Język ajdyniriański

Język ajdyniriański (ajd. cabhar aydīniru [ʦäbʱäɾ äjdɨɲiɾu] lub Aydīnôhirya [äjdɨno̞xiɾjä]) — język stworzony przez Borlacha, jako jego pierwszy konlang. Mimo, że a propri, zainspirowany został wieloma prawdziwymi językami, głównie starożytnymi indo-irańskimi (sanskryt, awestyjski, staro-perski), językami kaukaskimi (gruziński, czeczeński), łaciną, ormiańskim i kilkoma indiańskimi.

W świecie Kyonu jest językiem urzędowym Wielkiego Imperium Ajdyniriańskiego i świętym językiem Daedżanizmu. Od języków okolicznych ludów wyróżnia go przede wszystkim rozbudowana fleksja, spora liczba przypadków i podział 1 osoby liczby mnogiej na "my" inkluzywne, ekskluzywne i podwójne. Wywodzi się z wymarłego języka ayńadhańskiego.

Dźwięki

Język ajdyniriański posiada bogaty zestaw spółgłosek i samogłosek, w tym 3 spółgłoski ejektywne.

Samogłoski

Zapis	IPA
a	/ä/
ā	/a:/
ą	/ɔ̃/
e	/ɛ/ (/e/)
é	/ɛɪ/
ę	/ɛ̃/
i	/i/
y	/j/
o	/o/ (/ɔ/)
ô	/o̞/ (/ɶ/)
u	/u/ (/ʊ/)
ū	/u:/
û	/ʉ/

Spółgłoski

Zapis	IPA
b	/b/
bh	/bʱ/
ch	/ʧ/
c	/ʦ/
ć	/t͡ɕ/
d	/d̪/
dh	/d̪ʱ/
f	/f/
g	/g/
gh	/gʱ/
h	/x/
hw	/xʷ/
kh	/χ/
ī	/ɨ/ (/ɨ̞/)
q	/q/
k	/k/
ḱ	/kʼ/
l	/l/
m	/m/
n	/n/
ń	/ɲ/
p	/p/
ṕ	/pʼ/
r	/ɾ/
r̄	/r/ (/ʀ/)
rh	/ʁ/
s	/s/
ś	/ɕ/
sh	/ʃ/ (/ʂ/)
ŝ	/ɬ/
t	/t/
ť	/tʼ/
v	/v/ (/ʋ/)
z	/z/
zh	/ʐ/
ź	/ʑ/
j	/dʒ/
dj	/d͡ʑ/
dz	/d͡z/
w	/w/
x	/ks/

Często występują również dźwięki /gʷ/ i /kʷ/.

Pismo

R̄agul

Ajdyniriański zapisywany jest pismem alfabetycznym, który jest mocno zmodyfikowanym alfabetem awestyjskim. Jego nazwa to r̄agul, co znaczy po prostu pismo. R̄agul składa się z 58 znaków, w tym 13 samogłosek, 41 spółgłosek i 4 znaków interpunkcyjnych. Zazwyczaj jeden znak odpowiada jednemu dźwiękowi. Niektóre litery mogą być wymawiane inaczej w standardowym języku (używanym na rdzennych ziemiach Ajdyniriańczyków) i inaczej w jednym z kilku dialektów regionalnych. W r̄agulu czyta i piszę się od lewej do prawej, nie ma również rozróżnienia między małymi i wielkimi literami.

Nie da się jednoznacznie stwierdzić gdzie powstał ten rodzaj pisma, lecz najstarsze znane inskrypcje zapisane za pomocą r̄agulu (w staro-ajdyniriańskim) pochodzą sprzed ponad 3.500 lat ziemskich, i są inskrypcjami koronacyjnymi kilku pierwszych władców Djyazhoaru. Prawdopodobnie jednak jego historia jest znacznie starsza, może bowiem pochodzić z mitycznej praojczyzny Ajdyniriańczyków, Ayńadhanaz Vaedjorxa, znajdującej się najprawdopodobniej w wysokogórskich, zachodnich rubieżach dzisiejszego Państwa Oleskiego.

Napis po prawej: Éxan Khshāyarvan Aydīniru. Hwadāmi, varīśdāmi ag dzaraman - Wielkie Imperium Ajdyniriańskie. Wiedza, siła i zwycięstwo.

Ortografia

Istnieje kilka podstawowych zasad odnośnie zapisu i wymowy znaków.
- /ɲ/ można zapisać również jako ni, zwłaszcza na końcu słowa
- q wymawia się jako /q/, lecz qu odpowiada /kʷ/
- gw odpowiada /gʷ/, tak samo jak hw to /xʷ/ (mimo, że nie posiada oddzielnego znaku w r̄agulu
- zapis si, ci i zi to zmiękczone s, c i z
- śi, ći i źi to z kolei długie ś, ć i ź

Gramatyka

Ajdyniriański jest językiem wysoce fleksyjnym, czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy i tryby. Podstawowym szykiem zdania jest SOV, ale bez problemu można używać także szyku dowolnego. Występują również różnego rodzaju zrostki. Co ciekawe, w ajdyniriańskim występuje obwiatyw.

Osoby i odmiana czasowników przez osoby

Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie doń odpowiedniej końcówki. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -e.

osoba	końcówka	mifne - jeść	rahete - żyć*	shéwe - kochać
ja - xé	-ar	mifnear - jem	rahetear - żyję	shéwear - kocham
ty - mę	-yt	mifneyt - jesz	raheteyt - żyjesz	shéweyt - kochasz
on - źa	-ti	mifnti - on je	raheti - on żyje	shéwti - on kocha
ona - rha	-ta	mifnta - ona je	raheta - ona żyje	shéwta - ona kocha
ono - qa	-to	mifnto - ono je	raheto - ono żyje	shéwto - ono kocha
my (inkluzywne) - ṕef	-z	mifnez - my(1) jemy	rahetez - my(1) żyjemy	shéwez - my(1) kochamy
my (podwójne) - ṕur	-ź	mifneź - my(2) jemy	raheteź - my(2) żyjemy	shéweź - my(2) kochamy
my (ekskluzywne) - ṕi	-zi	mifnezi - my(3) jemy	rahetezi - my(3) żyjemy	shéwezi - my(3) kochamy
wy - yôk	-el	mifnel - jecie	rahetel - żyjecie	shéwel - kochacie
oni - ta	-rą	mifnerą - jedzą	raheterą - żyją	shéwerą - kochają
obwiatyw	-aite	mifnaite	rahetaite	shéwaite

• gdy w czasowniku regularnym przed końcowym e stoi t, ť, d lub dh, zwyczajnie opuszcza się dodanie kolejnego t i dodaje samo i, a lub o

Występują również czasowniki nieregularne. Jest ich 9 - być, mieć, móc, umieć/potrafić, chcieć, myśleć, znać, musieć, mieć powinność. Z tych 9, 3 odmieniają się bez żadnej jasno widocznej reguły (czasowniki być, chcieć, musieć), pozostałe 5 natomiast odmienia się podobnie do czasowników regularnych, poprzez dodanie odpowiednich końcówek, a także skrócenie słowa.
- dla wszystkich osób oprócz 'ta', 'yôk' i obwiatywu nowa forma powstaje poprzez zachowanie 3 pierwszych liter bezokolicznika i dodaniu do tego odpowiedniej końcówki
- dla obwiatywu zachowuje się 2 pierwsze litery i dodaje odpowiednią końcówkę
- dla 'ta' zostawia się jedynie 3-4 pierwsze litery, nie dodając niczego
- dla 'yôk' zostawia się 2 pierwsze litery i dodaje końcówkę

osoba	końcówka	darād - mieć	nagham - móc	sąrhal - umieć/potrafić	avriťim - myśleć	gāchana - znać	ŝarwīshi - mieć powinność
xé	-āyn	darāyn	naghāyn	sąrhāyn	avrāyn	gāchāyn	ŝarāyn
mę	-ūn	darūn	naghūn	sąrhūn	avrūn	gāchūn	ŝarūn
źa/rha/qa	-aem	daraem	naghaem	sąrhaem	avraem	gāchaem	ŝaraem
ṕef/ṕur/ṕi	-sur	darsur	naghsur	sąrhsur	avrsur	gāchsur	ŝarsur
yôk	-(h)rish	dahrish	nahrish	sąrish	avrish	gāchrish	ŝarhrish*
ta	-	dar	nagh	sąrha	avri	gācha	ŝarwī
obwiatyw	-rā	darā	narā	sąrā	avrā	gārā	ŝarā

• /ɾ/ zamieniło się w /ʁ/ (r --> rh)

osoba	nezyu - być	caiva - chcieć	ḱalshu - musieć
xé	nazyin - jestem	cuvrad - chcę	ḱaishi - muszę
mę	newef - jesteś	cafirya - chcesz	ḱazhis - musisz
źa	ŝog - on jest	ṕrah - on chce	ekré - on musi
rha	ŝaw - ona jest	ṕray - ona chce	ekya - ona musi
qa	ŝum - ono jest	ṕrid - ono chce	ekās - ono musi
ṕef	djva - my(1) jesteśmy	dzar - my(1) chcemy	bhaha - my(1) musimy
ṕur	djri - my(2) jesteśmy	dzôr - my(2) chcemy	bhena - my(2) musimy
ṕi	djhu - my(3) jesteśmy	dzae - my(3) chcemy	bhiza - my(3) musimy
yôk	izil - jesteście	dhaźa - chcecie	xanę - musicie
ta	shart - są	mexa - chcą	tas - muszą
obwiatyw	ŝape	ṕwene	egīne

Jedyne zależności jakie tu występują to podzielenie odmian słowa na pewne grupy. Podobne do siebie są formy dla bezokolicznika, xé i mę; dla 3 osoby liczby pojedynczej i obwiatywu; i dla rodzai my. Formy dla yôk i ta różnia się od wszystkich innych.

Rodzaj i liczba rzeczownika

Język ajdyniriański posiada 3 liczby - liczbę pojedynczą, podwójną i mnogą. Dodatkowo, rzeczowniki w podstawowej formie są zawsze 'nijakie' lub 'neutralne', nie określają bowiem płci. Wskazują jedynie na fakt istnienia przedmiotu, a płeć jest nieznana lub nieistotna. W przypadku rzeczowników nieożywionych nie stanowi to problemu, jednak w przypadku rzeczowników ożywionych można dodać do słowa końcówkę wskazującą na płeć (męska lub żeńska). Końcówki są inne w zależności od liczby i przypadku. W mianowniku wygląda to tak:

Liczba pojedyncza	Liczba podwójna	Liczba mnoga
ńarmad (orzeł)	ńarmadnam (dwa orły)*	ńarmadaya (orły)*
ńarmadi (samiec orła)	ńarmadanę (dwa samce orła)	ńarmadaysi (samce orłów)
ńarmada (samica orła)	ńarmadaną (dwie samice orła)	ńarmadaysa (samice orłów)

• również gdy jest to samiec i samica
• również gdy jest to grupa mieszana

Końcówki to jak widać
dla formy neutralnej liczby pojedynczej: -
dla formy męskiej liczby pojedynczej: -i
dla formy żeńskiej liczby pojedynczej: -a
dla formy neutralnej liczby podwójnej: -nam
dla formy męskiej liczby podwójnej: -anę
dla formy żeńskiej liczby podwójnej: -aną
dla formy neutralnej liczby mnogiej: -aya
dla formy męskiej liczby mnogiej: -aysi
dla formy żeńskiej liczby mnogiej: -aysa

Przymiotniki

Przymiotniki charakteryzują się tym, iż wszystkie (z nielicznymi wyjątkami) zakończone są końcówką -ni. Aby utworzyć przymiotnik od rzeczownika w zazwyczaj dodaje się właśnie -ni, -ani lub samo -i. Wyjątkiem są tutaj głównie rzeczowniki oznaczające idee i abstrakcyjne pojęcia (mądrość, zwycięstwo, władza).
shār (światło) --> shārani (świetlisty, świetlany)
dhrāya (morze) --> dhrāyani (morski)
ezjon (wschód) --> ezjoni (wschodni)

Przypadki

W ajdyniriańskim występuje 6 przypadków.

	Przypadek	Pytanie
I.	Mianownik	kto?, co? / zé?, zan?
II.	Dopełniacz	kogo?, czego? / zétri?, zantra?
III.	Celownik	komu?, czemu? / zhe?, zhin? *
IV.	Biernik	kogo?, co? / ize?, iza?
V.	Ablatyw	skąd?, od kogo?, od czego? / aḱao?, aḱās?, aḱāsh?
VI.	Allatyw	dokąd?, do kogo?, do czego? / ḱato?, ḱās?, ḱāsh?

• celownik może również spełniać rolę narzędnika i miejscownika, więc odpowiada też na dodatkowe pytania:

- z kim?, z czym? (eźe?, eźan?)
- o kim?, o czym? (aźe? aźan?)