Język aloborgeński

Język aloborgeński ????
Sposoby zapisu:	Łacińskie
Typologia:	Fleksyjny SVO
Faktycznie
Utworzenie:	Henryk Pruthenia w 2018
W Adnacie
Używany w :	brak
Klasyfikacja:	j. indoeuropejskie j. celtyckie j. aloborgeński
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język aloborgeński, też alloborgeński, czy po prostu borgeński - jeden z języków używanych w Adnacie.

Dźwięki

Samogłoski

• i iː u uː (í ú)
• eː (é)
• ɛ ə ɔ (e y o)
• a ɑː (a á)

Dyftongi

Vok.	a	e	o	i	u	y
-e	ae æ~æi̯~ɛː~aɨ̯~ai̯		oe œ~ɔɨ̯~ɔi		ue ʊ̯ɛ~œː~ʊ̯œ	ye i̯ɛ~ɜː~ɨ̯ɛ
-i	ai æi̯~ɛi̯~ai̯	ei eː~ei̯~ɛi̯	oi* œi̯~ɛi̯~ɔi̯		ui* ~ɛi̯~ui̯~œi̯
-y	ay ai̯~aʊ̯~ɛʊ̯~aɨ̯		oy* œɨ̯~œʊ̯~ɜɨ̯~ɜʊ̯~ɔʊ̯~ɔɨ̯		uy* œɨ̯~œʊ̯~ɨː~uɨ̯~œɨ̯
-a		ea i̯a~ɛa~æː~ɨ̯a

Wartości dźwiękowe dyftongów poddawane są wielkim wahaniom. W stylu wysokim używa się ostatniego podanego wariantu wymowy. ¹Oznaczone samogłoski występują stosunkowo rzadko.

Spółgłoski

• m n ɲ (m n gn)
• mː nː (mm nn)
• p b t d k g (p b t d c g)
• θ ð s ʃ χ h (th dd s~c sh ch h)
• w l r j ɬ ʎ (w l r y~i ll gl)

Zmiany fonetyczne

• e > y _{r, l, n, m, s, χ, φ}
• o > y _NC, _RC
• i-przegłos {i, j}
  • e > ei
  • o, u > uy
  • ū, ou > ue
  • oi, au > ui
• _R, _N
  • ai, oi > ye
  • a > ay
  • ū > oy
  • au > ae
• _CV̄, _CV
  • ā > ae
  • a > e, ei
  • e > e, ay
  • ī > i, ai
  • ei > ea
• ūCV̄ > uCV̄
• _S, _SC
  • a > ae
  • ā > ai
  • ū > oy
  • au > oe
• _C¹C¹
  • a > ay
  • ā > á
  • ū > ue
• _NC, _RC
  • ā > ay
  • i > a
• _R, _RC, _RV
  • ī > ye
  • u > e
• āNC, āRC > ay
• āNV, āRV > ae
• _C# (w zamkniętej)
  • ī > ai
  • ū > ue
• -_ (w wygłosie)
  • a, ā, u, ū, ai > -e
  • e, i > -∅
  • o > -a
  • ī, ei, ea > -i
  • oi, au, ou > ye
• ou > oe
• au > ay
• nd, mb > nn, mm
• m, n > b, d _R
• -φl- > ɬ
• φ_, p_ > b_ {l, r, n, m}
• t_, s_ > d_ {l, r, n, m}
• b, d, g > β, ð, ɣ (V_V, R_, _R)
• p, t, k > b, d, g (V_V, _{r, l, n, m}, {l, n, m}_)
• t, k > θ, χ (R_)
• sφr > θr
• b > β (za wyjątkiem _R, _N)
• sw > gw
• χsV > ksV
• χsC > χC
• ks > χ
• kʷ, gʷ, kw, gw > p, b
• w- > gw
• sφ > ss
• φsC > χC
• φs > ss
• sk- > ʃ
• sk > k
• sj, si- > ʃ
• Vrw > Vrχw > Vrχ
• -j- > -ð-
• -m- > -β-
• βn > m
• mm, nm, mn > m
• rm, lm > mm
• s- > h-
• -s- > -h-
• χt > θ
• tt, kk > θ, χ
• ɣj > j
• VtsV > VχsV
• l- > ɬ-
• sl- > l-
• -w- > -∅-
• β > w
• kt > χt
• VCi, VCe, VCu > V:C
• VɣC, VwC > Vɨ̯C/V:C [Ve]
• Vɣ > V:
• ɣ > ∅/χ
• VgR, VkR > VχR
• kn, nk, gn, ng, nj > ɲ
• kl, gl, lg, lk. lj > ʎ
• ll > ɬ
• gd > d
• VːV̯ > VV̯
• VCC > V:C
• CC > C
• VφC > V:C
• φ > ∅
• -s > -∅/-χ (rzadko, po tV-, dV-)
• -st > -s (+wzdłużenie, ale w pierwszej sylabie!)
• ō > ā
• ȳ > ue
• wstawne <e> w trudnych zbitkach
• KOŃCÓWKI ODPADAJĄ

Gramatyka

Zaimek

Zaimki, inaczej niż inne części mowy, posiadają szczątkową odmianę deklinacyjną. Rozróżnia się formę mianownika oraz biernika (który też pełni funkcję preopozycjonału i celownika).

Zaimek osobowy

Zaimki osobowe

Cas.	Sg.		Pl.
	1.	2.	1.	2.
Nom.	mí	tú	ddai(ch)	gwai(ch)
	’ye	’yd	’yn	’ych
	’w	’d	’dyn	’wych
Acc.	me	te	ne	gwe
Poss.	mon	ton	ddain	gwain

Zaimki drugiej i trzeciej osoby występują w dwóch formach:

• pełnej - używanej dla emfazy, podkreślenia;
• skróconej - używanej po czasowniku, posiadający dwie formy, w zależności od tego, czy czasownik kończy się samogłoską czy spółgłoską.

Trzecia osoba

Cas.	m	f	n	Pl.
Nom.	hys	shá	hyd	ay	ai
	'ys	’ysh	’y	’a
	’s	’sh	’d	’i
Acc.	hyn	hain	hyd	ayn
Num.	heh’
Poss.	hon	hain	hydon	aynon

W trzeciej osobie liczby mnogiej rozróżnia się dwie formy:

• ay - forma podstawowa; używana, gdy następne słowo rozpoczyna się od spółgłoski;
• ai - używana, gdy następne słowo rozpoczyna się od samogłoski.

Forma numeryczna dla wszystkich form to he (gdy następny wyraz rozpoczyna się od spółgłoski) lub h’, gdy następujące (lub poprzedzające) słowo rozpoczyna się od samogłoski.
Istnieją też ściągnięte formy zaimków trzeciej osoby, są one jednak stosunkowo rzadko używane, w przeciwieństwie do zaimków osoby pierwszej i drugiej.

Zaimek wskazujący

Zaimek wskazujący ten, ta, to

Cas.	m	f	n	Pl.
Nom.	mys	má	myd	moe
				moi
Acc.	myn	mayn		moen
Num.	me m’

Zaimek wskazujący tamten, tamta, tamto

Cas.	m	f	n	PL
Nom.	han	hene	haned	hanye
Acc.	hanym	henayn
Num.	hane han’

Zaimek han jest współcześnie uważany za archaiczny. Dużo częściej używana jest analityczna konstrukcja z mys oraz odpowiednim zaimkiem wskazującym miejsca (które zazwyczaj ulegają skróceniu):

• umayn tutaj, np. mys mayp’ay "ten syn", moe maypoy’may "ci synowie";
• ayne tam, np. mys mayp’e "tamten syn", moe maypoy’ne "tamci synowie".

Rzeczownik

W języku aloborgeńskim dawny system deklinacyjny uległ całkowitej przebudowie. Głównym przyczynkiem ku temu było przejście wszystkich rzeczowników nieoznaczających ludzi (z małymi wyjątkami, np. zjawisk atmosferycznych oraz nazw określających miejsca, też niektórych sufiksów) do rodzaju nijakiego. Zatarła się też całkowicie odmiana przez przypadki

Tablica deklinacyjna

Cas.		m			f		n								m, f, n
		Ia		Ib	II		IIIa				IIIb		IIIc	IIId	IV
		o-m	u-m	ā-m	ā-f	i-f	o-m	o-n	u-m	u-n	i-f	i-n	ā-f	ā-f	C-m	C-m	C-f	C-n	R-m	R-f
Sg	Nom.	∅	u	ai	e	i	∅	yn	u	e	i	↓	e	e	∅	∅	e	∅	yer	yer
	Voc.	↓	e	↓	↓	↓	↓	↓	e	e	↓	↓	↓	↓	↓↓	C↓↓	e	∅	yer	yer
Pl		oy	oy	ai	ai	í	ye	e	oy	we	í	ie	ai	e	y	Cy	Cy	y	yry	yry
Num.		ye	ye	e	e	i	ye	ye	ye	ye	i	i	e	e	↓↓	C	C	∅	yr	yr

Rodzajnik

W j. aloborgeńskim występuje jedynie rodzajnik określony. Tak jak zaimki, posiada on szczątkową odmianę przez przypadki.

Rodzajnik określony

Cas.	m	f	n	Pl.
Nom.	ys s’	shí sh’	yd d’	eis s’
Acc.	yn n’	hain n’		yns n’
Num.	he h’

Przymiotnik

Przymiotnik zachował szczątkową odmianę przez przypadki, a także odmianę rodzajową. Przymiotniki (jak i inne przydawki) stoją po opisywanym rzeczowniku.

Deklinacja toech cichy

Cas.	m	f	n	Pl.
Nom.	toech	toeche	toechyn	toeche
Acc.	toechyn			toechyns
Num.	toeche

Przysłówek

Przysłówek, o ile nie posiada niezależnej formy, tworzony jest za pomocą konstrukcji przymiotnik + ’yn, np.:

• toech cichy > toech’n cicho
• ad szybki > ad’yn szybko

Liczebnik

Część liczebników w j. aloborgeńskim odmienia się przez rodzaje. Dodatkowo łączą się one z specjalną formą rzeczownika.

Liczebniki

Licz.	m	f, n	Ord.
1	gwen	gwene	cyntus
2	ddoi	dday	aygl
3	thraich	thrichry	thrait
4	pedwayr	pedwre	pedwayreidos
5	pym	pyme	pymeidos
6	gwych		gwycht
7	hyth		hythyweid
8	othe		othyweid
9	new		naeweid
10	deig		deigyweid
11	gwen peddayn	gwene peddayn	gwen peddweid
12	ddoi peddayn	dday peddayn	ddoi peddweid
13	thraich peddayn	thrichry peddayn	thraich peddweid
14	pedwayr peddayn	pedwre peddayn	pedwayr peddweid
15	pym peddayn	pyme peddayn	pym peddweid
16	gwych peddayn		gwych peddweid
17	hyth peddayn		hyth peddweid
18	heboddwyn		heboddweid
19	hebwyn		hebwyweid
20	gwigayn		gwigaynweid
21-39	gwen pi gwigayn		gwen pi gwigaynweid
40	dduigayn		dduigaynweid
41-59	gwen peddayn pi dduigayn		gwen peddayn pi dduigaynweid
60	thraigayn		thraigaynweid
61-79	hebwyn pi thraigayn		hebwyn pi thraigaynweid
80	pydwigayn		pydwigaynweid
81-97	deig pi pydwigayn		deig pi pydwigaynweid
98	ddoidugayna		ddoidugaynweid
99	gwedugayna		gwedugaynweid
100	caynyn		caynweid
200	cayned		cayndeweid
300	thraich caynai		thraich caynaiweid
400	pedwayr caynai		pedwayr caynaiweid
500	pym caynai		pym caynaiweid
600	gwych caynai		gwych caynaiweid
700	hyth caynai		hyth caynaiweid
800	othe caynai		othe caynaiweid
900	new caynai		new caynaiweid
1000	awr		awrweid
1000000	gwerlain		gwerlainweid

Liczebniki 11-18 tworzone są za pomocą cząstki peddayn wywodzącej się z PC. *kʷe dekam.
Liczebniki 18-19 tworzone są poprzez niedoliczenie do dwudziestki, to jest pochodzą z złożeń bez jednego i bez dwóch.
Liczebniki 20-97 liczone są w systemie dwudziestkowym, przy czym liczby 1-19 stoją przed "dziesiątką", np:

• gwigayn - 20 - 20
• gwen pi gwigayn - 21 - 1+20
• dduigayn - 40 - 2x20
• gwen peddayn pi dduigayn - 51 - 1+10 + 2x20
• thraigayn - 600 - 3x20
• hebwyn pi thraigayn - 79 - 19 + 3x20
• pydwigayn - 80 - 4x20
• deig pi pydwigayn - 90 - 10 + 4x20

Liczebniki 98-99 tworzone są poprzez doczytanie do setki, to jest pochodzą z złożeń jeden do stu i dwa do stu.
Forma cayned "200" pochodzi od dawnej formy *caynde, będącej liczbą podwójną liczebnika caynyn "100".
Liczebniki 300-900 są złożeniami liczebników głównych i formy caynai, będącą liczbą mnogą od liczebnika caynyn.
Liczebnik awr "1000" pochodzi od praceltyckiego *abro-, znaczącego "bardzo, dużo". Liczebnik gwerlain "1 000 000" pochodzi od praceltyckiego złożenia *worlīno-, czyli "wielka liczba, mrowie".

Przyimek

W języku aloborgeńśkim przyimki łączą się z szczątkową formą biernika. Oddzielną kategorią przyimków są przyimki, które mogą oznaczać ruch, jak i położenie statyczne.

Przyimki statyczno-ruchowe

Przyimki statyczno-ruchowe posiadają dwie formy:

• ruchu - tworzoną za pomocą samego przyimka stojącego przed rzeczownikiem;
• położenia - tworzony za pomocą konstrukcji cyrkumfleksowej przyimek + grupa imienna + yn (’n).

Np. yn awe do rzeki vs. yn awe’n w rzece.
Do tej grupy należą następujące przyimki:

• yn – w, do
• ayr - przed
• oll - za
• as - pod
• yg - na
• oex - nad
• gwyr - ponad

Przyimki proste

Ta grupa przyimków zachowuje się podobnie jak w j. polskim. Do tej grupy należą następujące przyimki:

• heb - bez + GEN
• ych - z + GEN (ruch), od + GEN (ruch), GEN
• tu - do + GEN (ruch)
• o - z + GEN (materiał)
• cyn - z + INS
• add - do + GEN (ruch, czas), dla + GEN, DAT
• aw - od + GEN (ruch, czas)
• dí - z + GEN (pochodzenie)
• yth - oprócz + GEN
• sawayl - jak + NOM
• grid - przeciwko + DAT
• wédd - za życia + GEN, w trakcie + GEN
• dré - przez + ACC (ruch)
• grid - przy + LOC
• rág - przed + INS (czas)
• pus - aż do + GEN
• tayr - przez, naskroś
• gwuyd - po (czymś)
• ythyr - poza + INS
• po - ku + DAT
• aem – o + LOC, około + GEN, wokół + GEN; w + LOC (czas), o + LOC (czas)
• ymig - pośród + GEN
• yndyr - pomiędzy + INS

Czasownik

Czasownik w języku aloborgeńskim uległ poważnym zmianom. Rozwinęła się fleksja imiesłowów, przebudowany został czas przeszły dokonany, a także przyszły. Dawne formy strony biernej, a także trybu życzącego zostały zamienione przez formy analityczne wspierane przez czasowniki posiłkowe. Uproszczeniu też uległa fleksja liczby mnogiej - wytworzył się charakterystyczny dla j. aloborgeńskiego synkretyzm wszystkich form.
W języku aloborgeńskim rozwinął się także system wymian wewnątrz czasownika, przez co standardowy czasownik może posiadać do trzech różnych podstaw:

• długą^(D) - pierwsza osoba liczby pojedynczej czasu teraźniejszego;
• krótką - druga osoba liczby pojedynczej czasu teraźniejszego;
• miękką^(I) - pierwsza osoba liczby pojedynczej czasu przyszłego.

Dopiero na podstawie tych wszystkich form można odmienić czasownik w j. aloborgeńśkim
Dodatkowo część czasowników posiada też nieregularne przemiany dźwiękowe w rdzeniu.

Tabela koniugacyjna

e/o			ā		a
Oznajmujący
Prs.
Num.	Sg	Pl	Sg	Pl	Sg	Pl
1.	eD	yn	eD	ayn	eD	ayn
2.	y		ay		a
3.	eid		aed		ad
Impf.
Num.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
1.	ynyn	yndes	aynyn	ayndes	aynyn	ayndes
2.	yde		ayde		ayde
3	eda		aeda		ada
Perf.
Num.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl	Sg.	Pl.
1.	deseD	dyn	daiseD	dán	daeseD	dan
2.	dych		daech		dach
3.	dy		dae		da
Fut.
Num.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
1.	(i)gwaeI	(i)gwynI	(i)gwaeI	(i)gwynI	(i)gwaeI	(i)gwynI
2.	(i)gwaechI		(i)gwaechI		(i)gwaechI
3.	(i)gwyI		(i)gwyI		(i)gwyI
Imper.
Num.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.	Sg.	Pl.
2.	iI	idai	eD	aidai	e	edai
Subj.
aynD			aynD		aynD
Inf.
eid			aedD		ad
Nom. V.
Act.	án		aen		ayn
Pas.	idu¹		edu¹		edu¹
Prtp.
Mod.	Act.	Pas.	Act.	Pas.	Act.	Pas.
Prs.	yn	ym	ayn	aym	ayn	aym
Impf.	edeitI	ededd	aedeitD	aeteddD	adeitI	adedd
Perf.	tI	id	átD	aedD	atI	ad

• ¹Podane rzeczowniki odmieniają się według wzoru Ia.

Czas teraźniejszy

Czas teraźniejszy opisuje zjawiska, które miały miejsce w czasie trwania mówienia, zjawiska ogólne, lub powtarzające się.

Imperfekt

Za pomocą imperfektu opisuje się przeszłe zjawiska, które nie wywołały zmiany stanu, ew. nie mają jednoznacznie dokonanego znaczenia.

Perfekt

Za pomocą perfektu opisuje się przeszły czynności, w wyniku których doszło do zmiany stanu, a także mają jednoznacznie dokonany charakter.

Czas przyszły

Wszystkie formy czasu przyszłego tworzone są na podstawie miękkiej formy czasownika. Z jego pomocą opisuje się zdarzenia przyszłe, a także zamiary i chęci.

Tryb rozkazujący

Za jego pomocą wydaje się rozkazy. Jego łagodniejsza formą jest tryb życzący.

Tryb łączący

Tryb łączący służy do transformowania mowy niezależnej na mowę zależną. Tworzony jest za pomocą specjalnej formy łączącej (<subj.>) wspólnej dla wszystkich form czasowych.

Tryb życzący

Za pomocą trybu życzącego opisuje się życzenia, a także grzeczne prośby. Tworzy się go z pomocą czasownika posiłkowego chcieć w specjalnej formie życzącej.

Tryb przypuszczający

Za pomocą trybu przypuszczającego tworzy się opisując możliwe wydarzenia, które nie miały miejsca, a także możliwe przyszłe wydarzenia, które nie są pewne. Tworzy się go za pomocą czasownika posiłkowego wuyd być w formie przypuszczającej i formy tryby łączącego.
Parę czasowników posiada także archaiczną odmianę z końcówkami dawnego fleksyjnego trybu przypuszczającego.

Strona bierna

Tworzy się go za pomocą czasownika posiłkowego wuddeidyr (będącego odpowiednikiem polskiego stać się) oraz imiesłowów odpowiednich czasów. Czasownik wuddeidyr posiada pełną i krótką koniugację, używanych w zależności od formalności wypowiedzi.

Odmiana pełna

Oznajmujący
Num.	Sg.	Pl.
1.	wuddoyr	wuddyndyr
2.	wuddaydar
3.	wuddedyr
Subj
Num.	Sg.	Pl.
1.	wuddayr	wuddayndyr
2.	wuddaedar
3.	wuddaedyr
Imper.
Num.	Sg.	Pl.
2.	wuddaydar	wuddyndyr
Inf.
wuddeidyr
Nom. V.
Pas.	wuddeidu

Odmiana krótka

Oznajmujący
Num.	Sg.	Pl.
1.	ddoyr	ddyndyr
2.	ddaydar
3.	ddedyr
Subj.
Num.	Sg.	Pl.
1.	ddayr	ddayndyr
2.	ddaedar
3.	ddaedyr
Imper.
Num.	Sg.	Pl.
2.	ddaydar	ddyndyr

Czasownik wuyd "być"

Czasownik wuyd odmienia się całkowicie nieregularnie. Odmienia się on według dwóch wzorów odmian:

• pełnego - stosowanego w poezji, sytuacji podniosłych, używany także w języku wysokiego szczebla, w języku dworskim;
• krótkiego - używany w poezji, a także w rozmowach prywatnych (każdego szczebla). Są to formy potoczne, których nie można używać w sytuacjach bardzo oficjalnych, podniosłych.

Koniugacja pełna

Oznajmujący
Prs.
Num.	Sg.	Pl.
1.	ys	ystyn
2.	ystys
3.	ystyd
Impf.
Num.	Sg.	Pl.
1.	ystanyn	ystan
2.	ystide
3.	ystid
Perf.
Num.	Sg.	Pl.
1.	ystáse	ystásyn
2.	ystách
3.	ystád
Fut.
Num.	Sg.	Pl.
1.	hystayn	hystayn
2.	hystás
3.	hystád
Imper.
Num.	Sg.	Pl.
2.	ues	ystai
Subj.
Num.	Sg.	Pl.
1.	ystay	ystyni
2.	ystuys
3.	ystuyd
Inf.
wuyd
Nom. V.
Act.	wuddán
Pas.	wuddidu
Prtp.
Mod.	Act.	Pas.
Prs.	wuyn	wuym
Impf.	wuydeit	wuydedd
Perf.	wuyt	wuyd

Koniugacja krótka

Oznajmujący
Prs.
Num.	Sg.	Pl.
1.	ys s’	yn n’
2.	ues s’
3.	yd d’
Impf.
Num.	Sg.	Pl.
1.	nyn n’	stan
2.	stide stid’
3.	stid
Perf.
Num.	Sg.	Pl.
1.	áse ás’	hyn
2.	ách
3.	stád
Fut.
Num.	Sg.	Pl.
1.	hayn h’	hayn
2.	hás h’
3.	hád h’
Imper.
Num.	Sg.	Pl.
2.	ues	stai
Subj
Num.	Sg.	Pl.
1.	ay i’	ni
2.	uys s’
3.	uyd d’