Język ampiriański
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Język ampiriański
Język ampiriański (amp. Ampiriati táren, [ampir'jati 'θaren]) - język z grupy lukarańskiej języków zachodnionukiasańskich. Język urzędowy w Ampirii i w Xei (obok języka Sšent).
Fonologia
Spółgłoski
- Zwarte nosowe: m, n, ɲ
- Zwarte ustne: p, b, t, d, k, g
- Szczelinowe: β, f, v, θ, ð, s, z, ʃ, x, ɣ, ʁ
- Półotwarte: r, l, w, j
- Zwarto-szczelinowe: ʦ, ʧ, dʑ
- Przydechowe: kʰ, pʰ
Samogłoski
- Przymknięte: i, ɨ, u
- Półprzymknięte: e, o
- Półotwarte: ɛ, ɔ
- Prawie otwarte: ɐ
- Otwarte: a
Alfabet
Litera | Wymowa | Przykład |
---|---|---|
A, Á | a/ɐ | hatek ( 'jatɛk) - iść / cáro ( 'ʧɐro) - tylko |
B | b/β | ambéite (am'βɛjtɛ) - wieczór / behs ( 'bɛjs) - wujek |
C | ʦ/ʧ | celere (ʦɛ'lɛre) - zakręt / cózin ( 'ʧozin) - ulica |
D | d/ð | adení (a'dɛɲi) - pierwszy / fondó ( 'fɔnðo) - gwóźdź |
E, É | e/ɛ | ekuha (ɛ'kuja) - woda / ékná ( 'ekʰɲa) - krzak |
F | f/fj | fúl ( 'fjul) - pazur, szpon / káfilumi (kʰɐfi'lumi) - piątek |
G | g/ɣ | gégá ( 'ɣeɣɐ) - łyżka / eg ( 'ɛɣ) - spać |
H | j/x | hál ( 'xal) - kto / céhan ( 'ʧejan) - głowa |
I, Í | i | íc ( 'iʧ) - banda, grupa |
K | k/kʰ | hákaro (xa'karɔ) - szata, strój / kan ( 'kan) - raz |
L | l/w | kalia ( 'kalja) - krok / lá ( 'wa) - czcionka |
M | m | mon ( 'mɔn) - bez |
N | n/ɲ | rhentrenár (rjɛn'trɛɲar) - rzemieślnik |
O, Ó | ɔ/o | só (ʃɔ) - co / gón ('ɣon) - z |
P | p/pʰ | áspresi (aʃ'prɛsi) - podejrzany / mompíra (mɔm'pʰɨra) - kształt |
R | r/ʁ | raré ( 'raʁɛ) - mówią |
S | s/ʃ | síro ( 'ʃirɔ) - fala / asturi (as'turi) - żółty |
T | t/θ | tenten ( 'tɛntɛn) - płaca / tít ( 'θit) - data |
U, Ú | u/w | rute ( 'rutɛ) - drzwi |
V | v/f | vortag ( 'vɔrtaɣ) - kosić / víneg ( 'finɛɣ) - być |
W | v | wulun ( 'vulun) - smak |
X | ks | fuxeren (fu'ksɛrɛn) - potwierdzenie |
Y | j | ya ( 'ja) - i |
Z | z/dʑ | zenzá ( 'zɛndʑa) - spotkanie |
Wymowa
- Akcent paroksytoniczny
- Samogłoski przeważnie są otwarte, zamykają się tylko po 'c, 'g, 'k, 'p
- Akcent (') zmienia sposób wymowy spółgłoski, która znajduje się bezpośrednio przed samogłoską z akcentem. Akcent też może znajdować się przed spółgłoską. W przypadku braku możliwości umieszczenia akcentu w żadnym miejscu w środku słowa, stawia się 'í np.: fri'ís (friʃ - mucha), na początku słowa stawia się ', np.: 'staha ( 'ʃtaja - sweter)
- Spółgłoska dźwięczna na końcu słowa zmienia się w taki sam sposób, jak gdy jest "akcentowana"
- Wymowa nieznacznie zmienia się w różnych częściach kraju (np. na wschodzie samogłoska przed spółgłoską nosową nasalizuje się, np: mon - mõ, gón - ɣõ)
Gramatyka
Liczebniki
Główne | Porządkowe (rodzaj męski/rodzaj żeński) | |
---|---|---|
0 | agun | agne |
1 | aen | adení/adená |
2 | tó | tíi/tíai |
3 | 'hre | 'hrei/'hreia |
4 | nay | níy/níya |
5 | káf | káfi/káfya |
6 | per | pri/praia |
7 | zu | zi/zaya |
8 | gáre | gárei/gárya |
9 | dún | dúni/dúna |
10 | hal | hali/haliha |
11 | aeniya | adeniyo/adeniyona |
12 | tóya | tóyo/tóyona |
13 | 'hreya | 'hreyo/'hreyona |
14 | nayl | nayle/nayla |
15 | káya | káyin/káyina |
16 | perya | peryo/peryona |
17 | zuya | zuyo/zuyona |
18 | gárya | gáryo/gáryona |
19 | dúnya | dúnyo/dúnyona |
20 | dal | dalio/dalia |
21 | dalaen | daliadení/daliadená |
22 | daltó | daliotíi/daliatíai |
23 | dal'íhre | dalióhrei/daliáhreia |
30 | 'hral | hírali/hárala |
31 | 'hralaen | híraliadení/háraladená |
40 | nayil | nayili/nayila |
50 | káfhal | káfhali/káfhala |
60 | peral | perali/perala |
70 | zul | zuli/zula |
80 | gárel | gáreli/gárela |
90 | dúnyil | dúnyili/dúnyila |
100 | miló | milin |
101 | milóaden | milinadení/milinadená |
200 | tíro | tírin |
300 | héro | hírin |
400 | nayo | nayin |
500 | kato | katin |
600 | pero | perin |
700 | zuno | zunin |
800 | gáro | gárin |
900 | dúno | dúnin |
1000 | menhír | menhíren |
2000 | tómenhír | tíimenhíren/tíaimenhíren |
10 000 | halmenhír | halimenhíren/halihamenhíren |
100 000 | mirómenhír | milinmenhíren |
1 000 000 | miyin | miyin |