'''
 +
| align="center" | avr'''aem'''
 +
| align="center" | gāch'''aem'''
 +
| align="center" | ŝar'''aem'''
 
|-
 
|-
−
| V.
+
| align="center" | ṕef/ṕur/ṕi
−
| -nīs
+
| align="center" | '''-sur'''
−
| -nīvr̄
+
| align="center" | dar'''sur'''
−
| -niya
+
| align="center" | nagh'''sur'''
−
| -nwa
+
| align="center" | sąrh'''sur'''
 +
| align="center" | avr'''sur'''
 +
| align="center" | gāch'''sur'''
 +
| align="center" | ŝar'''sur'''
 
|-
 
|-
−
| VI.
+
| align="center" | yôk
−
| -nīś
+
| align="center" | '''-(h)rish'''
−
| -nīf
+
| align="center" | da'''hrish'''
−
| -niya
+
| align="center" | na'''hrish'''
−
| -nwa
+
| align="center" | są'''rish'''
−
|}
+
| align="center" | av'''rish'''
−
 
+
| align="center" | gāch'''rish'''
−
====Odmiana rzeczowników przez przypadki====
+
| align="center" | ŝa'''hrish'''
−
'''I kategoria rzeczowników'''  
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!
+
| align="center" | ta
−
! l.pojedyńcza
+
| align="center" | -
−
! l.podwójna
+
| align="center" | dar
−
! l.mnoga
+
| align="center" | nagh
−
! l.absolutna
+
| align="center" | sąrha
 +
| align="center" | avri
 +
| align="center" | gācha
 +
| align="center" | ŝarwī
 
|-
 
|-
−
| I.
+
| align="center" | obwiatyw
−
| - / -i / -a
+
| align="center" | '''-rā'''
−
| -nam / -anę / -aną
+
| align="center" | da'''rā'''
−
| -aya / -aysi / -aysa
+
| align="center" | na'''rā'''
−
| - aur̄ / -aur̄i / -aur̄a
+
| align="center" | są'''rā'''
 +
| align="center" | av'''rā'''
 +
| align="center" | gā'''rā'''
 +
| align="center" | ŝa'''rā'''
 +
|}
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
| II.
+
!  osoba   
−
| -az / -azi / -aza
+
!  nezyu - być
−
| -ame / -ami / -ama
+
!  caiva - chcieć
−
| -as / -asi / -asa
+
!  ḱalshu - musieć
−
| -r̄n / -r̄in / -r̄an
 
 
|-
 
|-
−
| III.
+
| align="center" | xé
−
| -at / -ati / -ata
+
| align="center" |  nazyin - jestem
−
| -(a)bhyām / -(a)bhyāmi / -(a)bhyāma
+
| align="center" |  cafirya - chcę
−
| -(a)bhaś / -(a)bhyaśi / -(a)bhyaśa
+
| align="center" | ḱaishi - muszę
−
| -(a)bhi / -(a)bhai / -(a)bhé
 
 
|-
 
|-
−
| IV.
+
| align="center" | mę
−
| - / -i / -a
+
| align="center" | newef - jesteś
−
| -(a)bhyām / -(a)bhyāmi / -(a)bhyāma
+
| align="center" |  cuvrad - chcesz
−
| -(a)bhaś / -(a)bhaśi / -(a)bhaśa
+
| align="center" | ḱazhis - musisz
−
| -(a)bhi / -(a)bhai / -(a)bhé
 
 
|-
 
|-
−
| V.
+
| align="center" | źa
−
| -xa / -xae / xaą
+
| align="center" |  ŝog - on jest
−
| -axé / -axi / -axa
+
| align="center" |  ṕrah - on chce
−
| -esyas / -esyasi / -esyasa
+
| align="center" | ekré - on musi
−
| -xos / -xis / -xas
 
 
|-
 
|-
−
| VI.
+
| align="center" | rha
−
| -tar / -tari / -tara
+
| align="center" | ŝaw - ona jest
−
| -aet / -aeti / -aeta
+
| align="center" | ṕray - ona chce
−
| -aus / -ausi / -ausa
+
| align="center" |  ekya - ona musi
−
| -ťal / -ťel / -ťāl
 
−
|}
 
−
 
 
−
'''II kategoria rzeczowników'''
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!rowspan="2"|
+
| align="center" | qa
−
!colspan="4"| rdzeń 'a/o/u'
+
| align="center" | ŝum - ono jest
−
!colspan="4"| rdzeń 'i/ī'
+
| align="center" | ṕrid - ono chce
−
!colspan="4"| rdzeń 'e'
+
| align="center" | ekās - ono musi
 
|-
 
|-
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
| align="center" | ṕef
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
| align="center" |  djva - my(1) jesteśmy
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
| align="center" |  dzar - my(1) chcemy
 +
| align="center" |  bhaha - my(1) musimy
 
|-
 
|-
−
! I.
+
| align="center" | ṕur
−
| -końcówka || -ao || -aya || -avi
+
| align="center" | djri - my(2) jesteśmy
−
| -końcówka || -irh || -iya || -ôri
+
| align="center" | dzôr - my(2) chcemy
−
| -końcówka || -ea || -ée || -evyo
+
| align="center" | bhena - my(2) musimy
 
|-
 
|-
−
! II.
+
| align="center" | ṕi
−
| -az || -am || -as || -akyā
+
| align="center" | djhu - my(3) jesteśmy
−
| -iz || -im || -is || -igra
+
| align="center" | dzae - my(3) chcemy
−
| -esse || -em || -es || -ekyo
+
| align="center" | bhiza - my(3) musimy
 
|-
 
|-
−
! III.
+
| align="center" | yôk
−
| -at || -abesh || -abīr || -abam
+
| align="center" | izil - jesteście
−
| -it || -yaus || -yis || -yin
+
| align="center" | dhaźa - chcecie
−
| -eť || -ebri || -ebrī || -eber
+
| align="center" | xanę - musicie 
 
|-
 
|-
−
! IV.
+
| align="center" | ta
−
| -końcówka || -abesh || -abīr || -abam
+
| align="center" | shart - są
−
| -końcówka || -yaus || yis || -yin
+
| align="center" | mexa - chcą
−
| -końcówka || -ebri || -ebrī || -eber
+
| align="center" | tas - muszą
 
|-
 
|-
−
! V.
+
| align="center" | obwiatyw
−
| -(a)xa|| -ksha || -kshai || -awan
+
| align="center" | ŝape
−
| -ishu || -ishé || -ish || -ishae
+
| align="center" | ṕwene
−
| -eśi || -eŝe || -eŝé || -eŝwe
+
| align="center" | egīne
−
|-
+
|}
−
! VI.
+
Jedyne zależności jakie tu występują to podzielenie odmian słowa na pewne grupy. Podobne do siebie są formy dla bezokolicznika, xé i mę; dla 3 osoby liczby pojedynczej i obwiatywu; i dla rodzai ''my''. Formy dla yôk i ta różnia się od wszystkich innych.
−
| -atra || -aś || -auś || -aśa
 
−
| -itri || -iśa || -ici || -icū
 
−
| -etrę || -ecae || -ecé || -ecis
 
−
|}
 
  
 +
====Aspekty====
 +
W ajdyniriańskim występują 4 aspekty, tworzy się je poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu do czasownika.
 +
*Aspekt niedokonany to podstawowa forma czasownika.
 +
*Aspekt trwający opisuje coś co dzieje się właśnie w opisywanej chwili, podobnie jak continous w języku angielskim.
 +
*Aspekt dokonany funkcjonuje na podobnej zasadzie jak w języku polskim - jeść a zjeść.
 +
*Aspekt powtarzający opisuje coś co albo dzieje się cyklicznie, albo jest jakimś zwyczajem i przyzwyczajeniem, coś co wielokrotnie już się zdarzyło albo coś co zawsze jest prawdziwe, np "słońce wschodzi rano".
  
−
'''III kategoria rzeczowników'''
+
W przypadku aspektu dokonanego i powtarzającego samogłoski w nawiasach dodaje się gdy czasownik rozpoczyna się na spółgłoskę, natomiast w przypadku aspektu trwającego występują 2 formy przedrostka, ''ac'' dodaje się gdy czasownik rozpoczyna się na s, c, lub z.
−
{| class="wikitable"
+
{| class="wikitable" border="1"
 
|-
 
|-
−
!rowspan="2"|
+
! Aspekt
−
!colspan="4"| rdzeń 'a/o'
+
! Prefiks
−
!colspan="4"| rdzeń 'u'
+
! Przykład (jeść, iść/chodzić) 
−
!colspan="4"| rdzeń 'i/ī'
 
−
!colspan="4"| rdzeń 'e'
 
 
|-
 
|-
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
| Aspekt niedokonany
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
| -brak-
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
| mifene
−
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
+
sanne
 
|-
 
|-
−
! I.
+
| Aspekt trwający
−
| -końcówka || -anya || -āshra || -akrę
+
| at/ac-
−
| -końcówka || -uni || -un || -ûrar
+
| atmifene
−
| -końcówka || -idhun || -idhę || -idho
+
acanne
−
| -końcówka || -én || -eshān || -etān
 
 
|-
 
|-
−
! II.
+
| Aspekt dokonany
−
| -azhi || -ań || -āsht || -aḱe
+
| v(e)-
−
| -u || -uwe || -uwan || -ûwari
+
| vemifene
−
| -is || -iyam || -iyę || -iyo
+
vesanne
−
| -epi || -eayn || -eshīn || -etīn
 
 
|-
 
|-
−
! III.
+
| Aspekt powtarzający
−
| -ast || -aval || -avallā || -avalûr
+
| g(e)-
−
| -usa || -ulve || -ulvā || -ūlur
+
| gemifene
−
| -i || -iva || -ive || -ivi
+
gesanne
−
| -epsa || -épn || -épr̄ || -épar
 
 
|-
 
|-
−
! IV.
+
|}
−
| -końcówka || -aval || -avallā || -avalûr
+
 
−
| -końcówka || -ulve || -ulvā || -ūlur
+
====Obwiatyw====
−
| -końcówka || -idvą || -idvę || -idvis
+
 
−
| -końcówka || -épn || -épr̄ || -épar
+
Język ajdyniriański stosuje obwiatyw w poniższych przypadkach:
−
|-
+
* '''1.''' - w zdaniach generalnych lub banalnych, najczęściej w przysłowiach, powiedzeniach, stwierdzeniach, prawdach ogólnych nieodnoszący się do konkretnej osoby czy przedmiotu.
−
! V.
+
- ''Mifenīssi, vemifenīssi'' - "Kto jadł, ten zjadł" <br>
−
| -aji || -ajā || -ajai || -ajah
+
- ''Athafraite, atrahetaite'' - "Kto oddycha, ten żyje" <br>
−
| -uji || -ujā || -ujai || -ûjah
+
- ''Di ŝape'' - "Jest dobrze"
−
| -idha || -idhe || -idhai || -idhā
+
 
−
| -eťa || -eťé || -eťu || -eťi
+
* '''2.''' - w zdaniach opisujących pogodę, spostrzeżenie dotyczące występującego w danym momencie stanu pogody.
−
|-
+
- ''Kshāspaite'' - "Pada deszcz" <br>
−
! VI.
+
- ''Fāyr̄īssi'' - "Padał śnieg" <br>
−
| -atti || -acho || -achri || -achur
+
- ''Avahze ŝayla'' - "Będzie wiało"
−
| -utra || -une || -uri || -ura
+
 
−
| -idh || -idhae || -idhī || -idha
+
* '''3.''' - w zdaniach, w których pojawiają się 2 podmioty w 3.os. lp., gdzie czasownik przyjmuje (lub nie przyjmuje) formy obwiatywu, w celu odróżnienia jednego podmiotu od drugiego i wskazania który z nich jest wykonawcą czynności.
−
| -ekta || -ekté || -ektu || -ekti
+
- ''Rha erhi qata, ńa di hrid daraem'' - "'''Ona''' lubi ''ją'', bo '''ma''' dobre serce" <br>
−
|}
+
Użycie czasownika w 3 os. lp. oznacza, że dobre serce posiada ta osoba, która lubi tą drugą. Natomiast: <br>
 +
- ''Rha erhi qata, ńa di hrid darā'' - "''Ona'' lubi '''ją''', bo '''ma''' dobre serce" <br>
 +
Użycie czasownika w obwiatywie oznacza, że dobre serce posiada ta osoba, która jest lubiana przez tą pierwszą.
 +
 
 +
- ''Hezh bhazhidaz vakhīdri, eńara patmārgani ŝagri'' - "'''Pan''' zabił ''niewolnika'', ponieważ '''był''' niebezpieczny" <br>
 +
Użycie czasownika w 3 os. lp. oznacza, że Pan zabił niewolnika, ponieważ to Pan był osobą niebezpieczną. Natomiast: <br>
 +
- ''Hezh bhazhidaz vakhīdri, eńara patmārgani ŝehar̄'' - "''Pan'' zabił '''niewolnika''', ponieważ '''był''' niebezpieczny" <br>
 +
Użycie czasownika w obwiatywie oznacza, że Pan zabił niewolnika, ponieważ to niewolnik był niebezpieczny.
 +
 
 +
- ''Īsri vakhīdri, eńara yalar ŝagri'' - "'''Zabił''' ''go'', bo '''był''' tchórzem" <br>
 +
Użycie czasownika w 3 os. lp. oznacza, że niewolnik zginął, ponieważ to Pan był tchórzem. Natomiast: <br>
 +
- ''Īsri vakhīdri, eńara yalar ŝehar̄'' - "''Zabił'' '''go''', bo '''był''' tchórzem" <br>
 +
Użycie czasownika w obwiatywie oznacza, że to niewolnik był tchórzem i to dlatego zginął.
 +
 
 +
* '''4.''' - w zdaniach mających za cel podkreślenie i okazanie szacunku, dystansu między pozycją i statusem społecznym - zwłaszcza jeśli mówiący zwraca się do osoby o wyższej pozycji od siebie w imieniu innej osoby o wyższej pozycji, wskazanie na niebezpośredni rozkaz, życzenie lub inną czynność osoby ważniejszej wobec mniej ważnej przekazanej przez pośrednika, oraz jako część specjalnych zwrotów i konstrukcji urywanych w Wysokiej Mowie.
 +
- ''Sindorindaya Khshāyaraz ptoan aťeaji dzalāya Rozhati an Féxanat kshidzalaite'' - "Imperator, poprzez swoje sługi, przekazuje Królowi na Północy te oto dary" <br> 
 +
Dosłownie: "Słudzy Imperatora te oto dary Królowi na Północy przez.dawać.OBWIATYW".
 +
 
 +
- ''Bhazhidati Shāriosāza Jasnahaza kshilôfrenaite Kshatrit dzaho névātra'' - "Oświecona Jasnah, poprzez mnie, jej uniżonego sługę, zaprasza Generała do swojego domu" <br>
 +
Dosłownie: "Niewolnik Oświeconej Jasnah przez.zapraszać.OBWIATYW Generał do-swojego do-domu".
 +
 
 +
- ''Perzisani Ḱivarāxaren syąrtani paŝape'' - "Płomienny Ḱivarāxaren nie jest usatysfakcjonowany" <br>
 +
Dosłownie: "Płomienny Ḱivarāxaren usatysfakcjonowany nie.być.OBWIATYW".
 +
 
 +
(''Patrz także: ''Obwiatyw w Wysokiej Mowie'')
  
−
O ile w rzeczownikach I kategorii nie wyróżnia się końcówki jako takiej, jest ona niezmienna a odmianę dokleja się do słowa, o tyle w przypadku rzeczowników z II i III kategorii podstawową końcówkę usuwa się i zastępuje się końcówką odmiany. Dla przykładu:
+
* '''5.''' - w słowotwórstwie
−
* I kategoria
+
(''Patrz także: Zastosowanie obwiatywu w słowotwórstwie'')
−
khshāyar (imperator/cesarz) --> khshāyar + '''aur̄''' --> khshāyaraur̄ (wszyscy imperatorzy)
 
−
<br>khshāyar + '''xa''' --> khshāyarxa (od imperatora)
 
−
<br>khshāyar + '''xos''' --> khshāyarxos (od wszystkich imperatorów)
 
  
−
*II kategoria (rdzeń "i")
+
===Rzeczowniki===
−
nāxr'''id''' (góra) --> nāxrid + '''ôri''' --> nāxridôri (wszystkie góry)
+
====Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika====
−
<br> nāxrid + '''ishu''' --> nāxridishu (od góry)
+
Język ajdyniriański posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, podwójną, mnogą i absolutną. Dodatkowo rzeczowniki podzielone są na 3 kategorie. Kategorie posiadają inną odmianę przez przypadki i liczby, a rzeczowniki z II i III kategorii są ponad to podzielone na podkategorie, w zależności od rdzenia występującego w końcówce słowa.
−
<br>nāxrid + '''ishae''' --> nāxridishae (od wszystkich gór)
+
* I kategoria - istoty żywe i rozumne
  
−
*III kategoria (rdzeń "u")
+
* II kategoria - przedmioty, rośliny
−
r̄ag'''ul''' (pismo) --> r̄ag<del>ul</del> --> r̄ag + '''ûrar''' --> r̄agûrar (wszystkie pisma)*
+
** IIa - rdzeń '''a/o'''
−
<br> r̄ag<del>ul</del> --> r̄ag + '''uji''' --> r̄aguji (od pisma)*  
+
** IIb - rdzeń '''i/ī'''
−
<br>r̄ag<del>ul</del> --> r̄ag + '''ûjah''' --> r̄agûjah (od wszystkich pism)*
+
** IIc - rdzeń '''e'''
 +
* III kategoria - pojęcia, abstrakcje, rzeczy niematerialne, państwa
 +
** IIIa - rdzeń '''a/o'''
 +
** IIIb - rdzeń '''u'''
 +
** IIIc - rdzeń '''i'''
 +
** IIId - rdzeń '''e'''  
  
−
*nieregularne
+
W ajdyniriańskim występują 3 rodzaje - męski, żeński i neutralny. Rzeczowniki z II i III kategorii sa zawsze rodzaju neutralnego, inaczej jednak sprawa ma się w przypadku rzeczowników I kategorii. W podstawowej formie są one zawsze neutralne, nie określają bowiem płci. Wskazują jedynie na fakt istnienia przedmiotu, a płeć jest nieznana lub nieistotna. Można jednak za pomocą innej końcówki zaznaczyć płeć istoty, zmieniając jednocześnie jej rodzaj. Końcówki różnią się od siebie w zależności od liczby i przypadku.
  
−
===Końcówki===
+
Słowo I kategorii - orzeł
−
Najczęściej występujące końcówki to '''an''', '''a''', '''as''' i '''ar''', lecz nie niosą one żadnego konkretnego znaczenia. Mogą wystąpić w rzeczownikach każdej kategorii. Inne końcówki niosą ze sobą konkretne znaczenie.
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
! końcówka
+
! Liczba pojedyncza
−
! znaczenie
+
! Liczba podwójna
−
! przykład
+
! Liczba mnoga
−
|-
+
! Liczba absolutna
−
| -āmi
 
−
| abstrakcja, idea
 
−
| hwadāmi (wiedza)
 
 
|-
 
|-
−
| -evi
+
| align="center" | ńarmad
−
| abstrakcja, idea
+
(orzeł)
−
| īranevi (wolność)
+
| align="center" | ńarmad'''nam'''
 +
(dwa orły)*
 +
| align="center" | ńarmad'''aya'''
 +
(orły)*
 +
| align="center" | ńarmad'''aur̄'''
 +
(wszystkie orły)*
 
|-
 
|-
−
| -van
+
| align="center" | ńarmad'''i'''
−
| przynależność
+
(samiec orła)
−
| khshāyarvan (imperium, cesarstwo)
+
| align="center" | ńarmad'''anę'''
 +
(dwa samce orła)
 +
| align="center" | ńarmad'''aysi'''
 +
(samce orłów)
 +
| align="center" | ńarmad'''aur̄i'''
 +
(wszystkie samce orła)
 
|-
 
|-
−
| -qyas
+
| align="center" | ńarmad'''a'''
−
| zawód, rzeczownik konkretny 
+
(samica orła)
−
| vehwezharqyas (stwórca, stworzyciel)  
+
| align="center" | ńarmad'''aną'''
 +
(dwie samice orłów)
 +
| align="center" | ńarmad'''aysa'''
 +
(samice orłów)
 +
| align="center" | ńarmad'''aur̄a'''
 +
(wszystkie samice orłów)
 +
|}
 +
* również gdy jest to samiec i samica
 +
* również gdy jest to grupa mieszana
 +
 
 +
====Zdrobnienie==== 
 +
Zdrobnienia dzielą się na zdrobnienia I i II stopnia. Zdrobnienia I stopnia to rzeczy mniejsze niż wyraz podstawowy, lub taki do którego żywimy ciepłe odczucia. Zdrobnienia II stopnia natomiast cechują się tym, że cechy zdrobnień I stopnia są znacznie mocniejsze, forma taka może być traktowana niekiedy jako przesadzona, jak również pogardliwa lub ironiczna.
 +
<br>Zdrobnienia tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu, w zależności od rodzaju rzeczownika.
 +
*W zdrobnieniu I stopnia występuje rozróżnienie na rodzaj męski, żeński lub neutralny, gdzie każdy rodzaj posiada nieco inny prefiks (odpowiednio '''ti-''', '''tā-''' i '''to-''').
 +
*W stopniu II występują jedynie forma męsko-żeńska i neutralna ('''ťiśa-''' i '''ťeźo-''').
 +
 
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center"
 +
! colspan=4| Zdrobnienie I stopnia
 +
! colspan=2| Zdrobnienie II stopnia
 +
|-
 +
!Rodzaj
 +
!męski
 +
!żeński
 +
!neutralny
 +
!męski/żeński
 +
!neutralny
 
|-
 
|-
−
| -unsô
+
! Forma podstawowa
−
| narodowość
+
| ńarmadi
−
| aydīnunsô (Ajdyniriańczyk)
+
''samiec orła''
 +
| syanna
 +
''siostra''
 +
| tava
 +
''chleb''
 +
| syanna
 +
''siostra''
 +
| tava
 +
''chleb''
 
|-
 
|-
−
| -oxa
+
! Forma zdrobniona
−
| zmysły, bodźce
+
| '''ti'''ńarmadi
−
| arimoxa (wzrok)
+
''orzełek''
 +
| '''tā'''syanna
 +
''siostrzyczka''
 +
| '''to'''tava
 +
''chlebek''
 +
| '''ťiśa'''syanna
 +
''siostrunia'''
 +
| '''ťeźo'''tava
 +
''chlebuś''
 +
|}
 +
 
 +
====Forma pejoratywna====
 +
Forma pejoratywna rzeczownika opisuje przedmiot lub istotę, do którego mówiący ma pogardliwy stosunek, lub do którego żywi mocne negatywne odczucia. Istnieją 3 rodzaje formy pejoratywnej, różniące się między sobą natężeniem negatywnego stosunku. Formy pejoratywne tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu do słowa podstawowego, w zależności od rodzaju rzeczownika.
 +
*Forma pejoratywna I niesie niewielkie nasilenie negatywnych emocji, może być również traktowana jako sformułowanie żartobliwe lub zadziorne. Pełni podobną funkcję co zgrubienie, lecz nie niesie w sobie aspektu rozmiaru danego przedmiotu. Rozróżnia się w niej rodzaj męski, żeński i neutralny (odpowiednio przedrostek '''khir-''', '''khar-''', '''kher''')
 +
*Forma II oznacza brak szacunku dla danej osoby lub obiektu. Rozróżnia się rodzaj męsko-żeński i neutralny ('''mądhi-''', '''medhu-''').
 +
*Forma III jest równoznaczna z bardzo silna obelgą, wyrażającą całkowitą pogardę dla danej osoby lub przedmiotu. Rozróżnia się rodzaj męsko-żeński i neutralny ('''vachi-''', '''voche-''').
 +
 
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center}
 +
! colspan=4| Forma pejoratywna I
 +
! colspan=2| Forma pejoratywna II
 +
! colspan=2| Forma pejoratywna III
 
|-
 
|-
−
| -egi
+
!Rodzaj
−
| uczucia, emocje
+
!męski
−
| shéwegi (miłość)
+
!żeński
 +
!neutralny
 +
!męski/żeński
 +
!neutralny
 +
!męski/żeński
 +
!neutralny
 
|-
 
|-
−
| -ir
+
! Forma
−
| kraina, państwo
+
podstawowa
−
| Aydīnir
+
| ńaghan
 +
''jeździec''
 +
| dhiryana
 +
''piękność''
 +
| rujvan
 +
''królestwo''
 +
| ńaghan
 +
''jeździec''
 +
| rujvan
 +
''królestwo''
 +
| dhiryana
 +
''piękność''
 +
| rujvan
 +
''królestwo''
 
|-
 
|-
−
| -on
+
! Forma
−
|  
+
pejoratywna
−
|
+
| '''khir'''ńaghan
 +
| '''khar'''dhiryana
 +
| '''kher̄'''ujvan
 +
| '''mądhi'''ńaghan
 +
| '''medhu'''rujvan
 +
| '''vachi'''dhiryana
 +
| '''voche'''rujvan
 
|}
 
|}
  
−
===Zaimki===
+
<br>Jeśli podstawowe słowo ma domyślnie wbudowane pozytywne znaczenie, to zmienia ono swoje znaczenie na wątpiące w II formie i całkowicie przeciwne w III. I tak słowo '''''mądhidhiryana''''' można by luźno przetłumaczyć jako ''nie taka znowu piękność'' a '''''vachidhiryana''''' jako ''bardzo brzydka dziewczyna'' mimo, że słowa te w ajdyniriańskiej wersji są o wiele bardziej obelżywe i niosą mocniejsze przesłanie niż ich polskie odpowiedniki.
−
====Zaimków rzeczowne====
+
 
−
Zaimkami rzeczownymi zastępuje się rzeczowniki. Zaimki te, podobnie jak rzeczowniki, odmieniają się przez przypadki.  
+
====Honoryfikacja====
 +
Końcówka '''-qiyas''' jest charakterystyczna dla mowy podniosłej i bardziej oficjalnej, a także rzeczowników obdarzonych odpowiednią wagą. Można jej użyć również jako sposób honoryfikacji, okazania szacunku. Dodanie tej końcówki spełnia rolę formy grzecznościowej. Innym jej rodzajem jest użycie przed rzeczownikiem partykuły '''o''', która spełnia rolę niewystępującego normalnie w ajdyniriańskim wołacza, niesie też ze sobą szacunek dla poprzedzonego słowa. Oby dwie formy grzecznościowe zastosowane razem wzmacniają się wzajemnie.  
  
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
+
'''-aqiyas''' występuje w przypadku gdy podstawowe słowo kończy się na n, ń lub m.
−
! rowspan="3" | Przypadek
+
{| class="wikitable" style="text-align:center"
−
! colspan="5" | Liczba pojedyncza
+
|-
−
! colspan="5" | Liczba mnoga/podwójna/absolutna
+
!Rzeczownik
 +
!myissa
 +
''matka''
 +
!quissa
 +
''ojciec''
 +
!hezh
 +
''pan''
 +
!ńarmad
 +
''ńarmad (Orzeł Haasta)''
 
|-
 
|-
−
! rowspan="2" | 1. os.
+
! Honoryfikacja I
−
! rowspan="2" | 2. os.
+
| myissaqiyas
−
! colspan="3" | 3 os.
+
''Matka''
−
! colspan="3" | 1. os.
+
| quissaqiyas
−
! rowspan="2" | 2. os.
+
''Ojciec''
−
! rowspan="2" | 3 os.
+
| hezhqiyas
 +
''Pan''
 +
| ńarmadqiyas
 +
''Ńarmad''
 
|-
 
|-
−
! m
+
! Honoryfikacja II
−
! f
+
| o myissa
−
! n
+
''Matko!''
−
! ink.
+
| o quissa
−
! pod.
+
''Ojcze!''
−
! eks.
+
| o hezh
 +
''Panie!''
 +
| o ńarmad
 +
''Ńarmadzie!''
 
|-
 
|-
−
! Mianownik
+
! Podwójna
−
| width="10%" | xé (''ja'')
+
honoryfikacja
−
| width="10%" | mę (''ty'')
+
| o myissaqiyas
−
| width="10%" | źa (''on'')
+
| o quissaqiyas
−
| width="10%" | rha (''ona'')
+
| o hezhqiyas
−
| width="10%" | qa (''ono'')
+
| o ńarmadqiyas
−
| width="10%" | ṕef (''my'')
+
|}
−
| width="10%" | ṕur (''my'')
+
(bardzo formalne wyrażenie, podwójna honoryfikacja podczas bezpośredniego zwracania się do danej osoby)
−
| width="10%" | ṕi (''my'')
+
 
−
| width="10%" | yôk (''wy'')
+
<br>Zastosowanie podwójnej honoryfikacji może być również potraktowane jako uniżony ton, stawiający adresata na znacznie wyższej pozycji niż osobę wypowiadającą się. Podwójna honoryfikacja stosowana jest głównie w formalnej mowie pałacowej i mowie wyższych sfer. Nie zastosowanie podwójnej honoryfikacji podczas zwracania się do osób o wyższej hierarchii społecznej czy urzędników państwowych uznawane jest za grubiańskie, natomiast niezastosowanie jej w stosunku do Imperatora to pogwałcenie pałacowej etykiety i obraza majestatu władzy.
−
| width="10%" | ta (''oni'')
+
<br>
 +
 
 +
Wyjątki:
 +
 
 +
* '''bóg''' - ''dévan''
 +
Honoryfikacja I - '''dévańa''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''odévan''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''o dévańa'''
 +
 
 +
* '''demon''' - ''ŝur̄an''
 +
Honoryfikacja I - '''ŝur̄ańa''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''oŝur̄an''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''o ŝur̄ańa'''
 +
 
 +
* '''święty ogień''' - ''aezis''
 +
Honoryfikacja I - '''aezaxās''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''auzhis''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''auzaxās'''
 +
 
 +
* '''płomień''' - ''perzis''
 +
Honoryfikacja I - '''perzaxās''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''operzis''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''o perzaxās'''
 +
 
 +
* '''gwiazda''' - ''śaetra''
 +
Honoryfikacja I - '''śaetrakās''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''śautra''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''śautrakās'''
 +
 
 +
* '''słońce''' - ''xar''
 +
Honoryfikacja I - '''xarzās''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''axar''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''axarzās'''
 +
 
 +
* '''imperator''' - ''khshāyar''
 +
Honoryfikacja I - '''khshāyarkās''' <br>
 +
Honoryfikacja II - '''okhshāyar''' <br>
 +
Podwójna honoryfikacja - '''ekhshāyarkās'''
 +
 
 +
===Przymiotniki===
 +
====Przymiotniki odrzeczownikowe====
 +
Przymiotniki odrzeczownikowe charakteryzują się tym, iż w większości zakończone są końcówką -'''ni'''. Aby utworzyć przymiotnik od rzeczownika dodaje się odpowiednia końcówkę, w zależności od liczby i przypadku. Nieliczne wyjątki zdarzają się w przypadku rzeczowników III kategorii.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! rzeczownik
 +
! przymiotnik
 +
|-
 +
| shār
 +
(światło)
 +
| shār'''ani'''
 +
(świetlisty, świetlany)
 
|-
 
|-
−
! Dopełniacz
+
| dhrāya
−
| xis (''mnie'')
+
(morze)
−
| mat (''ciebie'')  
+
| dhrāya'''ni'''  
−
| īse (''jego/go'')
+
(morski)
−
| ére (''jej/niej'')
+
|-
−
| que (''jego/go/niego'')
+
| ezjon
−
| pers (''nas'')
+
(wschód)
−
| pr̄os (''nas'')
+
| ezjon'''i'''  
−
| pyas (''nas'')
+
(wschodni)
−
| yana (''was'')
+
|}
−
| ťaor (''ich/nich'')
+
 
 +
====Imiesłowy====
 +
Imiesłowy w stronie czynnej posiadają końcówkę '''-eas''' i działają na takiej samej zasadzie jak czasowniki odrzeczownikowe, odmieniając się poprzez podstawianie odpowiednich końcówek, w zależności od przypadku i liczby.
 +
Imiesłowy bierne posiadają natomiast końcówkę '''-ios'''.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! czasownik
 +
! imiesłów czynny
 +
! imiesłów bierny
 +
|-
 +
| hwozhare
 +
(tworzyć)
 +
| hwozhar'''eas'''  
 +
(tworzący)
 +
| hwozhar'''ios'''
 +
(tworzony)
 
|-
 
|-
−
! Celownik
+
| dzale
−
| xān (''mnie/mi'')
+
(darować, dawać)
−
| mān (''tobie/ci'')
+
| dzal'''eas'''  
−
| īsri (''jemu/mu/niemu'')
+
(dający, darujący)
−
| erhi (''jej/niej'')
+
| dzal'''ios'''
−
| quari (''jemu/mu/niemu'')
+
(dany, obdarowany)
−
| peŝar (''nam'')
 
−
| pwar (''nam'')
 
−
| pyar (''nam'')
 
−
| yān (''wam'')
 
−
| ťān (''im/nim'')
 
 
|-
 
|-
−
! Biernik
+
| jirane
−
| xān (''mnie/mię'')
+
(przeklinać)
−
| mān (''ciebie/cię'')
+
| jiran'''eas'''  
−
| īsri (''jego/go/niego'')
+
(przeklinający)
−
| erhi (''ją/nią'')
+
| jiran'''ios'''
−
| quari (''je/nie'')
+
(przeklęty)
−
| peŝar (''nas'')
+
|}
−
| pwar (''nas'')
+
 
−
| pyar (''nas'')
+
====Stopniowanie przymiotników====
−
| yān (''was'')
+
Przymiotniki stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego przedrostka. Istnieją 3 stopnie - równym wyższy i najwyższy. Tworzy się je zawsze poprzez dodanie odpowiedniego przedrostka.
−
| ťān (''ich/nich'')
+
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
! Ablatyw
+
! stopień równy
−
| axôr (''ode mnie'')
+
! stopień wyższy
−
| amnę (''od ciebie'')
+
! stopień najwyższy
−
| źva (''od niego'')
+
|-
−
| rhal (''od niej'')
+
| shārani
−
| ḱah (''od tego'')
+
(świetlisty, świetlany)
−
| ṕafar (''od nas'')
+
| '''en'''shārani
−
| ṕūvar (''od nas'')
+
(świetlistszy)
−
| ṕiyar (''od nas'')
+
| '''ar'''shārani
−
| yah (''od was'')
+
(najświetlistszy)
−
| tāsh (''od nich'')
 
 
|-
 
|-
−
! Allatyw
+
| dhrāyani
−
| xao (''do mnie'')
+
(morski)
−
| amnel (''do ciebie'')
+
| '''en'''dhrāyani
−
| źve (''do niego'')
+
(bardziej morski)
−
| rhas (''do niej'')
+
| '''ar'''dhrāyani
−
| ḱeh ('' do tego'')
+
(najbardziej morski)
−
| ṕarif (''do nas'')
+
|-
−
| ṕūvas (''do nas'')
+
| ezjoni
−
| ṕīray (''do nas'')
+
(wschodni)
−
| yokh (''do was'')
+
| '''en'''ezjoni
−
| teosh (''do nich'')
+
(bardziej wschodni)
 +
| '''ar'''ezjoni
 +
(najbardziej wschodni)
 
|}
 
|}
  
−
====Zaimków dzierżawcze====
+
====Negacja przymiotników====
−
'''mój, twój, swój'''
+
Negacja przymiotników zachodzi poprzez dodanie do słowa odpowiedniego prefiksu. W Wysokiej Mowie używa się jedynie prefiksu '''-pat''', dokładnie takiego samego jaki używany jest do negacji czasowników.
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
+
W mowie potocznej zamiast niego stosuje się natomiast słowo '''zir̄'''.
−
! rowspan="2" | Przypadek
+
 
−
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
+
===Przypadki===
−
! colspan="2" | Liczba mnoga/podwójna/absolutna
+
W ajdyniriańskim występuje 6 przypadków.
 +
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
! m
+
!
−
! f
+
! Przypadek
−
! n
+
! Pytanie
−
! m/f
 
−
! n
 
 
|-
 
|-
−
! Mianownik
+
| I.
−
| width="17%" | kshûn (''mój''),
+
| Mianownik
−
mûn (''twój''),
+
| kto?, co? / zé?, zan?
−
<br>dzûn (''swój'')
 
−
| width="17%" | kshayi (''moja''),
 
−
mayi (''twoja''),
 
−
<br>dzyi (''swoja'')
 
−
| width="17%" | kshoan (''moje''),
 
−
moan (''twoje''),
 
−
<br>dzoan (swoje)
 
−
| width="17%" | kshaji (''moi''),  
 
−
maji (''twoi''),  
 
−
<br>daji (''swoi'')
 
−
| width="17%" | ksho (''moje''),
 
−
moh (''twoje''),
 
−
<br>doh (''swoje'')
 
 
|-
 
|-
−
! Dopełniacz
+
| II.
−
| kshyān (''mojego''),
+
| Dopełniacz
−
myān (''twojego''),
+
| kogo?, czego? / zétri?, zantra?
−
<br>dzyān (''swojego'')
 
−
| kshyā (''mojej''),
 
−
myā (''twojej''),
 
−
<br>dzyā (''swojej'')
 
−
| kshyą (''mojego''),  
 
−
myą (''twojego''),  
 
−
<br>dzyą (''swojego'')
 
−
| kshij (''moich''),
 
−
mij (''twoich''),
 
−
<br>dij (''swoich'')
 
−
| kshijo (''moich''),
 
−
mijo (''twoich''),
 
−
<br>dijo (''swoich'')
 
 
|-
 
|-
−
! Celownik
+
| III.
−
| ekshu (''mojemu/moim''),
+
| Celownik
−
emnu (''twojemu/twoim''),
+
| komu?, czemu? / zhe?, zhin? *
−
<br>edzu (''swojemu/swoim'')
 
−
| ekshiw (''mojej/moją''),
 
−
emniw (''twojej/twoją/''),
 
−
<br>edziw (''swojej/swoją'')
 
−
| ekshor (''mojemu/moim''),  
 
−
emnor (''twojemu/twoim''),  
 
−
<br>edzor (''swojemu/swoim'')
 
−
| colspan="2" | ekshae (''moim/moimi/moich''),
 
−
emnae (''twoim/twoimi/twoich''),
 
−
<br>edae (''swoim/swoimi/swoich'')
 
 
|-
 
|-
−
! Biernik
+
| IV.
−
| ekshed (''mojego''),
+
| Biernik
−
emned (''twojego''),
+
| kogo?, co? / ize?, iza?
−
<br>edzed (''swojego'')
 
−
| ekshad (''moją''),
 
−
emnad (''twoją''),
 
−
<br>edzad (''swoją'')
 
−
| ekshod (''moje''),
 
−
emnod (''twoje''),  
 
−
<br>edzod (''swoje'')
 
−
| colspan="2" | ekshal (''moich/moje''),  
 
−
emnal (''twoich/twoje''),
 
−
<br>edal (''swoich/swoje'')
 
 
|-
 
|-
−
! Ablatyw
+
| V.
−
| kshir̄tū (''od mojego''),
+
| Ablatyw
−
mir̄tū (''od twojego''),
+
| skąd?, od kogo?, od czego? / zaḱam?, zéḱas?, zaḱan?
−
<br>dzir̄tū (''od swego'')
 
−
| kshar̄tū (''od mojej''),
 
−
mar̄tū (''od twojej''),
 
−
<br>dzar̄tū (''od swojej'')
 
−
| kshor̄tū (''od mojego''),  
 
−
mor̄tū (''od twojego''),  
 
−
<br>dzor̄tū (''od swojego'')
 
−
| colspan="2" | kshisirh (''od moich''),  
 
−
misirh (''od twoich''),  
 
−
<br>disirh (''od swoich'')
 
 
|-
 
|-
−
! Allatyw
+
| VI.
−
| kshehi (''do mojego''),
+
| Allatyw
−
mehi (''do twojego''),
+
| dokąd?, do kogo?, do czego? / zahwam?, zéhwas?, zahwan?
−
<br>dzehi (''do swego'')
 
−
| kshaha (''do mojej''),
 
−
maha (''do twojej''),
 
−
<br>dzaha (''do swojej'')
 
−
| kshaho (''do mojego''),  
 
−
maho (''do twojego''),  
 
−
<br>dzaho (''do swojego'')
 
−
| colspan="2" | kshaus (''do moich''),  
 
−
maus (''do twoich''),  
 
−
<br>daus (''do swoich'')
 
 
|}
 
|}
−
 
+
*celownik może również spełniać rolę narzędnika i miejscownika, więc odpowiada też na dodatkowe pytania:
−
Zaimki '''jego, jej, nasz, wasz, ich''' nie odmieniają się a ich forma pozostaje bez zmian.
+
- z kim?, z czym? (eźe?, eźan?)  
−
* īse (jego)
+
<br>- o kim?, o czym? (aźe? aźan?)
−
* ére (jej)
+
<br>- kim?, czym? (źe?, źan?)
−
* pęrędi (nasz)
+
====Odmiana przymiotników przez przypadki====
−
* yadi (wasz)
+
'''Odrzeczownikowe'''
−
* ťandi (ich)
+
{| class="wikitable"
−
<br>
 
−
'''czyj, niczyj'''
 
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
−
! rowspan="2" | Przypadek
 
−
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 
−
! colspan="2" | Liczba mnoga/podwójna/absolutna
 
 
|-
 
|-
−
! m
+
!
−
! f
+
! l.pojedyncza
−
! n
+
! l.podwójna
−
! m/f
+
! l.mnoga
−
! n
+
! l.absolutna
 
|-
 
|-
−
! Mianownik
+
| I.
−
| width="17%" | orye, qorye
+
| -ni
−
| width="17%" | ora, qora
+
| -nąrh
−
| width="17%" | oryo, qoryo
+
| -nęri
−
| width="17%" | orji, qorji
+
| -nôro
−
| width="17%" | oroh, qoroh
 
 
|-
 
|-
−
! Dopełniacz
+
| II.
−
| oryān, qoryān
+
| -ń
−
| oryā, qoryā
+
| -naw
−
| oryą, qoryą
+
| -new
−
| width="17%" | orij, qorij
+
| -nīvwe
−
| width="17%" | orijo, qorijo
 
 
|-
 
|-
−
! Celownik
+
| III.
−
| oru, qoru
+
| -īn
−
| oriw, qoriw
+
| -nā
−
| oror, qoror
+
| -né
−
| colspan="2" | orae, qorae
+
| -nu
 
|-
 
|-
−
! Biernik
+
| IV.
−
| ored, qored
+
| -ni
−
| orad, qorad
+
| -ną
−
| orod, qorod
+
| -nę
−
| colspan="2" | oral, qoral
+
| -nôro
 
|-
 
|-
−
! Ablatyw
+
| V.
−
| oyir̄tū, qoyir̄tū
+
| -nīs
−
| oyar̄tū, qoyar̄tū
+
| -nīvr̄
−
| oyor̄tū, qoyor̄tū
+
| -niya
−
| colspan="2" | orsirh, qorsirh
+
| -nwa
 
|-
 
|-
−
! Allatyw
+
| VI.
−
| orehi, qorehi
+
| -nīś
−
| oraha, qoraha
+
| -nīf
−
| oraho, qoraho
+
| -niya
−
| colspan="2" | oraus, qoraus
+
| -nwa
 
|}
 
|}
  
−
====Zaimki zwrotne====
+
'''Imiesłowy czynne'''
−
Zaimki zwrotne przybierają formę odpowiednich przedrostków dodanych do rzeczownika, a nie osobnych słów. Służą do wyrażenia, że podmiot wykonał czynność na samym sobie (1), lub, w przypadku liczby mnogiej, sobie nawzajem (2).
+
{| class="wikitable"
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
+
|-
−
! rowspan="2" | l.pojedyncza
+
!
−
! colspan="2" | l.pod/mn/ab
+
! l.pojedyncza
 +
! l.mnoga
 +
! l.absolutna
 +
|-
 +
| I.
 +
| -eas
 +
| -ea
 +
| -eat
 +
|-
 +
| II.
 +
| -eash
 +
| -eā
 +
| -eať
 +
|-
 +
| III.
 +
| -aes
 +
| -ae
 +
| -ais
 +
|-
 +
| IV.
 +
| -eas
 +
| -es
 +
| -ęs
 
|-
 
|-
−
| width="17%" | 1
+
| V.
−
| width="17%" | 2
+
| -ash
 +
| -ay
 +
| -essą
 
|-
 
|-
−
| cvar-
+
| VI.
−
| crer-
+
| -aś
−
| cker-
+
| -ay
 +
| -essę
 
|}
 
|}
  
−
Dla przykładu:
+
<br>'''Imiesłowy bierne'''
−
<br>ver̄unear - ja karzę (kogoś) --> '''cvar'''ver̄unear - karzę się/samego siebie
+
{| class="wikitable"
−
<br>ver̄unerą - oni karzą (kogoś) --> '''crer'''ver̄unerą - karzą się/sami siebie ---> '''cker'''ver̄unerą - karzą się nawzajem
+
|-
−
 
+
!
−
====Zaimki określone====
+
! l.pojedyncza
−
'''ten, ta, to, ci, te'''
+
! l.mnoga
−
 
+
! l.absolutna
−
Zaimki odpowiadające polskim '''ci''' i '''te''' są identyczne dla rodzaju męskiego i żeńskiego, osobny zaimek jest dla neutralnego.
 
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
−
! rowspan="2" | Przypadek
 
−
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 
−
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
 
|-
 
|-
−
! m
+
| I.
−
! f
+
| -ios
−
! n
+
| -io
−
! m/f
+
| -ion
−
! n
 
 
|-
 
|-
−
! Mianownik
+
| II.
−
| width="17%" | gan
+
| -iosh
−
| width="17%" | ryan
+
| -o
−
| width="17%" | han
+
| -on
−
| width="17%" | ptean
 
−
| width="17%" | ptoan
 
 
|-
 
|-
−
! Dopełniacz
+
| III.
−
| gān
+
| -os
−
| ryān
+
| -ô
−
| hān
+
| -yos
−
| pteān
 
−
| ptoān
 
 
|-
 
|-
−
! Celownik
+
| IV.
−
| gannu
+
| -ios
−
| rannu
+
| -izho
−
| hannu
+
| -izo
−
| colspan="2" | pīrnu
 
 
|-
 
|-
−
! Biernik
+
| V.
−
| ganed
+
| -ish
−
| raned
+
| -ôr
−
| haned
+
| -issi
−
| colspan="2" | paed
 
 
|-
 
|-
−
! Ablatyw
+
| VI.
−
| gar̄tū
+
| -iś
−
| rar̄tū
+
| -oyr
−
| har̄tū
+
| -isso
−
| colspan="2" | payū
 
−
|-
 
−
! Allatyw
 
−
| gari
 
−
| rari
 
−
| hari
 
−
| colspan="2" | pafri
 
 
|}
 
|}
−
'''tamten, tamta, tamto, tamci, tamte
 
  
−
Te zaimki tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''ŝo'''-. Tutaj również formy w liczbie mnogiej są takie same dla rodzaju męskiego i żeńskiego.
+
====Odmiana rzeczowników przez przypadki====
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
+
'''I kategoria rzeczowników'''  
−
! rowspan="2" | Przypadek
+
{| class="wikitable"
−
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 
−
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
 
|-
 
|-
−
! m
+
!
−
! f
+
! l.pojedyńcza
−
! n
+
! l.podwójna
−
! m/f
+
! l.mnoga
−
! n
+
! l.absolutna
 
|-
 
|-
−
! Mianownik
+
| I.
−
| width="17%" | ŝogan
+
| - / -i / -a
−
| width="17%" | ŝoryan
+
| -nam / -anę / -aną
−
| width="17%" | ŝohan
+
| -aya / -aysi / -aysa
−
| width="17%" | ŝoptean
+
| - aur̄ / -aur̄i / -aur̄a
−
| width="17%" | ŝoptoan
 
 
|-
 
|-
−
! Dopełniacz
+
| II.
−
| ŝogān
+
| -az / -azi / -aza
−
| ŝoryān
+
| -ame / -ami / -ama
−
| ŝohān
+
| -as / -asi / -asa
−
| ŝopteān
+
| -r̄n / -r̄in / -r̄an
−
| ŝoptoān
 
 
|-
 
|-
−
! Celownik
+
| III.
−
| ŝogannu
+
| -at / -ati / -ata
−
| ŝorannu
+
| -(a)bhyām / -(a)bhyāmi / -(a)bhyāma
−
| ŝohannu
+
| -(a)bhaś / -(a)bhyaśi / -(a)bhyaśa
−
| colspan="2" | ŝopīrnu
+
| -(a)bhi / -(a)bhai / -(a)bhé
 
|-
 
|-
−
! Biernik
+
| IV.
−
| ŝoganed
+
| -  / -i / -a
−
| ŝoraned
+
| -(a)bhyām / -(a)bhyāmi / -(a)bhyāma
−
| ŝohaned
+
| -(a)bhaś / -(a)bhaśi / -(a)bhaśa
−
| colspan="2" | ŝopaed
+
| -(a)bhi / -(a)bhai / -(a)bhé
 
|-
 
|-
−
! Ablatyw
+
| V.
−
| ŝogar̄tū
+
| -(a)xa / -(a)xae / (a)xą
−
| ŝorar̄tū
+
| -axé / -axi / -axa
−
| ŝohar̄tū
+
| -esyas / -esyasi / -esyasa
−
| colspan="2" | ŝopayū
+
| -xos / -xis / -xas
 
|-
 
|-
−
! Allatyw
+
| VI.
−
| ŝogari
+
| -tar / -tari / -tara
−
| ŝorari
+
| -aet / -aeti / -aeta
−
| ŝohari
+
| -aus / -ausi / -ausa
−
| colspan="2" | ŝopafri
+
| -ťal / -ťel / -ťāl
 
|}
 
|}
  
−
<br>'''taki, taka, takie, tacy, takie'''
+
'''II kategoria rzeczowników'''
−
 
+
{| class="wikitable"
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
−
! rowspan="2" | Przypadek
 
−
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 
−
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
 
|-
 
|-
−
! m
+
!rowspan="2"|
−
! f
+
!colspan="4"| rdzeń 'a/o/u'
−
! n
+
!colspan="4"| rdzeń 'i/ī'
−
! m/f
+
!colspan="4"| rdzeń 'e'
−
! n
 
 
|-
 
|-
−
! Mianownik
+
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
−
| width="17%" | kerda
+
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
−
| width="17%" | karda
+
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
−
| width="17%" | kirda
 
−
| width="17%" | kerada
 
−
| width="17%" | kerdiya
 
 
|-
 
|-
−
! Dopełniacz
+
! I.
−
| kerdā
+
| -końcówka || -ao || -aya || -avi
−
| kardā
+
| -końcówka || -irh || -iya || -ôri
−
| kirdā
+
| -końcówka || -ea || -éshe || -evyo
−
| keradā
 
−
| kerdiyā
 
 
|-
 
|-
−
! Celownik
+
! II.
−
| kerdaw
+
| -az || -am || -as || -akyā
−
| kardaw
+
| -iz || -im || -is || -igra
−
| kirdaw
+
| -esse || -em || -es || -ekyo
−
| colspan="2" | kerdiw
 
 
|-
 
|-
−
! Biernik
+
! III.
−
| kerded
+
| -at || -abesh || -abīr || -abam
−
| karded
+
| -it || -yaus || -yis || -yin
−
| kirded
+
| -eť || -ebri || -ebrī || -eber
−
| colspan="2" | kerdiyed
 
 
|-
 
|-
−
! Ablatyw
+
! IV.
−
| kerdar̄tū
+
| -końcówka || -abesh || -abīr || -abam
−
| kardar̄tū
+
| -końcówka || -yaus || yis || -yin
−
| kirdar̄tū
+
| -końcówka || -ebri || -ebrī || -eber
−
| colspan="2" | kerdiyu
 
 
|-
 
|-
−
! Allatyw
+
! V.
−
| kerdari
+
| -(a)xa|| -ksha || -kshai || -awan
−
| kardari
+
| -ishu || -ishé || -ish || -ishae
−
| kirdari
+
| -eśi || -eŝe || -eŝé || -eŝwe
−
| colspan="2" | kerdiri
+
|-
 +
! VI.
 +
| -atra || -aś || -auś || -aśa
 +
| -itri || -iśa || -ici || -icū
 +
| -etrę || -ecae || -ecé || -ecis
 
|}
 
|}
  
−
Zaimki '''tu, tam, wtedy''' są nieodmienne.
 
−
*vé (tu/tutaj)
 
−
*vissa (tam)
 
−
*dīshar (wtedy)
 
  
−
====Zaimki pytajne====
+
'''III kategoria rzeczowników'''
−
'''kto, co'''
+
{| class="wikitable"
−
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
−
! Przypadek
 
−
! rowspan="2" width="40%" | zé
 
−
! rowspan="2" width="40%" | zan
 
 
|-
 
|-
−
! I.
+
!rowspan="2"|
 +
!colspan="4"| rdzeń 'a/o'
 +
!colspan="4"| rdzeń 'u'
 +
!colspan="4"| rdzeń 'i/ī'
 +
!colspan="4"| rdzeń 'e'
 +
|-
 +
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
 +
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
 +
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
 +
! l.pojedyncza !! l.podwójna !! l.mnoga !! l.absolutna
 +
|-
 +
! I.
 +
| -końcówka || -anya || -āshra || -akrę
 +
| -końcówka || -uni || -un || -ûrar
 +
| -końcówka || -idhun || -idhę || -idho
 +
| -końcówka || -én || -eshān || -etān
 
|-
 
|-
 
! II.
 
! II.
−
| zétri
+
| -azhi || -ań || -āsht || -aḱe
−
| zantra
+
| -u || -uwe || -uwan || -ûwari
 +
| -is || -iyam || -iyę || -iyo
 +
| -epi || -eayn || -eshīn || -etīn
 
|-
 
|-
 
! III.
 
! III.
−
| zhe, źe
+
| -ast || -aval || -avallā || -avalûr
−
| zhin, źan
+
| -usa || -ulve || -ulvā || -ūlur
 +
| -i || -iva || -ive || -ivi
 +
| -epsa || -épn || -épr̄ || -épar
 
|-
 
|-
 
! IV.
 
! IV.
−
| ize
+
| -końcówka || -aval || -avallā || -avalûr
−
| iza
+
| -końcówka || -ulve || -ulvā || -ūlur
 +
| -końcówka || -idvą || -idvę || -idvis
 +
| -końcówka || -épn || -épr̄ || -épar
 
|-
 
|-
 
! V.
 
! V.
−
| colspan=2 | zaḱa, zéḱas, zaḱan
+
| -aji || -ajā || -ajai || -ajah
 +
| -uji || -ujā || -ujai || -ûjah
 +
| -idha || -idhe || -idhai || -idhā
 +
| -eťa || -eťé || -eťu || -eťi
 
|-
 
|-
 
! VI.
 
! VI.
−
| colspan=2 | zahwam, zéhwas, zahwan
+
| -atti || -acho || -achri || -achur
 +
| -utra || -une || -uri || -ura
 +
| -idh || -idhae || -idhī || -idha
 +
| -ekta || -ekté || -ektu || -ekti
 
|}
 
|}
 +
Rdzeniem jest zawsze ostatnie samogłoska słowa, w przeciwieństwie do staroajdyniriańskiego, gdzie rdzeniem niektórych słów bywały niekiedy pierwsze samogłoski sufiksów. Natomiast kiedy obok siebie znajdą się dwie samogłoski, tworzące niewystępujący dyftong, lub dwie takie same samogłoski, pomiędzy nimi pojawia się ''y''. Wyjątkiem od tego jest podwójne a lub u, które w takim przypadku zostają wydłużone. Końcówki fleksyjne dodaje się aglutynacyjnie do rzeczowników.
 +
Dla przykładu:
 +
* I kategoria
 +
khshāyar (imperator/cesarz) → khshāyar + '''aur̄''' → khshāyaraur̄ (wszyscy imperatorzy)
 +
<br>khshāyar + '''xa''' → khshāyarxa (od imperatora)
 +
<br>khshāyar + '''xos''' → khshāyarxos (od wszystkich imperatorów)
 +
 +
*II kategoria (rdzeń "i")
 +
nāxr'''id''' (góra) → nāxrid + '''ôri''' → nāxridôri (wszystkie góry)
 +
<br> nāxrid + '''ishu''' → nāxridishu (od góry)
 +
<br>nāxrid + '''ishae''' → nāxridishae (od wszystkich gór)
 +
 +
*III kategoria (rdzeń "u")
 +
<br> hwadāmi (wiedza) → hwadāmi + '''idho''' → hwadāmiyidho (cała wiedza)
 +
<br> hwadāmi → hwadāmi + '''idha''' → hwadāmiyidha (od wiedzy)
 +
<br> hwadāmi → hwadāmi + '''idhā''' → hwadāmiyidhā (od wszystkich pism)
 +
 +
<br>W ajdyniriańskim występuja rzeczowniki które w formie podstawowej wyglądają i brzmią tak samo, jednak odmieniają się inaczej w innych przypadkach i liczbach, gdyż podpadają pod inną kategorię rzeczownika.
 +
 +
===Zaimki===
 +
====Zaimki rzeczowne====
 +
Zaimkami rzeczownymi zastępuje się rzeczowniki. Zaimki te, podobnie jak rzeczowniki, odmieniają się przez przypadki. 
  
−
'''czyj, czyja, czyje'''
 
 
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
−
! rowspan="2" | Przypadek
+
! rowspan="3" | Przypadek
−
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
+
! colspan="5" | Liczba pojedyncza
−
! colspan="2" | Liczba mnoga
+
! colspan="5" | Liczba mnoga/podwójna/absolutna
 +
|-
 +
! rowspan="2" | 1. os.
 +
! rowspan="2" | 2. os.
 +
! colspan="3" | 3 os.
 +
! colspan="3" | 1. os.
 +
! rowspan="2" | 2. os.
 +
! rowspan="2" | 3 os.
 
|-
 
|-
 
! m
 
! m
 
! f
 
! f
 
! n
 
! n
−
! m/f
+
! ink.
−
! n
+
! pod.
 +
! eks.
 
|-
 
|-
 
! Mianownik
 
! Mianownik
−
| width="17%" | orye
+
| width="10%" | xé (''ja'')
−
| width="17%" | ora
+
| width="10%" | mę (''ty'')
−
| width="17%" | oryo
+
| width="10%" | źa (''on'')
−
| width="17%" | orji
+
| width="10%" | rha (''ona'')
−
| width="17%" | oroh
+
| width="10%" | qa (''ono'')
 +
| width="10%" | ṕef (''my'')
 +
| width="10%" | ṕur (''my'')
 +
| width="10%" | ṕi (''my'')
 +
| width="10%" | yôk (''wy'')
 +
| width="10%" | ta (''oni'')
 
|-
 
|-
 
! Dopełniacz
 
! Dopełniacz
−
| oryān
+
| xis (''mnie'')
−
| oryā
+
| mat (''ciebie'')
−
| oryą
+
| īse (''jego/go'')
−
| width="17%" | orij
+
| ére (''jej/niej'')
−
| width="17%" | orijo
+
| que (''jego/go/niego'')
 +
| pers (''nas'')
 +
| pr̄os (''nas'')
 +
| pyas (''nas'')
 +
| yana (''was'')
 +
| ťaor (''ich/nich'')
 
|-
 
|-
 
! Celownik
 
! Celownik
−
| oru
+
| xān (''mnie/mi'')
−
| oriw
+
| mān (''tobie/ci'')
−
| oror
+
| īsri (''jemu/mu/niemu'')
−
| colspan="2" | orae
+
| erhi (''jej/niej'')
 +
| quari (''jemu/mu/niemu'')
 +
| peŝar (''nam'')
 +
| pwar (''nam'')
 +
| pyar (''nam'')
 +
| yān (''wam'')
 +
| ťān (''im/nim'')
 
|-
 
|-
 
! Biernik
 
! Biernik
−
| ored
+
| xān (''mnie/mię'')
−
| orad
+
| mān (''ciebie/cię'')
−
| orod
+
| īsri (''jego/go/niego'')
−
| colspan="2" | oral
+
| erhi (''ją/nią'')
 +
| quari (''je/nie'')
 +
| peŝar (''nas'')
 +
| pwar (''nas'')
 +
| pyar (''nas'')
 +
| yān (''was'')
 +
| ťān (''ich/nich'')
 
|-
 
|-
 
! Ablatyw
 
! Ablatyw
−
| oyir̄tū
+
| axôr (''ode mnie'')
−
| oyar̄tū
+
| amnę (''od ciebie'')
−
| oyor̄tū
+
| źva (''od niego'')
−
| colspan="2" | orsirh
+
| rhal (''od niej'')
 +
| ḱah (''od tego'')
 +
| ṕafar (''od nas'')
 +
| ṕūvar (''od nas'')
 +
| ṕiyar (''od nas'')
 +
| yah (''od was'')
 +
| tāsh (''od nich'')
 
|-
 
|-
 
! Allatyw
 
! Allatyw
−
| orehi
+
| xao (''do mnie'')
−
| oraha
+
| amnel (''do ciebie'')
−
| oraho
+
| źve (''do niego'')
−
| colspan="2" | oraus
+
| rhas (''do niej'')
 +
| ḱeh ('' do tego'')
 +
| ṕarif (''do nas'')
 +
| ṕūvas (''do nas'')
 +
| ṕīray (''do nas'')
 +
| yokh (''do was'')
 +
| teosh (''do nich'')
 
|}
 
|}
  
−
'''który, która, które'''
+
====Zaimki dzierżawcze====
 +
'''mój, twój, swój'''
 
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 
! rowspan="2" | Przypadek
 
! rowspan="2" | Przypadek
 
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
−
! colspan="2" | Liczba mnoga
+
! colspan="2" | Liczba mnoga/podwójna/absolutna
 
|-
 
|-
 
! m
 
! m
Linia 1294: Linia 1884:
 
|-
 
|-
 
! Mianownik
 
! Mianownik
−
| width="17%" | andis
+
| width="17%" | kshûn (''mój''),
−
| width="17%" | andas
+
mûn (''twój''),
−
| width="17%" | andos
+
<br>dzûn (''swój'')
−
| width="17%" | andé
+
| width="17%" | kshayi (''moja''),
−
| width="17%" | andoh
+
mayi (''twoja''),
 +
<br>dzyi (''swoja'')
 +
| width="17%" | kshoan (''moje''),
 +
moan (''twoje''),
 +
<br>dzoan (swoje)
 +
| width="17%" | kshaji (''moi''),
 +
maji (''twoi''),
 +
<br>daji (''swoi'')
 +
| width="17%" | ksho (''moje''),
 +
moh (''twoje''),
 +
<br>doh (''swoje'')
 
|-
 
|-
 
! Dopełniacz
 
! Dopełniacz
−
| andisān
+
| kshyān (''mojego''),
−
| andasān
+
myān (''twojego''),
−
| andosān
+
<br>dzyān (''swojego'')
−
| width="17%" | andéf
+
| kshyā (''mojej''),
−
| width="17%" | ando
+
myā (''twojej''),
 +
<br>dzyā (''swojej'')
 +
| kshyą (''mojego''),
 +
myą (''twojego''),
 +
<br>dzyą (''swojego'')
 +
| kshij (''moich''),
 +
mij (''twoich''),
 +
<br>dij (''swoich'')
 +
| kshijo (''moich''),
 +
mijo (''twoich''),
 +
<br>dijo (''swoich'')
 
|-
 
|-
 
! Celownik
 
! Celownik
−
| andiw
+
| ekshu (''mojemu/moim''),
−
| andaw
+
emnu (''twojemu/twoim''),
−
| andow
+
<br>edzu (''swojemu/swoim'')
−
| colspan="2" | andoe
+
| ekshiw (''mojej/moją''),
 +
emniw (''twojej/twoją/''),
 +
<br>edziw (''swojej/swoją'')
 +
| ekshor (''mojemu/moim''),
 +
emnor (''twojemu/twoim''),
 +
<br>edzor (''swojemu/swoim'')
 +
| colspan="2" | ekshae (''moim/moimi/moich''),
 +
emnae (''twoim/twoimi/twoich''),
 +
<br>edae (''swoim/swoimi/swoich'')
 
|-
 
|-
 
! Biernik
 
! Biernik
−
| andid
+
| ekshed (''mojego''),
−
| andad
+
emned (''twojego''),
−
| andod
+
<br>edzed (''swojego'')
−
| colspan="2" | andô
+
| ekshad (''moją''),
 +
emnad (''twoją''),
 +
<br>edzad (''swoją'')
 +
| ekshod (''moje''),
 +
emnod (''twoje''),
 +
<br>edzod (''swoje'')
 +
| colspan="2" | ekshal (''moich/moje''),
 +
emnal (''twoich/twoje''),
 +
<br>edal (''swoich/swoje'')
 
|-
 
|-
 
! Ablatyw
 
! Ablatyw
−
| andir̄tū
+
| kshir̄tū (''od mojego''),
−
| andar̄tū
+
mir̄tū (''od twojego''),
−
| andor̄tū
+
<br>dzir̄tū (''od swego'')
−
| colspan="2" | andôr
+
| kshar̄tū (''od mojej''),
 +
mar̄tū (''od twojej''),
 +
<br>dzar̄tū (''od swojej'')
 +
| kshor̄tū (''od mojego''),
 +
mor̄tū (''od twojego''),
 +
<br>dzor̄tū (''od swojego'')
 +
| colspan="2" | kshisirh (''od moich''),
 +
misirh (''od twoich''),
 +
<br>disirh (''od swoich'')
 
|-
 
|-
 
! Allatyw
 
! Allatyw
−
| andiha
+
| kshehi (''do mojego''),
−
| andaha
+
mehi (''do twojego''),
−
| andoha
+
<br>dzehi (''do swego'')
−
| colspan="2" | andaus
+
| kshaha (''do mojej''),
 +
maha (''do twojej''),
 +
<br>dzaha (''do swojej'')
 +
| kshaho (''do mojego''),
 +
maho (''do twojego''),
 +
<br>dzaho (''do swojego'')
 +
| colspan="2" | kshaus (''do moich''),
 +
maus (''do twoich''),
 +
<br>daus (''do swoich'')
 
|}
 
|}
  
−
Reszta zaimków pytajnych jest nieodmienna.
+
Zaimki '''jego, jej, tego, nasz, wasz, ich''' nie odmieniają się a ich forma pozostaje bez zmian.
−
*zan (jaki)  
+
* īse (jego)
−
*fea (jak)
+
* ére (jej)
−
*ashfan (gdzie)  
+
* orse (tego)
−
*datra, girdan (kiedy)
+
* pęrędi (nasz)
−
*dassan (dlaczego)
+
* yadi (wasz)
−
*qelan (ile)
+
* ťandi (ich)
−
 
+
<br>
−
====Zaimki nieokreślone====
+
'''czyj, niczyj'''
−
Tworzy się je poprzez dodanie końcówki '''-(i)t''' do odpowiedniego zaimka, niezależnie od rodzaju czy przypadka. Służą do wyrażenia pewnego, niesprecyzowanego pojęcia (osoby, rzeczy itd.), które dla mówiącego nie ma znaczenia.
+
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
−
<br> zét, zant, oryet, orat, oryot, andist, andast, andost, ashfant, dartat, girdant, qelant itd.
+
! rowspan="2" | Przypadek
−
 
+
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
−
<br>Dla zaimków 'który, jaki, kto, gdzie, skąd, dokąd, jak, kiedy, czyj' można utworzyć zaimek nieokreślony przez dodanie przyrostka '''-djovwe''', odpowiadającego polskiemu -kolwiek.
+
! colspan="2" | Liczba mnoga/podwójna/absolutna
−
<br> andisdjovwe, zandjovwe, zédjovwe, ashfandjovwe, oryedjovwe itd.
 
−
 
 
−
===Liczebniki===
 
−
====0-9====
 
−
<br>Liczby od 1 do 9 kończą się na '''-ir''', wyjątkiem jest tutaj 0. W przypadku liczebników porządkowych, z wyjątkiem liczb 0, 3, 6 i 9, pojawia się końcówka '''-ase''', dla rodzaju męskiego i żeńskiego, lub '''-aso''', dla rodzaju neutralnego. Liczebnik wielokrotny zawsze składa się z liczby i '''-illis/illos'''. 
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!
+
! m
−
! Liczebnik główny
+
! f
−
! Liczebnik porządkowy
+
! n
−
! Liczebnik wielokrotny
+
! m/f
 +
! n
 
|-
 
|-
−
|0
+
! Mianownik
−
|sūriya
+
| width="17%" | orye, qorye
−
|sûriyas
+
| width="17%" | ora, qora
−
| -
+
| width="17%" | oryo, qoryo
 +
| width="17%" | orji, qorji
 +
| width="17%" | oroh, qoroh
 
|-
 
|-
−
|1
+
! Dopełniacz
−
|ekhrir
+
| oryān, qoryān
−
|ekhrase/o
+
| oryā, qoryā
−
|ekhraillis/os
+
| oryą, qoryą
 +
| width="17%" | orij, qorij
 +
| width="17%" | orijo, qorijo
 
|-
 
|-
−
|2
+
! Celownik
−
|lāwir
+
| oru, qoru
−
|lāwase/o
+
| oriw, qoriw
−
|lāwaillis/os
+
| oror, qoror
 +
| colspan="2" | orae, qorae
 
|-
 
|-
−
|3
+
! Biernik
−
|azhir
+
| ored, qored
−
|azhûne/o
+
| orad, qorad
−
|azhûrillis/os
+
| orod, qorod
 +
| colspan="2" | oral, qoral
 
|-
 
|-
−
|4
+
! Ablatyw
−
|śniahir
+
| oyir̄tū, qoyir̄tū
−
|śniahase/o
+
| oyar̄tū, qoyar̄tū
−
|śniahillis/os
+
| oyor̄tū, qoyor̄tū
 +
| colspan="2" | orsirh, qorsirh
 
|-
 
|-
−
|5
+
! Allatyw
−
|ghavir
+
| orehi, qorehi
−
|ghavase/o
+
| oraha, qoraha
−
|ghavaillis/os
+
| oraho, qoraho
 +
| colspan="2" | oraus, qoraus
 +
|}
 +
 
 +
====Zaimki zwrotne====
 +
Zaimki zwrotne przybierają formę odpowiednich przedrostków dodanych do rzeczownika, a nie osobnych słów. Służą do wyrażenia, że podmiot wykonał czynność na samym sobie (1), lub, w przypadku liczby mnogiej, sobie nawzajem (2).
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 +
! rowspan="2" | l.pojedyncza
 +
! colspan="2" | l.pod/mn/ab
 
|-
 
|-
−
|6
+
| width="17%" | 1
−
|wéshir
+
| width="17%" | 2
−
|wéane/o
 
−
|wéshaillis/os
 
 
|-
 
|-
−
|7
+
| cvar-
−
|swāhir
+
| crer-
−
|swāhase/o
+
| cker-
−
|swāhillis/os
 
−
|-
 
−
|8
 
−
|jyotir
 
−
|jyotase/o
 
−
|jyotaillis/os
 
−
|-
 
−
|9
 
−
|ir̄ir
 
−
|ir̄ŝe/o
 
−
|ir̄aillis/os
 
 
|}
 
|}
  
−
====10-90====
+
Dla przykładu:
−
<br>Liczby te zawsze kończą się na '''-śat'''. Liczebniki porządkowe zakończone są na '''-śashe/śasho''' a liczebniki wielokrotne na '''-illis/illos'''.
+
<br>ver̄unear - ja karzę (kogoś) → '''cvar'''ver̄unear - karzę się/samego siebie
−
{| class="wikitable"
+
<br>ver̄unerą - oni karzą (kogoś) → '''crer'''ver̄unerą - karzą się/sami siebie → '''cker'''ver̄unerą - karzą się nawzajem
−
|-
+
 
−
!
+
====Zaimki określone====
−
! Liczebnik główny
+
'''ten, ta, to, ci, te'''
−
! Liczebnik porządkowy
+
 
−
! Liczebnik wielokrotny
+
Zaimki odpowiadające polskim '''ci''' i '''te''' są identyczne dla rodzaju męskiego i żeńskiego, osobny zaimek jest dla neutralnego.
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 +
! rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 +
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
|-
 
|-
−
|10
+
! m
−
|déśat
+
! f
−
|déśashe/o
+
! n
−
|déśatillis/os
+
! m/f
 +
! n
 
|-
 
|-
−
|20
+
! Mianownik
−
|lawśat
+
| width="17%" | gan
−
|lawśashe/o
+
| width="17%" | ryan
−
|lāwatillis/os
+
| width="17%" | han
 +
| width="17%" | ptean
 +
| width="17%" | ptoan
 
|-
 
|-
−
|30
+
! Dopełniacz
−
|azhośat
+
| gān
−
|azhośashe/o
+
| ryān
−
|azhośatillis/os
+
| hān
 +
| pteān
 +
| ptoān
 
|-
 
|-
−
|40
+
! Celownik
−
|śniaśat
+
| gannu
−
|śniaśashe/o
+
| rannu
−
|śniaśatillis/os
+
| hannu
 +
| colspan="2" | pīrnu
 
|-
 
|-
−
|50
+
! Biernik
−
|ghavśat
+
| ganed
−
|ghavśashe/o
+
| raned
−
|ghavśatillis/os
+
| haned
 +
| colspan="2" | paed
 
|-
 
|-
−
|60
+
! Ablatyw
−
|wéśat
+
| gar̄tū
−
|wéśashe/o
+
| rar̄tū
−
|wéśatillis/os
+
| har̄tū
 +
| colspan="2" | payū
 
|-
 
|-
−
|70
+
! Allatyw
−
|swaśat
+
| gari
−
|swaśashe/o
+
| rari
−
|swaśatillis/os
+
| hari
−
|-
+
| colspan="2" | pafri
−
|80
 
−
|jyaśat
 
−
|jyaśashe/o
 
−
|jyaśatillis/os
 
−
|-
 
−
|90
 
−
|ir̄śat
 
−
|ir̄śashe/o
 
−
|ir̄śatillis/os
 
 
|}
 
|}
 +
'''tamten, tamta, tamto, tamci, tamte
  
−
====11-99====
+
Te zaimki tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''ŝo'''-. Tutaj również formy w liczbie mnogiej są takie same dla rodzaju męskiego i żeńskiego.
−
<br>Tworzy się je poprzez złączenie liczb dziesiątek i jedności, przy czym pierwsza jest liczba jedności a ostatnie dziesiątek. Dosłownie oznacza to np. ''dwa-czterdzieści'' jako czterdzieści dwa. Podobnie wyglądają liczebniki porządkowe i wielokrotne - nieodmieniona liczba jedności i odmieniona liczba dziesiątek.
+
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
−
{| class="wikitable"
+
! rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 +
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
|-
 
|-
−
!
+
! m
−
! Liczebnik główny
+
! f
−
! Liczebnik porządkowy
+
! n
−
! Liczebnik wielokrotny
+
! m/f
 +
! n
 
|-
 
|-
−
|11
+
! Mianownik
−
|ekhrirdéśat
+
| width="17%" | ŝogan
−
|ekhrirdéśashe/o
+
| width="17%" | ŝoryan
−
|ekhrirdéśatillis/os
+
| width="17%" | ŝohan
 +
| width="17%" | ŝoptean
 +
| width="17%" | ŝoptoan
 
|-
 
|-
−
|12
+
! Dopełniacz
−
|lāwirdéśat
+
| ŝogān
−
|lāwirdéśashe/o
+
| ŝoryān
−
|lāwirdéśatillis/os
+
| ŝohān
 +
| ŝopteān
 +
| ŝoptoān
 
|-
 
|-
−
|13
+
! Celownik
−
|azhayodéśat
+
| ŝogannu
−
|azhayodéśasho
+
| ŝorannu
−
|azhayodéśatillis/os
+
| ŝohannu
 +
| colspan="2" | ŝopīrnu
 
|-
 
|-
−
|14
+
! Biernik
−
|śniahirdéśat
+
| ŝoganed
−
|śniahidéśashe/o
+
| ŝoraned
−
|śniahidéśatillis/os
+
| ŝohaned
 +
| colspan="2" | ŝopaed
 
|-
 
|-
−
|15
+
! Ablatyw
−
|ghavirdéśat
+
| ŝogar̄tū
−
|ghavirdéśashe/o
+
| ŝorar̄tū
−
|ghavirdéśatillis/os
+
| ŝohar̄tū
 +
| colspan="2" | ŝopayū
 
|-
 
|-
−
|16
+
! Allatyw
−
|wéshirdéśat
+
| ŝogari
−
|wéshirdéśashe/o
+
| ŝorari
−
|wéshirdéśatillis/os
+
| ŝohari
 +
| colspan="2" | ŝopafri
 +
|}
 +
 
 +
<br>'''taki, taka, takie, tacy, takie'''
 +
 
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 +
! rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 +
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
|-
 
|-
−
|17
+
! m
−
|swāhirdéśat
+
! f
−
|swāhirdéśashe/o
+
! n
−
|swāhirdéśatillis/os
+
! m/f
 +
! n
 
|-
 
|-
−
|18
+
! Mianownik
−
|jyotirdéśat
+
| width="17%" | kerda
−
|jyotirdéśashe/o
+
| width="17%" | karda
−
|jyotirdéśatillis/os
+
| width="17%" | kirda
 +
| width="17%" | kerada
 +
| width="17%" | kerdiya
 
|-
 
|-
−
|19
+
! Dopełniacz
−
|ir̄irdéśat
+
| kerdā
−
|ir̄irdéśashe/o
+
| kardā
−
|ir̄irdéśatillis/os
+
| kirdā
 +
| keradā
 +
| kerdiyā
 
|-
 
|-
−
|21
+
! Celownik
−
|ekhrirlawśat
+
| kerdaw
−
|ekhrirlawśashe/o
+
| kardaw
−
|ekhrirlāwatillis/os
+
| kirdaw
 +
| colspan="2" | kerdiw
 
|-
 
|-
−
|22
+
! Biernik
−
|lāwirlawśat
+
| kerded
−
|lāwirlawśashe/o
+
| karded
−
|lāwirlāwatillis/os
+
| kirded
 +
| colspan="2" | kerdiyed
 
|-
 
|-
−
|23
+
! Ablatyw
−
|azhayolawśat
+
| kerdar̄tū
−
|azhayolawśashe/o
+
| kardar̄tū
−
|azhayolāwatillis/os
+
| kirdar̄tū
 +
| colspan="2" | kerdiyu
 
|-
 
|-
−
|24
+
! Allatyw
−
|śniahirlawśat
+
| kerdari
−
|śniahirlawśashe/o
+
| kardari
−
|śniahirlāwatillis/os
+
| kirdari
−
|-
+
| colspan="2" | kerdiri
−
|31
+
|}
−
|ekhrirazhośat
+
 
−
|ekhrirazhośashe/o
+
Zaimki '''tu, tam, wtedy''' są nieodmienne.
−
|ekhrirazhośatillis/os
+
*vé (tu/tutaj)
 +
*vissa (tam)
 +
*dīshar (wtedy)
 +
 
 +
====Zaimki pytajne====
 +
'''kto, co'''
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 +
! Przypadek
 +
! rowspan="2" width="40%" | zé
 +
! rowspan="2" width="40%" | zan
 
|-
 
|-
−
|32
+
! I.
−
|lāwirazhośat
 
−
|lāwirazhośashe/o
 
−
|lāwirazhośatillis/os
 
 
|-
 
|-
−
|33
+
! II.
−
|azhayoazhośat
+
| zétri
−
|azhayoazhośashe/o
+
| zantra
−
|azhayoazhośatillis/os
 
 
|-
 
|-
−
|}
+
! III.
−
 
+
| zhe, źe
−
====100-900====
+
| zhin, źan
−
<br>Setki, przypominają nieco dziesiątki, gdyż tworzy się je na podobnej zasadzie. Liczebnik główny zakończony jest na '''-éd''', które pochodzi od ''zéd'', liczebnik porządkowy zakończony jest '''-ase/o''', natomiast tworzenie liczebnika wielokrotnego pozostaje bez zmian. 
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!
+
! IV.
−
! Liczebnik główny
+
| ize
−
! Liczebnik porządkowy
+
| iza
−
! Liczebnik wielokrotny
 
 
|-
 
|-
−
|100
+
! V.
−
|zéd
+
| colspan=2 | zaḱa, zéḱas, zaḱan
−
|zédase/o
 
−
|zédillis/os
 
 
|-
 
|-
−
|200
+
! VI.
−
|lawéd
+
| colspan=2 | zahwam, zéhwas, zahwan
−
|lawédase/o
+
|}
−
|lawédillis/os
+
 
 +
'''czyj, czyja, czyje'''
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
 +
! rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 +
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
|-
 
|-
−
|300
+
! m
−
|azhéd
+
! f
−
|azhédase/o
+
! n
−
|azhédillis/os
+
! m/f
 +
! n
 
|-
 
|-
−
|400
+
! Mianownik
−
|śniahéd
+
| width="17%" | orye
−
|śniahédase/o
+
| width="17%" | ora
−
|śniahédillis/os
+
| width="17%" | oryo
 +
| width="17%" | orji
 +
| width="17%" | oroh
 
|-
 
|-
−
|500
+
! Dopełniacz
−
|ghavéd
+
| oryān
−
|ghavédase/o
+
| oryā
−
|ghavédillis/os
+
| oryą
 +
| width="17%" | orij
 +
| width="17%" | orijo
 
|-
 
|-
−
|600
+
! Celownik
−
|wéshéd
+
| oru
−
|wéshédase/o
+
| oriw
−
|wéshédillis/os
+
| oror
 +
| colspan="2" | orae
 
|-
 
|-
−
|700
+
! Biernik
−
|swahéd
+
| ored
−
|swahédase/o
+
| orad
−
|swahédillis/os
+
| orod
 +
| colspan="2" | oral
 
|-
 
|-
−
|800
+
! Ablatyw
−
|jyotéd
+
| oyir̄tū
−
|jyotédase/o
+
| oyar̄tū
−
|jyotédillis/os
+
| oyor̄tū
 +
| colspan="2" | orsirh
 
|-
 
|-
−
|900
+
! Allatyw
−
|irzéd
+
| orehi
−
|irzédase/o
+
| oraha
−
|irzédillis/os
+
| oraho
 +
| colspan="2" | oraus
 
|}
 
|}
  
−
====1000-9000====
+
'''który, która, które'''
−
<br>Przed li
+
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
−
{| class="wikitable"
+
! rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | Liczba pojedyncza
 +
! colspan="2" | Liczba mnoga
 
|-
 
|-
−
!
+
! m
−
! Liczebnik główny
+
! f
−
! Liczebnik porządkowy
+
! n
−
! Liczebnik wielokrotny
+
! m/f
 +
! n
 
|-
 
|-
−
|1000
+
! Mianownik
−
|dwiźyat
+
| width="17%" | andis
−
|dwiźyase/o
+
| width="17%" | andas
−
|dwiźyatillis/os
+
| width="17%" | andos
 +
| width="17%" | andé
 +
| width="17%" | andoh
 
|-
 
|-
−
|2000
+
! Dopełniacz
−
|lawiźyat
+
| andisān
−
|lawiźyase/o
+
| andasān
−
|lawiźyatillis/os
+
| andosān
 +
| width="17%" | andéf
 +
| width="17%" | ando
 
|-
 
|-
−
|3000
+
! Celownik
−
|azhiźyat
+
| andiw
−
|azhiźyase/o
+
| andaw
−
|azhiźyatillis/os
+
| andow
 +
| colspan="2" | andoe
 
|-
 
|-
−
|4000
+
! Biernik
−
|śniaźyat
+
| andid
−
|śniaźyase/o
+
| andad
−
|śniaźyatillis/os
+
| andod
 +
| colspan="2" | andô
 
|-
 
|-
−
|5000
+
! Ablatyw
−
|ghaviźyat
+
| andir̄tū
−
|ghaviźyase/o
+
| andar̄tū
−
|ghaviźyatillis/os
+
| andor̄tū
 +
| colspan="2" | andôr
 
|-
 
|-
−
|6000
+
! Allatyw
−
|wéshiźyat
+
| andiha
−
|wéshiźyase/o
+
| andaha
−
|wéshiźyatillis/os
+
| andoha
−
|-
+
| colspan="2" | andaus
−
|7000
 
−
|swahiźyat
 
−
|swahiźyase/o
 
−
|swahiźyatillis/os
 
−
|-
 
−
|8000
 
−
|jyotiźyat
 
−
|jyotiźyase/o
 
−
|jyotiźyatillis/os
 
−
|-
 
−
|9000
 
−
|irźyat
 
−
|irźyase/o
 
−
|irźyatillis/os
 
 
|}
 
|}
−
====Inne====
 
−
2 - aywīr (''oba, obydwa'')
 
−
<br>(3-9) - cinru (''kilka'') --> --- ---> cinrillis/os (''kilkakrotny'')           
 
−
<br>(11–19) - cinbhaśat (''kilkanaście'') --> cinbhaśashe/o (''kilkunasty'') --> cinbhaśatillis/os (''kilkunastokrotny'')
 
−
<br>(20–90) - cintraśat (''kilkadziesiąt'') --> cintraśashe/o (''kilkudziesiąty'') --> cintraśatillis/os (''kilkudziesięciokrotny'')
 
−
<br>(200–900) - cinrhéd (''kilkaset'') --> cinrhaśashe/o (''kilkusetny'') --> cinrhédillis/os (''kilkusetkrotny'')
 
−
<br> kyara (''wiele'') ---> --- ---> kyaraillis/os (''wielokrotny'')
 
−
====Odmiana liczebników====
 
−
Liczebniki nie odmieniają się
 
  
−
===Tryby===
+
Reszta zaimków pytajnych jest nieodmienna.
−
Ajdyniriański posiada 4 tryby: orzekający, rozkazujący, przypuszczający, życzący. Dodatkowo, w ayńadhańskim i staro-ajdyniriańskim istniał piąty tryb - nieświadka, lecz zanikł on na przestrzeni wieków.
+
*zan (jaki)
−
====Tryb orzekający====
+
*fea (jak)
−
Tryb orzekający wyraża obiektywny, neutralny stosunek mówiącego do wypowiadanej treści. Składa się na niego zwykła odmiana przez osoby. Podstawowy tryb.
+
*ashfan (gdzie)
 +
*datra, girdan (kiedy)
 +
*dassan (dlaczego)
 +
*qelan (ile)
  
−
====Tryb rozkazujący====
+
====Zaimki nieokreślone====
−
Tryb rozkazujący wyraża rozkaz, życzenie lub prośbę. Tworzy się go identycznie dla wszystkich osób, poprzez usunięcie z bezokolicznika końcówki -e i zamienienie jej na -'''o'''.
+
Tworzy się je poprzez dodanie końcówki '''-(i)t''' do odpowiedniego zaimka, niezależnie od rodzaju czy przypadka. Służą do wyrażenia pewnego, niesprecyzowanego pojęcia (osoby, rzeczy itd.), które dla mówiącego nie ma znaczenia. Odpowiada to polskiemu -ś, np ktoś, coś, któryś.
 +
<br> zét, zant, oryet, orat, oryot, andist, andast, andost, ashfant, dartat, girdant, qelant itd.
  
−
{| class="wikitable" style="text-align:center"
+
<br>Dla zaimków ''który, jaki, kto, gdzie, skąd, dokąd, jak, kiedy, czyj'' można utworzyć zaimek nieokreślony przez dodanie przyrostka '''-djovwe''', odpowiadającego polskiemu -kolwiek.
−
!Osoba
+
<br> andisdjovwe, zandjovwe, zédjovwe, ashfandjovwe, oryedjovwe itd.
−
!Końcówka
 
−
!Przykład
 
−
!Tłumaczenie
 
−
|-
 
−
|rowspan="5" | Wszystkie osoby 
 
−
|rowspan="5" |-'''o'''
 
−
|
 
−
<br>mifen'''o'''
 
−
----
 
−
<br>dhāyart'''o'''
 
−
----
 
−
<br>rahet'''o'''
 
−
|
 
−
<br>jeść!
 
−
----
 
−
<br>podbijć!
 
−
----
 
−
<br>żyć!
 
−
|}
 
  
−
W przypadku zdania rozkazującego przed czasownikiem zazwyczaj wstawia się jeszcze osobę, która jest z reguły pomijana w zdaniach twierdzących, chociaż nie jest to konieczne. Gdy osoba jest obecna można to przetłumaczyć jako konkretny rozkaz do konkretnej osoby, gdy jej natomiast nie ma jest to raczej rozkaz ogólny.
+
===Liczebniki===
−
 
+
====0-9====
−
<br>Mę mifeno! Mę dhāyarto! Mę raheto! - Jedź! Podbijaj! Żyj!
+
<br>Liczby od 1 do 9 kończą się na '''-ir''', wyjątkiem jest tutaj 0. W przypadku liczebników porządkowych, z wyjątkiem liczb 0, 3, 6 i 9, pojawia się końcówka '''-ase''', dla rodzaju męskiego i żeńskiego, lub '''-aso''', dla rodzaju neutralnego. Liczebnik wielokrotny zawsze składa się z liczby i '''-illis/illos'''.  
−
<br>Mifeno! Dhāyarto! Raheto! - Jeść! Podbijać! Żyć!
 
−
 
 
−
====Tryb przypuszczający====
 
−
Tryb przypuszczający wyraża niepewność, warunkowość lub wyrażone pośrednio życzenie. Tworzy się go, poprzez dodanie do bezokolicznika odpowiedniej końcówki.
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
! Osoba
+
!
−
! Końcówka
+
! Liczebnik główny
−
! Przykład
+
! Liczebnik porządkowy
−
! Tłumaczenie
+
! Liczebnik wielokrotny
 
|-
 
|-
−
| xé
+
|0
−
| -'''arin'''
+
|sūriya
−
|
+
|sûriyas
−
mifene'''arin'''
+
| -
−
----
 
−
dhāyarte'''arin'''
 
−
----
 
−
rahete'''arin'''
 
−
|jadłbym
 
−
----
 
−
podbijałbym
 
−
----
 
−
żyłbym
 
 
|-
 
|-
−
| mę
+
|1
−
| -'''étin'''
+
|ekhrir
−
|
+
|ekhrase/o
−
mifen'''étin'''
+
|ekhraillis/os
−
----
 
−
dhāyart'''étin'''
 
−
----
 
−
rahet'''étin'''
 
−
|jadłbyś
 
−
----
 
−
podbijałbyś
 
−
----
 
−
żyłbyś
 
 
|-
 
|-
−
| źa/rha/qa
+
|2
−
| -'''tyan'''
+
|lāwir
−
|
+
|lāwase/o
−
mifen'''tyan'''
+
|lāwaillis/os
−
----
 
−
dhāyart'''yan'''
 
−
----
 
−
rahet'''yan'''
 
−
|jadłby/jadłaby/jadłoby
 
−
----
 
−
podbijałby/podbijałaby/podbijałoby*
 
−
----
 
−
żyłby/żyłaby/żyłoby*
 
 
|-
 
|-
−
| ṕef/ṕur/ṕi
+
|3
−
| -'''zhin'''
+
|azhir
−
|
+
|azhûne/o
−
mifene'''zhin'''
+
|azhûrillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''zhin'''
 
−
----
 
−
rahete'''zhin'''
 
−
|jedlibyśmy
 
−
----
 
−
podbijalibyśmy
 
−
----
 
−
żylibyśmy
 
 
|-
 
|-
−
| yôk
+
|4
−
| -'''elin'''
+
|śniahir
−
|
+
|śniahase/o
−
mifen'''elin'''
+
|śniahillis/os
−
----
 
−
dhāyart'''elin'''
 
−
----
 
−
rahet'''elin'''
 
−
|jedlibyście
 
−
----
 
−
podbijalibyście
 
−
----
 
−
żylibyście
 
 
|-
 
|-
−
| ta
+
|5
−
| -'''vin'''
+
|ghavir
−
|
+
|ghavase/o
−
mifene'''vin'''
+
|ghavaillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''vin'''
 
−
----
 
−
rahete'''vin'''
 
−
|jedliby
 
−
----
 
−
podbijaliby
 
−
----
 
−
żyliby
 
 
|-
 
|-
−
| obwiatyw
+
|6
−
| -'''ŝin'''
+
|wéshir
−
|
+
|wéane/o
−
mifene'''ŝin'''
+
|wéshaillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''ŝin'''
 
−
----
 
−
rahete'''ŝin'''
 
−
|
 
−
|}
 
−
* tutaj, tak samo jak w normalnej odmianie, gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh, nie dubluje się tego dodając kolejne t tylko od razu dodaje -'''yan'''.
 
−
 
 
−
====Tryb życzący====
 
−
Tryb życzący wyraża życzenie, nadzieję lub możliwość. Tutaj również dochodzi odpowiednia odmiana. Ten tryb odpowiada mniej więcej polskiej konstrukcji "oby coś".
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
! Osoba
+
|7
−
! Końcówka
+
|swāhir
−
! Przykład
+
|swāhase/o
 +
|swāhillis/os
 
|-
 
|-
−
| xé
+
|8
−
| -'''arya'''
+
|jyotir
−
|
+
|jyotase/o
−
mifene'''arya''' (obym jadł)
+
|jyotaillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''arya''' (obym podbijał)
 
−
----
 
−
rahete'''arya''' (obym żył)
 
 
|-
 
|-
−
| mę
+
|9
−
| -'''étrya'''
+
|ir̄ir
−
|
+
|ir̄ŝe/o
−
mifen'''étrya''' (obyś jadł)
+
|ir̄aillis/os
−
----
+
|}
−
dhāyart'''étrya''' (obyś podbijał)
 
−
----
 
−
rahet'''étrya''' (obyś żył)
 
  
 +
====10-90====
 +
<br>Liczby te zawsze kończą się na '''-śat'''. Liczebniki porządkowe zakończone są na '''-śashe/śasho''' a liczebniki wielokrotne na '''-illis/illos'''.
 +
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
| źa
+
!
−
| -'''arti'''
+
! Liczebnik główny
−
|
+
! Liczebnik porządkowy
−
mifen'''arti''' (oby jadł)
+
! Liczebnik wielokrotny
−
----
 
−
dhāyart'''arti''' (oby podbijał)
 
−
----
 
−
rahet'''arti''' (oby żył)
 
−
 
 
 
|-
 
|-
−
| rha
+
|10
−
| -'''arta'''
+
|déśat
−
|
+
|déśashe/o
−
mifen'''arta''' (oby jadła)
+
|déśatillis/os
−
----
 
−
dhāyart'''arta''' (oby podbijała)
 
−
----
 
−
rahet'''arta''' (oby żyła)
 
−
 
 
 
|-
 
|-
−
| qa
+
|20
−
| -'''arto'''
+
|lawśat
−
|
+
|lawśashe/o
−
mifen'''arto''' (oby jadło)
+
|lāwatillis/os
−
----
 
−
dhāyart'''arto''' (oby podbijało)
 
−
----
 
−
rahet'''arto''' (oby żyło)
 
−
 
 
 
|-
 
|-
−
| ṕef
+
|30
−
| -'''zef'''
+
|azhośat
−
|
+
|azhośashe/o
−
mifene'''zef''' (obyśmy jedli)
+
|azhośatillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''zef''' (obyśmy podbijali)
 
−
----
 
−
rahete'''zef''' (obyśmy żyli)
 
−
 
 
 
|-
 
|-
−
| ṕur
+
|40
−
| -'''zūr'''
+
|śniaśat
−
|
+
|śniaśashe/o
−
mifene'''zūr''' (obyśmy jedli)
+
|śniaśatillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''zūr''' (obyśmy podbijali)
 
−
----
 
−
rahete'''zūr''' (obyśmy żyli)
 
−
 
 
 
|-
 
|-
−
| ṕi
+
|50
−
| -'''zish'''
+
|ghavśat
−
|
+
|ghavśashe/o
−
mifene'''zish''' (obyśmy jedli)
+
|ghavśatillis/os
−
----
+
|-
−
dhāyarte'''zish''' (obyśmy podbijali)
+
|60
−
----
+
|wéśat
−
rahete'''zish''' (obyśmy żyli)
+
|wéśashe/o
−
 
+
|wéśatillis/os
 
|-
 
|-
−
| yôk
+
|70
−
| -'''elon'''
+
|swaśat
−
|
+
|swaśashe/o
−
mifen'''elon''' (obyście jedli)
+
|swaśatillis/os
−
----
 
−
dhāyart'''elon''' (obyście podbijali)
 
−
----
 
−
rahet'''elon''' (obyście żyli)
 
−
 
 
 
|-
 
|-
−
| ta
+
|80
−
| -'''rava'''
+
|jyaśat
−
|
+
|jyaśashe/o
−
mifene'''rava''' (oby jedli)
+
|jyaśatillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''rava''' (oby podbijali)
 
−
----
 
−
rahete'''rava''' (oby żyli)
 
 
|-
 
|-
−
| obwiatyw
+
|90
−
| -'''ŝap'''
+
|ir̄śat
−
|
+
|ir̄śashe/o
−
mifene'''ŝap'''
+
|ir̄śatillis/os
−
----
 
−
dhāyarte'''ŝap'''
 
−
----
 
−
rahete'''ŝap'''
 
 
|}
 
|}
  
−
===Czasy===
+
====11-99====
−
Istnieją 3 czasy - teraźniejszy, przeszły i przyszły. Zarówno czas przeszły jak i przyszły tworzy się podobnie, w regularnym bezokoliczniku w miejsce -'''e''' należy dodać najpierw zrostek odpowiadający za czas, a następnie taki odpowiadający za odmianę przez osoby.
+
<br>Tworzy się je poprzez złączenie liczb dziesiątek i jedności, przy czym pierwsza jest liczba jedności a ostatnie dziesiątek. Dosłownie oznacza to np. ''dwa-czterdzieści'' jako czterdzieści dwa. Podobnie wyglądają liczebniki porządkowe i wielokrotne - nieodmieniona liczba jedności i odmieniona liczba dziesiątek.
−
====Czas teraźniejszy====
 
−
Tworzony przez zwykłą odmianę czasownika przez osoby.
 
−
 
 
−
====Czas przeszły====
 
−
W czasie przeszłym zrostek wskazujący czas to -'''ī'''-. Wyjątkiem jest tu obwiatyw, gdzie zamiast -ī- pojawia się jedynie końcówka -'''īssi'''.
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
!   Osoba 
+
!
−
!   Końcówka 
+
! Liczebnik główny
−
!   Przykład
+
! Liczebnik porządkowy
 +
! Liczebnik wielokrotny
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
|11
−
| align="center" | '''-wā'''
+
|ekhrirdéśat
−
| align="center" | 
+
|ekhrirdéśashe/o
−
mifen''ī'''''wā''' - jadłem
+
|ekhrirdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''wā''' - lubiłem*
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
|12
−
| align="center" | '''-yą'''
+
|lāwirdéśat
−
| align="center" | 
+
|lāwirdéśashe/o
−
mifen''ī'''''yą''' - jadłeś
+
|lāwirdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''yą''' - lubiłeś
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa
+
|13
−
| align="center" | '''-dri'''
+
|azhayodéśat
−
| align="center" | 
+
|azhayodéśasho
−
mifen''ī'''''dri''' - jadł
+
|azhayodéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''dri''' - lubił
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | rha
+
|14
−
| align="center" | '''-dra'''
+
|śniahirdéśat
−
| align="center" | 
+
|śniahidéśashe/o
−
mifen''ī'''''dra''' - jadła
+
|śniahidéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''dra''' - lubiła
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | qa
+
|15
−
| align="center" | '''-dro'''
+
|ghavirdéśat
−
| align="center" | 
+
|ghavirdéśashe/o
−
mifen''ī'''''dro''' - jadło
+
|ghavirdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''dro''' - lubiło
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef
+
|16
−
| align="center" | '''-dzve'''
+
|wéshirdéśat
−
| align="center" | 
+
|wéshirdéśashe/o
−
mifen''ī'''''dzve''' - jedliśmy
+
|wéshirdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''dzve''' - lubiliśmy
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕur
+
|17
−
| align="center" | '''-źve'''
+
|swāhirdéśat
−
| align="center" | 
+
|swāhirdéśashe/o
−
mifen''ī'''''źve''' - jedliśmy
+
|swāhirdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''źve''' - lubiliśmy
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕi
+
|18
−
| align="center" | '''-djve'''
+
|jyotirdéśat
−
| align="center" | 
+
|jyotirdéśashe/o
−
mifen''ī'''''djve''' - jedliśmy
+
|jyotirdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''djve''' - lubiliśmy
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | yôk
+
|19
−
| align="center" | '''-llay'''
+
|ir̄irdéśat
−
| align="center" | 
+
|ir̄irdéśashe/o
−
mifen''ī'''''llay''' - jedliście
+
|ir̄irdéśatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''llay''' - lubiliście
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ta
+
|21
−
| align="center" | '''-sht'''
+
|ekhrirlawśat
−
| align="center" | 
+
|ekhrirlawśashe/o
−
mifen''ī'''''sht''' - jedli
+
|ekhrirlāwatillis/os
−
----
 
−
qat''ī'''''sht''' - lubili
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | obwiatyw
+
|22
−
| align="center" | '''-īssi'''
+
|lāwirlawśat
−
| align="center" | 
+
|lāwirlawśashe/o
−
mifen'''īssi'''
+
|lāwirlāwatillis/os
−
----
 
−
qat'''īssi'''
 
−
|}
 
−
*jeśli w bezokoliczniku przed -e stoi ť, ḱ, lub ṕ to po dodaniu -ī- tracą one swoją ejektywność (np w ''qaťe'' - lubić)
 
−
 
 
−
'''Czasowniki nieregularne'''
 
−
<br>
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!  osoba 
+
|23
−
!  końcówka 
+
|azhayolawśat
−
!  darād - mieć
+
|azhayolawśashe/o
−
!  nagham - móc
+
|azhayolāwatillis/os
−
!  sąrhal - umieć/potrafić
 
−
!  avriť - myśleć
 
−
!  gāchana - znać 
 
−
!  ŝarwīshi - mieć powinność
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
|24
−
| align="center" | '''-iwa'''
+
|śniahirlawśat
−
| align="center" | dar'''iwa'''
+
|śniahirlawśashe/o
−
| align="center" | nagh'''iwa'''
+
|śniahirlāwatillis/os
−
| align="center" | sąrh'''iwa'''
+
|-
−
| align="center" | avr'''iwa'''
+
|31
−
| align="center" | gāch'''iwa'''
+
|ekhrirazhośat
−
| align="center" | ŝar'''iwa'''
+
|ekhrirazhośashe/o
 +
|ekhrirazhośatillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
|32
−
| align="center" | '''-ati'''
+
|lāwirazhośat
−
| align="center" | dar'''ati'''
+
|lāwirazhośashe/o
−
| align="center" | nagh'''ati'''
+
|lāwirazhośatillis/os
−
| align="center" | sąrh'''ati'''
 
−
| align="center" | avr'''ati'''
 
−
| align="center" | gāch'''ati'''
 
−
| align="center" | ŝar'''ati'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa/rha/qa
+
|33
−
| align="center" | '''-oda'''
+
|azhayoazhośat
−
| align="center" | dar'''oda'''
+
|azhayoazhośashe/o
−
| align="center" | nagh'''oda'''
+
|azhayoazhośatillis/os
−
| align="center" | sąrh'''oda'''
 
−
| align="center" | avr'''oda'''
 
−
| align="center" | gāch'''oda'''
 
−
| align="center" | ŝar'''oda'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef/ṕur/ṕi
+
|}
−
| align="center" | '''-ij'''
+
 
−
| align="center" | dar'''ij'''
+
====100-900====
−
| align="center" | nagh'''ij'''
+
<br>Setki, przypominają nieco dziesiątki, gdyż tworzy się je na podobnej zasadzie. Liczebnik główny zakończony jest na '''-éd''', które pochodzi od ''zéd'', liczebnik porządkowy zakończony jest '''-ase/o''', natomiast tworzenie liczebnika wielokrotnego pozostaje bez zmian. 
−
| align="center" | sąrh'''ij'''
+
{| class="wikitable"
−
| align="center" | avr'''ij'''
 
−
| align="center" | gāch'''ij'''
 
−
| align="center" | ŝar'''ij'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | yôk
+
!
−
| align="center" | '''-lin'''
+
! Liczebnik główny
−
| align="center" | da'''lin'''
+
! Liczebnik porządkowy
−
| align="center" | na'''lin'''
+
! Liczebnik wielokrotny
−
| align="center" | są'''lin'''
 
−
| align="center" | av'''lin'''
 
−
| align="center" | gāch'''lin'''
 
−
| align="center" | ŝar'''lin'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ta
+
|100
−
| align="center" | '''-ishi
+
|zéd
−
| align="center" | dar'''ishi'''
+
|zédase/o
−
| align="center" | nagh'''ishi'''
+
|zédillis/os
−
| align="center" | sąrh'''ishi'''
 
−
| align="center" | avr'''ishi'''
 
−
| align="center" | gāch'''ishi'''
 
−
| align="center" | ŝarw'''ishi'''
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | obwiatyw
+
|200
−
| align="center" | '''-it'''
+
|lawéd
−
| align="center" | da'''it'''
+
|lawédase/o
−
| align="center" | na'''it'''
+
|lawédillis/os
−
| align="center" | są'''it'''
 
−
| align="center" | av'''it'''
 
−
| align="center" | gā'''it'''
 
−
| align="center" | ŝa'''it'''
 
−
|}
 
−
 
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!  osoba   
+
|300
−
!  nezyu - być
+
|azhéd
−
!  caiva - chcieć
+
|azhédase/o
−
!  ḱalshu - musieć
+
|azhédillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
|400
−
| align="center" |  narzān
+
|śniahéd
−
| align="center" |  cawān
+
|śniahédase/o
−
| align="center" |  ḱalba
+
|śniahédillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
|500
−
| align="center" |  nęfé
+
|ghavéd
−
| align="center" |  cintra
+
|ghavédase/o
−
| align="center" |  ḱabara
+
|ghavédillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa
+
|600
−
| align="center" |  ŝagri
+
|wéshéd
−
| align="center" |  ṕesavi
+
|wéshédase/o
−
| align="center" |  ezil
+
|wéshédillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | rha
+
|700
−
| align="center" |  ŝauri
+
|swahéd
−
| align="center" |  ṕanavi
+
|swahédase/o
−
| align="center" |  ezal
+
|swahédillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | qa
+
|800
−
| align="center" |  ŝamri
+
|jyotéd
−
| align="center" |  ṕoravi
+
|jyotédase/o
−
| align="center" |  ezûl
+
|jyotédillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef
+
|900
−
| align="center" | jaqae
+
|irzéd
−
| align="center" |  zatan
+
|irzédase/o
−
| align="center" |  bazhdi
+
|irzédillis/os
 +
|}
 +
 
 +
====1000-9000====
 +
<br>Przed li
 +
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕur
+
!
−
| align="center" |  jaqau
+
! Liczebnik główny
−
| align="center" |  zôtan
+
! Liczebnik porządkowy
−
| align="center" |  bezhdi
+
! Liczebnik wielokrotny
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕi
+
|1000
−
| align="center" |  jaqai
+
|dwiźyat
−
| align="center" |  zutan
+
|dwiźyase/o
−
| align="center" |  buzhdi
+
|dwiźyatillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | yôk
+
|2000
−
| align="center" |  issa
+
|lawiźyat
−
| align="center" |  damar
+
|lawiźyase/o
−
| align="center" |  axûl
+
|lawiźyatillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ta
+
|3000
−
| align="center" |  eshen
+
|azhiźyat
−
| align="center" |  mezdar
+
|azhiźyase/o
−
| align="center" |  tagham
+
|azhiźyatillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | obwiatyw
+
|4000
−
| align="center" |  ŝehar̄
+
|śniaźyat
−
| align="center" |  ṕadva
+
|śniaźyase/o
−
| align="center" |  ezim
+
|śniaźyatillis/os
−
|}
 
−
 
 
−
====Czas przyszły====
 
−
W czasie przyszłym zrostek to -'''āś'''-. Podobnie jak w czasie przeszłym, obwiatyw poprzez dodanie samej końcówki -'''aŝaf'''.
 
−
{| class="wikitable"
 
 
|-
 
|-
−
!  Osoba 
+
|5000
−
!  Końcówka 
+
|ghaviźyat
−
!  Przykład
+
|ghaviźyase/o
 +
|ghaviźyatillis/os
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
|6000
−
| align="center" | '''-rhi'''
+
|wéshiźyat
−
| align="center" | 
+
|wéshiźyase/o
−
mifen''āś'''''rhi''' - będę jadł
+
|wéshiźyatillis/os
−
----
 
−
qat''āś'''''rhi''' - będę lubił
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
|7000
−
| align="center" | '''-dhao'''
+
|swahiźyat
−
| align="center" | 
+
|swahiźyase/o
−
mifen''āś'''''dhao''' - będziesz jadł
+
|swahiźyatillis/os
−
----
 
−
qat''āś'''''dhao''' - będziesz lubił
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa
+
|8000
−
| align="center" | '''-ťi'''
+
|jyotiźyat
−
| align="center" | 
+
|jyotiźyase/o
−
mifen''āś'''''ťi''' - będzie jadł
+
|jyotiźyatillis/os
−
----
 
−
qat''āś'''''ťi''' - będzie lubił
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | rha
+
|9000
−
| align="center" | '''-ťa'''
+
|irźyat
−
| align="center" | 
+
|irźyase/o
−
mifen''āś'''''ťa''' - będzie jadła
+
|irźyatillis/os
−
----
+
|}
−
qat''āś'''''ťa''' - będzie lubiła
+
====Inne====
 +
1 - ekhérani (''jedyny'')
 +
<br>2 - aywīr (''oba, obydwa'')
 +
<br>(3-9) - cinru (''kilka'') → → → cinrillis/os (''kilkakrotny'')           
 +
<br>(11–19) - cinbhaśat (''kilkanaście'') → cinbhaśashe/o (''kilkunasty'') → cinbhaśatillis/os (''kilkunastokrotny'')
 +
<br>(20–90) - cintraśat (''kilkadziesiąt'') → cintraśashe/o (''kilkudziesiąty'') → cintraśatillis/os (''kilkudziesięciokrotny'')
 +
<br>(200–900) - cinrhéd (''kilkaset'') → cinrhaśashe/o (''kilkusetny'') → cinrhédillis/os (''kilkusetkrotny'')
 +
<br>kyara (''wiele'') → → → kyaraillis/os (''wielokrotny'')
 +
<br>beraxes (''milion'')
 +
<br>rhamai (''wiele; liczba oznaczająca, niesprecyzowaną ogromną ilość, często powyżej miliona, miliard'')
 +
 
 +
====Odmiana liczebników====
 +
Liczebniki nie odmieniają się
 +
 
 +
===Tryby===
 +
Ajdyniriański posiada 4 tryby: orzekający, rozkazujący, przypuszczający, życzący. Dodatkowo, w ayńadhańskim i staro-ajdyniriańskim istniał piąty tryb - nieświadka, lecz zanikł on na przestrzeni wieków.
 +
====Tryb orzekający====
 +
Tryb orzekający wyraża obiektywny, neutralny stosunek mówiącego do wypowiadanej treści. Składa się na niego zwykła odmiana przez osoby. Podstawowy tryb.
 +
 
 +
====Tryb rozkazujący====
 +
Tryb rozkazujący wyraża rozkaz, życzenie lub prośbę. Tworzy się go identycznie dla wszystkich osób, poprzez usunięcie z bezokolicznika końcówki -e i zamienienie jej na -'''o'''.
 +
 
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center"
 +
!Osoba
 +
!Końcówka
 +
!Przykład
 +
!Tłumaczenie
 
|-
 
|-
−
| align="center" | qa
+
|rowspan="5" | Wszystkie osoby 
−
| align="center" | '''-ťo'''
+
|rowspan="5" |-'''o'''
−
| align="center" | 
+
|  
−
mifen''āś'''''ťo''' - będzie jadło
+
<br>mifen'''o'''
 
----
 
----
−
qat''āś'''''ťo''' - będzie lubiło
+
<br>dhāyart'''o'''
−
|-
 
−
| align="center" | ṕef
 
−
| align="center" | '''-ges'''
 
−
| align="center" | 
 
−
mifen''āś'''''ges''' - będziemy jedli
 
 
----
 
----
−
qat''āś'''''ges''' - będziemy lubili
+
<br>rahet'''o'''
−
|-
+
|
−
| align="center" | ṕur
+
<br>jeść!
−
| align="center" | '''-gush'''
 
−
| align="center" | 
 
−
mifen''āś'''''gush''' - będziemy jedli
 
 
----
 
----
−
qat''āś'''''gush''' - będziemy lubili
+
<br>podbijć!
−
|-
 
−
| align="center" | ṕi
 
−
| align="center" | '''-gis'''
 
−
| align="center" | 
 
−
mifen''āś'''''gis''' - będziemy jedli
 
 
----
 
----
−
qat''āś'''''gis''' - będziemy lubili
+
<br>żyć!
−
|-
 
−
| align="center" | yôk
 
−
| align="center" | '''-har'''
 
−
| align="center" | 
 
−
mifen''āś'''''har''' - będziecie jedli
 
−
----
 
−
qat''āś'''''har''' - będziecie lubili
 
−
|-
 
−
| align="center" | ta
 
−
| align="center" | '''-eą'''
 
−
| align="center" | 
 
−
mifen''āś'''''eą''' - będą jedli
 
−
----
 
−
qat''āś'''''eą''' - będą lubili
 
−
|-
 
−
| align="center" | obwiatyw
 
−
| align="center" | '''-āŝaf'''
 
−
| align="center" | 
 
−
mifn'''āŝaf'''
 
−
----
 
−
qat'''āŝaf'''
 
 
|}
 
|}
  
−
'''Czasowniki nieregularne'''
+
W przypadku zdania rozkazującego przed czasownikiem zazwyczaj wstawia się jeszcze osobę, która jest z reguły pomijana w zdaniach twierdzących, chociaż nie jest to konieczne. Gdy osoba jest obecna można to przetłumaczyć jako konkretny rozkaz do konkretnej osoby, gdy jej natomiast nie ma jest to raczej rozkaz ogólny.
−
<br>
+
 
 +
<br>Mę mifeno! Mę dhāyarto! Mę raheto! - Jedź! Podbijaj! Żyj!
 +
<br>Mifeno! Dhāyarto! Raheto! - Jeść! Podbijać! Żyć!
 +
 
 +
====Tryb przypuszczający====
 +
Tryb przypuszczający wyraża niepewność, warunkowość lub wyrażone pośrednio życzenie. Tworzy się go, poprzez dodanie do bezokolicznika odpowiedniej końcówki.
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
!   osoba 
+
! Osoba
−
!   końcówka 
+
! Końcówka
−
!   darād - mieć
+
! Przykład
−
!   nagham - móc
+
! Tłumaczenie
−
!  sąrhal - umieć/potrafić
 
−
!  avriť - myśleć
 
−
!  gāchana - znać 
 
−
!  ŝarwīshi - mieć powinność
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
| xé
−
| align="center" | '''-ôra'''
+
| -'''arin'''  
−
| align="center" | dar'''ôra'''
+
|
−
| align="center" | nagh'''ôra'''
+
mifene'''arin'''
−
| align="center" | sąrh'''ôra'''
+
----
−
| align="center" | avr'''ôra'''
+
dhāyarte'''arin'''
−
| align="center" | gāch'''ôra'''
+
----
−
| align="center" | ŝar'''ôra'''
+
rahete'''arin'''
 +
|jadłbym
 +
----
 +
podbijałbym
 +
----
 +
żyłbym
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
| mę
−
| align="center" | '''-iday'''
+
| -'''étin'''
−
| align="center" | dar'''iday'''
+
|
−
| align="center" | nagh'''iday'''
+
mifen'''étin'''
−
| align="center" | sąrh'''iday'''
+
----
−
| align="center" | avr'''iday'''
+
dhāyart'''étin'''
−
| align="center" | gāch'''iday'''
+
----
−
| align="center" | ŝar'''iday'''
+
rahet'''étin'''
 +
|jadłbyś
 +
----
 +
podbijałbyś
 +
----
 +
żyłbyś
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa/rha/qa
+
| źa/rha/qa
−
| align="center" | '''-iať'''
+
| -'''tyan'''
−
| align="center" | dar'''iať'''
+
|
−
| align="center" | nagh'''iať'''
+
mifen'''tyan'''  
−
| align="center" | sąrh'''iať'''
+
----
−
| align="center" | avr'''iať'''
+
dhāyart'''yan'''  
−
| align="center" | gāch'''iať'''
+
----
−
| align="center" | ŝar'''iať'''
+
rahet'''yan'''  
 +
|jadłby/jadłaby/jadłoby
 +
----
 +
podbijałby/podbijałaby/podbijałoby*
 +
----
 +
żyłby/żyłaby/żyłoby*
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef/ṕur/ṕi
+
| ṕef/ṕur/ṕi
−
| align="center" | '''-arg'''
+
| -'''zhin'''
−
| align="center" | dar'''arg'''
+
|
−
| align="center" | nagh'''arg'''
+
mifene'''zhin'''  
−
| align="center" | sąrh'''arg'''
+
----
−
| align="center" | avr'''arg'''
+
dhāyarte'''zhin'''  
−
| align="center" | gāch'''arg'''
+
----
−
| align="center" | ŝar'''arg'''
+
rahete'''zhin'''  
 +
|jedlibyśmy
 +
----
 +
podbijalibyśmy
 +
----
 +
żylibyśmy
 
|-
 
|-
−
| align="center" | yôk  
+
| yôk
−
| align="center" | '''-ahwa'''
+
| -'''elin'''
−
| align="center" | d'''āhwa'''
+
|
−
| align="center" | n'''āhwa'''
+
mifen'''elin'''
−
| align="center" | są'''hwa'''
+
----
−
| align="center" | av'''ahwa'''
+
dhāyart'''elin'''
−
| align="center" | gāch'''ahwa'''
+
----
−
| align="center" | ŝar'''ahwa'''
+
rahet'''elin'''
 +
|jedlibyście
 +
----
 +
podbijalibyście
 +
----
 +
żylibyście
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ta
+
| ta
−
| align="center" | '''-ena
+
| -'''vin'''
−
| align="center" | dar'''ena'''
+
|
−
| align="center" | nagh'''ena'''
+
mifene'''vin'''
−
| align="center" | sąrh'''ena'''
+
----
−
| align="center" | avr'''ena'''
+
dhāyarte'''vin'''  
−
| align="center" | gāch'''ena'''
+
----
−
| align="center" | ŝarw'''ena'''
+
rahete'''vin'''  
−
|-
+
|jedliby
−
| align="center" | obwiatyw
+
----
−
| align="center" | '''-ishq'''
+
podbijaliby
−
| align="center" | da'''ishq'''
+
----
−
| align="center" | na'''ishq'''
+
żyliby
−
| align="center" | są'''ishq'''
+
|-
−
| align="center" | av'''ishq'''
+
| obwiatyw
−
| align="center" | gā'''ishq'''
+
| -'''ŝin'''
−
| align="center" | ŝa'''ishq'''
+
|
 +
mifene'''ŝin'''
 +
----
 +
dhāyarte'''ŝin'''
 +
----
 +
rahete'''ŝin'''
 +
|
 
|}
 
|}
 +
* tutaj, tak samo jak w normalnej odmianie, gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh, nie dubluje się tego dodając kolejne t tylko od razu dodaje -'''yan'''.
  
 +
====Tryb życzący====
 +
Tryb życzący wyraża życzenie, nadzieję lub możliwość. Tutaj również dochodzi odpowiednia odmiana. Ten tryb odpowiada mniej więcej polskiej konstrukcji "oby coś".
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
!   osoba   
+
! Osoba
−
!   nezyu - być
+
! Końcówka
−
!   caiva - chcieć
+
! Przykład
−
!  ḱalshu - musieć
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | xé
+
| xé
−
| align="center" | nakhan
+
| -'''arya'''
−
| align="center" |  ciyaf
+
|
−
| align="center" |  ḱedaka
+
mifene'''arya''' (obym jadł)
 +
----
 +
dhāyarte'''arya''' (obym podbijał)
 +
----
 +
rahete'''arya''' (obym żył)
 
|-
 
|-
−
| align="center" | mę
+
| mę
−
| align="center" |  nanin
+
|  -'''étrya'''
−
| align="center" |  cahir
+
|
−
| align="center" |  ḱella
+
mifen'''étrya''' (obyś jadł)
 +
----
 +
dhāyart'''étrya''' (obyś podbijał)
 +
----
 +
rahet'''étrya''' (obyś żył)
 +
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | źa
+
| źa
−
| align="center" | ŝegal
+
| -'''arti'''
−
| align="center" |  ṕeshwa
+
|
−
| align="center" |  eqener
+
mifen'''arti''' (oby jadł)
 +
----
 +
dhāyart'''arti''' (oby podbijał)
 +
----
 +
rahet'''arti''' (oby żył)
 +
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | rha
+
| rha
−
| align="center" | ŝewal
+
| -'''arta'''
−
| align="center" |  ṕashwa
+
|
−
| align="center" |  eqayr
+
mifen'''arta''' (oby jadła)
 +
----
 +
dhāyart'''arta''' (oby podbijała)
 +
----
 +
rahet'''arta''' (oby żyła)
 +
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | qa
+
| qa
−
| align="center" | ŝemal
+
| -'''arto'''
−
| align="center" |  ṕoshwa
+
|
−
| align="center" |  eqonu
+
mifen'''arto''' (oby jadło)
 +
----
 +
dhāyart'''arto''' (oby podbijało)
 +
----
 +
rahet'''arto''' (oby żyło)
 +
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕef
+
| ṕef
−
| align="center" | jor̄epi
+
| -'''zef'''
−
| align="center" | zinet
+
|
−
| align="center" | basaf
+
mifene'''zef''' (obyśmy jedli)
 +
----
 +
dhāyarte'''zef''' (obyśmy podbijali)
 +
----
 +
rahete'''zef''' (obyśmy żyli)
 +
 
 +
|-
 +
| ṕur
 +
| -'''zūr'''
 +
|
 +
mifene'''zūr''' (obyśmy jedli)
 +
----
 +
dhāyarte'''zūr''' (obyśmy podbijali)
 +
----
 +
rahete'''zūr''' (obyśmy żyli)
 +
 
 +
|-
 +
| ṕi
 +
| -'''zish'''
 +
|
 +
mifene'''zish''' (obyśmy jedli)
 +
----
 +
dhāyarte'''zish''' (obyśmy podbijali)
 +
----
 +
rahete'''zish''' (obyśmy żyli)
 +
 
 +
|-
 +
| yôk
 +
| -'''elon'''
 +
|
 +
mifen'''elon''' (obyście jedli)
 +
----
 +
dhāyart'''elon''' (obyście podbijali)
 +
----
 +
rahet'''elon''' (obyście żyli)
 +
 
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕur
+
| ta
−
| align="center" |  jor̄upi
+
| -'''rava'''
−
| align="center" |  zunut
+
|
−
| align="center" |  behaf
+
mifene'''rava''' (oby jedli)
 +
----
 +
dhāyarte'''rava''' (oby podbijali)
 +
----
 +
rahete'''rava''' (oby żyli)
 +
|-
 +
| obwiatyw
 +
| -'''ŝap'''
 +
|
 +
mifene'''ŝap'''
 +
----
 +
dhāyarte'''ŝap'''
 +
----
 +
rahete'''ŝap'''
 +
|}
 +
====Tryb nieświadka====
 +
Tryb nieświadka oznacza niepewną, wątpliwą informację, taką której mówiący nie był świadkiem lub która zaczerpał od osób trzecich. Tryb ten był stosowany często w języku ayńadhańskim i staroajdyniriańskim, posiadał również rozbudowaną odmianę przez osoby. Do chwili obecnej zachował się jedynie w szczątkowej formie, w postaci specjalnej konstrukcji.
 +
 
 +
W przypadku czasowników regularnych:
 +
<pre>Bezokolicznik(-e) + wrostek -n- + końcówka odmiany
 +
</pre> 
 +
Np. Rha e rakhasas qasarta
 +
<br/>(Ona spotyka się ze szlachcicami) 
 +
 
 +
<br>Rha ôhirita, oan e rakhasas qasar'''en'''ta
 +
<br/>(Ona mówi, że spotyka się ze szlachcicami)
 +
 
 +
W przypadku czasowników nieregularnych:
 +
<pre>Bezokolicznik + ennes
 +
</pre>
 +
Np. Źa bazdirazi daraem
 +
<br/>(On ma syna)
 +
 
 +
<br>Źa ôhiriti, oan bazdirazi darād ennes
 +
<br/>(On mówi, że ma syna)
 +
 
 +
===Czasy===
 +
Istnieją 3 czasy - teraźniejszy, przeszły i przyszły. Zarówno czas przeszły jak i przyszły tworzy się podobnie, w regularnym bezokoliczniku w miejsce -'''e''' należy dodać najpierw zrostek odpowiadający za czas, a następnie taki odpowiadający za odmianę przez osoby.
 +
====Czas teraźniejszy====
 +
Tworzony przez zwykłą odmianę czasownika przez osoby.
 +
 
 +
====Czas przeszły====
 +
W czasie przeszłym zrostek wskazujący czas to -'''ī'''-. Wyjątkiem jest tu obwiatyw, gdzie zamiast -ī- pojawia się jedynie końcówka -'''īssi'''.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  Osoba 
 +
!  Końcówka 
 +
!  Przykład
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" | '''-wā'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''wā''' - jadłem
 +
----
 +
qat''ī'''''wā''' - lubiłem*
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" | '''-yą'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''yą''' - jadłeś
 +
----
 +
qat''ī'''''yą''' - lubiłeś
 +
|-
 +
| align="center" | źa
 +
| align="center" | '''-dri'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''dri''' - jadł
 +
----
 +
qat''ī'''''dri''' - lubił
 +
|-
 +
| align="center" | rha
 +
| align="center" | '''-dra'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''dra''' - jadła
 +
----
 +
qat''ī'''''dra''' - lubiła
 +
|-
 +
| align="center" | qa
 +
| align="center" | '''-dro'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''dro''' - jadło
 +
----
 +
qat''ī'''''dro''' - lubiło
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef
 +
| align="center" | '''-dzve'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''dzve''' - jedliśmy
 +
----
 +
qat''ī'''''dzve''' - lubiliśmy
 +
|-
 +
| align="center" | ṕur
 +
| align="center" | '''-źve'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''źve''' - jedliśmy
 +
----
 +
qat''ī'''''źve''' - lubiliśmy
 +
|-
 +
| align="center" | ṕi
 +
| align="center" | '''-djve'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''djve''' - jedliśmy
 +
----
 +
qat''ī'''''djve''' - lubiliśmy
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" | '''-llay'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''llay''' - jedliście
 +
----
 +
qat''ī'''''llay''' - lubiliście
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" | '''-sht'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''ī'''''sht''' - jedli
 +
----
 +
qat''ī'''''sht''' - lubili
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" | '''-īssi'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen'''īssi'''
 +
----
 +
qat'''īssi'''
 +
|}
 +
*jeśli w bezokoliczniku przed -e stoi ť, ḱ, lub ṕ to po dodaniu -ī- tracą one swoją ejektywność (np w ''qaťe'' - lubić)
 +
 
 +
'''Czasowniki nieregularne'''
 +
<br>
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  osoba 
 +
!  końcówka 
 +
!  darād - mieć
 +
!  nagham - móc
 +
!  sąrhal - umieć/potrafić
 +
!  avriť - myśleć
 +
!  gāchana - znać 
 +
!  ŝarwīshi - mieć powinność
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" | '''-iwa'''
 +
| align="center" | dar'''iwa'''
 +
| align="center" | nagh'''iwa'''
 +
| align="center" | sąrh'''iwa'''
 +
| align="center" | avr'''iwa'''
 +
| align="center" | gāch'''iwa'''
 +
| align="center" | ŝar'''iwa'''
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" | '''-ati'''
 +
| align="center" | dar'''ati'''
 +
| align="center" | nagh'''ati'''
 +
| align="center" | sąrh'''ati'''
 +
| align="center" | avr'''ati'''
 +
| align="center" | gāch'''ati'''
 +
| align="center" | ŝar'''ati'''
 +
|-
 +
| align="center" | źa/rha/qa
 +
| align="center" | '''-oda'''
 +
| align="center" | dar'''oda'''
 +
| align="center" | nagh'''oda'''
 +
| align="center" | sąrh'''oda'''
 +
| align="center" | avr'''oda'''
 +
| align="center" | gāch'''oda'''
 +
| align="center" | ŝar'''oda'''
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef/ṕur/ṕi
 +
| align="center" | '''-ij'''
 +
| align="center" | dar'''ij'''
 +
| align="center" | nagh'''ij'''
 +
| align="center" | sąrh'''ij'''
 +
| align="center" | avr'''ij'''
 +
| align="center" | gāch'''ij'''
 +
| align="center" | ŝar'''ij'''
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" | '''-lin'''
 +
| align="center" | da'''lin'''
 +
| align="center" | na'''lin'''
 +
| align="center" | są'''lin'''
 +
| align="center" | av'''lin'''
 +
| align="center" | gāch'''lin'''
 +
| align="center" | ŝar'''lin'''
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" | '''-ishi
 +
| align="center" | dar'''ishi'''
 +
| align="center" | nagh'''ishi'''
 +
| align="center" | sąrh'''ishi'''
 +
| align="center" | avr'''ishi'''
 +
| align="center" | gāch'''ishi'''
 +
| align="center" | ŝarw'''ishi'''
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" | '''-it'''
 +
| align="center" | da'''it'''
 +
| align="center" | na'''it'''
 +
| align="center" | są'''it'''
 +
| align="center" | av'''it'''
 +
| align="center" | gā'''it'''
 +
| align="center" | ŝa'''it'''
 +
|}
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  osoba   
 +
!  nezyu - być
 +
!  caiva - chcieć
 +
!  ḱalshu - musieć
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" |  narzān
 +
| align="center" |  cawān
 +
| align="center" |  ḱalba
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" |  nęfé
 +
| align="center" |  cintra
 +
| align="center" |  ḱabara
 +
|-
 +
| align="center" | źa
 +
| align="center" |  ŝagri
 +
| align="center" |  ṕesavi
 +
| align="center" |  ezil
 +
|-
 +
| align="center" | rha
 +
| align="center" |  ŝauri
 +
| align="center" |  ṕanavi
 +
| align="center" |  ezal
 +
|-
 +
| align="center" | qa
 +
| align="center" |  ŝamri
 +
| align="center" |  ṕoravi
 +
| align="center" |  ezûl
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef
 +
| align="center" |  jaqae
 +
| align="center" |  zatan
 +
| align="center" |  bazhdi
 +
|-
 +
| align="center" | ṕur
 +
| align="center" |  jaqau
 +
| align="center" |  zôtan
 +
| align="center" |  bezhdi
 +
|-
 +
| align="center" | ṕi
 +
| align="center" |  jaqai
 +
| align="center" |  zutan
 +
| align="center" |  buzhdi
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" |  issa
 +
| align="center" |  damar
 +
| align="center" |  axûl
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" |  eshen
 +
| align="center" |  mezdar
 +
| align="center" |  tagham
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" |  ŝehar̄
 +
| align="center" |  ṕadva
 +
| align="center" |  ezim
 +
|}
 +
 
 +
====Czas przyszły====
 +
W czasie przyszłym zrostek to -'''āś'''-. Podobnie jak w czasie przeszłym, obwiatyw poprzez dodanie samej końcówki -'''aŝaf'''.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  Osoba 
 +
!  Końcówka 
 +
!  Przykład
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" | '''-rhi'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''rhi''' - będę jadł
 +
----
 +
qat''āś'''''rhi''' - będę lubił
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" | '''-dhao'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''dhao''' - będziesz jadł
 +
----
 +
qat''āś'''''dhao''' - będziesz lubił
 +
|-
 +
| align="center" | źa
 +
| align="center" | '''-ťi'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''ťi''' - będzie jadł
 +
----
 +
qat''āś'''''ťi''' - będzie lubił
 +
|-
 +
| align="center" | rha
 +
| align="center" | '''-ťa'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''ťa''' - będzie jadła
 +
----
 +
qat''āś'''''ťa''' - będzie lubiła
 +
|-
 +
| align="center" | qa
 +
| align="center" | '''-ťo'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''ťo''' - będzie jadło
 +
----
 +
qat''āś'''''ťo''' - będzie lubiło
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef
 +
| align="center" | '''-ges'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''ges''' - będziemy jedli
 +
----
 +
qat''āś'''''ges''' - będziemy lubili
 +
|-
 +
| align="center" | ṕur
 +
| align="center" | '''-gush'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''gush''' - będziemy jedli
 +
----
 +
qat''āś'''''gush''' - będziemy lubili
 +
|-
 +
| align="center" | ṕi
 +
| align="center" | '''-gis'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''gis''' - będziemy jedli
 +
----
 +
qat''āś'''''gis''' - będziemy lubili
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" | '''-har'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''har''' - będziecie jedli
 +
----
 +
qat''āś'''''har''' - będziecie lubili
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" | '''-eą'''
 +
| align="center" | 
 +
mifen''āś'''''eą''' - będą jedli
 +
----
 +
qat''āś'''''eą''' - będą lubili
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" | '''-āŝaf'''
 +
| align="center" | 
 +
mifn'''āŝaf'''
 +
----
 +
qat'''āŝaf'''
 +
|}
 +
 
 +
'''Czasowniki nieregularne'''
 +
<br>
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  osoba 
 +
!  końcówka 
 +
!  darād - mieć
 +
!  nagham - móc
 +
!  sąrhal - umieć/potrafić
 +
!  avriť - myśleć
 +
!  gāchana - znać 
 +
!  ŝarwīshi - mieć powinność
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" | '''-ôra'''
 +
| align="center" | dar'''ôra'''
 +
| align="center" | nagh'''ôra'''
 +
| align="center" | sąrh'''ôra'''
 +
| align="center" | avr'''ôra'''
 +
| align="center" | gāch'''ôra'''
 +
| align="center" | ŝar'''ôra'''
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" | '''-iday'''
 +
| align="center" | dar'''iday'''
 +
| align="center" | nagh'''iday'''
 +
| align="center" | sąrh'''iday'''
 +
| align="center" | avr'''iday'''
 +
| align="center" | gāch'''iday'''
 +
| align="center" | ŝar'''iday'''
 +
|-
 +
| align="center" | źa/rha/qa
 +
| align="center" | '''-iať'''
 +
| align="center" | dar'''iať'''
 +
| align="center" | nagh'''iať'''
 +
| align="center" | sąrh'''iať'''
 +
| align="center" | avr'''iať'''
 +
| align="center" | gāch'''iať'''
 +
| align="center" | ŝar'''iať'''
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef/ṕur/ṕi
 +
| align="center" | '''-arg'''
 +
| align="center" | dar'''arg'''
 +
| align="center" | nagh'''arg'''
 +
| align="center" | sąrh'''arg'''
 +
| align="center" | avr'''arg'''
 +
| align="center" | gāch'''arg'''
 +
| align="center" | ŝar'''arg'''
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" | '''-ahwa'''
 +
| align="center" | d'''āhwa'''
 +
| align="center" | n'''āhwa'''
 +
| align="center" | są'''hwa'''
 +
| align="center" | av'''ahwa'''
 +
| align="center" | gāch'''ahwa'''
 +
| align="center" | ŝar'''ahwa'''
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" | '''-ena
 +
| align="center" | dar'''ena'''
 +
| align="center" | nagh'''ena'''
 +
| align="center" | sąrh'''ena'''
 +
| align="center" | avr'''ena'''
 +
| align="center" | gāch'''ena'''
 +
| align="center" | ŝarw'''ena'''
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" | '''-ishk'''
 +
| align="center" | da'''ishk'''
 +
| align="center" | na'''ishk'''
 +
| align="center" | sąy'''ishk'''
 +
| align="center" | av'''ishk'''
 +
| align="center" | gāy'''ishk'''
 +
| align="center" | ŝa'''ishk'''
 +
|}
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  osoba   
 +
!  nezyu - być
 +
!  caiva - chcieć
 +
!  ḱalshu - musieć
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" |  nakhan
 +
| align="center" |  ciyaf
 +
| align="center" |  ḱedaka
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" |  nanin
 +
| align="center" |  cahir
 +
| align="center" |  ḱella
 +
|-
 +
| align="center" | źa
 +
| align="center" |  ŝegal
 +
| align="center" |  ṕeshwa
 +
| align="center" |  eqener
 +
|-
 +
| align="center" | rha
 +
| align="center" |  ŝewal
 +
| align="center" |  ṕashwa
 +
| align="center" |  eqayr
 +
|-
 +
| align="center" | qa
 +
| align="center" |  ŝemal
 +
| align="center" |  ṕoshwa
 +
| align="center" |  eqonu
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef
 +
| align="center" |  jor̄epi
 +
| align="center" |  zinet
 +
| align="center" |  basaf
 +
|-
 +
| align="center" | ṕur
 +
| align="center" |  jor̄upi
 +
| align="center" |  zunut
 +
| align="center" |  behaf
 +
|-
 +
| align="center" | ṕi
 +
| align="center" |  jor̄ipi
 +
| align="center" |  zinit
 +
| align="center" |  biraf
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" |  izra
 +
| align="center" |  dashan
 +
| align="center" |  exay
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" |  ashi
 +
| align="center" |  mezhir
 +
| align="center" |  tarkhe
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" |  ŝayla
 +
| align="center" |  ṕeshay
 +
| align="center" |  eqayf
 +
|}
 +
 
 +
===Słowotwórstwo===
 +
Język ajdyniriański posiada rozbudowany system słowotwórstwa, opierający się przede wszystkim na konkretnych sufiksach oraz prefiksach o funkcji słowotwórczej. Stanowią one dwa główne i najczęściej stosowane sposoby słowotwórstwa, chociaż nie stanowią jedynej możliwości tworzenia nowych słów. Generalnie, występują 4 podstawowe sposoby, przy czy dwa pozostałe są charakterystyczne szczególnie dla wyższych rejestrów językowych, poezji oraz Wysokiej Mowy.
 +
W ajdyniriańskim nowe słowa tworzy się więc:
 +
 
 +
*'''1.''' za pomocą sufiksów
 +
*'''2.''' za pomocą prefiksów
 +
*'''3.''' na zasadzie kompozycji
 +
*'''4.''' z wykorzystaniem obwiatywu
 +
 
 +
Sufiksy i prefiksy to często archaiczne, dawniej bardzo często używane elementy, które zostały utrwalone przy tworzeniu nowych słów, mimo że same w sobie zatraciły już pozycję samodzielnych wyrazów. Użycie sufiksów to najczęściej stosowany sposób tworzenia słów. Za ich pomocą od rzeczowników podstawowych tworzy się nowe rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki oraz czasowniki. Część sufiksów słowotwórczych jest już jednak nieproduktywna lub wychodzi z użycia. Prefiksów jest natomiast mniej niż sufiksów, a ich główną rolą jest modyfikacja istniejących już rzeczowników, przymiotników i czasowników i nadawanie im nowego, konkretniejszego znaczenia. Rzadziej niż sufiksy stosowane są też do tworzenia słów o całkowicie nowym znaczeniu. Charakterystyczna jest również rola pełniona przez obwiatyw oraz kompozycję w ajdyniriańskim słowotwórstwie.
 +
====Sufiksy====
 +
Najczęściej występujące końcówki rzeczowników to '''a''', '''an''', '''as''' oraz '''ar''', lecz nie są już one produktywne i nie niosą ze sobą żadnego konkretnego znaczenia. Mogą wystąpić w rzeczownikach każdej kategorii. Inne końcówki niosą ze sobą konkretne znaczenie.
 +
=====Sufiksy tworzące rzeczowniki=====
 +
*'''-a'''
 +
Sufiks -a zmienia rodzaj rzeczownika I kategorii w mianowniku z neutralnego na żeński (patrz także: ''Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika''). <br>
 +
:''myar'' (kot) → ''myara'' (kotka, samica kota) <br>
 +
:''dévan'' (bóg) → ''dévana'' (bogini) <br>
 +
:''ṕārnūzh'' (burżuj, osoba zamożna) → ''ṕārnūzha'' (kobieta zamożna) 
 +
 
 +
*'''-aryan'''
 +
Sufiks -aryan tworzy czasowniki oznaczające posiadacza czegoś. Pochodzi od czasownika ''haryante'' (posiadać, dysponować). <br>
 +
:''abya'' (woda) → ''abyāryan'' (osoba roznosząca wodę, barman) <br>
 +
:''bān'' (miasto) → ''bānaryan'' (zarządca miasta, burmistrz) <br>
 +
:''khārstya'' (bogactwo, majątek) → ''khārstyāryan'' (bogacz)
 +
 
 +
*'''-āg'''
 +
Sufiks -āg tworzy rzeczowniki opisujące miejsca, z których coś się zabiera lub pozyskuje, także także nazwy rodzajów sklepów. <br>
 +
:''tava'' (chleb) → ''tavayāg'' (piekarnia) <br>
 +
:''qillas'' (alkohol) → ''qillasāg'' (browar) <br>
 +
:''śan'' (owoc) → ''śanāg'' (sklep z owocami)
 +
 
 +
*'''-āmi'''
 +
Sufiks -āmi tworzy rzeczowniki abstrakcyjne oraz nazwy idei. Pełni taką samą rolę co sufiks -evi.
 +
:''hwade'' (wiedzieć) → ''hwadāmi'' (wiedza) <br>
 +
:''dirz'' (brat broni, towarzysz) → ''dirzāmi'' (braterstwo) <br>
 +
:''samnévar'' (obywatel) → ''samnévarāmi'' (obywatelstwo)
 +
 
 +
*'''-āsp'''
 +
Sufiks -āsp tworzy rzeczowniku o znaczeniu wioski lub osady. <br>
 +
:''Unarg'' ([[Unagurowie|Unagur]]) → ''Unargāsp'' (Osada Unagurów) <br>
 +
:''sôptar'' (wojsko) → ''sôptarāsp'' (obóz wojskowy) <br>
 +
:''yichas'' (biedak) → ''yichasāsp'' (slumsy)
 +
 
 +
*'''-āzmūr'''
 +
Sufiks -āzmūr tworzy rzeczowniku o znaczeniu zdobywcy lub pogromcy czegoś. Używany jest szczególnie do tworzenia tytułów i celebracji ludzi, którzy dokonali czegoś nadzwyczajnego. <br>
 +
:''ťaliyon'' (zachód) → ''Ťaliyonāzmūr'' (Zdobywca Zachodu) <br>
 +
:''vyāshrān'' (ignorancja, niewiedza) → ''Vyāshrānāzmūr'' (Pogromca Ignorancji) <br>
 +
:''ākhmat'' (wróg) → ''ākhmatāzmūr'' (pogromca wrogów, zwycięzca)
 +
 +
*'''-bān'''
 +
Sufiks -bān tworzy rzeczowniku o znaczeniu miasta czegoś. Używany jest szczególnie do tworzenia nazw własnych. <br> 
 +
:''āvwer'' (życzenie) → ''Āvwerbān'' (Miasto Życzeń) <br>
 +
:''mazdhar'' (wino) → ''Mazdharbān'' (Miasto Wina) <br>
 +
:''Tash'' (tahareńskie imię) → ''Tashbān'' (Miasto Tasza)
 +
 
 +
*'''-cûl'''
 +
Sufiks -cûl tworzy rzeczowniku o znaczeniu świadka czegoś lub osoby która coś przeżyła. <br>
 +
:''māhwa'' (zdarzenie, wydarzenie) → ''māhwacûl'' (świadek czegoś) <br>
 +
:''gonakh'' (zbrodnia) → ''gonakhcûl'' (świadek w sądzie) <br>
 +
:''vakhain'' (masakra, rzeź) → ''vakhaincûl'' (osoba pozostała przy życiu, niedobitek)
 +
 
 +
*'''-dôr'''
 +
Sufiks -dôr tworzy rzeczowniku o znaczeniu instrumentu, rzeczy używanej do czegoś, rzadziej również o znaczeniu osoby, zajmującej się czymś  <br>
 +
:''xar'' (słońce) → ''xardôr'' (parasol przeciwsłoneczny) <br>
 +
:''kshāsp'' (deszcz) → ''kshāspdôr'' (parasol przeciwdeszczowy) <br>
 +
:''eon'' (drzwi) → ''eondôr'' (stróż)
 +
 
 +
*'''-egan'''
 +
Sufiks -egan tworzy rzeczowniki o znaczeniu pana, władcy czegoś. Jest on obecnie mało produktywny, a jego użycie ograniczone praktycznie wyłącznie do Wysokiej Mowy. <br>
 +
:''qaishan'' (południe) → ''Qaishanegan'' (jeden z tradycyjnych tytułów ajdyniriańskich Imperatorów) <br>
 +
:''féxan'' (północ) → ''Féxanegan'' (tradycyjne określenie [[Cesarstwo Qin|Cesarzy Qin]]) <br>
 +
:''Assurhan'' (ajdyniriańskie miasto) → ''Assurhanegan'' (tradycyjny tytuł władców miasta [[Assurhan]])
 +
 
 +
*'''-egi'''
 +
Sufiks -egi tworzy rzeczowniki wyrażające uczucia i emocje. <br>
 +
:''shéwe'' (kochać) → ''shéwegi'' (miłość) <br>
 +
:''viḱae'' (boleć psychicznie) → ''viḱaegi'' (ból psychiczny) <br>
 +
:''aeshm'' (wichura) → ''aeshmegi'' (gniew, szał)
 +
 
 +
*'''-evi'''
 +
Sufiks -evi tworzy rzeczowniki abstrakcyjne oraz nazwy idei.  Pełni taką samą rolę co sufiks -āmi. <br>
 +
:''īrane'' (być wolnym) → ''īranevi'' (wolność) <br>
 +
:''yichas'' (biedak) → ''yichevi'' (bieda) <br>
 +
:''kholin'' (weteran, wielki dowódca) → ''kholinevi'' (chwała)
 +
 
 +
*'''-esh'''
 +
Sufiks -esh tworzy od rzeczowników nazwy naczyń oraz zbiorników. <br>
 +
:''abya'' (woda) → ''abyaesh'' (zbiornik na wodę) <br>
 +
:''mazdhar'' (wino) → ''mazdharesh'' (kadź) <br>
 +
:''fąril'' (pióro) → ''fąrilesh'' (piórnik)
 +
 
 +
*'''-i'''
 +
Sufiks -i zmienia rodzaj rzeczownika I kategorii w mianowniku z neutralnego na męski (patrz także: ''Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika''). <br>
 +
:''myar'' (kot) → ''myari'' (kot, samiec kota) <br>
 +
:''dévan'' (bóg) → ''dévani'' (bóg męski) <br>
 +
:''ṕārnūzh'' (burżuj, osoba zamożna) → ''ṕārnūzhi'' (mężczyzna zamożny) 
 +
 
 +
*'''-ind'''
 +
Sufiks -ind tworzy rzeczownik o znaczeniu zawodu, profesji, wykonawcy jakiejś czynności. <br> 
 +
:''zoaghar'' (miecz, ostrze) → ''zoagharind'' (miecznik) <br>
 +
:''ťar'' (mowa, przemowa) → ''ťarind'' (mówca, herold) <br>
 +
:''vāstryar'' (szpiegostwo, wywiad) → ''vāstryarind'' (szpieg)
 +
 
 +
*'''-yôd'''
 +
Sufiks -yôd tworzy rzeczownik o znaczeniu środka, fragmentu, części jakiejś rzeczy. Jest on obecnie mało produktywny. <br> 
 +
:''jaz'' (sen) → ''[[Jazyôd]]'' (Fragment Snu) <br>
 +
:''źair'' (zysk) → ''źairyôd'' (udział, część) <br>
 +
:''cir̄as'' (noc) → ''cir̄asyôd'' (środek nocy, północ)
 +
 
 +
*'''-kār''', '''-kaor'''
 +
Sufiksy -kār i -kaor tworzą rzeczowniki określające wykonawcę lub inicjatora czegoś, kogoś kto jest przedmiotem jakiejś czynności, czynną. <br> 
 +
:''shéwegi'' (miłość) → ''shéwegikār'' (kochanek/kochanka czynna)<ref>podobne do greckiego ''erastes''</ref> <br>
 +
:''vakhan'' (zabójstwo) → ''vakhankār'' (zabójca, morderca) <br>
 +
:''hwozhare'' (tworzyć) → ''hwozharkaor'' (twórca)
 +
 +
*'''-qen'''
 +
Sufiks -qen wyraża zmienianie, tworzenie, kształtowanie czegoś. Jest on obecnie mało produktywny. <br> 
 +
:''gairah'' (wygląd) → ''gairāqen'' (moda) <br>
 +
:''aeriye'' (stać się) → ''aeriqen'' (zmiana, przemiana, transformacja) <br>
 +
:''r̄afte'' (czuwać) → ''r̄aqen'' (warta)
 +
 
 +
*'''-mąhi'''
 +
Sufiks -mąhi wyraża jakąś wspólną cechę lub stan, bycie razem, wespół lub wspólne wykonywanie jakiejś czynności. Ma podobne znaczenie do prefiksu sam-. <br>
 +
:''névar'' (domownik, mieszkaniec, obywatel) → ''névarmąhi'' (współlokator, współobywatel) <br>
 +
:''zé'' (kto) → ''zemąhi'' (wspólnik) <br>
 +
:''quissain'' (ojczyzna) → ''quissainmąhi'' (rodak)
 +
 
 +
*'''-néva'''
 +
Sufiks -néva tworzy rzeczownik o znaczeniu miejsca, domu czegoś. <br>
 +
:''er̄atāmi'' (siła) → ''er̄atnéva'' (dom siły, siłownia) <br>
 +
:''rozh'' (król) → ''rozhnéva'' (pałac królewski) <br>
 +
:''isur'' (książę) → ''isūrnéva'' (rezydencja, dworek)
 +
 
 +
*'''-nir''', '''-ir'''
 +
Sufiksy -nir i -ir tworzą nazwy krain oraz państw. <br>
 +
:''Aydīn'' (etniczny [[Ajdyniriańczycy|Ajdyniriańczyk]]) → Aydīnir (kraina Ajdyniriańczyków, [[Wielkie Imperium Ajdyniriańskie|Ajdynir]]) <br>
 +
:''Mīrôs'' (Mur) → Mīrūnir (ziemia Murów, [[Muria]]) <br>
 +
:''Tauranôs'' (Taugr) → ''Tauranir'' (kraina Taugrów)
 +
 
 +
*'''-oar'''
 +
Sufiks -oar tworzy rzeczowniki o znaczeniu miejsca, w którym coś zostało zrobione. Jest on obecnie sufiksem całkowicie nieproduktywnym, występującym jedynie w utartych nazwach własnych. <br>
 +
:[[Język staroajdyniriański|staroajd.]] ''djyazhōthae'' (rozpocząć od nowa, od początku) → staroajd. ''Djyazhōthoar'', ajd. ''[[Djyazhoar]]'' (ajdyniriańskie miasto) <br>
 +
:''dzare'' (zwyciężać) → ''Dzaroar'' (ajdyniriańskie miasto) <br>
 +
:''ākshare'' (ścigać się rydwanami) → ''Āksharoar'' (ajdyniriańskie miasto)
 +
 +
*'''-ôs'''
 +
Sufiks - -ôs tworzy nazwy grup etnicznych, narodowości, obywateli państw. <br>
 +
:''Aydīnir'' ([[Wielkie Imperium Ajdyniriańskie|Ajdynir]]) → ''Aydīnirôs'' (obywatel Imperium) <br>
 +
:''Riḱadhān'' ([[Rikkadan]]) → ''Riḱadhôs'' (Rikkadańczyk) <br>
 +
:''Oŝir'' ([[Monarchia Olsów|Olsenia]]) → ''Oŝenôs'' (Ols)
 +
 
 +
*'''-oxa'''
 +
Sufiks -oxa tworzy nazwy zmysłów i bodźców zmysłów, bodźców. <br>
 +
:''arime'' (widzieć) → ''arimoxa'' (wzrok) <br>
 +
:''farze'' (słuchać) → ''farzoxa'' (słuch) <br>
 +
:''erin'' (nos) → ''erinoxa'' (węch)
 +
 
 +
*'''-pur'''
 +
Sufiks -pur tworzy rzeczowniki oznaczające miejsce skupienia się, występowania jakiegoś zjawiska, rzeczy, cechy lub stanu. <br>
 +
:''hwadāmi'' (wiedza) → ''hwadāmpur'' (miejsce wiedzy, uniwersytet) <br>
 +
:''ahûrani'' (święte, boskie) → ''ahûrpur'' (świątynia) <br>
 +
:''ārzon'' (ochrona, protekcja) → ''ārzonpur'' (fortyfikacja, umocnienie)
 +
 
 +
*'''-raf''', '''-rif'''
 +
Sufiksy -raf i 'rif tworzą rzeczowniki określające osobę odbierającą lub przyjmującą coś, która jest podmiotem jakiejś czynności, bierną. <br> 
 +
:''shéwegi'' (miłość) → ''shéwegirif'' (kochanek/kochanka bierna)<ref>podobne do greckiego ''eromenos''</ref> <br>
 +
:''vakhan'' (zabójstwo) → ''vakhanraf'' (ofiara) <br>
 +
:''hwozhare'' (tworzyć) → ''hwozhar̄if'' (dzieło)
 +
 
 +
*'''-rain''', '''-ain'''
 +
Sufiksy -rain i -ain tworzą różne znaczeniowo rzeczowniki. <br>
 +
:''anûsh'' (oko) → ''anûshain'' (źródło) <br>
 +
:''vakhe'' (zabić) → ''vakhain'' (masakra, rzeź) <br>
 +
:''ḱara'' (moc) → ''ḱararain'' (przymus)
 +
 +
*'''-sif'''
 +
Sufiks -sif tworzy nazwiska, nazwy rodów, wyraża pochodzenie od jakiejś osoby. Znaczeniowo podobny do sufiksu -xaren. <br>
 +
:''Zhisūdris'' (ajdyniriańskie imię) → ''Zhisūdrissif'' (potomkowie Zhisūdrisa, [[Ród Żysudrydów]]) <br>
 +
:''Xiryariyus'' (ajdyniriańskie imię) → ''Xiryariyussif'' (potomkowie Xiryariyusa) <br>
 +
:''Ariysūdril'' (ajdyniriańskie imię) → ''Ariysūdrilsif'' (potomkowie Ariysūdrila)
 +
 +
*'''-zin''', '''zhin'''
 +
Sufiksy -zin i -zhin tworzą rzeczowniki o znaczeniu miejsc, w których coś zostało zgromadzone w dużych ilościach. Odnoszą się do rzeczowników II kategorii. Znaczeniowo podobne do sufiksu -vąd. <br>
 +
:''anûshain'' (źródło) → ''anûshainzin'' (okolice, gdzie znajdują się źródła) <br>
 +
:''aŝadran'' (sól) → ''aŝadranzin'' (słone tereny) <br>
 +
:''ąnār'' (kwiat) → ''ąnārzhin'' (kwietnik)
 +
 
 +
*'''-van'''
 +
Sufiks -van wyraża grupę, zbiór jednostek, przynależność, autorytet. <br>   
 +
:''khshāyar'' (Imperator) → ''khshāyarvan'' (imperium, cesarstwo) <br>
 +
:''aere'' (pomagać) → ''aervan'' (sojusznik) <br>
 +
:''qizhin'' (przedstawiciel, reprezentant, poseł) → ''qizhinvan'' (agencja, instytucja)
 +
 +
*'''-vąd'''
 +
Sufiks -vąd tworzy rzeczowniki o znaczeniu miejsc, w których ktoś lub coś zostało zgromadzone w dużych ilościach. Odnosi się do rzeczowników I i III kategorii. Znaczeniowo podobny do sufiksów -zin i -zhin. <br>
 +
:''ākhmat'' (wróg) → ''ākhmatvąd'' (tereny okupowane) <br>
 +
:''rahete'' (żyć) → ''rahetvąd'' (w poezji: świat) <br>
 +
:''ŝur̄an'' (demon) → ''ŝur̄anvąd'' (miejsce opanowane przez demony)
 +
 
 +
*'''-xaren'''
 +
Sufiks -xaren tworzy nazwiska, nazwy rodów, wyraża pochodzenie z jakiegoś miejsca. Znaczeniowo podobny do sufiksu -sif. <br> 
 +
:''Ḱivarā'' (ajdyniriańskie miasto) → Ḱivarāxaren (Ród Ḱivarāxaren) <br>
 +
:''dhrāya'' (morze) → ''Dhrāyaxaren'' (Ród Dhrāyaxaren) <br>
 +
:''Azrif'' (Równiny Azrydzkie) → ''Azrifxaren'' (Ród Azrifxaren)
 +
 
 +
=====Sufiksy tworzące czasowniki, przymiotniki i przysłówki=====
 +
*'''-andī'''
 +
Sufiks -andī tworzy przysłówki, określenia sposobu. <br>
 +
:''ḱévar'' (człowiek) → ''ḱévarandī'' (po ludzku) <br>
 +
:''chinnen'' (szybkość) → ''chinnenandī'' (na szybko) <br>
 +
:''ṕi'' (my ekskluzywne) → ''ṕiyandī'' (po naszemu)
 +
 +
*'''-aune''', '''-yaune'''
 +
Sufiksy -aune i -yaune tworzą przysłówki od rzeczowników i przymiotników. <br>
 +
:''una'' (ukrycie, zakrycie) → unayaune (skrycie, podstępnie) <br>
 +
:''bhāgani'' (radosny) → ''bhāgaune'' (radośnie) <br>
 +
:''patmārgani'' (niebezpieczny) → ''patmārgaune'' (niebezpiecznie)
 +
 
 +
*'''-e'''
 +
Sufiks -e tworzy czasowniki od rzeczowników. <br>
 +
:''allanon'' (obietnica) → ''allanone'' (obiecywać) <br>
 +
:''āgheman'' (pochodzenie) → ''āghemane'' (pochodzić) <br>
 +
:''mer̄a'' (atak) → ''mer̄e'' (atakować)
 +
 
 +
*'''-hwish'''
 +
Sufiks -hwish tworzy od rzeczowników przymiotniki oznaczające kolor. Od nazw kolorów tworzy przymiotniki oznaczające osłabienie siły koloru. <br>
 +
:''canen'' (krew) → ''canenhwish'' (w kolorze krwi) <br>
 +
:''attar'' (popiół) → ''attarhwish'' (w kolorze popiołu) <br>
 +
:''āshayin'' (czerń) → ''''āshayinhwish'' (czarnawy)
 +
 
 +
*'''-ni''', '''-ani'''
 +
Sufiksy -ni i -ani tworzą przymiotniki od rzeczowników. <br>
 +
:''unatiya'' (tajemnica) → ''unatiyani'' (tajemniczy, tajemny) <br>
 +
:''quinar'' (mistrz, ekspert) → ''quinarani'' (mistrzowski, ekspercki) <br>
 +
:''āmuzor'' (zachód słońca) → ''āmuzorni'' (zachodzący)
 +
 
 +
*'''-or'''
 +
Sufiks -or tworzy przymiotniki odczasownikowe, wyraża zdolność do czegoś, umiejętność. <br>
 +
:''djasûre'' (mierzyć) → ''djasûror'' (dający się zmierzyć, mierzalny) <br>
 +
:''sene'' (robić) → ''senor'' (możliwy do zrobienia, wykonalny) <br>
 +
:''rive'' (trwać, wytrzymać) → ''rivor'' (możliwy do zniesienia, znośny)
 +
 
 +
====Prefiksy====
 +
*'''ao-'''
 +
Prefiks ao- niesie ze sobą znaczenie nadmiaru, tego, że czegoś jest za dużo, modyfikując znaczenie następującego po nim słowa. Pełni przeciwną rolę do prefiksu el-.<br>
 +
:''shaine'' (rosnąć, wzrastać) → ''aoshaine'' (przerastać) <br>
 +
:''ťare'' (mówić) → ''aoťare'' (gadać, ględzić, pierdolić) <br>   
 +
:''śastre'' (opowiadać) → ''aośastre'' (przesadzać, wyolbrzymiać, koloryzować)
 +
 
 +
*'''annu-'''
 +
Prefiks annu- niesie ze sobą znaczenie całości, ogółu, wszystkiego, modyfikując znaczenie następującego po nim słowa. Powiązany z czasownikiem ''annurye'' (wypełniać). <br>
 +
:''qarim'' (widok) → ''annuqarim'' (panorama) <br>
 +
:''rakshin'' (księżyc) → ''annurakshin'' (księżyc w pełni) <br>
 +
:''carme'' (świecić, błyszczeć) → ''annucarme'' (oświetlać)
 +
 
 +
*'''ari-'''
 +
Prefiks ari- niesie ze sobą znaczenie bycia za czymś, na korzyść czegoś lub kogoś, bycia pro czemuś, sprzyjania czemuś. Pełni przeciwną rolę do prefiksu avwi-. <br>
 +
:''dzāsharani'' (wojenny) → ''aridzāsharani'' (prowojenny) <br>
 +
:''vāllearni'' (marzący, zastanawiający się, dumający) → ''arivāllearni'' (sprzyjający zadumie) <br>
 +
:''shan'' (zdrowie) → ''arishan'' ("na zdrowie", popularne zawołanie i toast)
 +
 
 +
*'''avwi-'''
 +
Prefiks avwi- niesie ze sobą znaczenie bycia przeciwko czemuś, bycia anty czemuś, działania przeciw i na niekorzyść czemuś. Pełni przeciwną rolę do prefiksu ari-. <br>
 +
:''dzāsharani'' (wojenny) → ''avwidzāsharani'' (antywojenny) <br>
 +
:''źāmratain'' (infekcja) → ''avwiźāmratain'' (dezynfekcja) <br>
 +
:''farzāmi'' (sława) → ''avwifarzāmi'' (zniesławienie)
 +
 
 +
*'''buri-'''
 +
Prefiks buri- niesie ze sobą znaczenie czegoś, co jest skrajne, niezwykle, w jakiś sposób ponadprzeciętne. <br>
 +
:''dhiryani'' (piękne) → ''buridhiryani'' (niesamowicie, skrajnie piękny, piękniejszy niż wszystko inne) <br>
 +
:''méjani'' (duży) → ''buriméjani'' (ogromny) <br>
 +
:''ńaor̄ani'' (jasny) → ''burińaor̄ani'' (oślepiająco jasny, jaśniejszy niż wszystko inne)
 +
 
 +
*'''car-'''
 +
Prefiks car- niesie ze sobą znaczenie wyższości, wagi, większego znaczenia, bycia głównym, największym<ref>podobnie do prefiksu ''arcy-''</ref>. <br>
 +
:''jaeham'' (kapłan) → ''carjaeham (arcykapłan) <br>
 +
:''jazqen'' (wizja) → ''carjazqen'' (przepowiednia) <br>
 +
:''ishatrind'' (budowniczy) → ''carishatrind'' (zwierzchnik budowniczych, architekt)
 +
 
 +
*'''dûs-'''
 +
Prefiks dûs- niesie ze sobą znaczenie wszystkiego, wszech czegoś. <br>
 +
:'''hwadāmi'' (wiedza) → ''dûshwadāmi'' (wszechwiedza) <br>
 +
:''cazhifyani'' (potężny) → ''dûscazhifyani'' (wszechpotężny) <br>
 +
:''aibhadani'' (stronniczy) → ''dûsaibhadani'' (wszechstronny)
 +
 
 +
*'''eḱa-'''
 +
Prefiks eḱa- niesie ze sobą znaczenie ponownego wykonania jakiejś czynności. <br>
 +
:''avriť'' (myśleć) → ''eḱāvriť'' (przemyśleć) <br>
 +
:''sene'' (robić) → ''eḱasene'' (robić na nowo, przerabiać) <br>
 +
:''ťare'' (mówić) → ''eḱaťare'' (powtarzać) 
 +
 
 +
*'''el-'''
 +
Prefiks el- niesie ze sobą znaczenie niedomiaru, tego, że czegoś jest za za mało, niewystarczająco. Pełni przeciwną rolę do prefiksu ao-. <br>
 +
:''kromani'' (odpowiedni, dodtateczny) → ''elkromani'' (niewystarczający, niedostateczny, nieodpowiedni) <br>
 +
:''shaini'' (rozwinięty) → ''elshaini'' (niedorozwinięty, zacofany) <br>
 +
:''śastre'' (opowiadać) → ''elśastre'' (nie dopowiadać, omijać szczegóły opowieści, umniejszać)
 +
 
 +
*'''yās-'''
 +
Prefiks yās- niesie ze sobą znaczenie występowania przeciw czemuś, byciu kontra, stawaniu na przeciw lub bycia w opozycji wobec czegoś lub kogoś. <br>
 +
:''takhare'' (działać, czynić, postępować) → ''yāstakhare'' (występować przeciw, sprzeciwiać się, oponować) <br>
 +
:''aibhad'' (strona) → ''yāsaibhad'' (strona na przeciwko, czoło, front wojenny) <br>
 +
:''dévan'' (bóg) → ''yāsdévan'' (osoba sprzeciwiająca się bogom, heretyk, odstępca)
 +
 
 +
*'''qe-'''
 +
Prefiks qe- niesie ze sobą znaczenie czegoś co jest niższe rangą, czegoś co jest pod czymś, jest częścią większej całości. Ma podobne znaczenie do sufiksu -yôd.<br>
 +
:''kshatrit'' (dowódca) → ''qekshatrit'' (pod-dowódca, kapitan) <br>
 +
:''sīndor'' (służba) → ''qesīndor'' (przysługa) <br>
 +
:''anzhaur'' (armia) → ''qeanzhaur'' (oddział)
 +
 
 +
*'''kshi-'''
 +
Prefiks kshi- niesie ze sobą znaczenie intensyfikacji jakiejś czynności, trwania. W zdaniach z wykorzystaniem obwiatywu, charakterystycznych dla Wysokiej Mowy, zaznacza, że czynność została wykonana przez kogoś poprzez kogoś innego. <br>
 +
:''farze'' (słuchać) → ''kshifarze'' (przesłuchiwać) <br>
 +
:''kailine'' (patrzeć) → ''kshikailine'' (wpatrywać się) <br>
 +
:''dzale'' (darować, dawać) → ''kshidzale'' (przekazywać, przekazywać poprzez kogoś)
 +
 
 +
*'''pari-'''
 +
Prefiks pari- niesie ze sobą znaczenie odwrotności, przeciwieństwa, negacji jakiejś czynności lub rzeczy. <br>
 +
:''hwozhare'' (tworzyć) → ''parihwezhare'' (dewastować, niszczyć) <br>
 +
:''sene'' (robić) → ''parisene'' (odwrócić, odczynić) <br>
 +
:''hwaeme'' (poświęcić, składać ofiarę) → ''parihwaeme'' (bezcześcić)
 +
 
 +
*'''pa-''', '''pat-'''
 +
Prefiksy pa- i pat- niosą ze sobą znaczenie negacji jakiejś czynności lub rzeczy, używane są również przy negacji zdań. <br>
 +
:''jakerśani'' (skończony) → ''patjakerśani'' (nieskończony) <br>
 +
:''rivor'' (możliwy do zniesienia, znośny) → ''patrivor'' (nieznośny) <br>
 +
:''ghaśrate'' (stracić) → ''paghaśrate'' (nie stracić)
 +
 
 +
*'''sam-'''
 +
Prefiks sam- niesie ze sobą znaczenie jakiejś wspólnej cechy lub stanu, bycia razem, wespół lub wspólnego wykonywania jakiejś czynności. Pełni taką samą rolę co sufiks -mąhi. <br>
 +
:''névar'' (domownik, mieszkaniec, obywatel) → ''samnévar'' (współmieszkaniec, obywatel) <br>
 +
:''wedar̄'' (jazda, podróż) → ''samwedar̄'' (współtowarzysz podróży) <br> 
 +
:''essa'' (głowa) → ''samessa'' (małżonek/małżonka)
 +
 
 +
*'''sefra-'''
 +
Prefiks sefra- niesie ze sobą znaczenie czegoś dawnego, pra. <br>
 +
:''myissa'' (matka) → ''seframyissa'' (pramatka) <br>
 +
:''quissa'' (ojciec) → ''sefraquissa'' (praojciec) <br>
 +
:''zhaherin'' (historia) → ''sefrazhaherin'' (pradzieje)
 +
 
 +
*'''śra-'''
 +
Prefiks śra- niesie ze sobą znaczenie czegoś zawierającego lub składającego się z wielu części. <br>
 +
:''sayarvani'' (narodowy) → ''śrasayarvani'' (wielonarodowy) <br>
 +
:''rąmani'' (kolorowy) → ''śrarąmani'' (wielobarwny, różnokolorowy, pstrokaty) <br>
 +
:''awestar'' (świat) → ''śrāwestar'' (wieloświat)
 +
 
 +
*'''vis-'''
 +
Prefiks vis- niesie ze sobą znaczenie czegoś mylnego, niby, prawie, czegoś fałszywego, nieprawdziwego. <br>
 +
:''udran'' (imię) → ''visudran'' (pseudonim) <br>
 +
:''qizhin'' (przedstawiciel, reprezentant, poseł) → ''visqizhin'' (agent) <br>
 +
:''ahwatar'' (władca) → ''visahwatar'' (uzurpator)
 +
 
 +
*'''zūr-'''
 +
Prefiks zūr- niesie ze sobą znaczenie osiągnięcia czegoś samemu, na własną rękę. <br>
 +
:''vaťāmi'' (zrozumienie) → ''zūrvaťāmi'' (samo-zrozumienie, oświecenie) <br>
 +
:''takharani'', ''cvartakharani'' (dziejący się) → ''zūrtakharani'' (samospełniający się), np. ''carjazqen zūrtakharani'' (samospełniająca się przepowiednia) <br>
 +
:''vesannios'' (zrobiony) → ''zūrvesannios'' (samo zrobiony<ref>analogicznie do angielskiego ''self-made''</ref>)
 +
 
 +
*'''we-'''
 +
Prefiks we- niesie ze sobą znaczenie braku czegoś brak. <br>
 +
:''rasheqāmi'' (władza) → ''werasheqāmi'' (brak rządów, anarchia) <br>
 +
:''er̄atani'' (silny) → ''wér̄atani'' (bezsilny) <br>
 +
:''puro'' (miejsce) → ''wepuri'' (nie na miejscu, dziwny)
 +
 
 +
*'''xor-'''
 +
Prefiks xor- niesie ze sobą znaczenie czegoś, co jest byłe, dawne. <br>
 +
:''panûvar'' (strażnik) → ''xorpanûvar'' (były strażnik) <br> 
 +
:''kélan'' (żona) → ''xorkélan'' (była, zmarła żona) <br>
 +
:''bhazhid'' (niewolnik) → ''xorbhazhid'' (były, uwolniony niewolnik)
 +
 
 +
====Kompozycja====
 +
Kompozycja polega na tworzeniu nowych wyrazów poprzez łączenie dwóch wyrazów w jedną formalnie i znaczeniowo całość. Jeśli wyrazy-komponenty złożenia pozostają do siebie w stosunku logicznie równorzędnym, mówimy o kompozycji na zasadzie koordynacji, jeśli zaś między członami złożenia jest stosunek logicznej podległości, oznacza to, że kompozycja została utworzona na zasadzie subordynacji.
 +
 
 +
Kompozycja, jako sposób słowotwórstwa, jest szczególnie popularna w wyższych rejestrach językowych, zwłaszcza Wysokiej Mowie, chociaż pojawia się również w mowie potocznej i dialektach. 
 +
=====Kompozycja na zasadzie koordynacji=====
 +
W ajdyniriańskim występują trzy sposoby kompozycji na zasadzie koordynacji.
 +
 
 +
*'''1.''' Złożenie dwóch rzeczowników połączonych spójnikiem -o- (Patrz także: ''Ciągi przymiotnikowe'') <br>
 +
:''spand'' (ręka), ''vaor'' (noga)  → ''spand-o-vaor'' (do góry nogami) <br>
 +
:''quissa'' (ojciec), ''myissa'' (matka) → ''quissa-o-myissa'' (rodzice) <br>
 +
:''khar̄us'' (brat), ''syanna'' (siostra) → ''khar̄us-o-syanna'' (rodzeństwo)
 +
 
 +
*'''2.''' Złożenie dwóch słów, zwłaszcza jednosylabowych, rymujących się lub aliterujące z udziałem spójnika -o-. Często powtórzenie tego samego wyrazu ze zmianą samogłoski lub spółgłoski w powtórzeniu. <br>
 +
:''ran'' (zawsze) → ''ran-o-ron'' (wiecznie, permanentnie) <br>
 +
:''rhor (nieprzyjemny dźwięk, skrzek) → ''rhor-o-rhur'' (krakanie) <br>
 +
:''qen'' (cnota, cześć, zaleta, wartość), ''qor'' (od ''qora'', broda) → ''qen-o-qor'' (męstwo)
 +
 
 +
*'''3.''' Złożenie dwóch rzeczowników, przymiotników lub czasowników o przeciwnym znaczeniu, połączonych spójnikiem -o-. Sposób używany szczególnie w poezji i Wysokiej Mowie. <br>
 +
:''cvarńakte'' (rodzić się), ''quane'' (umierać) → ''cvarńakte-o-quane'' (żyć) <br>
 +
:''bhāg'' (od ''bhāgegi'', radośc), ''avās'' (żal, smutek) → ''bhāg-o-avās'' (miłość) <br>
 +
:''quane'' (umierać), ''rahete'' (żyć) → ''quane-o-rahete'' (reinkarnować się)
 +
 
 +
=====Kompozycja na zasadzie subordynacji=====
 +
W ajdyniriańskim występują trzy sposoby kompozycji na zasadzie subordynacji.
 +
 
 +
'''1.''' Złożenie dwóch rzeczowników, z których pierwszy jest określeniem drugiego. Szczególnie popularne w nazwach własnych. <br>
 +
:''rozh'' (król), ''drąkhan'' (ulica, droga) → ''Rozhdrąkhan'' (Droga Królewska) <br>
 +
:''lorheal'' (kruk), ''torhan'' (skała) → ''Lorhealtorhan'' (krucza Skała) <br>
 +
:''ąnār'' (kwiat), ''rąma'' (kolor) → ''ąnār̄ąma'' (różowy)
 +
 
 +
'''2.''' Złożenie rzeczownika z przymiotnikiem stojącym na drugim miejscu i pozbawionym ostatniej samogłoski. <br>
 +
:''spand'' (ręka), ''ārwani'' (długi) → ''spandārwan'' (tyran) <br>
 +
:''qor'' (od ''qora'', broda), ''nayparni'' (biały) → ''qornayparn'' (sołtys, starszy) <br>
 +
:''qasor'' (ramię), ''er̄atani'' (silny) → ''qasorer̄atan'' (przyboczny, osobisty ochroniarz)
 +
 
 +
'''3.''' Złożenie rzeczownika z imiesłowem stojącym na drugim miejscu. Używane niemal wyłącznie w poezji. <br>
 +
:''maos'' (skrzydło), ''vesharhanios'' (złamany) → ''maosvesharhanios'' (osoba nieszczęśliwa) <br>
 +
:''hrid'' (serce), ''perzisios'' (płonący) → ''hridperzisios'' (osoba o rozumie i godności człowieka, o zasadach i kręgosłupie moralnym) <br>
 +
:''zīmrha'' (klejnot), ''ṕarondios'' (zgubiony) → ''zīmrhaṕarondios'' (utracona miłość)
 +
 
 +
====Zastosowanie obwiatywu w słowotwórstwie====
 +
W ajdyniriańskim słowotwórstwie funkcjonuje konstrukcja opierająca się na użyciu obwiatywu. Jest ona charakterystyczna dla poezji i Wysokiej Mowy, nie pojawia się natomiast praktycznie w ogóle w mowie potocznej, z wyjątkiem kilku utartych słów. Tworzy ona rzeczowniki od czasowników, które opisują rzecz (lub osobę) poddaną jakiejś czynności. (Patrz także: ''Obwiatyw'')
 +
 
 +
<pre>czasownik + aite (końcówka obwiatywu) + s</pre>
 +
 
 +
:''perzise'' (płonąć) → ''perzisaites'' (rzecz poddana czynności płonięcia, płonąca rzecz)
 +
:''dzare'' (zwyciężać) → ''dzaraites'' (rzecz poddana czynności zwyciężania, rzecz, którą się zwycięża, przeszkoda) 
 +
:''ahwatere'' (władać) → ''ahwateraites'' (rzecz poddana czynności władania, rzecz którą się włada, poddany)
 +
 
 +
==Dialekty==
 +
 
 +
<do przerobienia>
 +
 
 +
[[Plik:DialektyAjdyniriańskiego.png|1100px]]
 +
 
 +
----
 +
Język ajdyniriański dzieli się na kilka bliskich sobie dialektów regionalnych. Każdy z nich znajduje się poza tym pod bardzo silnym wpływem tak zwanej Wysokiej Mowy, będącej językiem imperialnego dworu. Są wzajemnie zrozumiałe a różnice pomiędzy nimi objawiają się głównie w innej wymowie pewnych dźwięków oraz innych zapożyczeniach.
 +
 
 +
*1 - dialekt centralny (dialekt djyazhoarski) - podstawa współczesnego ajdyniriańskiego oraz Wysokiej Mowy, najbardziej rozpowszechniony dialekt.
 +
*2 - dialekt batipurski - częsta zmiana [ã] w [ɔ̃] oraz przejście [i] w [ɪ] 
 +
*3 - dialekt śranirski - cechuje się częstym zmiękczaniem spółgłosek: sh przechodzi często w ś, zh w ź, ch w ć a j w dj.
 +
*4 - dialekt asurański - ze względu na swe historyczne znaczenie jeden z najważniejszych ajdyniriańskich dialektów. Cechuje się największym konserwatyzmem, zachował wiele słów i form uważanych za archaizmy w innych dialektach. Zachował również staroajdyniriańską wymowę é, jako [e], oraz częściową palatalizację.
 +
*5 - dialekt kiwarański - cechuje się wymową litery r jako [ɹ], zanikiem r̄ oraz częściowym zanikiem spółgłosek nosowych 
 +
*6 - dialekt sureński - cechuje się częściowym zanikiem przydechu oraz częstym zastępowaniem a przez o 
 +
*7 - dialekt północny (dialekt Wybrzeża) - cechuje się wymową kh jako [ʜ], q jako [ɢ] oraz całkowitym zanikiem przydechu.
 +
*8 - dialekt zachodni - wywodzący się z dialektu batipurskiego, jest jednak najbardziej odrębnym ajdyniriańskim dialektem. Zauważalne wpływy sąsiednich języków waraskich i jandirskich. Cechuje się silną nasalizacją: praktycznie każde [ɛn] przeszło w [ɛ̃], [an] w [ã], natomiast [ã] w [ɔ̃].   
 +
 
 +
===Wysoka Mowa===
 +
'''Issani Ôhirya''' [is:aɲi ɤxiɾja], dosłownie ''Wysoka Mowa'' to literacka i poetycka forma ajdyniriańskiego, będąca językiem szlachty i imperialnego dworu. Bazuje na dominującym dialekcie centralnym, posiada jednak kilka charakterystycznych cech, odróżniających ją od innych ajdyniriańskich dialektów.
 +
 
 +
====Skrócenie czasownika "być"====
 +
Język literacki zachował występujące w staroajdyniriańskim skrócenie czasownika "być" do formy końcówki doklejanej na koniec rzeczownika lub przymiotnika. Użycie takiego skrótu jest uważane za zwrot bardzo formalny i oficjalny, o wiele bardziej niż użycie zwykłej odmiany czasownika "być". W transkrypcji łacińskiej skrót będzie oddzielony od poprzedzającego go słowa apostrofem, mimo że w r̄agulu rozróżnienie takie nie występuje. Jeżeli na końcu słowa do którego dodajemy skrócenie znajduje się samogłoska, to skrócenie poprzedzamy również podaną w nawiasie literą y. 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
!  osoba   
 +
!  skrócenie "być"
 +
!  przykład
 +
!  tłumaczenie
 +
|-
 +
| align="center" | xé
 +
| align="center" |  -(y)in
 +
| align="center" |  ḱévarat'in
 +
| align="center" |  jestem człowiekiem
 +
|-
 +
| align="center" | mę
 +
| align="center" |  -(y)ef
 +
| align="center" |  ḱévarat'ef
 +
| align="center" |  jesteś człowiekiem
 +
|-
 +
| align="center" | źa
 +
| align="center" |  -(gy)oŝ
 +
| align="center" |  ḱévarati'gyoŝ
 +
| align="center" |  on jest mężczyzną (m)
 +
|-
 +
| align="center" | rha
 +
| align="center" |  -(vy)aŝ
 +
| align="center" |  ḱévarata'vyaŝ
 +
| align="center" |  ona jest kobietą (f)
 +
|-
 +
| align="center" | qa
 +
| align="center" |  -(my)uŝ
 +
| align="center" |  ḱévarat'uŝ
 +
| align="center" |  ono jest człowiekiem (n)
 +
|-
 +
| align="center" | ṕef
 +
| align="center" |  -(y)ai
 +
| align="center" |  ḱévarabhaś'ai
 +
| align="center" |  my(1) jesteśmy ludźmi
 +
|-
 +
| align="center" | ṕur
 +
| align="center" |  -(y)iv
 +
| align="center" |  ḱévarabhyām'iv
 +
| align="center" |  my(2) jesteśmy ludźmi
 +
|-
 +
| align="center" | ṕi
 +
| align="center" |  -(y)ūh
 +
| align="center" |  ḱévarabhaś'ūh
 +
| align="center" |  my(3) jesteśmy ludźmi
 +
|-
 +
| align="center" | yôk
 +
| align="center" |  -(y)il
 +
| align="center" |  ḱévarabhaś'il
 +
| align="center" |  wy jesteście ludźmi
 +
|-
 +
| align="center" | ta
 +
| align="center" |  -(y)art
 +
| align="center" |  ḱévarabhaś'art
 +
| align="center" |  oni są ludźmi
 +
|-
 +
| align="center" | obwiatyw
 +
| align="center" |  -(y)eŝe
 +
| align="center" |  ḱévarat'eŝe
 +
| align="center" | 
 +
|}
 +
 
 +
====Zwroty grzecznościowe====
 +
*hezh - neutralny zwrot grzecznościowy, występujący również często w mowie potocznej. Używany do zwracania się do osób nieznajomych, zwłaszcza o podobnym lub niższym statusie do nas. Posiada także męską i żeńską formę (''hezhi'' i ''hezha''), odpowiada polskiemu pan/pani.
 +
*seod - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do osób zamożnych, nienależących jednak do arystokracji. Posiada męską i żeńską formę (''seodi'' i ''seoda''). 
 +
*qenai - zwrot grzecznościowy używany zwłaszcza w stosunku do mędrców, kapłanów i uczonych, ludzi cieszących się estymą i uznaniem z uwagi na ich mądrość. Posiada jedynie formę neutralną. 
 +
*ądzear - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do urzędników państwowych. Posiada męską i żeńską formę (''ądzeari'' i ''ądzeara'').
 +
*kshatrit - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do wojskowych. Dosłownie znaczy "dowódca" i w imperialnej armii używa się go wyłącznie w stosunku do przełożonych, jednak cywile używają tego sformułowania w stosunku do każdego wojskowego. Posiada formę męską i żeńską (''kshatriti'' i ''kshatrita'').
 +
*shārios - zwrot grzecznościowy używany ogólnie w stosunku do szlachty. Posiada zarówno formę męską i żeńską (''shāriosi'' i ''shāriosa''), dosłownie znaczy "oświecony". 
 +
*perzisani - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do przywódców Wielkich Rodów, najpotężniejszych z pośród arystokracji oraz członków rodziny królewskiej. Posiada jedynie formę neutralną. Dosłownie znaczy "płomienny". 
 +
*hûras - określenie wielkiego szacunku, używane w oficjalnych dokumentach. Posiada męską i żeńską formę (''hûrasi'' i ''hûrasa''). Najprawdopodobniej pochodzi od słowa ''ahûrani'' - święty, boski.
 +
 
 +
====Ciągi przymiotnikowe====
 +
Rzeczą powszechną w Wysokiej Mowie są ciągi przymiotnikowe, czyli zestawienie kilku przymiotników obok siebie w jednym ciągu. Zabieg ten używany jest przede wszystkim w celu grzecznościowym, aby podkreślić pozytywne cechy i walory rozmówcy. O ile w mowie potocznej obojętnym jest czy na początku stoi rzeczownik czy przymiotnik, o tyle w Wysokiej Mowie zawsze pierwszy jest przymiotnik. W ciągach przymiotniki oddziela się od siebie partykułą ''o''.
 +
 
 +
Jeżeli obok siebie znajdują się przymiotniki o takim samym znaczeniu to wzmacniają się one wzajemnie. Na przykład ''dhiryani o amani fara'' (piękna i piękna kobieta) znaczy tyle co "bardzo piękna kobieta". Takie ciągi przymiotnikowe mogą mieć jednak znacznie więcej przymiotników, niekoniecznie będących synonimami, mogą być również w stopniu wyższym lub najwyższym czy zawierać odpowiedni prefiks.
 +
Układanie ciągów przymiotnikowych uznaje się za wielką sztukę, cenioną zarówno w literaturze i poezji jak i w mowie dworskiej.
 +
<br><br/>
 +
Dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
 +
<br>(W wolnym tłumaczeniu: Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, jest najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)
 +
 
 +
====Konstrukcje====
 +
OBWIATYW
 +
 
 +
Istnieje kilka konstrukcji i zwrotów charakterystycznych dla Wysokiej Mowy:
 +
<br><br/>'''Zaprawdę, (...)'''
 +
 
 +
Konstrukcja ta służy mocnemu podkreśleniu i słuszności jakiejś rzeczy czy zdania.
 +
 
 +
<pre>Aťeaji + odmiana czasownika + reszta zdania + skrót od "być"
 +
</pre>
 +
Aťeaji ŝaw dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
 +
<br>(W wolnym tłumaczeniu: Zaprawdę, Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, jest najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)
 +
<br><br/>
 +
Aby użyć tej konstrukcji w czasie przyszłym lub przeszłym należy zamienić formę odmiany "być" na odpowiedni czas.
 +
<br><br/>Aťeaji ŝauri dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
 +
<br>(Zaprawdę, Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, była najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)
 +
 
 +
Aťeaji ŝewal dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
 +
<br>(Zaprawdę, Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, będzie najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)
 +
<br><br/>'''Ja, uniżony sługa'''
 +
 
 +
W przypadku zwracania się do osoby o wyższej pozycji społecznej, lub do osoby której chcemy okazać wielki szacunek, stosuje się często konstrukcje z użyciem słowa "bhazhid" (niewolnik) oraz zastosowaniu 3 os. liczby pojedynczej, zamiast pierwszej. Użycie "ja" oraz 1 os. uznane zostałoby za nie w dobrym tonie.
 +
Zwrot taki tłumaczy się jako "Ja, uniżony sługa, (...)"   
 +
 
 +
  bhazhid + czasownik w 3 os. liczby pojedynczej + reszta zdania   
 +
 
 +
Bhazhid ŝaraem Adrashanīś Ahûrpuratra dotaras chevre. 
 +
<br>(Ja, uniżony sługa, mam obowiązek eskortować Państwa do Złotej Świątyni.) 
 +
 
 +
<br>Innymi cechami charakterystycznymi dla Wysokiej Mowy jest powszechne stosowanie honoryfikacji oraz odpowiednich wzmacniających prefiksów.
 +
 
 +
==Przykładowe teksty==
 +
{|class=wikitable
 +
|-
 +
!style="text-align: center;" width="500px"|<small>Tekst<br/>ajdyniriański (R̄agul)</small>
 +
!style="text-align: center;" width="500px"|<small>Tekst<br/>ajdyniriański (łacinka)</small>
 +
!style="text-align: center;" width="500px"|<small>Tekst<br/>polski</small>
 +
|-
 +
| [[Plik:Nadejdzie świt.png|400px]]
 +
|'''''Lilair sannāśťo'''''<br/>
 +
Afrahąm queśafrīdro ag aŝaegi iranonīdro<br>
 +
Hrid dāryono, lalair sannāśťo<br>
 +
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ<br>
 +
Eo anyoa kailino eńara rhāvani<br>
 +
Lilair sannāśťo
 +
<br><br/>
 +
Zhizdaraz ṕarondīyą ag orse néva omani<br>
 +
Śaetrās arzanno, lilair sannāśťo<br>
 +
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ<br>
 +
Eo anyoa kailino eńara rhāvani<br>
 +
Lilair sannāśťo
 +
<br><br/>
 +
Orse zaoghar zūrvano ag issani bądhiro<br>
 +
Pacvarqārtaro, lilair sannāśťo<br>
 +
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ<br>
 +
Eo anyoa kailino eńara rhāvani<br>
 +
Lilair sannāśťo
 +
|'''''Nadejdzie świt'''''<ref>https://www.youtube.com/watch?v=qq8ZcIfLDUo</ref><br/>
 +
Cienie zapadły, a nadzieja odeszła<br>
 +
Zahartuj swe serce, świt nadejdzie<br>
 +
Noc jest długa, a ścieżka ciemna<br>
 +
Spójrz na niebo, pewnego dnia<br>
 +
Nadejdzie świt
 +
<br><br/>
 +
Zgubiłeś pasterza, a jego dom jest daleko<br>
 +
Trzymaj się gwiazd, świt nadejdzie<br>
 +
Noc jest długa, a ścieżka ciemna<br>
 +
Spójrz na niebo, pewnego dnia<br>
 +
Nadejdzie świt
 +
<br><br/>
 +
Chwyć swe ostrze i wznieś wysoko<br>
 +
Nie poddawaj się, świt nadejdzie<br>
 +
Noc jest długa, a ścieżka ciemna<br>
 +
Spójrz na niebo, pewnego dnia<br>
 +
Nadejdzie świt
 +
|-
 +
|[[Plik:SarnathRagul.png|600px]]
 +
|'''Shaurya a Bānaz Zarnaŝ'''<br><br/>
 +
O Foxiyani Zarnaŝ!<br><br/>
 +
 
 +
Moh issanęri lakshaya nez xoniyôdaz ag chāfarayaz<br>
 +
Maedāmiyast sefraormainew quinaras kédar̄e<br>
 +
Fīn zoranęri, oan āksharam naghishi wedar̄e<br>
 +
Ťénas ťaor issanpurabīr saiyaz kallah saiyaz
 +
<br><br/>
 +
Sil mijo lakshas an sūriya'yart
 +
<br><br/>
 +
O Ṕārnūzhani Zarnaŝ!
 +
<br><br/>
 +
Moh patvedjorio drąkhanaya hridcir̄asané anmeyôdabīr tarizhe<br>
 +
Āshayiné o lorhealané fea buriwerakshinani aibhad anyoayaz<br>
 +
Vestraquaraya ag ńaryahaya fea nāxridanęri o xônęri kaifrandaya<br>
 +
Annurion shaohadrané cąhwarabīr vyāshrāniosh cazhifyāmiyazhi
 +
<br><br/>
 +
Sil ťaor eas an sūriya'yart
 +
<br><br/>
 +
O Éxan Zarnaŝ!
 +
<br><br/>
 +
Moh buriméjanęri isūrnévāya o rozhnévāya adrashaz<br>
 +
Issanęri ahûrpuraya, bali qenesse ahûrań vishatrios<br>
 +
Annuweŝaryianęri ąnārpuraya ag zoranęri faelliniya<br>
 +
Andoh ormai adhuń vaedjoraz Kadaŝ eshen zīmrhāz
 +
<br><br/>
 +
Eo ńaor̄né annurakshinshāras creriranonīsht kûranas<br>
 +
Khshaparīsht, khshadrābīr frahimnew abyās azrāz āsenaŝio<br>
 +
Firya ṕutrāz o attaraz chisarnīs anyoaxa pūvwariosh vebraymio<br>
 +
Eo canenaz jagario khahtībun edae rhamyanew māhwābharas
 +
<br><br/>
 +
Akhé an ťaor sūriya'yart<br>
 +
Akhé djaira źafrin ťaor anûsh patarimāśťo<br>
 +
Quaran bali awestaraz aeryāvwa ghaśratio<br>
 +
Rahetea chal haryamaz dharćanew avacanas
 +
<br><br/>
 +
O Cazhifyani Zarnaŝ!
 +
<br><br/>
 +
Ilya dwiźyat urūshulvā myą kholineviyepi<br>
 +
Sefraormain carjazqen aeriyąm annurios <br>
 +
Ag sūriyazét, zir̄ warzon cazhifyani rozhi Nargivos<br>
 +
Ag sūriyazét, zir̄ warzon deruni jaehami Zaoghalar
 +
<br><br/>
 +
Chaefaraz parisene patnaghishi ptoān māhwayāsht -<br>
 +
Cazhifyani rozhi, Dhrāyaxa khizvos Nambhatatra ahwaretīdri<br>
 +
Vakhios, girdan kallah ćarshaiń o daurań wilaraz atharaiwīdri<br>
 +
Khahtībun aréxań ćarshanaz ptoān déśat zédurūshanāsht
 +
<br><br/>
 +
Deruni jaehami, panûvar khshyavąmań hwadāmiyazhi<br>
 +
Andiw variśdāmi vewispatire fargaranęri raeŝayāshra ṕar̄īdro<br>
 +
Eo dāgyūnusa ghis issanpuraz dzyą rhaŝeshesse źoerorzīdri<br> 
 +
En tarhon jakerśani doh ḱaoreseshān cvarvejakerśane 
 +
<br><br/>
 +
O Dhiryani Zarnaŝ!
 +
<br><br/>
 +
Agīman issanęri o zoranęri lakshaya, buriméjanęri isūrnévāya o rozhnévāya<br>
 +
Issanęri ahûrpuraya, drąkhan ag ńaryahaya, annuweŝaryianęri ąnārpuraya<br>
 +
Shaohadranęri cąhwaraya, zoranęri faelliniya, zīmrhāya adhuń Kadaŝ vaedjoraz<br>
 +
Khshaparīsht eo buridhregvashanew khshadrābīr frahimnew abyās azrāz
 +
<br><br/>
 +
Akhé an ťaor sūriya'yart ag djaira źafrin patashi
 +
<br><br/>
 +
Fea erim quananazhi jaehami Taranićus carjazqenīdri<br>
 +
Girdan carjazqen edzor caneneť ki gārwilaraz atr̄agulīdri<br>
 +
Ilya dwiźyat urūshuwan, dwiźyat urūshuwan feanaz, tarvąrīsht <br>
 +
Ag payū ormai ŝur̄anaya o revanaya, śafrio ākhmataya qandrīsht
 +
<br><br/>
 +
Buridhregvashanęri khshadrāya frahimnew abyās azrāz<br>
 +
Agīman khshaparīdro foxiyani bān hridcir̄asanew drąkhanas
 +
<br><br/>
 +
Ki Zarnaŝ Wiyakar sannīdro
 +
 
 +
|'''Pieśń o Mieście Sarnath'''<br><br/>
 +
O, Wspaniałe Sarnath!<br><br/>Twe mury z andezytu i granitu tak wysokie<br>Rzeźbione kunsztem pradawnych mistrzów<br>Tak szerokie, że dwa rydwany jechać mogły<br>Po ich szczytach jeden obok drugiego<br><br/>Lecz Twych murów już nie ma<br><br/>O, Wystawne Sarnath!<br><br/>Twe niezliczone ulice onyksowymi płytami brukowane<br>Czarnymi niczym bezgwiezdna strona nieba<br>Skrzyżowania i place niczym górskie doliny<br>Pełne pysznych posągów zapomnianej chwały<br><br/>Lecz ich także już nie ma<br><br/>O, Wielkie Sarnath!<br><br/>Twe ogromne pałace okraszone złotem<br>Wysokie świątynie, ku chwale bogów postawione<br>Przeszklone ogrody i otwarte kramy targowe<br>Będące nigdyś klejnotem całej krainy Kadath<br><br/>Rozmyły się w jasnych promieniach księżyców w pełni<br>Zniknęły pochłonięte przez mroczne odmęty ciemnych wód jeziora<br>Pogrzebane pod popiołem spadającym z nieba<br>W swych ostatnich godzinach skąpane we krwi<br><br/>I już ich nie ma<br>I nigdy więcej ich nie ujrzy oko<br>Stracone na zawsze dla świata<br>Żyjące jeno w pamięci kolejnych pokoleń<br><br/>O, Potężne Sarnath!<br><br/>Po tysiącu latach twej chwały<br>Przepowiednia została spełniona<br>I nikt, nawet potężny król Nargisâveth<br>I nikt, nawet sędziwy kapłan Zo-Kalar<br><br/>Odwrócić kolei zdarzeń nie mogli<br>Potężny król, władający od Morza po sam skraj Pustyni<br>Zabity, siedząc przy biesiadnym stole<br>Podczas największej uczty tych dziesięciu wieków<br><br/>Sędziwy kapłan, strażnik zakazanej wiedzy<br>Któremu mądrość kazała zignorowac straszliwe ostrzeżenia<br> W trwodze obserwował koniec ze szczytu swej wieży<br>By w końcu samemu skończyć swe cierpienia<br><br/>O, Piękne Sarnath!<br><br/>I tak wysokie i szerokie mury, ogromne pałace<br>Wysokie świątynie, ulice i place, przeszklone ogrody<br>Wspaniałe posągi i otwarte kramy, klejnoty całej krainy Kadath<br>Zniknęły w mrocznych odmętach ciemnych wód jeziora<br><br/>I już ich nie ma i nigdy więcej nie będzie<br><br/>Jako przewidział przed śmiercią kapłan Taranikh<br>Proroctwo krwią swą wypisując na ołtarzu<br>Po tysiącu latach, tysiącu latach splendoru, zbudziły się<br> A z nich dawne demony, upadli wrogowie zstąpili<br><br/>Mroczne odmęty ciemnych wód jeziora<br>Tako też wspaniałe miasto onyksowych ulic przestało istnieć<br><br/> Przyszła na Sarnath Zagłada
 +
|-
 +
|[[Plik:Artykuł Pierwszy.png|600px]]
 +
|'''''Ekhraso Dhama'''''<br><br/>
 +
Ḱévaraur̄ īranôro o nazhanôro eo allanonatti bhāvāmiyis akhé arṕasaḱe gecvarńakterą. Ta avriťimi akhé cadhiri dzalion'art akhé ęri wessar̄n eo pārhusayast dirzeāmiyi khamane ŝarwī.
 +
|'''''Pierwszy Artykuł''''' <ref>Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka</ref><br><br/>
 +
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
 +
|-
 +
|[[Plik:Owca i konie.png|600px]]
 +
|'''''Kądas ag dheźvāya'''''<br><br/>
 +
Ki śatisit kądas, andos khmanāz padaroda, dheźvabhaś varimīdro. Ekhraso īhaoni zhord atwenīdro, lāwaso éxan armicar atghivīdro, ą azhûno rhāvani taze atzharīdro. Kądas dheźvayaus veťarīdro: "Hrid xān viḱaeto, datra garimear, zan taze dheźvabhaś sene ṕar̄to". Dheźvāya veḱaťarīsht: "Kądas farzo, hridiya pyar viḱaerą, datra garimezi fea taze, rasheqar, emnod khmana gaŝulto elqai zaytaratra. Akhé mę khmanāz an padaraem." Datra han vefarzīssi, anmereśi velannīssi.
 +
|'''''Owca i konie'''''<br><br/>
 +
Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie; jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: „Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom”. Konie odpowiedziały: „Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny”. Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę.
 +
|-
 +
|[[Plik:Król i bóg.png|600px]]
 +
|'''''Rozhi ag dévan'''''<br><br/>
 +
Ormai rozhi ŝagri. Źa saobazdiryani ŝagri. Haīr darād ṕesavi. Jaehamaz yo veḱellīdri: "Mę veseno, en haīr xān cvarńaktīdri!". Jaeham rozhtari veťarīdro: "Mę Verunostari odanno!". Rozhi Verunostari vesannīdri, en źve odanne. "O, Pęrędiqiyas Verunosqiyas, xān farhadano!". Dévan Verunos anyoaxa veqandrīdri. "Zantra xao cuvrad?". "Haīrazi cafirya!". "Aťeaji yo zan ŝemal!" caramani Verunos veťarīdri. Kélan rozhazi haīrazi veńaktīssi.
 +
|'''''Król i bóg'''''<br><br/>
 +
Był sobie król. Był bezdzietny. Chciał mieć syna. Poprosił kapłana: „spraw, by urodził mi się syn!”. Kapłan powiedział do króla: „módl się do boga Werunosa”. Król podszedł do boga Werunosa, by pomodlić się do niego. „Usłysz mnie, ojcze Werunosie!”. Bóg Werunos zstąpił z nieba. „Czego chcesz ode mnie?”. „Chcę mieć syna”. „Niech więc się stanie”, powiedział promienny bóg Werunos. Żona króla urodziła syna.
 +
|-
 +
|[[Plik:Pan Lusterko.png|400px]]
 +
|'''''Shauryen a Hezhati Toweŝriwilarat'''''<br><br/>
 +
Tovaur̄ ćatrani daraem ą cabhar ąnārani<br>
 +
Ŝur̄an o fargar, īse djaichar xiryani 
 +
<br><br/>
 +
Emnal āvwerabīr eo ądzearāmiyi senāśťi<br>
 +
Adrash o zuvwar o taiŝvahabīr dzalāśťi
 +
<br><br/>
 +
Sil datrat eḱasannāśťi ťénas ôdimasabam<br>
 +
Dīshar djaichar veberahāśťo, qesīndorabam
 +
<br><br/>
 +
Mān dairaishāśťi, tazaw khārstya aŝulāśťi foxiyani<br>
 +
Daen vesad ḱaores o qonevi kshidzalāśťi fargarani
 +
|'''''Piosenka o Panu Lusterko'''''<ref>https://www.youtube.com/watch?v=J6KBfl7BhTI</ref><br><br/>
 +
Liczko ma gładkie i mowę kwiecistą,<br>
 +
czarci ten pomiot z naturą nieczystą.
 +
<br><br/>
 +
Życzenia twe spełni zawsze z ochotą,<br>
 +
da ci brylanty i srebro i złoto.
 +
<br><br/>
 +
Lecz kiedy przyjdzie odebrać swe długi,<br>
 +
skończą się śmiechy, serdeczność przysługi.
 +
<br><br/>
 +
W pęta cię, weźmie, zabierze bogactwo,<br>
 +
byś cierpiał katusze aż gwiazdy zgasną
 +
|-
 +
|[[Plik:Nazgul.png|300px]]
 +
|'''Paochrāhaiyezi Vehwozharind'''''<br><br/>
 +
Paochrāhaiyezi pęrędi Vehwozharind<br>
 +
Ûranaimio tarhon frahimāmiyazhi<br>
 +
Bali pyas elqai cazhifyāmi aŝulezi<br>
 +
Kailino! Eńara ṕi Jyotirati'yūh<br>
 +
Ahwatarabhaśi Vesadań Rahetan'ūh
 +
 
 +
|'''''Wyrzekamy się Stwórcy'''''<ref>https://www.youtube.com/watch?v=2DFYvwn_xLM&t=112s</ref><br><br/>
 +
Wyrzekamy się naszego Stwórcy<br>
 +
Rozszczepieni pośród ciemności<br>
 +
Bierzemy dla siebie potęgę i chwałę<br>
 +
Patrzcie! Jesteśmy Dziewięcioma<br>
 +
Panami Wiecznego Życia
 
|-
 
|-
−
| align="center" | ṕi
 
−
| align="center" |  jor̄ipi
 
−
| align="center" |  zinit
 
−
| align="center" |  biraf
 
−
|-
 
−
| align="center" | yôk
 
−
| align="center" |  izra
 
−
| align="center" |  dashan
 
−
| align="center" |  exay
 
−
|-
 
−
| align="center" | ta
 
−
| align="center" |  ashi
 
−
| align="center" |  mezhir
 
−
| align="center" |  tarkhe
 
−
|-
 
−
| align="center" | obwiatyw
 
−
| align="center" |  ŝayla
 
−
| align="center" |  ṕeshay
 
−
| align="center" |  eqayf
 
 
|}
 
|}
  
−
==Przykładowe teksty==
+
==Przypisy==
−
'''Pierwszy artykuł Deklaracji Praw Człowieka'''
+
<references/>
−
 
 
−
: Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
 
−
 
 
−
:: Ḱévaraur̄ īranôro ag nazhanôro zan fązarat dzyą bhāvāmazhi ag dijo arṕasakrę gińaksherą. Ta avriťimis ag cadhiris asdzalios shart ag ęri wessar̄n eo pārhusāt dirzeāmiazhi khamane ŝarwī.
 
−
 
 
−
'''Owca i konie'''
 
−
 
 
−
: Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie; jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: „Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom”. Konie odpowiedziały: „Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny”. Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę.
 
−
 
 
−
:: Ki śatisit kądas sao khmanāz dheźvabhyaś varimīdro. Ekhraso īhaoni zhord atwenīdro, lāwaso éxan armicar atghivīdro, ą azhûno ḱévar rhāvani atzharīdro. Kądas dheźvāus veťarīdro: "Hrid xān viḱaeto, datra atarmear, zan ḱévar dheźvabhaś sene ṕar̄to". Dheźvāya vavāchīsht: "Kądas farzo, hridiya pyar viḱaerą, datra atarmezi fea ḱévar, hezh, emnod khmana ataŝulto ki elqai zaytar. Ag kądas khmanāz patdaraem". Datra han vefarzīdro, anmereť velannīdro.
 
−
 
 
−
'''Król i bóg'''
 
−
 
 
−
: Był sobie król. Był bezdzietny. Chciał mieć syna. Poprosił kapłana: „spraw, by urodził mi się syn!”. Kapłan powiedział do króla: „módl się do boga Werunosa”. Król podszedł do boga Werunosa, by pomodlić się do niego. „Usłysz mnie, ojcze Werunosie!”. Bóg Werunos zstąpił z nieba. „Czego chcesz ode mnie?”. „Chcę mieć syna”. „Niech więc się stanie”, powiedział promienny bóg Werunos. Żona króla urodziła syna.
 
−
 
 
−
:: Ormai ruji ŝagri. Saobazdirayini ŝagri. Hīrazi darād ṕarwa. Jaheapaz veḱellīdri: "Mę veseno, en hīri xān veńakshīdri!". Jaheap rujatari veťarīdro: "Verunostari odanno!". Ruji Verunostari vesannīdri, en źve odanne. "O, Pęrędi Verunos, xis farhazo!". Dévan Verunos anyoaxa vesannīdri. "Zantra xao cuvrad?". "Hīrazi darāynarya". "Aťeaji zan ŝemal!", carmini Verunos veťarīdri. Kélana rujazi hīrazi veńaktīssi.       
 
−
 
 
 
[[Kategoria:Użytkownik:Borlach]]
 
[[Kategoria:Użytkownik:Borlach]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]
−
[[Kategoria:Kyon]]
+
[[Kategoria:Języki ajniadzkie|Ajdyniriański]]
 +
[[Kategoria:Ajdynir]]

Aktualna wersja na dzień 15:07, 15 maj 2023

Aťeaji Khshāyar raheto!
KholineviKhshayarvanaz.png

Czytasz artykuł z serii Ajdynir. 		Mowa: Język ajdyniriański (Słownik · Staroajdyniriański · Słownik staroajdyniriański · Pisma)
Państwo: Gospodarka i demografia · Wojskowość · Rody Imperium · Próby Królewskie · Ideologia
Pozostałe: Ajdyniriańczycy · Mitologia · Dashanarāmi · Vezdāŝaular · Klejnoty Imperium
Język ajdyniriański
Aydīnôhirya
Utworzenie: Borlach w 2016
Używany w (Kyon): Ajdynir (urzędowy)

Kraje ościenne (pomocniczy i komunikacja międzynar.)

Regiony (Kyon): Ajdyniriana (lingua franca), południowe wybrzeża Morza Słonego
Liczba użytkowników (Kyon) do ustalenia
Sposoby zapisu: pismo ajdyniriańskie (r̄agul), alfabet łaciński
Typologia: fleksyjny, fleksyjnoaglutynacyjny
SOV
Klasyfikacja: Języki seframańskie (proponowane)
Języki ajniadzkie
Języki północnoajniadzkie
Język staroajdyniriański
Język ajdyniriański
Przykład
The Dawn Will Come (Dragon Age Inkwizycja)
Afrahąm queśafrīdro ag aŝaegi iranonīdro
Hrid dāryono, lalair sannāśťo
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ
Eo anyoa kailino eńara rhāvani
Lilair sannāśťo

Zhizdaraz ṕarondīyą ag orse néva omani
Śaetrās arzanno, lilair sannāśťo
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ
Eo anyoa kailino eńara rhāvani
Lilair sannāśťo

Orse zaoghar zūrvano ag issani bądhiro
Pacvarqārtaro, lilair sannāśťo
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ
Eo anyoa kailino eńara rhāvani
Lilair sannāśťo
Lista conlangów
Nuvola apps bookcase 1 blue.svg.png Zobacz też słownik tego języka.

Język ajdyniriański, alternatywnie również język ajdynirski (ajd. Cabhar.png cabhar aydīnirani [t͡sa'bʱaɾ ajdɨɲi'ɾʲaɲi] lub Ajdynohirya.png Aydīnôhirya [ajdɨnɤxiɾ'ja]) — język stworzony przez Borlacha, jako jego pierwszy i flagowy conlang. Inspirowany między innymi językami indoirańskimi, językami kaukaskimi, a także językami Indian Ameryki Północnej.

W świecie Kyonu jest językiem urzędowym Imperium Ajdyniriańskiego i rdzennym językiem Ajdyniriańczyków, będącym nośnikiem imperialnych wpływów i wysokiej kultury. Pełni także rolę lingua franca całej Ajdyniriany, używany jako język handlu i dyplomacji na ogromnych obszarach środkowej części kontynentu. Jest to język fleksyjny z silnymi elementami aglutynacyjnymi, charakteryzujący się między innymi rozbudowaną kategorią osoby gramatycznej, wyróżniając obwiatyw i dzieląc 1 os. lm na formę inkluzywną, ekskluzywną i podwójną. Ajdyniriański wywodzi się z wymarłego języka ajniadańskiego, ramach proponowanej rodziny języków seframańskich, jest również jedynym znanym i żyjącym obecnie przedstawicielem grupy północno-ajdniadańskiej.

Fonologia

Samogłoski

Przednie Centralne Tylne
Przymknięte i~ɪ ɨ~ɘ • ʉ u • uː
Środkowe ɛ • ɛj • ɛ̃ ɔ • ɤ
Otwarte a • aː • ã

Dyftongi

W języku ajdyniriańskim występuje 10 dyftongów:

  • ae - [aɛ] jak w śaetra [ɕaɛtra] (gwiazda)
  • ai - [aɪ] jak w dairaish [daɪɾaɪʂ] (kajdany, łańcuch)
  • aī - [aɘ] jak w mārgaīn [ma:rgaɘn] (bezpiecznemu)
  • ao - [aɔ] jak w ťaoma [t'aɔma] (magia)
  • au - [au] jak w drauzh [drauʐ] (kłamstwo)
  • ea - [ɛa] jak w lorheal [lɔʀɛal] (kruk)
  • eo - [ɛɔ] jak w eo [ɛɔ] (w)
  • ia - [ɪa] jak w weŝaryia [wɛɬarjɪa] (szkło)
  • io - [ɪɔ] jak w annurios [an:uɾɪɔs] (pełny)
  • oa - [ɔa] jak w djyoaxar [d͡ʑjɔaksar] (mit)


Dyftongi [aɘ] oraz [ɪɔ] występują dość rzadko, pojawiając się praktycznie jedynie w odmianie słów, głównie przymiotników i imiesłowów. Z kolei niektórzy uznają często występujące [ɛj] za 11 dyftong.

  • é - [ɛj] jak w éxan [ɛjksan] (wielki).

W przypadku gdy ma pojawić się niedozwolony dyftong, pomiędzy samogłoskami najczęściej pojawia się [j], oddzielając je. Nie występują także długie dyftongi, nawet jeśli słowo zapisywane jest w sposób sugerujący jego występowanie. W takim wypadku słowo będzie wymawiane z krótkim dyftongiem.

  • pteān - [ptɛan]
  • ptoān - [ptɔan]
  • tôriāmi - [tɤɾɪami]

Spółgłoski

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Retrofl. Miękkopod. Twardopod. Języczkowe
zwykłe labial.
Nosowe m n ɲ
Zwarte bezdźwięczne p t k kʷ q
dźwięczne b d g
dźwięczne przydechowe bʰ dʰ gʰ
ejektywne p' t' k'
Afrykaty bezdźwięczne t͡s ʈ͡ʂ t͡ɕ
dźwięczne d͡z d͡ʐ d͡ʑ
Szczelinowe bezdźwięczne f s ʂ ɕ x xʷ χ
dźwięczne v z ʐ ʑ
Drżące ɾ ~ r • r: ʀ
Aproksymanty l • ɬ j w
  • [ɾ] występuje jedynie pomiędzy samogłoskami i dyftongami

Struktura sylaby

W ajdyniriańskim maksymalna dopuszczalna sylaba to CCCCVCC, gdzie V oznacza samogłoskę lub dyftong a C spółgłoskę. Przykładem takiej sylaby jest np. khshryand [χʂrjand] (krawędź, straj). Taka budowa sylaby pojawia się jednak bardzo rzadko, rzadkie są również zbitki spółgłoskowe składające się z więcej niż 2 spółgłosek. Dominują proste sylaby, takie jak V, VC, CV i CVC.

Zmiany fonologiczne

Zmiany fonologiczne ze staroajdyniriańskiego do ajdyniriańskiego:

_a: → _ax
_aje → _ai
e → ɛj
i: → ɨ~ɘ
ɔ: → ɤ
ɔ:Ca ɔ:Cɛ → ɔa ɔɛ
u:χ → ʉx
u:v u:ʃ u:ʐ → ʉv ʉʃ ʉʐ
u:rʱ u:sʱ u:zʱ u:dʒʱ → ʉr ʉs ʉz ʉdʒ
u:w → au
tʲ → t͡s
ʈ͡ʂʲ → t͡ɕ
ʃʲ → ɕ
ʐʲ → ʑ
dʒʱ → d͡z
ʈ͡ʂʱ kʱ pʱ sʱ tʱ zʱ → ʈ͡ʂ k p s t z
rʱ → [ʀ]~[ʁ]
rʱC→ r:
nCʱ lCʱ sCʱ → n: l: s:
nʲɛ ne → ɲi
Cʲai → Ca:ja
gʲ kʲ mʲ nʲ pʲ rʲ sʲ zʲ dʒʲ d͡ʑʲ → gj kj mj nj pj rj sj zj dʒj d͡ʑj
qʷ → q
qʷ → kʷ
ɣ → ks

Pismo

Do zapisu języka ajdyniriańskiego używa się rodzimego pisma ajdyniriańskiego, zwanego R̄agul, będącego podstawową formą zapisu języka w konworldzie. Oprócz r̄agulu używa się również zapis alfabetem łacińskim, gdzie występują 43 litery oraz 12 dwuznaków.

Zapis łaciński

a ā ą b bh ch c ć d dh
[a] [aː] [ã] [b] [bʰ] [ʈ͡ʂ] [t͡s] [t͡ɕ] [d] [dʰ]
e é ę f g gh h kh hw i
[ɛ] [ɛj] [ɛ̃] [f] [g] [gʰ] [x] [χ] [xʷ] [i~ɪ]
ī y q k ḱ l m n ń o
[ɨ~ɘ] [j] [q] [k] [kʼ] [l] [m] [n] [ɲ] [ɔ]
ô p ṕ r r̄ rh s ś sh ŝ
[ɤ] [p] [p'] [ɾ~r] [r:] [ʀ] [s] [ɕ] [ʂ] [ɬ]
t ť u ū û v z zh ź j
[t] [t'] [u] [u:] [ʉ] [v] [z] [ʐ] [ʑ] [d͡ʐ]
dj dz w x qu
[d͡ʑ] [d͡z] [w] [ks] [kʷ]

R̄agul

R̄agul (ajd. r̄agul [r:agul] pismo) to ajdyniriańskie pismo głoskowe (alfabetyczne)[1], używane do zapisu języka ajdyniriańskiego, staroajdyniriańskiego, oraz wielu innych języków Ajdyniriany, jak choćby rikkadańskiego czy tahareńskiego. Jest to pełny alfabet, zawierający zarówno spółgłoski jak i samogłoski. Do zapisu języka ajdyniriańskiego stosuje się 59 znaków - 41 spółgłosek, 13 samogłosek oraz 5 znaków interpunkcyjnych, chociaż liczba znaków r̄agulu może różnić się w przypadku zapisu innych języków. Z reguły jeden znak odpowiada jednemu dźwiękowi, słowa są natomiast zapisywane od lewej do prawej. Nie wyróżnia się również wielkich i małych liter.

R̄agul posiada trzy kroje pisma, dość różniące się od siebie. Są to:

Favwarani (ajd. [favwaɾaɲi] "użytkowy") - typ pisma stosowany na co dzień w powszechnym użytku, a także pismo odręczne. Krój pisma oparty na stylu Khshāyarani.
Khshāyarani (ajd. [χʂa:jaɾaɲi] "cesarski" lub "imperialny") - styl powstały około roku DATA (kalendarz wspólny) na potrzeby ważnych dokumentów państwowych. W zamierzeniu styl ten odwołuje się oraz stara się naśladować najwcześniejsze ajdyniriańskie, oraz najprawdopodobniej ajniadańskie inskrypcje, być swego rodzaju powrotem do korzeni. Khshāyarani używany jest jako de facto standardowa czcionka. Nazwa wywodzi się również od powszechnego użycia w imperialnej propagandzie, na inskrypcjach, pomnikach oraz dokumentach.
Léwevani lub Léwenaqeni (ajd. [lɛjwɛvaɲi] / [lɛjwɛnaqɛɲi] "poetycki") - najstarszy oraz najbardziej ozdobny rodzaj r̄agulu, używany przede wszystkim do zapisu wszelkiego rodzaju poezji. Styl kaligraficzny, różniący się znacznie zarówno od użytkowego Favwarani jak i imperialnego Khshāyarani.

Ciężko jest jednoznacznie stwierdzić gdzie powstało pismo ajdyniriańskie, lecz najstarsze znane inskrypcje zapisane za pomocą r̄agulu (w archaicznej odmianie staroajdyniriańskiego) pochodzą prawdopodobnie z okolic roku 300 Czwartej Ery (roku 3881 kalendarza wspólnego)[2]. Są to krótkie fragmenty znacznie starszych i niestety niezachowanych do naszych czasów tekstów religijnych oraz psalmów, będących najprawdopodobniej ajniadańską spuścizną.
Pierwsze pełne znalezione inskrypcje pochodzą natomiast z okresu o kilka wieków późniejszego - są inskrypcje koronacyjne oraz propagandowe Aŝamānisha Wielkiego, pierwszego Imperatora Ajdyniru, spisane w roku 828 Czwartej Ery (4441 kalendarza wspólnego)[3].

Historia r̄agulu sięga jednak znacznie dalej, pismo to pochodzi bowiem ze Starożytnego Wschodu, a dokładniej owianej legendami praojczyzny Ajdyniriańczyków, Pierwszego Królestwa, znajdującej się na równinach nad brzegami rzeki Yitryazhir, które obecnie zamieszkują Kauradowie, oraz obszarach wyżynnych u podnóży Gór Pochodzenia, położonych na granicy dzisiejszej Monarchii Olsów. R̄agul jest kontynuacją ewolucji wielu znacznie starszych pism ajniadańskich, zaczynając od pierwotnego pisma obrazkowego, kończąc na pełnym alfabecie funkcjonującym na kilkaset lat przed upadkiem Pierwszego Królestwa.

Starożytne pismo ajniadańskie zostało przewiezione nad Jezioro Szmaragdowe w skutek osiedlenia się tam Ajniadanów po zagładzie Pierwszego Królestwa. Tam powoli przekształciło się w r̄agul - pismo ajdyniriańskie, podczas epoki Wojujących Królestw, a następnie w czasach Starego Państwa, doszło bowiem do naturalnej ewolucji alfabetu - pismo z tamtego okresu różni się wyglądem znacząco zarówno od pisma ajniadańskiego (oraz najwcześniejszych inskrypcji w r̄agulu), jak i od współczesnej formy tego pisma. Podczas okresu przejściowego, trwającego od upadku Starego Państwa do początku Nowego Państwa, zwanego Czasem Pustego Tronu, dokonano radykalnej reformy alfabetu, starając nadać mu wygląd jak najbardziej zbliżony do pierwotnego r̄agulu. Ze względów kulturowych, religijnych oraz z powodu działania wszechobecnej propagandy państwowej, współczesny r̄agul niewiele zmienił się od czasu tych reform, styl Khshāyarani bazuje właśnie na owych reformach. Wyjątkiem jest tutaj styl Léwevani, który pochodzi od r̄agul czasów Starego Państwa.

Alfabet

Przykład tekstu zapisanego za pomocą r̄agulu - na górze w stylu Favwarani, poniżej w Khshāyarani. Motto Ajdyniru oraz jedno ze zwyczajowych powitań:


Éxan Khshāyarvan Aydīnirani. Hwadāmi, er̄atāmi akhé dzaraman. Aťeaji Khshāyar raheto! Rahetarto!
Wielkie Imperium Ajdyniriańskie. Wiedza, siła i zwycięstwo. Niech żyje Imperator! Oby żył!


Litera Nazwa Wymowa Transkrypcja Wartość numeryczna
Favwarani Khshāyarani Léwevani Zapis Wymowa
A.rag.stary.png A.png a /a/ /a/ a 1
Aa.rag.stary.png Aa.png āsha /a:ʂa/ /a:/ ā 2
Ą.rag.stary.png Ą.png ą /ã/ /ã/ ą 3
B.rag.stary.png B.png ba /ba/ /b/ b 4
Bh.rag.stary.png Bh.png bhar /bʰar/ /bʰ/ bh 5
Ch.rag.stary.png Ch.png chir /ʈ͡ʂir/ /ʈ͡ʂ/ ch 6
C.rag.stary.png C.png ciri /t͡siɾi/ /t͡s/ c 7
Ć.rag.stary.png Ć.png ćarim /t͡ɕaɾim/ /t͡ɕ/ ć 8
D.rag.stary.png D.png da /da/ /d/ d 9
Dh.rag.stary.png Dh.png dhar /dʰar/ /dʰ/ dh 10
E.rag.stary.png E.png e /ɛ/ /ɛ/ e 20
Ej.rag.stary.png Ej.png énar /ɛjnar/ /ɛj/ é 30
Ę.rag.stary.png Ę.png ę /ɛ̃/ /ɛ̃/ ę 40
F.rag.stary.png F.png far /far/ /f/ f 50
G.rag.stary.png G.png ga /ga/ /g/ g 60
Gh.rag.stary.png Gh.png ghar /gʰar/ /gʰ/ gh 70
H.rag.stary.png H.png ahir /axir/ /x/ h 80
Kh.rag.stary.png Kh.png khair /χaɪr/ /χ/ kh 90
Hw.rag.stary.png Hw.png ahwir /axʷir/ /xʷ/ hw 100
I.rag.stary.png I.png ini /iɲi/ /i~ɪ/ i 200
Y.rag.stary.png Y.png yin /jin/ /j/ y 300
Ii.rag.stary.png Ii.png īndar /ɨndar/ /ɨ~ɘ/ ī 400
Q.rag.stary.png Q.png qan /qan/ /q/ q 500
K.rag.stary.png K.png kida /kida/ /k/ k 600
K'.rag.stary.png K'.png ḱera /k'ɛɾa/ /k'/ ḱ 700
L.rag.stary.png L.png ilin /ilin/ /l/ l 800
M.rag.stary.png M.png aman /aman/ /m/ m 900
N.rag.stary.png N.png nar /nar/ /n/ n 1000
Ń.rag.stary.png Ń.png ńori /ɲɔɾi/ /ɲ/ ń 2000
O.rag.stary.png O.png o /ɔ/ /ɔ/ o 3000
Oo.rag.stary.png Oo.png zôr /zɤr/ /ɤ/ ô 4000
P.rag.stary.png P.png pira /piɾa/ /p/ p 5000
P'.rag.stary.png P'.png ṕera /p'ɛɾa/ /p'/ ṕ 6000
R.rag.stary.png R.png ara /aɾa/ /ɾ~r/ r 7000
Rr.rag.stary.png Rr.png r̄in /r:in/ /r:/ r̄ 8000
Rh.rag.stary.png Rh.png arhi /aʀi/ /ʀ/ rh 9000
S.rag.stary.png S.png sian /sɪan/ /s/ s 10.000
Ś.rag.stary.png Ś.png śavi /ɕavi/ /ɕ/ ś 20.000
Sh.rag.stary.png Sh.png shin /ʂin/ /ʂ/ sh 30.000
Ss.rag.stary.png Ss.png ŝarde /ɬardɛ/ /ɬ/ ŝ 40.000
T.rag.stary.png T.png tis /tis/ /t/ t 50.000
T'.rag.stary.png T'.png ťesu /t'ɛsu/ /t'/ ť 60.000
U.rag.stary.png U.png u /u/ /u/ u 70.000
Uu.rag.stary.png Uu.png ūnu /u:nu/ /u:/ ū 80.000
Uuu.rag.stary.png Uuu.png dûr /dʉr/ /ʉ/ û 90.000
V.rag.stary.png V.png vin /vin/ /v/ v 100.000
Z.rag.stary.png Z.png zin /zin/ /z/ z 500.000
Zh.rag.stary.png Zh.png zhin /ʐin/ /ʐ/ zh -
Ź.rag.stary.png Ź.png źanu /ʑanu/ /ʑ/ ź -
J.rag.stary.png J.png jin /d͡ʐin/ /d͡ʐ/ j 1000.000
Dj.rag.stary.png Dj.png edjan /ɛd͡ʑan/ /d͡ʑ/ dj -
Dz.rag.stary.png Dz.png dzan /d͡zan/ /d͡z/ dz -
W.rag.stary.png W.png war /war/ /w/ w wiele, dużo
X.rag.stary.png X.png axar /aksar/ /ks/ x bardzo wiele, miliard

Znaki interpunkcyjne

  • [ Kropkanienawiści.png ] - Ćaqanar stosowany jest dokładnie jak kropka w alfabecie łacińskim, stawiany na końcu zdania. Ćaqanar nie pełni jednak tej funkcji w ajdyniriańskiej poezji, lub pojawia się niezwykle rzadko - zamiast tego używany jest niekiedy dla zaznaczania pierwszych wersów lub zwrotek utworu. Stawiany jest w lekkim odstępie od ostatniej litery wyrazu.
  • [ Przecineknienawiści.png ] - Puro pełni rolę przecinka, używanego dokładnie jak w języku polskim. Podobnie jak ćaqanar stawiany jest w lekkim odstępie, pomiędzy wyrazami.
  • [ Pytajniknadziei.png ] - Vāllear to odpowiednik znaku zapytania, umieszczany na końcu zdania, jednak w przeciwieństwie do puro i ćaqanar bezpośrednio przy słowie, bez żadnego odstępu.
  • [ Wykrzyknikpogardy.png ] - Ézraezon pełni funkcję wykrzyknika, który podobnie jak vāllear stawia się na końcu zdania, bezpośrednio przy ostatnim słowie.
  • [«  »] - Myihrāban pełni rolę cudzysłowu oraz nawiasu, często stosuje się go także dla podkreślenia danego słowa lub części zdania, na przykład tytułu lub obwieszczenia.

System liczbowy

Ajdyniriańczycy posługują się dwoma systemami liczbowymi. Pierwszym jest tak zwany system tradycyjny, w którym poszczególnym literom r̄agulu przypisano konkretne wartości liczbowe. Jest ich 50, z czego dwie oznaczają "wiele, dużo" oraz "bardzo wiele, miliard", niesprecyzowane ogromne liczby, nie występuje jednak zero. System ten stosowany był od czasów głębokiej starożytności i najpewniej podobnie jak i sam r̄agulu wywodzi się od starożytnych Ajniadów. Współcześnie jednak system tradycyjny znacząco stracił na popularności, używa się go przede wszystkim w sztuce i rytuałach, a także numerologii.

Drugim systemem liczbowym są cyfry ajdyniriańskie. Jest to dziesiętny system pozycyjny, w którym występuje dziesięć samodzielnych cyfr - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 oraz 0. System ten został opracowany w już końcowym okresie Starego Państwa, cyfry weszły jednak do powszechnego użytku znacznie później, a ich propagatorem był ajdyniriański matematyk warsakiego pochodzenia, Ariysūdrish Nayparnitorhanaxa który zastosował je do badań nad algebrą i trygonometrią.

Cyfry ajdyniriańskie 1ragul.png 2ragul.png 3ragul.png 4ragul.png 5ragul.png 6ragul.png 7ragul.png 8ragul.png 9ragul.png 0ragul.png
Cyfry arabsko-indyjskie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

Gramatyka

Ajdyniriański jest językiem wysoce fleksyjnym, czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy i tryby. Podstawowym szykiem zdania jest SOV, ale bez problemu można użyć praktycznie dowolnego innego szyku. Występują również różnego rodzaju zrostki. Co ciekawe, w ajdyniriańskim występuje obwiatyw.

Czasowniki

Osoby i odmiana czasowników przez osoby

Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie doń odpowiedniej końcówki. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -e.

osoba końcówka mifene - jeść rahete - żyć* shéwe - kochać**
ja - xé -ar mifenear - jem rahetear - żyję shéwear - kocham
ty - mę -yt mifeneyt - jesz raheteyt - żyjesz shéweyt - kochasz
on - źa -ti mifenti - on je raheti - on żyje shéwīti - on kocha
ona - rha -ta mifenta - ona je raheta - ona żyje shéwīta - ona kocha
ono - qa -to mifento - ono je raheto - ono żyje shéwīto - ono kocha
my (inkluzywne) - ṕef -z mifenez - my(1) jemy rahetez - my(1) żyjemy shéwez - my(1) kochamy
my (podwójne) - ṕur -ź mifeneź - my(2) jemy raheteź - my(2) żyjemy shéweź - my(2) kochamy
my (ekskluzywne) - ṕi -zi mifenezi - my(3) jemy rahetezi - my(3) żyjemy shéwezi - my(3) kochamy
wy - yôk -el mifenel - jecie rahetel - żyjecie shéwel - kochacie
oni - ta -rą mifenerą - jedzą raheterą - żyją shéwerą - kochają
obwiatyw -aite mifenaite rahetaite shéwaite
  • gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh opuszcza się dodanie kolejnego t i dodaje samo i, a lub o
    • w przypadku 3 os. liczby mnogiej pojawia się ī, pochodzące od e z bezokolicznika

Występują również czasowniki nieregularne. Jest ich 9 - być, mieć, móc, umieć/potrafić, chcieć, myśleć, znać, musieć, mieć powinność. Z tych 9, 3 odmieniają się bez żadnej jasno widocznej reguły (czasowniki być, chcieć, musieć), pozostałe 5 natomiast odmienia się podobnie do czasowników regularnych, poprzez dodanie odpowiednich końcówek, a także skrócenie słowa.
- dla wszystkich osób oprócz 'ta', 'yôk' i obwiatywu nowa forma powstaje poprzez zachowanie 3 pierwszych liter bezokolicznika i dodaniu do tego odpowiedniej końcówki
- dla obwiatywu zachowuje się 2 pierwsze litery i dodaje odpowiednią końcówkę
- dla 'ta' zostawia się jedynie 3-4 pierwsze litery, nie dodając niczego
- dla 'yôk' zostawia się 2 pierwsze litery i dodaje końcówkę

osoba końcówka darād - mieć nagham - móc sąrhal - umieć/potrafić avriť - myśleć gāchana - znać ŝarwīshi - mieć powinność
xé -āyn darāyn naghāyn sąrhāyn avrāyn gāchāyn ŝarāyn
mę -ūn darūn naghūn sąrhūn avrūn gāchūn ŝarūn
źa/rha/qa -aem daraem naghaem sąrhaem avraem gāchaem ŝaraem
ṕef/ṕur/ṕi -sur darsur naghsur sąrhsur avrsur gāchsur ŝarsur
yôk -(h)rish dahrish nahrish sąrish avrish gāchrish ŝahrish
ta - dar nagh sąrha avri gācha ŝarwī
obwiatyw -rā darā narā sąrā avrā gārā ŝarā
osoba nezyu - być caiva - chcieć ḱalshu - musieć
xé nazyin - jestem cafirya - chcę ḱaishi - muszę
mę newef - jesteś cuvrad - chcesz ḱazhis - musisz
źa ŝog - on jest ṕrah - on chce ekré - on musi
rha ŝaw - ona jest ṕray - ona chce ekya - ona musi
qa ŝum - ono jest ṕrid - ono chce ekās - ono musi
ṕef djva - my(1) jesteśmy dzar - my(1) chcemy bhaha - my(1) musimy
ṕur djri - my(2) jesteśmy dzôr - my(2) chcemy bhena - my(2) musimy
ṕi djhu - my(3) jesteśmy dzae - my(3) chcemy bhiza - my(3) musimy
yôk izil - jesteście dhaźa - chcecie xanę - musicie
ta shart - są mexa - chcą tas - muszą
obwiatyw ŝape ṕwene egīne

Jedyne zależności jakie tu występują to podzielenie odmian słowa na pewne grupy. Podobne do siebie są formy dla bezokolicznika, xé i mę; dla 3 osoby liczby pojedynczej i obwiatywu; i dla rodzai my. Formy dla yôk i ta różnia się od wszystkich innych.

Aspekty

W ajdyniriańskim występują 4 aspekty, tworzy się je poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu do czasownika.

  • Aspekt niedokonany to podstawowa forma czasownika.
  • Aspekt trwający opisuje coś co dzieje się właśnie w opisywanej chwili, podobnie jak continous w języku angielskim.
  • Aspekt dokonany funkcjonuje na podobnej zasadzie jak w języku polskim - jeść a zjeść.
  • Aspekt powtarzający opisuje coś co albo dzieje się cyklicznie, albo jest jakimś zwyczajem i przyzwyczajeniem, coś co wielokrotnie już się zdarzyło albo coś co zawsze jest prawdziwe, np "słońce wschodzi rano".

W przypadku aspektu dokonanego i powtarzającego samogłoski w nawiasach dodaje się gdy czasownik rozpoczyna się na spółgłoskę, natomiast w przypadku aspektu trwającego występują 2 formy przedrostka, ac dodaje się gdy czasownik rozpoczyna się na s, c, lub z.

Aspekt Prefiks Przykład (jeść, iść/chodzić)
Aspekt niedokonany -brak- mifene

sanne

Aspekt trwający at/ac- atmifene

acanne

Aspekt dokonany v(e)- vemifene

vesanne

Aspekt powtarzający g(e)- gemifene

gesanne

Obwiatyw

Język ajdyniriański stosuje obwiatyw w poniższych przypadkach:

  • 1. - w zdaniach generalnych lub banalnych, najczęściej w przysłowiach, powiedzeniach, stwierdzeniach, prawdach ogólnych nieodnoszący się do konkretnej osoby czy przedmiotu.

- Mifenīssi, vemifenīssi - "Kto jadł, ten zjadł"
- Athafraite, atrahetaite - "Kto oddycha, ten żyje"
- Di ŝape - "Jest dobrze"

  • 2. - w zdaniach opisujących pogodę, spostrzeżenie dotyczące występującego w danym momencie stanu pogody.

- Kshāspaite - "Pada deszcz"
- Fāyr̄īssi - "Padał śnieg"
- Avahze ŝayla - "Będzie wiało"

  • 3. - w zdaniach, w których pojawiają się 2 podmioty w 3.os. lp., gdzie czasownik przyjmuje (lub nie przyjmuje) formy obwiatywu, w celu odróżnienia jednego podmiotu od drugiego i wskazania który z nich jest wykonawcą czynności.

- Rha erhi qata, ńa di hrid daraem - "Ona lubi ją, bo ma dobre serce"
Użycie czasownika w 3 os. lp. oznacza, że dobre serce posiada ta osoba, która lubi tą drugą. Natomiast:
- Rha erhi qata, ńa di hrid darā - "Ona lubi ją, bo ma dobre serce"
Użycie czasownika w obwiatywie oznacza, że dobre serce posiada ta osoba, która jest lubiana przez tą pierwszą.

- Hezh bhazhidaz vakhīdri, eńara patmārgani ŝagri - "Pan zabił niewolnika, ponieważ był niebezpieczny"
Użycie czasownika w 3 os. lp. oznacza, że Pan zabił niewolnika, ponieważ to Pan był osobą niebezpieczną. Natomiast:
- Hezh bhazhidaz vakhīdri, eńara patmārgani ŝehar̄ - "Pan zabił niewolnika, ponieważ był niebezpieczny"
Użycie czasownika w obwiatywie oznacza, że Pan zabił niewolnika, ponieważ to niewolnik był niebezpieczny.

- Īsri vakhīdri, eńara yalar ŝagri - "Zabił go, bo był tchórzem"
Użycie czasownika w 3 os. lp. oznacza, że niewolnik zginął, ponieważ to Pan był tchórzem. Natomiast:
- Īsri vakhīdri, eńara yalar ŝehar̄ - "Zabił go, bo był tchórzem"
Użycie czasownika w obwiatywie oznacza, że to niewolnik był tchórzem i to dlatego zginął.

  • 4. - w zdaniach mających za cel podkreślenie i okazanie szacunku, dystansu między pozycją i statusem społecznym - zwłaszcza jeśli mówiący zwraca się do osoby o wyższej pozycji od siebie w imieniu innej osoby o wyższej pozycji, wskazanie na niebezpośredni rozkaz, życzenie lub inną czynność osoby ważniejszej wobec mniej ważnej przekazanej przez pośrednika, oraz jako część specjalnych zwrotów i konstrukcji urywanych w Wysokiej Mowie.

- Sindorindaya Khshāyaraz ptoan aťeaji dzalāya Rozhati an Féxanat kshidzalaite - "Imperator, poprzez swoje sługi, przekazuje Królowi na Północy te oto dary"
Dosłownie: "Słudzy Imperatora te oto dary Królowi na Północy przez.dawać.OBWIATYW".

- Bhazhidati Shāriosāza Jasnahaza kshilôfrenaite Kshatrit dzaho névātra - "Oświecona Jasnah, poprzez mnie, jej uniżonego sługę, zaprasza Generała do swojego domu"
Dosłownie: "Niewolnik Oświeconej Jasnah przez.zapraszać.OBWIATYW Generał do-swojego do-domu".

- Perzisani Ḱivarāxaren syąrtani paŝape - "Płomienny Ḱivarāxaren nie jest usatysfakcjonowany"
Dosłownie: "Płomienny Ḱivarāxaren usatysfakcjonowany nie.być.OBWIATYW".

(Patrz także: Obwiatyw w Wysokiej Mowie)

  • 5. - w słowotwórstwie

(Patrz także: Zastosowanie obwiatywu w słowotwórstwie)

Rzeczowniki

Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika

Język ajdyniriański posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, podwójną, mnogą i absolutną. Dodatkowo rzeczowniki podzielone są na 3 kategorie. Kategorie posiadają inną odmianę przez przypadki i liczby, a rzeczowniki z II i III kategorii są ponad to podzielone na podkategorie, w zależności od rdzenia występującego w końcówce słowa.

  • I kategoria - istoty żywe i rozumne
  • II kategoria - przedmioty, rośliny
    • IIa - rdzeń a/o
    • IIb - rdzeń i/ī
    • IIc - rdzeń e
  • III kategoria - pojęcia, abstrakcje, rzeczy niematerialne, państwa
    • IIIa - rdzeń a/o
    • IIIb - rdzeń u
    • IIIc - rdzeń i
    • IIId - rdzeń e

W ajdyniriańskim występują 3 rodzaje - męski, żeński i neutralny. Rzeczowniki z II i III kategorii sa zawsze rodzaju neutralnego, inaczej jednak sprawa ma się w przypadku rzeczowników I kategorii. W podstawowej formie są one zawsze neutralne, nie określają bowiem płci. Wskazują jedynie na fakt istnienia przedmiotu, a płeć jest nieznana lub nieistotna. Można jednak za pomocą innej końcówki zaznaczyć płeć istoty, zmieniając jednocześnie jej rodzaj. Końcówki różnią się od siebie w zależności od liczby i przypadku.

Słowo I kategorii - orzeł

Liczba pojedyncza Liczba podwójna Liczba mnoga Liczba absolutna
ńarmad

(orzeł)

ńarmadnam

(dwa orły)*

ńarmadaya

(orły)*

ńarmadaur̄

(wszystkie orły)*

ńarmadi

(samiec orła)

ńarmadanę

(dwa samce orła)

ńarmadaysi

(samce orłów)

ńarmadaur̄i

(wszystkie samce orła)

ńarmada

(samica orła)

ńarmadaną

(dwie samice orłów)

ńarmadaysa

(samice orłów)

ńarmadaur̄a

(wszystkie samice orłów)

  • również gdy jest to samiec i samica
  • również gdy jest to grupa mieszana

Zdrobnienie

Zdrobnienia dzielą się na zdrobnienia I i II stopnia. Zdrobnienia I stopnia to rzeczy mniejsze niż wyraz podstawowy, lub taki do którego żywimy ciepłe odczucia. Zdrobnienia II stopnia natomiast cechują się tym, że cechy zdrobnień I stopnia są znacznie mocniejsze, forma taka może być traktowana niekiedy jako przesadzona, jak również pogardliwa lub ironiczna.
Zdrobnienia tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu, w zależności od rodzaju rzeczownika.

  • W zdrobnieniu I stopnia występuje rozróżnienie na rodzaj męski, żeński lub neutralny, gdzie każdy rodzaj posiada nieco inny prefiks (odpowiednio ti-, tā- i to-).
  • W stopniu II występują jedynie forma męsko-żeńska i neutralna (ťiśa- i ťeźo-).
Zdrobnienie I stopnia Zdrobnienie II stopnia
Rodzaj męski żeński neutralny męski/żeński neutralny
Forma podstawowa ńarmadi

samiec orła

syanna

siostra

tava

chleb

syanna

siostra

tava

chleb

Forma zdrobniona tińarmadi

orzełek

tāsyanna

siostrzyczka

totava

chlebek

ťiśasyanna

siostrunia'

ťeźotava

chlebuś

Forma pejoratywna

Forma pejoratywna rzeczownika opisuje przedmiot lub istotę, do którego mówiący ma pogardliwy stosunek, lub do którego żywi mocne negatywne odczucia. Istnieją 3 rodzaje formy pejoratywnej, różniące się między sobą natężeniem negatywnego stosunku. Formy pejoratywne tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu do słowa podstawowego, w zależności od rodzaju rzeczownika.

  • Forma pejoratywna I niesie niewielkie nasilenie negatywnych emocji, może być również traktowana jako sformułowanie żartobliwe lub zadziorne. Pełni podobną funkcję co zgrubienie, lecz nie niesie w sobie aspektu rozmiaru danego przedmiotu. Rozróżnia się w niej rodzaj męski, żeński i neutralny (odpowiednio przedrostek khir-, khar-, kher)
  • Forma II oznacza brak szacunku dla danej osoby lub obiektu. Rozróżnia się rodzaj męsko-żeński i neutralny (mądhi-, medhu-).
  • Forma III jest równoznaczna z bardzo silna obelgą, wyrażającą całkowitą pogardę dla danej osoby lub przedmiotu. Rozróżnia się rodzaj męsko-żeński i neutralny (vachi-, voche-).
Forma pejoratywna I Forma pejoratywna II Forma pejoratywna III
Rodzaj męski żeński neutralny męski/żeński neutralny męski/żeński neutralny
Forma

podstawowa

ńaghan

jeździec

dhiryana

piękność

rujvan

królestwo

ńaghan

jeździec

rujvan

królestwo

dhiryana

piękność

rujvan

królestwo

Forma

pejoratywna

khirńaghan khardhiryana kher̄ujvan mądhińaghan medhurujvan vachidhiryana vocherujvan


Jeśli podstawowe słowo ma domyślnie wbudowane pozytywne znaczenie, to zmienia ono swoje znaczenie na wątpiące w II formie i całkowicie przeciwne w III. I tak słowo mądhidhiryana można by luźno przetłumaczyć jako nie taka znowu piękność a vachidhiryana jako bardzo brzydka dziewczyna mimo, że słowa te w ajdyniriańskiej wersji są o wiele bardziej obelżywe i niosą mocniejsze przesłanie niż ich polskie odpowiedniki.

Honoryfikacja

Końcówka -qiyas jest charakterystyczna dla mowy podniosłej i bardziej oficjalnej, a także rzeczowników obdarzonych odpowiednią wagą. Można jej użyć również jako sposób honoryfikacji, okazania szacunku. Dodanie tej końcówki spełnia rolę formy grzecznościowej. Innym jej rodzajem jest użycie przed rzeczownikiem partykuły o, która spełnia rolę niewystępującego normalnie w ajdyniriańskim wołacza, niesie też ze sobą szacunek dla poprzedzonego słowa. Oby dwie formy grzecznościowe zastosowane razem wzmacniają się wzajemnie.

-aqiyas występuje w przypadku gdy podstawowe słowo kończy się na n, ń lub m.

Rzeczownik myissa

matka

quissa

ojciec

hezh

pan

ńarmad

ńarmad (Orzeł Haasta)

Honoryfikacja I myissaqiyas

Matka

quissaqiyas

Ojciec

hezhqiyas

Pan

ńarmadqiyas

Ńarmad

Honoryfikacja II o myissa

Matko!

o quissa

Ojcze!

o hezh

Panie!

o ńarmad

Ńarmadzie!

Podwójna

honoryfikacja

o myissaqiyas o quissaqiyas o hezhqiyas o ńarmadqiyas

(bardzo formalne wyrażenie, podwójna honoryfikacja podczas bezpośredniego zwracania się do danej osoby)


Zastosowanie podwójnej honoryfikacji może być również potraktowane jako uniżony ton, stawiający adresata na znacznie wyższej pozycji niż osobę wypowiadającą się. Podwójna honoryfikacja stosowana jest głównie w formalnej mowie pałacowej i mowie wyższych sfer. Nie zastosowanie podwójnej honoryfikacji podczas zwracania się do osób o wyższej hierarchii społecznej czy urzędników państwowych uznawane jest za grubiańskie, natomiast niezastosowanie jej w stosunku do Imperatora to pogwałcenie pałacowej etykiety i obraza majestatu władzy.

Wyjątki:

  • bóg - dévan

Honoryfikacja I - dévańa
Honoryfikacja II - odévan
Podwójna honoryfikacja - o dévańa

  • demon - ŝur̄an

Honoryfikacja I - ŝur̄ańa
Honoryfikacja II - oŝur̄an
Podwójna honoryfikacja - o ŝur̄ańa

  • święty ogień - aezis

Honoryfikacja I - aezaxās
Honoryfikacja II - auzhis
Podwójna honoryfikacja - auzaxās

  • płomień - perzis

Honoryfikacja I - perzaxās
Honoryfikacja II - operzis
Podwójna honoryfikacja - o perzaxās

  • gwiazda - śaetra

Honoryfikacja I - śaetrakās
Honoryfikacja II - śautra
Podwójna honoryfikacja - śautrakās

  • słońce - xar

Honoryfikacja I - xarzās
Honoryfikacja II - axar
Podwójna honoryfikacja - axarzās

  • imperator - khshāyar

Honoryfikacja I - khshāyarkās
Honoryfikacja II - okhshāyar
Podwójna honoryfikacja - ekhshāyarkās

Przymiotniki

Przymiotniki odrzeczownikowe

Przymiotniki odrzeczownikowe charakteryzują się tym, iż w większości zakończone są końcówką -ni. Aby utworzyć przymiotnik od rzeczownika dodaje się odpowiednia końcówkę, w zależności od liczby i przypadku. Nieliczne wyjątki zdarzają się w przypadku rzeczowników III kategorii.

rzeczownik przymiotnik
shār

(światło)

shārani

(świetlisty, świetlany)

dhrāya

(morze)

dhrāyani

(morski)

ezjon

(wschód)

ezjoni

(wschodni)

Imiesłowy

Imiesłowy w stronie czynnej posiadają końcówkę -eas i działają na takiej samej zasadzie jak czasowniki odrzeczownikowe, odmieniając się poprzez podstawianie odpowiednich końcówek, w zależności od przypadku i liczby. Imiesłowy bierne posiadają natomiast końcówkę -ios.

czasownik imiesłów czynny imiesłów bierny
hwozhare

(tworzyć)

hwozhareas

(tworzący)

hwozharios

(tworzony)

dzale

(darować, dawać)

dzaleas

(dający, darujący)

dzalios

(dany, obdarowany)

jirane

(przeklinać)

jiraneas

(przeklinający)

jiranios

(przeklęty)

Stopniowanie przymiotników

Przymiotniki stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego przedrostka. Istnieją 3 stopnie - równym wyższy i najwyższy. Tworzy się je zawsze poprzez dodanie odpowiedniego przedrostka.

stopień równy stopień wyższy stopień najwyższy
shārani

(świetlisty, świetlany)

enshārani

(świetlistszy)

arshārani

(najświetlistszy)

dhrāyani

(morski)

endhrāyani

(bardziej morski)

ardhrāyani

(najbardziej morski)

ezjoni

(wschodni)

enezjoni

(bardziej wschodni)

arezjoni

(najbardziej wschodni)

Negacja przymiotników

Negacja przymiotników zachodzi poprzez dodanie do słowa odpowiedniego prefiksu. W Wysokiej Mowie używa się jedynie prefiksu -pat, dokładnie takiego samego jaki używany jest do negacji czasowników. W mowie potocznej zamiast niego stosuje się natomiast słowo zir̄.

Przypadki

W ajdyniriańskim występuje 6 przypadków.

Przypadek Pytanie
I. Mianownik kto?, co? / zé?, zan?
II. Dopełniacz kogo?, czego? / zétri?, zantra?
III. Celownik komu?, czemu? / zhe?, zhin? *
IV. Biernik kogo?, co? / ize?, iza?
V. Ablatyw skąd?, od kogo?, od czego? / zaḱam?, zéḱas?, zaḱan?
VI. Allatyw dokąd?, do kogo?, do czego? / zahwam?, zéhwas?, zahwan?
  • celownik może również spełniać rolę narzędnika i miejscownika, więc odpowiada też na dodatkowe pytania:

- z kim?, z czym? (eźe?, eźan?)
- o kim?, o czym? (aźe? aźan?)
- kim?, czym? (źe?, źan?)

Odmiana przymiotników przez przypadki

Odrzeczownikowe

l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna
I. -ni -nąrh -nęri -nôro
II. -ń -naw -new -nīvwe
III. -īn -nā -né -nu
IV. -ni -ną -nę -nôro
V. -nīs -nīvr̄ -niya -nwa
VI. -nīś -nīf -niya -nwa

Imiesłowy czynne

l.pojedyncza l.mnoga l.absolutna
I. -eas -ea -eat
II. -eash -eā -eať
III. -aes -ae -ais
IV. -eas -es -ęs
V. -ash -ay -essą
VI. -aś -ay -essę


Imiesłowy bierne

l.pojedyncza l.mnoga l.absolutna
I. -ios -io -ion
II. -iosh -o -on
III. -os -ô -yos
IV. -ios -izho -izo
V. -ish -ôr -issi
VI. -iś -oyr -isso

Odmiana rzeczowników przez przypadki

I kategoria rzeczowników

l.pojedyńcza l.podwójna l.mnoga l.absolutna
I. - / -i / -a -nam / -anę / -aną -aya / -aysi / -aysa - aur̄ / -aur̄i / -aur̄a
II. -az / -azi / -aza -ame / -ami / -ama -as / -asi / -asa -r̄n / -r̄in / -r̄an
III. -at / -ati / -ata -(a)bhyām / -(a)bhyāmi / -(a)bhyāma -(a)bhaś / -(a)bhyaśi / -(a)bhyaśa -(a)bhi / -(a)bhai / -(a)bhé
IV. - / -i / -a -(a)bhyām / -(a)bhyāmi / -(a)bhyāma -(a)bhaś / -(a)bhaśi / -(a)bhaśa -(a)bhi / -(a)bhai / -(a)bhé
V. -(a)xa / -(a)xae / (a)xą -axé / -axi / -axa -esyas / -esyasi / -esyasa -xos / -xis / -xas
VI. -tar / -tari / -tara -aet / -aeti / -aeta -aus / -ausi / -ausa -ťal / -ťel / -ťāl

II kategoria rzeczowników

rdzeń 'a/o/u' rdzeń 'i/ī' rdzeń 'e'
l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna
I. -końcówka -ao -aya -avi -końcówka -irh -iya -ôri -końcówka -ea -éshe -evyo
II. -az -am -as -akyā -iz -im -is -igra -esse -em -es -ekyo
III. -at -abesh -abīr -abam -it -yaus -yis -yin -eť -ebri -ebrī -eber
IV. -końcówka -abesh -abīr -abam -końcówka -yaus yis -yin -końcówka -ebri -ebrī -eber
V. -(a)xa -ksha -kshai -awan -ishu -ishé -ish -ishae -eśi -eŝe -eŝé -eŝwe
VI. -atra -aś -auś -aśa -itri -iśa -ici -icū -etrę -ecae -ecé -ecis


III kategoria rzeczowników

rdzeń 'a/o' rdzeń 'u' rdzeń 'i/ī' rdzeń 'e'
l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna l.pojedyncza l.podwójna l.mnoga l.absolutna
I. -końcówka -anya -āshra -akrę -końcówka -uni -un -ûrar -końcówka -idhun -idhę -idho -końcówka -én -eshān -etān
II. -azhi -ań -āsht -aḱe -u -uwe -uwan -ûwari -is -iyam -iyę -iyo -epi -eayn -eshīn -etīn
III. -ast -aval -avallā -avalûr -usa -ulve -ulvā -ūlur -i -iva -ive -ivi -epsa -épn -épr̄ -épar
IV. -końcówka -aval -avallā -avalûr -końcówka -ulve -ulvā -ūlur -końcówka -idvą -idvę -idvis -końcówka -épn -épr̄ -épar
V. -aji -ajā -ajai -ajah -uji -ujā -ujai -ûjah -idha -idhe -idhai -idhā -eťa -eťé -eťu -eťi
VI. -atti -acho -achri -achur -utra -une -uri -ura -idh -idhae -idhī -idha -ekta -ekté -ektu -ekti

Rdzeniem jest zawsze ostatnie samogłoska słowa, w przeciwieństwie do staroajdyniriańskiego, gdzie rdzeniem niektórych słów bywały niekiedy pierwsze samogłoski sufiksów. Natomiast kiedy obok siebie znajdą się dwie samogłoski, tworzące niewystępujący dyftong, lub dwie takie same samogłoski, pomiędzy nimi pojawia się y. Wyjątkiem od tego jest podwójne a lub u, które w takim przypadku zostają wydłużone. Końcówki fleksyjne dodaje się aglutynacyjnie do rzeczowników. Dla przykładu:

  • I kategoria

khshāyar (imperator/cesarz) → khshāyar + aur̄ → khshāyaraur̄ (wszyscy imperatorzy)
khshāyar + xa → khshāyarxa (od imperatora)
khshāyar + xos → khshāyarxos (od wszystkich imperatorów)

  • II kategoria (rdzeń "i")

nāxrid (góra) → nāxrid + ôri → nāxridôri (wszystkie góry)
nāxrid + ishu → nāxridishu (od góry)
nāxrid + ishae → nāxridishae (od wszystkich gór)

  • III kategoria (rdzeń "u")


hwadāmi (wiedza) → hwadāmi + idho → hwadāmiyidho (cała wiedza)
hwadāmi → hwadāmi + idha → hwadāmiyidha (od wiedzy)
hwadāmi → hwadāmi + idhā → hwadāmiyidhā (od wszystkich pism)


W ajdyniriańskim występuja rzeczowniki które w formie podstawowej wyglądają i brzmią tak samo, jednak odmieniają się inaczej w innych przypadkach i liczbach, gdyż podpadają pod inną kategorię rzeczownika.

Zaimki

Zaimki rzeczowne

Zaimkami rzeczownymi zastępuje się rzeczowniki. Zaimki te, podobnie jak rzeczowniki, odmieniają się przez przypadki.

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga/podwójna/absolutna
1. os. 2. os. 3 os. 1. os. 2. os. 3 os.
m f n ink. pod. eks.
Mianownik xé (ja) mę (ty) źa (on) rha (ona) qa (ono) ṕef (my) ṕur (my) ṕi (my) yôk (wy) ta (oni)
Dopełniacz xis (mnie) mat (ciebie) īse (jego/go) ére (jej/niej) que (jego/go/niego) pers (nas) pr̄os (nas) pyas (nas) yana (was) ťaor (ich/nich)
Celownik xān (mnie/mi) mān (tobie/ci) īsri (jemu/mu/niemu) erhi (jej/niej) quari (jemu/mu/niemu) peŝar (nam) pwar (nam) pyar (nam) yān (wam) ťān (im/nim)
Biernik xān (mnie/mię) mān (ciebie/cię) īsri (jego/go/niego) erhi (ją/nią) quari (je/nie) peŝar (nas) pwar (nas) pyar (nas) yān (was) ťān (ich/nich)
Ablatyw axôr (ode mnie) amnę (od ciebie) źva (od niego) rhal (od niej) ḱah (od tego) ṕafar (od nas) ṕūvar (od nas) ṕiyar (od nas) yah (od was) tāsh (od nich)
Allatyw xao (do mnie) amnel (do ciebie) źve (do niego) rhas (do niej) ḱeh ( do tego) ṕarif (do nas) ṕūvas (do nas) ṕīray (do nas) yokh (do was) teosh (do nich)

Zaimki dzierżawcze

mój, twój, swój

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga/podwójna/absolutna
m f n m/f n
Mianownik kshûn (mój),

mûn (twój),
dzûn (swój)

kshayi (moja),

mayi (twoja),
dzyi (swoja)

kshoan (moje),

moan (twoje),
dzoan (swoje)

kshaji (moi),

maji (twoi),
daji (swoi)

ksho (moje),

moh (twoje),
doh (swoje)

Dopełniacz kshyān (mojego),

myān (twojego),
dzyān (swojego)

kshyā (mojej),

myā (twojej),
dzyā (swojej)

kshyą (mojego),

myą (twojego),
dzyą (swojego)

kshij (moich),

mij (twoich),
dij (swoich)

kshijo (moich),

mijo (twoich),
dijo (swoich)

Celownik ekshu (mojemu/moim),

emnu (twojemu/twoim),
edzu (swojemu/swoim)

ekshiw (mojej/moją),

emniw (twojej/twoją/),
edziw (swojej/swoją)

ekshor (mojemu/moim),

emnor (twojemu/twoim),
edzor (swojemu/swoim)

ekshae (moim/moimi/moich),

emnae (twoim/twoimi/twoich),
edae (swoim/swoimi/swoich)

Biernik ekshed (mojego),

emned (twojego),
edzed (swojego)

ekshad (moją),

emnad (twoją),
edzad (swoją)

ekshod (moje),

emnod (twoje),
edzod (swoje)

ekshal (moich/moje),

emnal (twoich/twoje),
edal (swoich/swoje)

Ablatyw kshir̄tū (od mojego),

mir̄tū (od twojego),
dzir̄tū (od swego)

kshar̄tū (od mojej),

mar̄tū (od twojej),
dzar̄tū (od swojej)

kshor̄tū (od mojego),

mor̄tū (od twojego),
dzor̄tū (od swojego)

kshisirh (od moich),

misirh (od twoich),
disirh (od swoich)

Allatyw kshehi (do mojego),

mehi (do twojego),
dzehi (do swego)

kshaha (do mojej),

maha (do twojej),
dzaha (do swojej)

kshaho (do mojego),

maho (do twojego),
dzaho (do swojego)

kshaus (do moich),

maus (do twoich),
daus (do swoich)

Zaimki jego, jej, tego, nasz, wasz, ich nie odmieniają się a ich forma pozostaje bez zmian.

  • īse (jego)
  • ére (jej)
  • orse (tego)
  • pęrędi (nasz)
  • yadi (wasz)
  • ťandi (ich)


czyj, niczyj

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga/podwójna/absolutna
m f n m/f n
Mianownik orye, qorye ora, qora oryo, qoryo orji, qorji oroh, qoroh
Dopełniacz oryān, qoryān oryā, qoryā oryą, qoryą orij, qorij orijo, qorijo
Celownik oru, qoru oriw, qoriw oror, qoror orae, qorae
Biernik ored, qored orad, qorad orod, qorod oral, qoral
Ablatyw oyir̄tū, qoyir̄tū oyar̄tū, qoyar̄tū oyor̄tū, qoyor̄tū orsirh, qorsirh
Allatyw orehi, qorehi oraha, qoraha oraho, qoraho oraus, qoraus

Zaimki zwrotne

Zaimki zwrotne przybierają formę odpowiednich przedrostków dodanych do rzeczownika, a nie osobnych słów. Służą do wyrażenia, że podmiot wykonał czynność na samym sobie (1), lub, w przypadku liczby mnogiej, sobie nawzajem (2).

l.pojedyncza l.pod/mn/ab
1 2
cvar- crer- cker-

Dla przykładu:
ver̄unear - ja karzę (kogoś) → cvarver̄unear - karzę się/samego siebie
ver̄unerą - oni karzą (kogoś) → crerver̄unerą - karzą się/sami siebie → ckerver̄unerą - karzą się nawzajem

Zaimki określone

ten, ta, to, ci, te

Zaimki odpowiadające polskim ci i te są identyczne dla rodzaju męskiego i żeńskiego, osobny zaimek jest dla neutralnego.

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
m f n m/f n
Mianownik gan ryan han ptean ptoan
Dopełniacz gān ryān hān pteān ptoān
Celownik gannu rannu hannu pīrnu
Biernik ganed raned haned paed
Ablatyw gar̄tū rar̄tū har̄tū payū
Allatyw gari rari hari pafri

tamten, tamta, tamto, tamci, tamte

Te zaimki tworzy się poprzez dodanie prefiksu ŝo-. Tutaj również formy w liczbie mnogiej są takie same dla rodzaju męskiego i żeńskiego.

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
m f n m/f n
Mianownik ŝogan ŝoryan ŝohan ŝoptean ŝoptoan
Dopełniacz ŝogān ŝoryān ŝohān ŝopteān ŝoptoān
Celownik ŝogannu ŝorannu ŝohannu ŝopīrnu
Biernik ŝoganed ŝoraned ŝohaned ŝopaed
Ablatyw ŝogar̄tū ŝorar̄tū ŝohar̄tū ŝopayū
Allatyw ŝogari ŝorari ŝohari ŝopafri


taki, taka, takie, tacy, takie

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
m f n m/f n
Mianownik kerda karda kirda kerada kerdiya
Dopełniacz kerdā kardā kirdā keradā kerdiyā
Celownik kerdaw kardaw kirdaw kerdiw
Biernik kerded karded kirded kerdiyed
Ablatyw kerdar̄tū kardar̄tū kirdar̄tū kerdiyu
Allatyw kerdari kardari kirdari kerdiri

Zaimki tu, tam, wtedy są nieodmienne.

  • vé (tu/tutaj)
  • vissa (tam)
  • dīshar (wtedy)

Zaimki pytajne

kto, co

Przypadek zé zan
I.
II. zétri zantra
III. zhe, źe zhin, źan
IV. ize iza
V. zaḱa, zéḱas, zaḱan
VI. zahwam, zéhwas, zahwan

czyj, czyja, czyje

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
m f n m/f n
Mianownik orye ora oryo orji oroh
Dopełniacz oryān oryā oryą orij orijo
Celownik oru oriw oror orae
Biernik ored orad orod oral
Ablatyw oyir̄tū oyar̄tū oyor̄tū orsirh
Allatyw orehi oraha oraho oraus

który, która, które

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
m f n m/f n
Mianownik andis andas andos andé andoh
Dopełniacz andisān andasān andosān andéf ando
Celownik andiw andaw andow andoe
Biernik andid andad andod andô
Ablatyw andir̄tū andar̄tū andor̄tū andôr
Allatyw andiha andaha andoha andaus

Reszta zaimków pytajnych jest nieodmienna.

  • zan (jaki)
  • fea (jak)
  • ashfan (gdzie)
  • datra, girdan (kiedy)
  • dassan (dlaczego)
  • qelan (ile)

Zaimki nieokreślone

Tworzy się je poprzez dodanie końcówki -(i)t do odpowiedniego zaimka, niezależnie od rodzaju czy przypadka. Służą do wyrażenia pewnego, niesprecyzowanego pojęcia (osoby, rzeczy itd.), które dla mówiącego nie ma znaczenia. Odpowiada to polskiemu -ś, np ktoś, coś, któryś.
zét, zant, oryet, orat, oryot, andist, andast, andost, ashfant, dartat, girdant, qelant itd.


Dla zaimków który, jaki, kto, gdzie, skąd, dokąd, jak, kiedy, czyj można utworzyć zaimek nieokreślony przez dodanie przyrostka -djovwe, odpowiadającego polskiemu -kolwiek.
andisdjovwe, zandjovwe, zédjovwe, ashfandjovwe, oryedjovwe itd.

Liczebniki

0-9


Liczby od 1 do 9 kończą się na -ir, wyjątkiem jest tutaj 0. W przypadku liczebników porządkowych, z wyjątkiem liczb 0, 3, 6 i 9, pojawia się końcówka -ase, dla rodzaju męskiego i żeńskiego, lub -aso, dla rodzaju neutralnego. Liczebnik wielokrotny zawsze składa się z liczby i -illis/illos.

Liczebnik główny Liczebnik porządkowy Liczebnik wielokrotny
0 sūriya sûriyas -
1 ekhrir ekhrase/o ekhraillis/os
2 lāwir lāwase/o lāwaillis/os
3 azhir azhûne/o azhûrillis/os
4 śniahir śniahase/o śniahillis/os
5 ghavir ghavase/o ghavaillis/os
6 wéshir wéane/o wéshaillis/os
7 swāhir swāhase/o swāhillis/os
8 jyotir jyotase/o jyotaillis/os
9 ir̄ir ir̄ŝe/o ir̄aillis/os

10-90


Liczby te zawsze kończą się na -śat. Liczebniki porządkowe zakończone są na -śashe/śasho a liczebniki wielokrotne na -illis/illos.

Liczebnik główny Liczebnik porządkowy Liczebnik wielokrotny
10 déśat déśashe/o déśatillis/os
20 lawśat lawśashe/o lāwatillis/os
30 azhośat azhośashe/o azhośatillis/os
40 śniaśat śniaśashe/o śniaśatillis/os
50 ghavśat ghavśashe/o ghavśatillis/os
60 wéśat wéśashe/o wéśatillis/os
70 swaśat swaśashe/o swaśatillis/os
80 jyaśat jyaśashe/o jyaśatillis/os
90 ir̄śat ir̄śashe/o ir̄śatillis/os

11-99


Tworzy się je poprzez złączenie liczb dziesiątek i jedności, przy czym pierwsza jest liczba jedności a ostatnie dziesiątek. Dosłownie oznacza to np. dwa-czterdzieści jako czterdzieści dwa. Podobnie wyglądają liczebniki porządkowe i wielokrotne - nieodmieniona liczba jedności i odmieniona liczba dziesiątek.

Liczebnik główny Liczebnik porządkowy Liczebnik wielokrotny
11 ekhrirdéśat ekhrirdéśashe/o ekhrirdéśatillis/os
12 lāwirdéśat lāwirdéśashe/o lāwirdéśatillis/os
13 azhayodéśat azhayodéśasho azhayodéśatillis/os
14 śniahirdéśat śniahidéśashe/o śniahidéśatillis/os
15 ghavirdéśat ghavirdéśashe/o ghavirdéśatillis/os
16 wéshirdéśat wéshirdéśashe/o wéshirdéśatillis/os
17 swāhirdéśat swāhirdéśashe/o swāhirdéśatillis/os
18 jyotirdéśat jyotirdéśashe/o jyotirdéśatillis/os
19 ir̄irdéśat ir̄irdéśashe/o ir̄irdéśatillis/os
21 ekhrirlawśat ekhrirlawśashe/o ekhrirlāwatillis/os
22 lāwirlawśat lāwirlawśashe/o lāwirlāwatillis/os
23 azhayolawśat azhayolawśashe/o azhayolāwatillis/os
24 śniahirlawśat śniahirlawśashe/o śniahirlāwatillis/os
31 ekhrirazhośat ekhrirazhośashe/o ekhrirazhośatillis/os
32 lāwirazhośat lāwirazhośashe/o lāwirazhośatillis/os
33 azhayoazhośat azhayoazhośashe/o azhayoazhośatillis/os

100-900


Setki, przypominają nieco dziesiątki, gdyż tworzy się je na podobnej zasadzie. Liczebnik główny zakończony jest na -éd, które pochodzi od zéd, liczebnik porządkowy zakończony jest -ase/o, natomiast tworzenie liczebnika wielokrotnego pozostaje bez zmian.

Liczebnik główny Liczebnik porządkowy Liczebnik wielokrotny
100 zéd zédase/o zédillis/os
200 lawéd lawédase/o lawédillis/os
300 azhéd azhédase/o azhédillis/os
400 śniahéd śniahédase/o śniahédillis/os
500 ghavéd ghavédase/o ghavédillis/os
600 wéshéd wéshédase/o wéshédillis/os
700 swahéd swahédase/o swahédillis/os
800 jyotéd jyotédase/o jyotédillis/os
900 irzéd irzédase/o irzédillis/os

1000-9000


Przed li

Liczebnik główny Liczebnik porządkowy Liczebnik wielokrotny
1000 dwiźyat dwiźyase/o dwiźyatillis/os
2000 lawiźyat lawiźyase/o lawiźyatillis/os
3000 azhiźyat azhiźyase/o azhiźyatillis/os
4000 śniaźyat śniaźyase/o śniaźyatillis/os
5000 ghaviźyat ghaviźyase/o ghaviźyatillis/os
6000 wéshiźyat wéshiźyase/o wéshiźyatillis/os
7000 swahiźyat swahiźyase/o swahiźyatillis/os
8000 jyotiźyat jyotiźyase/o jyotiźyatillis/os
9000 irźyat irźyase/o irźyatillis/os

Inne

1 - ekhérani (jedyny)
2 - aywīr (oba, obydwa)
(3-9) - cinru (kilka) → → → cinrillis/os (kilkakrotny)
(11–19) - cinbhaśat (kilkanaście) → cinbhaśashe/o (kilkunasty) → cinbhaśatillis/os (kilkunastokrotny)
(20–90) - cintraśat (kilkadziesiąt) → cintraśashe/o (kilkudziesiąty) → cintraśatillis/os (kilkudziesięciokrotny)
(200–900) - cinrhéd (kilkaset) → cinrhaśashe/o (kilkusetny) → cinrhédillis/os (kilkusetkrotny)
kyara (wiele) → → → kyaraillis/os (wielokrotny)
beraxes (milion)
rhamai (wiele; liczba oznaczająca, niesprecyzowaną ogromną ilość, często powyżej miliona, miliard)

Odmiana liczebników

Liczebniki nie odmieniają się

Tryby

Ajdyniriański posiada 4 tryby: orzekający, rozkazujący, przypuszczający, życzący. Dodatkowo, w ayńadhańskim i staro-ajdyniriańskim istniał piąty tryb - nieświadka, lecz zanikł on na przestrzeni wieków.

Tryb orzekający

Tryb orzekający wyraża obiektywny, neutralny stosunek mówiącego do wypowiadanej treści. Składa się na niego zwykła odmiana przez osoby. Podstawowy tryb.

Tryb rozkazujący

Tryb rozkazujący wyraża rozkaz, życzenie lub prośbę. Tworzy się go identycznie dla wszystkich osób, poprzez usunięcie z bezokolicznika końcówki -e i zamienienie jej na -o.

Osoba Końcówka Przykład Tłumaczenie
Wszystkie osoby -o


mifeno


dhāyarto


raheto


jeść!


podbijć!


żyć!

W przypadku zdania rozkazującego przed czasownikiem zazwyczaj wstawia się jeszcze osobę, która jest z reguły pomijana w zdaniach twierdzących, chociaż nie jest to konieczne. Gdy osoba jest obecna można to przetłumaczyć jako konkretny rozkaz do konkretnej osoby, gdy jej natomiast nie ma jest to raczej rozkaz ogólny.


Mę mifeno! Mę dhāyarto! Mę raheto! - Jedź! Podbijaj! Żyj!
Mifeno! Dhāyarto! Raheto! - Jeść! Podbijać! Żyć!

Tryb przypuszczający

Tryb przypuszczający wyraża niepewność, warunkowość lub wyrażone pośrednio życzenie. Tworzy się go, poprzez dodanie do bezokolicznika odpowiedniej końcówki.

Osoba Końcówka Przykład Tłumaczenie
xé -arin

mifenearin

dhāyartearin

rahetearin

jadłbym

podbijałbym

żyłbym

mę -étin

mifenétin

dhāyartétin

rahetétin

jadłbyś

podbijałbyś

żyłbyś

źa/rha/qa -tyan

mifentyan

dhāyartyan

rahetyan

jadłby/jadłaby/jadłoby

podbijałby/podbijałaby/podbijałoby*

żyłby/żyłaby/żyłoby*

ṕef/ṕur/ṕi -zhin

mifenezhin

dhāyartezhin

rahetezhin

jedlibyśmy

podbijalibyśmy

żylibyśmy

yôk -elin

mifenelin

dhāyartelin

rahetelin

jedlibyście

podbijalibyście

żylibyście

ta -vin

mifenevin

dhāyartevin

rahetevin

jedliby

podbijaliby

żyliby

obwiatyw -ŝin

mifeneŝin

dhāyarteŝin

raheteŝin

  • tutaj, tak samo jak w normalnej odmianie, gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh, nie dubluje się tego dodając kolejne t tylko od razu dodaje -yan.

Tryb życzący

Tryb życzący wyraża życzenie, nadzieję lub możliwość. Tutaj również dochodzi odpowiednia odmiana. Ten tryb odpowiada mniej więcej polskiej konstrukcji "oby coś".

Osoba Końcówka Przykład
xé -arya

mifenearya (obym jadł)

dhāyartearya (obym podbijał)

rahetearya (obym żył)

mę -étrya

mifenétrya (obyś jadł)

dhāyartétrya (obyś podbijał)

rahetétrya (obyś żył)

źa -arti

mifenarti (oby jadł)

dhāyartarti (oby podbijał)

rahetarti (oby żył)

rha -arta

mifenarta (oby jadła)

dhāyartarta (oby podbijała)

rahetarta (oby żyła)

qa -arto

mifenarto (oby jadło)

dhāyartarto (oby podbijało)

rahetarto (oby żyło)

ṕef -zef

mifenezef (obyśmy jedli)

dhāyartezef (obyśmy podbijali)

rahetezef (obyśmy żyli)

ṕur -zūr

mifenezūr (obyśmy jedli)

dhāyartezūr (obyśmy podbijali)

rahetezūr (obyśmy żyli)

ṕi -zish

mifenezish (obyśmy jedli)

dhāyartezish (obyśmy podbijali)

rahetezish (obyśmy żyli)

yôk -elon

mifenelon (obyście jedli)

dhāyartelon (obyście podbijali)

rahetelon (obyście żyli)

ta -rava

mifenerava (oby jedli)

dhāyarterava (oby podbijali)

raheterava (oby żyli)

obwiatyw -ŝap

mifeneŝap

dhāyarteŝap

raheteŝap

Tryb nieświadka

Tryb nieświadka oznacza niepewną, wątpliwą informację, taką której mówiący nie był świadkiem lub która zaczerpał od osób trzecich. Tryb ten był stosowany często w języku ayńadhańskim i staroajdyniriańskim, posiadał również rozbudowaną odmianę przez osoby. Do chwili obecnej zachował się jedynie w szczątkowej formie, w postaci specjalnej konstrukcji.

W przypadku czasowników regularnych: 

Bezokolicznik(-e) + wrostek -n- + końcówka odmiany

Np. Rha e rakhasas qasarta
(Ona spotyka się ze szlachcicami)


Rha ôhirita, oan e rakhasas qasarenta
(Ona mówi, że spotyka się ze szlachcicami)

W przypadku czasowników nieregularnych: 

Bezokolicznik + ennes

Np. Źa bazdirazi daraem
(On ma syna)


Źa ôhiriti, oan bazdirazi darād ennes
(On mówi, że ma syna)

Czasy

Istnieją 3 czasy - teraźniejszy, przeszły i przyszły. Zarówno czas przeszły jak i przyszły tworzy się podobnie, w regularnym bezokoliczniku w miejsce -e należy dodać najpierw zrostek odpowiadający za czas, a następnie taki odpowiadający za odmianę przez osoby.

Czas teraźniejszy

Tworzony przez zwykłą odmianę czasownika przez osoby.

Czas przeszły

W czasie przeszłym zrostek wskazujący czas to -ī-. Wyjątkiem jest tu obwiatyw, gdzie zamiast -ī- pojawia się jedynie końcówka -īssi.

Osoba Końcówka Przykład
xé -wā

mifenīwā - jadłem

qatīwā - lubiłem*

mę -yą

mifenīyą - jadłeś

qatīyą - lubiłeś

źa -dri

mifenīdri - jadł

qatīdri - lubił

rha -dra

mifenīdra - jadła

qatīdra - lubiła

qa -dro

mifenīdro - jadło

qatīdro - lubiło

ṕef -dzve

mifenīdzve - jedliśmy

qatīdzve - lubiliśmy

ṕur -źve

mifenīźve - jedliśmy

qatīźve - lubiliśmy

ṕi -djve

mifenīdjve - jedliśmy

qatīdjve - lubiliśmy

yôk -llay

mifenīllay - jedliście

qatīllay - lubiliście

ta -sht

mifenīsht - jedli

qatīsht - lubili

obwiatyw -īssi

mifenīssi

qatīssi

  • jeśli w bezokoliczniku przed -e stoi ť, ḱ, lub ṕ to po dodaniu -ī- tracą one swoją ejektywność (np w qaťe - lubić)

Czasowniki nieregularne

osoba końcówka darād - mieć nagham - móc sąrhal - umieć/potrafić avriť - myśleć gāchana - znać ŝarwīshi - mieć powinność
xé -iwa dariwa naghiwa sąrhiwa avriwa gāchiwa ŝariwa
mę -ati darati naghati sąrhati avrati gāchati ŝarati
źa/rha/qa -oda daroda naghoda sąrhoda avroda gāchoda ŝaroda
ṕef/ṕur/ṕi -ij darij naghij sąrhij avrij gāchij ŝarij
yôk -lin dalin nalin sąlin avlin gāchlin ŝarlin
ta -ishi darishi naghishi sąrhishi avrishi gāchishi ŝarwishi
obwiatyw -it dait nait sąit avit gāit ŝait
osoba nezyu - być caiva - chcieć ḱalshu - musieć
xé narzān cawān ḱalba
mę nęfé cintra ḱabara
źa ŝagri ṕesavi ezil
rha ŝauri ṕanavi ezal
qa ŝamri ṕoravi ezûl
ṕef jaqae zatan bazhdi
ṕur jaqau zôtan bezhdi
ṕi jaqai zutan buzhdi
yôk issa damar axûl
ta eshen mezdar tagham
obwiatyw ŝehar̄ ṕadva ezim

Czas przyszły

W czasie przyszłym zrostek to -āś-. Podobnie jak w czasie przeszłym, obwiatyw poprzez dodanie samej końcówki -aŝaf.

Osoba Końcówka Przykład
xé -rhi

mifenāśrhi - będę jadł

qatāśrhi - będę lubił

mę -dhao

mifenāśdhao - będziesz jadł

qatāśdhao - będziesz lubił

źa -ťi

mifenāśťi - będzie jadł

qatāśťi - będzie lubił

rha -ťa

mifenāśťa - będzie jadła

qatāśťa - będzie lubiła

qa -ťo

mifenāśťo - będzie jadło

qatāśťo - będzie lubiło

ṕef -ges

mifenāśges - będziemy jedli

qatāśges - będziemy lubili

ṕur -gush

mifenāśgush - będziemy jedli

qatāśgush - będziemy lubili

ṕi -gis

mifenāśgis - będziemy jedli

qatāśgis - będziemy lubili

yôk -har

mifenāśhar - będziecie jedli

qatāśhar - będziecie lubili

ta -eą

mifenāśeą - będą jedli

qatāśeą - będą lubili

obwiatyw -āŝaf

mifnāŝaf

qatāŝaf

Czasowniki nieregularne

osoba końcówka darād - mieć nagham - móc sąrhal - umieć/potrafić avriť - myśleć gāchana - znać ŝarwīshi - mieć powinność
xé -ôra darôra naghôra sąrhôra avrôra gāchôra ŝarôra
mę -iday dariday naghiday sąrhiday avriday gāchiday ŝariday
źa/rha/qa -iať dariať naghiať sąrhiať avriať gāchiať ŝariať
ṕef/ṕur/ṕi -arg dararg nagharg sąrharg avrarg gācharg ŝararg
yôk -ahwa dāhwa nāhwa sąhwa avahwa gāchahwa ŝarahwa
ta -ena darena naghena sąrhena avrena gāchena ŝarwena
obwiatyw -ishk daishk naishk sąyishk avishk gāyishk ŝaishk
osoba nezyu - być caiva - chcieć ḱalshu - musieć
xé nakhan ciyaf ḱedaka
mę nanin cahir ḱella
źa ŝegal ṕeshwa eqener
rha ŝewal ṕashwa eqayr
qa ŝemal ṕoshwa eqonu
ṕef jor̄epi zinet basaf
ṕur jor̄upi zunut behaf
ṕi jor̄ipi zinit biraf
yôk izra dashan exay
ta ashi mezhir tarkhe
obwiatyw ŝayla ṕeshay eqayf

Słowotwórstwo

Język ajdyniriański posiada rozbudowany system słowotwórstwa, opierający się przede wszystkim na konkretnych sufiksach oraz prefiksach o funkcji słowotwórczej. Stanowią one dwa główne i najczęściej stosowane sposoby słowotwórstwa, chociaż nie stanowią jedynej możliwości tworzenia nowych słów. Generalnie, występują 4 podstawowe sposoby, przy czy dwa pozostałe są charakterystyczne szczególnie dla wyższych rejestrów językowych, poezji oraz Wysokiej Mowy. W ajdyniriańskim nowe słowa tworzy się więc:

  • 1. za pomocą sufiksów
  • 2. za pomocą prefiksów
  • 3. na zasadzie kompozycji
  • 4. z wykorzystaniem obwiatywu

Sufiksy i prefiksy to często archaiczne, dawniej bardzo często używane elementy, które zostały utrwalone przy tworzeniu nowych słów, mimo że same w sobie zatraciły już pozycję samodzielnych wyrazów. Użycie sufiksów to najczęściej stosowany sposób tworzenia słów. Za ich pomocą od rzeczowników podstawowych tworzy się nowe rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki oraz czasowniki. Część sufiksów słowotwórczych jest już jednak nieproduktywna lub wychodzi z użycia. Prefiksów jest natomiast mniej niż sufiksów, a ich główną rolą jest modyfikacja istniejących już rzeczowników, przymiotników i czasowników i nadawanie im nowego, konkretniejszego znaczenia. Rzadziej niż sufiksy stosowane są też do tworzenia słów o całkowicie nowym znaczeniu. Charakterystyczna jest również rola pełniona przez obwiatyw oraz kompozycję w ajdyniriańskim słowotwórstwie.

Sufiksy

Najczęściej występujące końcówki rzeczowników to a, an, as oraz ar, lecz nie są już one produktywne i nie niosą ze sobą żadnego konkretnego znaczenia. Mogą wystąpić w rzeczownikach każdej kategorii. Inne końcówki niosą ze sobą konkretne znaczenie.

Sufiksy tworzące rzeczowniki
  • -a

Sufiks -a zmienia rodzaj rzeczownika I kategorii w mianowniku z neutralnego na żeński (patrz także: Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika).

myar (kot) → myara (kotka, samica kota)
dévan (bóg) → dévana (bogini)
ṕārnūzh (burżuj, osoba zamożna) → ṕārnūzha (kobieta zamożna)
  • -aryan

Sufiks -aryan tworzy czasowniki oznaczające posiadacza czegoś. Pochodzi od czasownika haryante (posiadać, dysponować).

abya (woda) → abyāryan (osoba roznosząca wodę, barman)
bān (miasto) → bānaryan (zarządca miasta, burmistrz)
khārstya (bogactwo, majątek) → khārstyāryan (bogacz)
  • -āg

Sufiks -āg tworzy rzeczowniki opisujące miejsca, z których coś się zabiera lub pozyskuje, także także nazwy rodzajów sklepów.

tava (chleb) → tavayāg (piekarnia)
qillas (alkohol) → qillasāg (browar)
śan (owoc) → śanāg (sklep z owocami)
  • -āmi

Sufiks -āmi tworzy rzeczowniki abstrakcyjne oraz nazwy idei. Pełni taką samą rolę co sufiks -evi.

hwade (wiedzieć) → hwadāmi (wiedza)
dirz (brat broni, towarzysz) → dirzāmi (braterstwo)
samnévar (obywatel) → samnévarāmi (obywatelstwo)
  • -āsp

Sufiks -āsp tworzy rzeczowniku o znaczeniu wioski lub osady.

Unarg (Unagur) → Unargāsp (Osada Unagurów)
sôptar (wojsko) → sôptarāsp (obóz wojskowy)
yichas (biedak) → yichasāsp (slumsy)
  • -āzmūr

Sufiks -āzmūr tworzy rzeczowniku o znaczeniu zdobywcy lub pogromcy czegoś. Używany jest szczególnie do tworzenia tytułów i celebracji ludzi, którzy dokonali czegoś nadzwyczajnego.

ťaliyon (zachód) → Ťaliyonāzmūr (Zdobywca Zachodu)
vyāshrān (ignorancja, niewiedza) → Vyāshrānāzmūr (Pogromca Ignorancji)
ākhmat (wróg) → ākhmatāzmūr (pogromca wrogów, zwycięzca)
  • -bān

Sufiks -bān tworzy rzeczowniku o znaczeniu miasta czegoś. Używany jest szczególnie do tworzenia nazw własnych.

āvwer (życzenie) → Āvwerbān (Miasto Życzeń)
mazdhar (wino) → Mazdharbān (Miasto Wina)
Tash (tahareńskie imię) → Tashbān (Miasto Tasza)
  • -cûl

Sufiks -cûl tworzy rzeczowniku o znaczeniu świadka czegoś lub osoby która coś przeżyła.

māhwa (zdarzenie, wydarzenie) → māhwacûl (świadek czegoś)
gonakh (zbrodnia) → gonakhcûl (świadek w sądzie)
vakhain (masakra, rzeź) → vakhaincûl (osoba pozostała przy życiu, niedobitek)
  • -dôr

Sufiks -dôr tworzy rzeczowniku o znaczeniu instrumentu, rzeczy używanej do czegoś, rzadziej również o znaczeniu osoby, zajmującej się czymś

xar (słońce) → xardôr (parasol przeciwsłoneczny)
kshāsp (deszcz) → kshāspdôr (parasol przeciwdeszczowy)
eon (drzwi) → eondôr (stróż)
  • -egan

Sufiks -egan tworzy rzeczowniki o znaczeniu pana, władcy czegoś. Jest on obecnie mało produktywny, a jego użycie ograniczone praktycznie wyłącznie do Wysokiej Mowy.

qaishan (południe) → Qaishanegan (jeden z tradycyjnych tytułów ajdyniriańskich Imperatorów)
féxan (północ) → Féxanegan (tradycyjne określenie Cesarzy Qin)
Assurhan (ajdyniriańskie miasto) → Assurhanegan (tradycyjny tytuł władców miasta Assurhan)
  • -egi

Sufiks -egi tworzy rzeczowniki wyrażające uczucia i emocje.

shéwe (kochać) → shéwegi (miłość)
viḱae (boleć psychicznie) → viḱaegi (ból psychiczny)
aeshm (wichura) → aeshmegi (gniew, szał)
  • -evi

Sufiks -evi tworzy rzeczowniki abstrakcyjne oraz nazwy idei. Pełni taką samą rolę co sufiks -āmi.

īrane (być wolnym) → īranevi (wolność)
yichas (biedak) → yichevi (bieda)
kholin (weteran, wielki dowódca) → kholinevi (chwała)
  • -esh

Sufiks -esh tworzy od rzeczowników nazwy naczyń oraz zbiorników.

abya (woda) → abyaesh (zbiornik na wodę)
mazdhar (wino) → mazdharesh (kadź)
fąril (pióro) → fąrilesh (piórnik)
  • -i

Sufiks -i zmienia rodzaj rzeczownika I kategorii w mianowniku z neutralnego na męski (patrz także: Rodzaj, liczba i kategoria rzeczownika).

myar (kot) → myari (kot, samiec kota)
dévan (bóg) → dévani (bóg męski)
ṕārnūzh (burżuj, osoba zamożna) → ṕārnūzhi (mężczyzna zamożny)
  • -ind

Sufiks -ind tworzy rzeczownik o znaczeniu zawodu, profesji, wykonawcy jakiejś czynności.

zoaghar (miecz, ostrze) → zoagharind (miecznik)
ťar (mowa, przemowa) → ťarind (mówca, herold)
vāstryar (szpiegostwo, wywiad) → vāstryarind (szpieg)
  • -yôd

Sufiks -yôd tworzy rzeczownik o znaczeniu środka, fragmentu, części jakiejś rzeczy. Jest on obecnie mało produktywny.

jaz (sen) → Jazyôd (Fragment Snu)
źair (zysk) → źairyôd (udział, część)
cir̄as (noc) → cir̄asyôd (środek nocy, północ)
  • -kār, -kaor

Sufiksy -kār i -kaor tworzą rzeczowniki określające wykonawcę lub inicjatora czegoś, kogoś kto jest przedmiotem jakiejś czynności, czynną.

shéwegi (miłość) → shéwegikār (kochanek/kochanka czynna)[4]
vakhan (zabójstwo) → vakhankār (zabójca, morderca)
hwozhare (tworzyć) → hwozharkaor (twórca)
  • -qen

Sufiks -qen wyraża zmienianie, tworzenie, kształtowanie czegoś. Jest on obecnie mało produktywny.

gairah (wygląd) → gairāqen (moda)
aeriye (stać się) → aeriqen (zmiana, przemiana, transformacja)
r̄afte (czuwać) → r̄aqen (warta)
  • -mąhi

Sufiks -mąhi wyraża jakąś wspólną cechę lub stan, bycie razem, wespół lub wspólne wykonywanie jakiejś czynności. Ma podobne znaczenie do prefiksu sam-.

névar (domownik, mieszkaniec, obywatel) → névarmąhi (współlokator, współobywatel)
zé (kto) → zemąhi (wspólnik)
quissain (ojczyzna) → quissainmąhi (rodak)
  • -néva

Sufiks -néva tworzy rzeczownik o znaczeniu miejsca, domu czegoś.

er̄atāmi (siła) → er̄atnéva (dom siły, siłownia)
rozh (król) → rozhnéva (pałac królewski)
isur (książę) → isūrnéva (rezydencja, dworek)
  • -nir, -ir

Sufiksy -nir i -ir tworzą nazwy krain oraz państw.

Aydīn (etniczny Ajdyniriańczyk) → Aydīnir (kraina Ajdyniriańczyków, Ajdynir)
Mīrôs (Mur) → Mīrūnir (ziemia Murów, Muria)
Tauranôs (Taugr) → Tauranir (kraina Taugrów)
  • -oar

Sufiks -oar tworzy rzeczowniki o znaczeniu miejsca, w którym coś zostało zrobione. Jest on obecnie sufiksem całkowicie nieproduktywnym, występującym jedynie w utartych nazwach własnych.

staroajd. djyazhōthae (rozpocząć od nowa, od początku) → staroajd. Djyazhōthoar, ajd. Djyazhoar (ajdyniriańskie miasto)
dzare (zwyciężać) → Dzaroar (ajdyniriańskie miasto)
ākshare (ścigać się rydwanami) → Āksharoar (ajdyniriańskie miasto)
  • -ôs

Sufiks - -ôs tworzy nazwy grup etnicznych, narodowości, obywateli państw.

Aydīnir (Ajdynir) → Aydīnirôs (obywatel Imperium)
Riḱadhān (Rikkadan) → Riḱadhôs (Rikkadańczyk)
Oŝir (Olsenia) → Oŝenôs (Ols)
  • -oxa

Sufiks -oxa tworzy nazwy zmysłów i bodźców zmysłów, bodźców.

arime (widzieć) → arimoxa (wzrok)
farze (słuchać) → farzoxa (słuch)
erin (nos) → erinoxa (węch)
  • -pur

Sufiks -pur tworzy rzeczowniki oznaczające miejsce skupienia się, występowania jakiegoś zjawiska, rzeczy, cechy lub stanu.

hwadāmi (wiedza) → hwadāmpur (miejsce wiedzy, uniwersytet)
ahûrani (święte, boskie) → ahûrpur (świątynia)
ārzon (ochrona, protekcja) → ārzonpur (fortyfikacja, umocnienie)
  • -raf, -rif

Sufiksy -raf i 'rif tworzą rzeczowniki określające osobę odbierającą lub przyjmującą coś, która jest podmiotem jakiejś czynności, bierną.

shéwegi (miłość) → shéwegirif (kochanek/kochanka bierna)[5]
vakhan (zabójstwo) → vakhanraf (ofiara)
hwozhare (tworzyć) → hwozhar̄if (dzieło)
  • -rain, -ain

Sufiksy -rain i -ain tworzą różne znaczeniowo rzeczowniki.

anûsh (oko) → anûshain (źródło)
vakhe (zabić) → vakhain (masakra, rzeź)
ḱara (moc) → ḱararain (przymus)
  • -sif

Sufiks -sif tworzy nazwiska, nazwy rodów, wyraża pochodzenie od jakiejś osoby. Znaczeniowo podobny do sufiksu -xaren.

Zhisūdris (ajdyniriańskie imię) → Zhisūdrissif (potomkowie Zhisūdrisa, Ród Żysudrydów)
Xiryariyus (ajdyniriańskie imię) → Xiryariyussif (potomkowie Xiryariyusa)
Ariysūdril (ajdyniriańskie imię) → Ariysūdrilsif (potomkowie Ariysūdrila)
  • -zin, zhin

Sufiksy -zin i -zhin tworzą rzeczowniki o znaczeniu miejsc, w których coś zostało zgromadzone w dużych ilościach. Odnoszą się do rzeczowników II kategorii. Znaczeniowo podobne do sufiksu -vąd.

anûshain (źródło) → anûshainzin (okolice, gdzie znajdują się źródła)
aŝadran (sól) → aŝadranzin (słone tereny)
ąnār (kwiat) → ąnārzhin (kwietnik)
  • -van

Sufiks -van wyraża grupę, zbiór jednostek, przynależność, autorytet.

khshāyar (Imperator) → khshāyarvan (imperium, cesarstwo)
aere (pomagać) → aervan (sojusznik)
qizhin (przedstawiciel, reprezentant, poseł) → qizhinvan (agencja, instytucja)
  • -vąd

Sufiks -vąd tworzy rzeczowniki o znaczeniu miejsc, w których ktoś lub coś zostało zgromadzone w dużych ilościach. Odnosi się do rzeczowników I i III kategorii. Znaczeniowo podobny do sufiksów -zin i -zhin.

ākhmat (wróg) → ākhmatvąd (tereny okupowane)
rahete (żyć) → rahetvąd (w poezji: świat)
ŝur̄an (demon) → ŝur̄anvąd (miejsce opanowane przez demony)
  • -xaren

Sufiks -xaren tworzy nazwiska, nazwy rodów, wyraża pochodzenie z jakiegoś miejsca. Znaczeniowo podobny do sufiksu -sif.

Ḱivarā (ajdyniriańskie miasto) → Ḱivarāxaren (Ród Ḱivarāxaren)
dhrāya (morze) → Dhrāyaxaren (Ród Dhrāyaxaren)
Azrif (Równiny Azrydzkie) → Azrifxaren (Ród Azrifxaren)
Sufiksy tworzące czasowniki, przymiotniki i przysłówki
  • -andī

Sufiks -andī tworzy przysłówki, określenia sposobu.

ḱévar (człowiek) → ḱévarandī (po ludzku)
chinnen (szybkość) → chinnenandī (na szybko)
ṕi (my ekskluzywne) → ṕiyandī (po naszemu)
  • -aune, -yaune

Sufiksy -aune i -yaune tworzą przysłówki od rzeczowników i przymiotników.

una (ukrycie, zakrycie) → unayaune (skrycie, podstępnie)
bhāgani (radosny) → bhāgaune (radośnie)
patmārgani (niebezpieczny) → patmārgaune (niebezpiecznie)
  • -e

Sufiks -e tworzy czasowniki od rzeczowników.

allanon (obietnica) → allanone (obiecywać)
āgheman (pochodzenie) → āghemane (pochodzić)
mer̄a (atak) → mer̄e (atakować)
  • -hwish

Sufiks -hwish tworzy od rzeczowników przymiotniki oznaczające kolor. Od nazw kolorów tworzy przymiotniki oznaczające osłabienie siły koloru.

canen (krew) → canenhwish (w kolorze krwi)
attar (popiół) → attarhwish (w kolorze popiołu)
āshayin (czerń) → ''āshayinhwish (czarnawy)
  • -ni, -ani

Sufiksy -ni i -ani tworzą przymiotniki od rzeczowników.

unatiya (tajemnica) → unatiyani (tajemniczy, tajemny)
quinar (mistrz, ekspert) → quinarani (mistrzowski, ekspercki)
āmuzor (zachód słońca) → āmuzorni (zachodzący)
  • -or

Sufiks -or tworzy przymiotniki odczasownikowe, wyraża zdolność do czegoś, umiejętność.

djasûre (mierzyć) → djasûror (dający się zmierzyć, mierzalny)
sene (robić) → senor (możliwy do zrobienia, wykonalny)
rive (trwać, wytrzymać) → rivor (możliwy do zniesienia, znośny)

Prefiksy

  • ao-

Prefiks ao- niesie ze sobą znaczenie nadmiaru, tego, że czegoś jest za dużo, modyfikując znaczenie następującego po nim słowa. Pełni przeciwną rolę do prefiksu el-.

shaine (rosnąć, wzrastać) → aoshaine (przerastać)
ťare (mówić) → aoťare (gadać, ględzić, pierdolić)
śastre (opowiadać) → aośastre (przesadzać, wyolbrzymiać, koloryzować)
  • annu-

Prefiks annu- niesie ze sobą znaczenie całości, ogółu, wszystkiego, modyfikując znaczenie następującego po nim słowa. Powiązany z czasownikiem annurye (wypełniać).

qarim (widok) → annuqarim (panorama)
rakshin (księżyc) → annurakshin (księżyc w pełni)
carme (świecić, błyszczeć) → annucarme (oświetlać)
  • ari-

Prefiks ari- niesie ze sobą znaczenie bycia za czymś, na korzyść czegoś lub kogoś, bycia pro czemuś, sprzyjania czemuś. Pełni przeciwną rolę do prefiksu avwi-.

dzāsharani (wojenny) → aridzāsharani (prowojenny)
vāllearni (marzący, zastanawiający się, dumający) → arivāllearni (sprzyjający zadumie)
shan (zdrowie) → arishan ("na zdrowie", popularne zawołanie i toast)
  • avwi-

Prefiks avwi- niesie ze sobą znaczenie bycia przeciwko czemuś, bycia anty czemuś, działania przeciw i na niekorzyść czemuś. Pełni przeciwną rolę do prefiksu ari-.

dzāsharani (wojenny) → avwidzāsharani (antywojenny)
źāmratain (infekcja) → avwiźāmratain (dezynfekcja)
farzāmi (sława) → avwifarzāmi (zniesławienie)
  • buri-

Prefiks buri- niesie ze sobą znaczenie czegoś, co jest skrajne, niezwykle, w jakiś sposób ponadprzeciętne.

dhiryani (piękne) → buridhiryani (niesamowicie, skrajnie piękny, piękniejszy niż wszystko inne)
méjani (duży) → buriméjani (ogromny)
ńaor̄ani (jasny) → burińaor̄ani (oślepiająco jasny, jaśniejszy niż wszystko inne)
  • car-

Prefiks car- niesie ze sobą znaczenie wyższości, wagi, większego znaczenia, bycia głównym, największym[6].

jaeham (kapłan) → carjaeham (arcykapłan)
jazqen (wizja) → carjazqen (przepowiednia)
ishatrind (budowniczy) → carishatrind (zwierzchnik budowniczych, architekt)
  • dûs-

Prefiks dûs- niesie ze sobą znaczenie wszystkiego, wszech czegoś.

'hwadāmi (wiedza) → dûshwadāmi (wszechwiedza)
cazhifyani (potężny) → dûscazhifyani (wszechpotężny)
aibhadani (stronniczy) → dûsaibhadani (wszechstronny)
  • eḱa-

Prefiks eḱa- niesie ze sobą znaczenie ponownego wykonania jakiejś czynności.

avriť (myśleć) → eḱāvriť (przemyśleć)
sene (robić) → eḱasene (robić na nowo, przerabiać)
ťare (mówić) → eḱaťare (powtarzać)
  • el-

Prefiks el- niesie ze sobą znaczenie niedomiaru, tego, że czegoś jest za za mało, niewystarczająco. Pełni przeciwną rolę do prefiksu ao-.

kromani (odpowiedni, dodtateczny) → elkromani (niewystarczający, niedostateczny, nieodpowiedni)
shaini (rozwinięty) → elshaini (niedorozwinięty, zacofany)
śastre (opowiadać) → elśastre (nie dopowiadać, omijać szczegóły opowieści, umniejszać)
  • yās-

Prefiks yās- niesie ze sobą znaczenie występowania przeciw czemuś, byciu kontra, stawaniu na przeciw lub bycia w opozycji wobec czegoś lub kogoś.

takhare (działać, czynić, postępować) → yāstakhare (występować przeciw, sprzeciwiać się, oponować)
aibhad (strona) → yāsaibhad (strona na przeciwko, czoło, front wojenny)
dévan (bóg) → yāsdévan (osoba sprzeciwiająca się bogom, heretyk, odstępca)
  • qe-

Prefiks qe- niesie ze sobą znaczenie czegoś co jest niższe rangą, czegoś co jest pod czymś, jest częścią większej całości. Ma podobne znaczenie do sufiksu -yôd.

kshatrit (dowódca) → qekshatrit (pod-dowódca, kapitan)
sīndor (służba) → qesīndor (przysługa)
anzhaur (armia) → qeanzhaur (oddział)
  • kshi-

Prefiks kshi- niesie ze sobą znaczenie intensyfikacji jakiejś czynności, trwania. W zdaniach z wykorzystaniem obwiatywu, charakterystycznych dla Wysokiej Mowy, zaznacza, że czynność została wykonana przez kogoś poprzez kogoś innego.

farze (słuchać) → kshifarze (przesłuchiwać)
kailine (patrzeć) → kshikailine (wpatrywać się)
dzale (darować, dawać) → kshidzale (przekazywać, przekazywać poprzez kogoś)
  • pari-

Prefiks pari- niesie ze sobą znaczenie odwrotności, przeciwieństwa, negacji jakiejś czynności lub rzeczy.

hwozhare (tworzyć) → parihwezhare (dewastować, niszczyć)
sene (robić) → parisene (odwrócić, odczynić)
hwaeme (poświęcić, składać ofiarę) → parihwaeme (bezcześcić)
  • pa-, pat-

Prefiksy pa- i pat- niosą ze sobą znaczenie negacji jakiejś czynności lub rzeczy, używane są również przy negacji zdań.

jakerśani (skończony) → patjakerśani (nieskończony)
rivor (możliwy do zniesienia, znośny) → patrivor (nieznośny)
ghaśrate (stracić) → paghaśrate (nie stracić)
  • sam-

Prefiks sam- niesie ze sobą znaczenie jakiejś wspólnej cechy lub stanu, bycia razem, wespół lub wspólnego wykonywania jakiejś czynności. Pełni taką samą rolę co sufiks -mąhi.

névar (domownik, mieszkaniec, obywatel) → samnévar (współmieszkaniec, obywatel)
wedar̄ (jazda, podróż) → samwedar̄ (współtowarzysz podróży)
essa (głowa) → samessa (małżonek/małżonka)
  • sefra-

Prefiks sefra- niesie ze sobą znaczenie czegoś dawnego, pra.

myissa (matka) → seframyissa (pramatka)
quissa (ojciec) → sefraquissa (praojciec)
zhaherin (historia) → sefrazhaherin (pradzieje)
  • śra-

Prefiks śra- niesie ze sobą znaczenie czegoś zawierającego lub składającego się z wielu części.

sayarvani (narodowy) → śrasayarvani (wielonarodowy)
rąmani (kolorowy) → śrarąmani (wielobarwny, różnokolorowy, pstrokaty)
awestar (świat) → śrāwestar (wieloświat)
  • vis-

Prefiks vis- niesie ze sobą znaczenie czegoś mylnego, niby, prawie, czegoś fałszywego, nieprawdziwego.

udran (imię) → visudran (pseudonim)
qizhin (przedstawiciel, reprezentant, poseł) → visqizhin (agent)
ahwatar (władca) → visahwatar (uzurpator)
  • zūr-

Prefiks zūr- niesie ze sobą znaczenie osiągnięcia czegoś samemu, na własną rękę.

vaťāmi (zrozumienie) → zūrvaťāmi (samo-zrozumienie, oświecenie)
takharani, cvartakharani (dziejący się) → zūrtakharani (samospełniający się), np. carjazqen zūrtakharani (samospełniająca się przepowiednia)
vesannios (zrobiony) → zūrvesannios (samo zrobiony[7])
  • we-

Prefiks we- niesie ze sobą znaczenie braku czegoś brak.

rasheqāmi (władza) → werasheqāmi (brak rządów, anarchia)
er̄atani (silny) → wér̄atani (bezsilny)
puro (miejsce) → wepuri (nie na miejscu, dziwny)
  • xor-

Prefiks xor- niesie ze sobą znaczenie czegoś, co jest byłe, dawne.

panûvar (strażnik) → xorpanûvar (były strażnik)
kélan (żona) → xorkélan (była, zmarła żona)
bhazhid (niewolnik) → xorbhazhid (były, uwolniony niewolnik)

Kompozycja

Kompozycja polega na tworzeniu nowych wyrazów poprzez łączenie dwóch wyrazów w jedną formalnie i znaczeniowo całość. Jeśli wyrazy-komponenty złożenia pozostają do siebie w stosunku logicznie równorzędnym, mówimy o kompozycji na zasadzie koordynacji, jeśli zaś między członami złożenia jest stosunek logicznej podległości, oznacza to, że kompozycja została utworzona na zasadzie subordynacji.

Kompozycja, jako sposób słowotwórstwa, jest szczególnie popularna w wyższych rejestrach językowych, zwłaszcza Wysokiej Mowie, chociaż pojawia się również w mowie potocznej i dialektach.

Kompozycja na zasadzie koordynacji

W ajdyniriańskim występują trzy sposoby kompozycji na zasadzie koordynacji.

  • 1. Złożenie dwóch rzeczowników połączonych spójnikiem -o- (Patrz także: Ciągi przymiotnikowe)
spand (ręka), vaor (noga) → spand-o-vaor (do góry nogami)
quissa (ojciec), myissa (matka) → quissa-o-myissa (rodzice)
khar̄us (brat), syanna (siostra) → khar̄us-o-syanna (rodzeństwo)
  • 2. Złożenie dwóch słów, zwłaszcza jednosylabowych, rymujących się lub aliterujące z udziałem spójnika -o-. Często powtórzenie tego samego wyrazu ze zmianą samogłoski lub spółgłoski w powtórzeniu.
ran (zawsze) → ran-o-ron (wiecznie, permanentnie)
rhor (nieprzyjemny dźwięk, skrzek) → rhor-o-rhur (krakanie)
qen (cnota, cześć, zaleta, wartość), qor (od qora, broda) → qen-o-qor (męstwo)
  • 3. Złożenie dwóch rzeczowników, przymiotników lub czasowników o przeciwnym znaczeniu, połączonych spójnikiem -o-. Sposób używany szczególnie w poezji i Wysokiej Mowie.
cvarńakte (rodzić się), quane (umierać) → cvarńakte-o-quane (żyć)
bhāg (od bhāgegi, radośc), avās (żal, smutek) → bhāg-o-avās (miłość)
quane (umierać), rahete (żyć) → quane-o-rahete (reinkarnować się)
Kompozycja na zasadzie subordynacji

W ajdyniriańskim występują trzy sposoby kompozycji na zasadzie subordynacji.

1. Złożenie dwóch rzeczowników, z których pierwszy jest określeniem drugiego. Szczególnie popularne w nazwach własnych.

rozh (król), drąkhan (ulica, droga) → Rozhdrąkhan (Droga Królewska)
lorheal (kruk), torhan (skała) → Lorhealtorhan (krucza Skała)
ąnār (kwiat), rąma (kolor) → ąnār̄ąma (różowy)

2. Złożenie rzeczownika z przymiotnikiem stojącym na drugim miejscu i pozbawionym ostatniej samogłoski.

spand (ręka), ārwani (długi) → spandārwan (tyran)
qor (od qora, broda), nayparni (biały) → qornayparn (sołtys, starszy)
qasor (ramię), er̄atani (silny) → qasorer̄atan (przyboczny, osobisty ochroniarz)

3. Złożenie rzeczownika z imiesłowem stojącym na drugim miejscu. Używane niemal wyłącznie w poezji.

maos (skrzydło), vesharhanios (złamany) → maosvesharhanios (osoba nieszczęśliwa)
hrid (serce), perzisios (płonący) → hridperzisios (osoba o rozumie i godności człowieka, o zasadach i kręgosłupie moralnym)
zīmrha (klejnot), ṕarondios (zgubiony) → zīmrhaṕarondios (utracona miłość)

Zastosowanie obwiatywu w słowotwórstwie

W ajdyniriańskim słowotwórstwie funkcjonuje konstrukcja opierająca się na użyciu obwiatywu. Jest ona charakterystyczna dla poezji i Wysokiej Mowy, nie pojawia się natomiast praktycznie w ogóle w mowie potocznej, z wyjątkiem kilku utartych słów. Tworzy ona rzeczowniki od czasowników, które opisują rzecz (lub osobę) poddaną jakiejś czynności. (Patrz także: Obwiatyw) 

czasownik + aite (końcówka obwiatywu) + s
perzise (płonąć) → perzisaites (rzecz poddana czynności płonięcia, płonąca rzecz)
dzare (zwyciężać) → dzaraites (rzecz poddana czynności zwyciężania, rzecz, którą się zwycięża, przeszkoda)
ahwatere (władać) → ahwateraites (rzecz poddana czynności władania, rzecz którą się włada, poddany)

Dialekty

<do przerobienia>

DialektyAjdyniriańskiego.png

Język ajdyniriański dzieli się na kilka bliskich sobie dialektów regionalnych. Każdy z nich znajduje się poza tym pod bardzo silnym wpływem tak zwanej Wysokiej Mowy, będącej językiem imperialnego dworu. Są wzajemnie zrozumiałe a różnice pomiędzy nimi objawiają się głównie w innej wymowie pewnych dźwięków oraz innych zapożyczeniach.

  • 1 - dialekt centralny (dialekt djyazhoarski) - podstawa współczesnego ajdyniriańskiego oraz Wysokiej Mowy, najbardziej rozpowszechniony dialekt.
  • 2 - dialekt batipurski - częsta zmiana [ã] w [ɔ̃] oraz przejście [i] w [ɪ]
  • 3 - dialekt śranirski - cechuje się częstym zmiękczaniem spółgłosek: sh przechodzi często w ś, zh w ź, ch w ć a j w dj.
  • 4 - dialekt asurański - ze względu na swe historyczne znaczenie jeden z najważniejszych ajdyniriańskich dialektów. Cechuje się największym konserwatyzmem, zachował wiele słów i form uważanych za archaizmy w innych dialektach. Zachował również staroajdyniriańską wymowę é, jako [e], oraz częściową palatalizację.
  • 5 - dialekt kiwarański - cechuje się wymową litery r jako [ɹ], zanikiem r̄ oraz częściowym zanikiem spółgłosek nosowych
  • 6 - dialekt sureński - cechuje się częściowym zanikiem przydechu oraz częstym zastępowaniem a przez o
  • 7 - dialekt północny (dialekt Wybrzeża) - cechuje się wymową kh jako [ʜ], q jako [ɢ] oraz całkowitym zanikiem przydechu.
  • 8 - dialekt zachodni - wywodzący się z dialektu batipurskiego, jest jednak najbardziej odrębnym ajdyniriańskim dialektem. Zauważalne wpływy sąsiednich języków waraskich i jandirskich. Cechuje się silną nasalizacją: praktycznie każde [ɛn] przeszło w [ɛ̃], [an] w [ã], natomiast [ã] w [ɔ̃].

Wysoka Mowa

Issani Ôhirya [is:aɲi ɤxiɾja], dosłownie Wysoka Mowa to literacka i poetycka forma ajdyniriańskiego, będąca językiem szlachty i imperialnego dworu. Bazuje na dominującym dialekcie centralnym, posiada jednak kilka charakterystycznych cech, odróżniających ją od innych ajdyniriańskich dialektów.

Skrócenie czasownika "być"

Język literacki zachował występujące w staroajdyniriańskim skrócenie czasownika "być" do formy końcówki doklejanej na koniec rzeczownika lub przymiotnika. Użycie takiego skrótu jest uważane za zwrot bardzo formalny i oficjalny, o wiele bardziej niż użycie zwykłej odmiany czasownika "być". W transkrypcji łacińskiej skrót będzie oddzielony od poprzedzającego go słowa apostrofem, mimo że w r̄agulu rozróżnienie takie nie występuje. Jeżeli na końcu słowa do którego dodajemy skrócenie znajduje się samogłoska, to skrócenie poprzedzamy również podaną w nawiasie literą y.

osoba skrócenie "być" przykład tłumaczenie
xé -(y)in ḱévarat'in jestem człowiekiem
mę -(y)ef ḱévarat'ef jesteś człowiekiem
źa -(gy)oŝ ḱévarati'gyoŝ on jest mężczyzną (m)
rha -(vy)aŝ ḱévarata'vyaŝ ona jest kobietą (f)
qa -(my)uŝ ḱévarat'uŝ ono jest człowiekiem (n)
ṕef -(y)ai ḱévarabhaś'ai my(1) jesteśmy ludźmi
ṕur -(y)iv ḱévarabhyām'iv my(2) jesteśmy ludźmi
ṕi -(y)ūh ḱévarabhaś'ūh my(3) jesteśmy ludźmi
yôk -(y)il ḱévarabhaś'il wy jesteście ludźmi
ta -(y)art ḱévarabhaś'art oni są ludźmi
obwiatyw -(y)eŝe ḱévarat'eŝe

Zwroty grzecznościowe

  • hezh - neutralny zwrot grzecznościowy, występujący również często w mowie potocznej. Używany do zwracania się do osób nieznajomych, zwłaszcza o podobnym lub niższym statusie do nas. Posiada także męską i żeńską formę (hezhi i hezha), odpowiada polskiemu pan/pani.
  • seod - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do osób zamożnych, nienależących jednak do arystokracji. Posiada męską i żeńską formę (seodi i seoda).
  • qenai - zwrot grzecznościowy używany zwłaszcza w stosunku do mędrców, kapłanów i uczonych, ludzi cieszących się estymą i uznaniem z uwagi na ich mądrość. Posiada jedynie formę neutralną.
  • ądzear - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do urzędników państwowych. Posiada męską i żeńską formę (ądzeari i ądzeara).
  • kshatrit - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do wojskowych. Dosłownie znaczy "dowódca" i w imperialnej armii używa się go wyłącznie w stosunku do przełożonych, jednak cywile używają tego sformułowania w stosunku do każdego wojskowego. Posiada formę męską i żeńską (kshatriti i kshatrita).
  • shārios - zwrot grzecznościowy używany ogólnie w stosunku do szlachty. Posiada zarówno formę męską i żeńską (shāriosi i shāriosa), dosłownie znaczy "oświecony".
  • perzisani - zwrot grzecznościowy używany w stosunku do przywódców Wielkich Rodów, najpotężniejszych z pośród arystokracji oraz członków rodziny królewskiej. Posiada jedynie formę neutralną. Dosłownie znaczy "płomienny".
  • hûras - określenie wielkiego szacunku, używane w oficjalnych dokumentach. Posiada męską i żeńską formę (hûrasi i hûrasa). Najprawdopodobniej pochodzi od słowa ahûrani - święty, boski.

Ciągi przymiotnikowe

Rzeczą powszechną w Wysokiej Mowie są ciągi przymiotnikowe, czyli zestawienie kilku przymiotników obok siebie w jednym ciągu. Zabieg ten używany jest przede wszystkim w celu grzecznościowym, aby podkreślić pozytywne cechy i walory rozmówcy. O ile w mowie potocznej obojętnym jest czy na początku stoi rzeczownik czy przymiotnik, o tyle w Wysokiej Mowie zawsze pierwszy jest przymiotnik. W ciągach przymiotniki oddziela się od siebie partykułą o.

Jeżeli obok siebie znajdują się przymiotniki o takim samym znaczeniu to wzmacniają się one wzajemnie. Na przykład dhiryani o amani fara (piękna i piękna kobieta) znaczy tyle co "bardzo piękna kobieta". Takie ciągi przymiotnikowe mogą mieć jednak znacznie więcej przymiotników, niekoniecznie będących synonimami, mogą być również w stopniu wyższym lub najwyższym czy zawierać odpowiedni prefiks. Układanie ciągów przymiotnikowych uznaje się za wielką sztukę, cenioną zarówno w literaturze i poezji jak i w mowie dworskiej.

Dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
(W wolnym tłumaczeniu: Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, jest najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)

Konstrukcje

OBWIATYW

Istnieje kilka konstrukcji i zwrotów charakterystycznych dla Wysokiej Mowy:

Zaprawdę, (...)

Konstrukcja ta służy mocnemu podkreśleniu i słuszności jakiejś rzeczy czy zdania. 

Aťeaji + odmiana czasownika + reszta zdania + skrót od "być"

Aťeaji ŝaw dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
(W wolnym tłumaczeniu: Zaprawdę, Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, jest najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)

Aby użyć tej konstrukcji w czasie przyszłym lub przeszłym należy zamienić formę odmiany "być" na odpowiedni czas.

Aťeaji ŝauri dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
(Zaprawdę, Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, była najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)

Aťeaji ŝewal dotara Cifrinah, bazdira éxań o dûsahwaretań Khshāyarqiyasaz, buridhiryaīn o buriamaīn'aŝ.
(Zaprawdę, Cifrinah, córka wielkiego i wszechwładnego Imperatora, będzie najpiękniejszą ze wszystkich kobiet.)

Ja, uniżony sługa

W przypadku zwracania się do osoby o wyższej pozycji społecznej, lub do osoby której chcemy okazać wielki szacunek, stosuje się często konstrukcje z użyciem słowa "bhazhid" (niewolnik) oraz zastosowaniu 3 os. liczby pojedynczej, zamiast pierwszej. Użycie "ja" oraz 1 os. uznane zostałoby za nie w dobrym tonie. Zwrot taki tłumaczy się jako "Ja, uniżony sługa, (...)" 

  bhazhid + czasownik w 3 os. liczby pojedynczej + reszta zdania

Bhazhid ŝaraem Adrashanīś Ahûrpuratra dotaras chevre.
(Ja, uniżony sługa, mam obowiązek eskortować Państwa do Złotej Świątyni.)


Innymi cechami charakterystycznymi dla Wysokiej Mowy jest powszechne stosowanie honoryfikacji oraz odpowiednich wzmacniających prefiksów.

Przykładowe teksty

Tekst
ajdyniriański (R̄agul) 		Tekst
ajdyniriański (łacinka) 		Tekst
polski
Nadejdzie świt.png Lilair sannāśťo

Afrahąm queśafrīdro ag aŝaegi iranonīdro
Hrid dāryono, lalair sannāśťo
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ
Eo anyoa kailino eńara rhāvani
Lilair sannāśťo

Zhizdaraz ṕarondīyą ag orse néva omani
Śaetrās arzanno, lilair sannāśťo
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ
Eo anyoa kailino eńara rhāvani
Lilair sannāśťo

Orse zaoghar zūrvano ag issani bądhiro
Pacvarqārtaro, lilair sannāśťo
Cir̄as essani'yuŝ ag frahimani sharwan'uŝ
Eo anyoa kailino eńara rhāvani
Lilair sannāśťo

Nadejdzie świt[8]

Cienie zapadły, a nadzieja odeszła
Zahartuj swe serce, świt nadejdzie
Noc jest długa, a ścieżka ciemna
Spójrz na niebo, pewnego dnia
Nadejdzie świt

Zgubiłeś pasterza, a jego dom jest daleko
Trzymaj się gwiazd, świt nadejdzie
Noc jest długa, a ścieżka ciemna
Spójrz na niebo, pewnego dnia
Nadejdzie świt

Chwyć swe ostrze i wznieś wysoko
Nie poddawaj się, świt nadejdzie
Noc jest długa, a ścieżka ciemna
Spójrz na niebo, pewnego dnia
Nadejdzie świt

SarnathRagul.png Shaurya a Bānaz Zarnaŝ

O Foxiyani Zarnaŝ!

Moh issanęri lakshaya nez xoniyôdaz ag chāfarayaz
Maedāmiyast sefraormainew quinaras kédar̄e
Fīn zoranęri, oan āksharam naghishi wedar̄e
Ťénas ťaor issanpurabīr saiyaz kallah saiyaz

Sil mijo lakshas an sūriya'yart

O Ṕārnūzhani Zarnaŝ!

Moh patvedjorio drąkhanaya hridcir̄asané anmeyôdabīr tarizhe
Āshayiné o lorhealané fea buriwerakshinani aibhad anyoayaz
Vestraquaraya ag ńaryahaya fea nāxridanęri o xônęri kaifrandaya
Annurion shaohadrané cąhwarabīr vyāshrāniosh cazhifyāmiyazhi

Sil ťaor eas an sūriya'yart

O Éxan Zarnaŝ!

Moh buriméjanęri isūrnévāya o rozhnévāya adrashaz
Issanęri ahûrpuraya, bali qenesse ahûrań vishatrios
Annuweŝaryianęri ąnārpuraya ag zoranęri faelliniya
Andoh ormai adhuń vaedjoraz Kadaŝ eshen zīmrhāz

Eo ńaor̄né annurakshinshāras creriranonīsht kûranas
Khshaparīsht, khshadrābīr frahimnew abyās azrāz āsenaŝio
Firya ṕutrāz o attaraz chisarnīs anyoaxa pūvwariosh vebraymio
Eo canenaz jagario khahtībun edae rhamyanew māhwābharas

Akhé an ťaor sūriya'yart
Akhé djaira źafrin ťaor anûsh patarimāśťo
Quaran bali awestaraz aeryāvwa ghaśratio
Rahetea chal haryamaz dharćanew avacanas

O Cazhifyani Zarnaŝ!

Ilya dwiźyat urūshulvā myą kholineviyepi
Sefraormain carjazqen aeriyąm annurios
Ag sūriyazét, zir̄ warzon cazhifyani rozhi Nargivos
Ag sūriyazét, zir̄ warzon deruni jaehami Zaoghalar

Chaefaraz parisene patnaghishi ptoān māhwayāsht -
Cazhifyani rozhi, Dhrāyaxa khizvos Nambhatatra ahwaretīdri
Vakhios, girdan kallah ćarshaiń o daurań wilaraz atharaiwīdri
Khahtībun aréxań ćarshanaz ptoān déśat zédurūshanāsht

Deruni jaehami, panûvar khshyavąmań hwadāmiyazhi
Andiw variśdāmi vewispatire fargaranęri raeŝayāshra ṕar̄īdro
Eo dāgyūnusa ghis issanpuraz dzyą rhaŝeshesse źoerorzīdri
En tarhon jakerśani doh ḱaoreseshān cvarvejakerśane

O Dhiryani Zarnaŝ!

Agīman issanęri o zoranęri lakshaya, buriméjanęri isūrnévāya o rozhnévāya
Issanęri ahûrpuraya, drąkhan ag ńaryahaya, annuweŝaryianęri ąnārpuraya
Shaohadranęri cąhwaraya, zoranęri faelliniya, zīmrhāya adhuń Kadaŝ vaedjoraz
Khshaparīsht eo buridhregvashanew khshadrābīr frahimnew abyās azrāz

Akhé an ťaor sūriya'yart ag djaira źafrin patashi

Fea erim quananazhi jaehami Taranićus carjazqenīdri
Girdan carjazqen edzor caneneť ki gārwilaraz atr̄agulīdri
Ilya dwiźyat urūshuwan, dwiźyat urūshuwan feanaz, tarvąrīsht
Ag payū ormai ŝur̄anaya o revanaya, śafrio ākhmataya qandrīsht

Buridhregvashanęri khshadrāya frahimnew abyās azrāz
Agīman khshaparīdro foxiyani bān hridcir̄asanew drąkhanas

Ki Zarnaŝ Wiyakar sannīdro

Pieśń o Mieście Sarnath

O, Wspaniałe Sarnath!

Twe mury z andezytu i granitu tak wysokie
Rzeźbione kunsztem pradawnych mistrzów
Tak szerokie, że dwa rydwany jechać mogły
Po ich szczytach jeden obok drugiego

Lecz Twych murów już nie ma

O, Wystawne Sarnath!

Twe niezliczone ulice onyksowymi płytami brukowane
Czarnymi niczym bezgwiezdna strona nieba
Skrzyżowania i place niczym górskie doliny
Pełne pysznych posągów zapomnianej chwały

Lecz ich także już nie ma

O, Wielkie Sarnath!

Twe ogromne pałace okraszone złotem
Wysokie świątynie, ku chwale bogów postawione
Przeszklone ogrody i otwarte kramy targowe
Będące nigdyś klejnotem całej krainy Kadath

Rozmyły się w jasnych promieniach księżyców w pełni
Zniknęły pochłonięte przez mroczne odmęty ciemnych wód jeziora
Pogrzebane pod popiołem spadającym z nieba
W swych ostatnich godzinach skąpane we krwi

I już ich nie ma
I nigdy więcej ich nie ujrzy oko
Stracone na zawsze dla świata
Żyjące jeno w pamięci kolejnych pokoleń

O, Potężne Sarnath!

Po tysiącu latach twej chwały
Przepowiednia została spełniona
I nikt, nawet potężny król Nargisâveth
I nikt, nawet sędziwy kapłan Zo-Kalar

Odwrócić kolei zdarzeń nie mogli
Potężny król, władający od Morza po sam skraj Pustyni
Zabity, siedząc przy biesiadnym stole
Podczas największej uczty tych dziesięciu wieków

Sędziwy kapłan, strażnik zakazanej wiedzy
Któremu mądrość kazała zignorowac straszliwe ostrzeżenia
W trwodze obserwował koniec ze szczytu swej wieży
By w końcu samemu skończyć swe cierpienia

O, Piękne Sarnath!

I tak wysokie i szerokie mury, ogromne pałace
Wysokie świątynie, ulice i place, przeszklone ogrody
Wspaniałe posągi i otwarte kramy, klejnoty całej krainy Kadath
Zniknęły w mrocznych odmętach ciemnych wód jeziora

I już ich nie ma i nigdy więcej nie będzie

Jako przewidział przed śmiercią kapłan Taranikh
Proroctwo krwią swą wypisując na ołtarzu
Po tysiącu latach, tysiącu latach splendoru, zbudziły się
A z nich dawne demony, upadli wrogowie zstąpili

Mroczne odmęty ciemnych wód jeziora
Tako też wspaniałe miasto onyksowych ulic przestało istnieć

Przyszła na Sarnath Zagłada

Artykuł Pierwszy.png Ekhraso Dhama

Ḱévaraur̄ īranôro o nazhanôro eo allanonatti bhāvāmiyis akhé arṕasaḱe gecvarńakterą. Ta avriťimi akhé cadhiri dzalion'art akhé ęri wessar̄n eo pārhusayast dirzeāmiyi khamane ŝarwī.

Pierwszy Artykuł [9]

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Owca i konie.png Kądas ag dheźvāya

Ki śatisit kądas, andos khmanāz padaroda, dheźvabhaś varimīdro. Ekhraso īhaoni zhord atwenīdro, lāwaso éxan armicar atghivīdro, ą azhûno rhāvani taze atzharīdro. Kądas dheźvayaus veťarīdro: "Hrid xān viḱaeto, datra garimear, zan taze dheźvabhaś sene ṕar̄to". Dheźvāya veḱaťarīsht: "Kądas farzo, hridiya pyar viḱaerą, datra garimezi fea taze, rasheqar, emnod khmana gaŝulto elqai zaytaratra. Akhé mę khmanāz an padaraem." Datra han vefarzīssi, anmereśi velannīssi.

Owca i konie

Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie; jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: „Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom”. Konie odpowiedziały: „Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny”. Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę.

Król i bóg.png Rozhi ag dévan

Ormai rozhi ŝagri. Źa saobazdiryani ŝagri. Haīr darād ṕesavi. Jaehamaz yo veḱellīdri: "Mę veseno, en haīr xān cvarńaktīdri!". Jaeham rozhtari veťarīdro: "Mę Verunostari odanno!". Rozhi Verunostari vesannīdri, en źve odanne. "O, Pęrędiqiyas Verunosqiyas, xān farhadano!". Dévan Verunos anyoaxa veqandrīdri. "Zantra xao cuvrad?". "Haīrazi cafirya!". "Aťeaji yo zan ŝemal!" caramani Verunos veťarīdri. Kélan rozhazi haīrazi veńaktīssi.

Król i bóg

Był sobie król. Był bezdzietny. Chciał mieć syna. Poprosił kapłana: „spraw, by urodził mi się syn!”. Kapłan powiedział do króla: „módl się do boga Werunosa”. Król podszedł do boga Werunosa, by pomodlić się do niego. „Usłysz mnie, ojcze Werunosie!”. Bóg Werunos zstąpił z nieba. „Czego chcesz ode mnie?”. „Chcę mieć syna”. „Niech więc się stanie”, powiedział promienny bóg Werunos. Żona króla urodziła syna.

Pan Lusterko.png Shauryen a Hezhati Toweŝriwilarat

Tovaur̄ ćatrani daraem ą cabhar ąnārani
Ŝur̄an o fargar, īse djaichar xiryani

Emnal āvwerabīr eo ądzearāmiyi senāśťi
Adrash o zuvwar o taiŝvahabīr dzalāśťi

Sil datrat eḱasannāśťi ťénas ôdimasabam
Dīshar djaichar veberahāśťo, qesīndorabam

Mān dairaishāśťi, tazaw khārstya aŝulāśťi foxiyani
Daen vesad ḱaores o qonevi kshidzalāśťi fargarani

Piosenka o Panu Lusterko[10]

Liczko ma gładkie i mowę kwiecistą,
czarci ten pomiot z naturą nieczystą.

Życzenia twe spełni zawsze z ochotą,
da ci brylanty i srebro i złoto.

Lecz kiedy przyjdzie odebrać swe długi,
skończą się śmiechy, serdeczność przysługi.

W pęta cię, weźmie, zabierze bogactwo,
byś cierpiał katusze aż gwiazdy zgasną

Nazgul.png Paochrāhaiyezi Vehwozharind

Paochrāhaiyezi pęrędi Vehwozharind
Ûranaimio tarhon frahimāmiyazhi
Bali pyas elqai cazhifyāmi aŝulezi
Kailino! Eńara ṕi Jyotirati'yūh
Ahwatarabhaśi Vesadań Rahetan'ūh

Wyrzekamy się Stwórcy[11]

Wyrzekamy się naszego Stwórcy
Rozszczepieni pośród ciemności
Bierzemy dla siebie potęgę i chwałę
Patrzcie! Jesteśmy Dziewięcioma
Panami Wiecznego Życia

Przypisy

  1. ↑ Zainspirowane i wzorowane na alfabecie awestyjskim: https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet_awestyjski
  2. ↑ Około 1900 lat ziemskich temu
  3. ↑ Około 1700 lat ziemskich temu
  4. ↑ podobne do greckiego erastes
  5. ↑ podobne do greckiego eromenos
  6. ↑ podobnie do prefiksu arcy-
  7. ↑ analogicznie do angielskiego self-made
  8. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=qq8ZcIfLDUo
  9. ↑ Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
  10. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=J6KBfl7BhTI
  11. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=2DFYvwn_xLM&t=112s
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_ajdyniriański&oldid=52635”