Język astralogermański

język astralogermański ƨ̌ermanes šond
Utworzenie:	Obcy w 2015
Liczba użytkowników	62 000 000
Liczba użytkowników (faktyczna)	1
Sposoby zapisu:	łaciński
Typologia:	średnio fleksyjny, szyk zasadniczo SVO
Klasyfikacja:	języki indoeuropejskie języki germańskie języki zachodniogermańskie języki astralskie język astralogermański
Status urzędowy
Język urzędowy :	Germania
Język pomocniczy :	Haurenia
Język mniejszości :	Haurenia, Astral, Istanbu
Oficjalna regulacja:	Komisja Języka Astralogermańskiego (Outsot ƨ̌ermanes šonds)
Kody
Conlanger–1	agm
Lista conlangów

Język astralogermański (potocznie język germański, język a-germański) — język z rodziny germańskich, jeden z najważniejszych utworzonych przez Obcego konlangów. Silnie zróżnicowany dialektowo. Używany w conworldzie zwanym Kontynentem Istanbudzkim od ok. V wieku. Zamysł powstał ok. 2005 roku i jezyk jest dalej rozwijany. Astralogermańszczyzna charakteryzuje się głównie wpływami języka angielskiego, niemieckiego i niderlandzkiego, również szemierskiego, języków romańskich i języków słowiańskich. Mimo to w kwestii współczesnych zapożyczeń astralogermański reprezentuje postawę silnego puryzmu językowego.

Historia conworldowa

Plemiona germańskie przybyły z północy na Kontynent Istanbudzki ok. IV wieku. Język wyewoluował z dialektów zachodniogermańskich pod koniec V wieku, zarazem też powstało pierwsze państwo założone na Kontynencie przez Indoeuropejczyków zwane Astralem. W XI wieku doszło do poważnych zmian geograficznych na Kontynencie, w tym wycofania się Leńchszan na północ, powyżej 55. równoleżnika, dzięki czemu nowo powstały naród zwany Germańczykami oderwał się od Astralczyków i rozpoczął przeprowadzkę na północ i tam do dziś są osiedleni współcześni Germańczycy.

W trakcie kolejnych najazdów Indoeuropejczyków dochodziło do kolejnych zmian leksykalnych, fonetycznych, gramatycznych i składniowych, aż współczesny astralogermański się uformował w formie znanej dziś pod koniec XVIII wieku, natomiast współczesna ortografia została zaprojektowana w roku 1950 przez specjalną komisję powołaną przez rządzące ówcześnie radykalne feministki z Ruchu Wolności.

Fonologia

Język astralogermański jest językiem z niezwykle bogatym zestawem fonemów i ich allfonów. Jest sporo zarówno spółgłosek, jak i samogłosek. Nie istnieje w pełni regularny sposób odczytywania języka z zapisu, głównie z powodu zastosowania ortografii etymologicznej i mnogości procesów fonetycznych zachodzących w astralogermańszczyźnie. Zachodzi również sporo procesów wyrazowych pomiędzy poszczególnymi fonemami.

Spółgłoski

	wargowe	zębowe	dziąsłowe	zadziąsłowe	retrofleksyjne	palatalne	welarne	języczkowe	krtaniowe
nosowe	m		n			ɲ
zwarte	p b	t d					k g
szczelinowe	f v	θ ð	s z	ʃ ʒ	ʂ ʐ		x	χ ʁ	h
półotwarte	w w̃		l			j
uderzeniowe			ɾ

Samogłoski

	przednie	środkowe	tylne
przymknięte	i y		u
prawie przymknięte	ɪ
półprzymknięte	e	ɘ	o
średnie		ə
półotwarte	ɛ	ɜ	ɔ
otwarte		a	ɑ

Procesy fonetyczne

Tutaj przedstawiono współczesne procesy fonetyczne, które nie zostały oddane w pisowni i które niekoniecznie zaszły we wszystkich dialektach astralogermańszczyzny. Oto one:

• nazalizacja, np. ring [ʁɛw̃] > [ʁɛ̃]
• elizja, np. ðene ouhren [ðɛnɛ ˈown] > [ðɛˈnown]
• łączenie międzywyrazowe, np. bist onhier [bi ˈɔw̃çʲjə] > [biˈzɔw̃çʲjə]
• kontrakcja [t̪] z [ʃʲ], np. tšeënen [ˈtʃʲɔjnɛn] > [ˈt͡ʃʲɔjnɛn]
• kontrakcja [ə̆] z [n] do sylabotwórczego [n̩], np. houšen [ˈhowʂə̆n] > [ˈhowʂn̩]
• kontrakcja samogłosek przed [ə̆n], np. häien [ˈhejə̆n] > [ˈheə̆n] > [hen]
• redukcja [ɛɾ] do [a] zwłaszcza po zbitce spółgłoskowej oraz po dyftongu i spółgłosce, np. häunder [ˈhɘjndɛɾ] > [ˈhɘjnda]
• upodobnienie [χ] i [h]/[x], np. ërhai [aʁˈhaj] > [aχˈhaj] > [aˈχːaj]
• redukcja nieakcentowanego [ɛ] (w ściśle określonych przypadkach), np. mäiken — bezokolicznik — ['mejkɛn] > ['mejkə̆n] > [ˈmejkn̩], jednak mäiken — gerundium lub 3.os.lm. czasu teraźniejszego oznajmującego — [ˈmejkɛn]
• monoftongizacja [ej] i [ow], zwłaszcza gdy sylaba z dyftongiem jest zamknięta, np. häit [hejt] > [het]
• zmiękczenie przed [j], np. blëch [bljɔx] > [bʎʲjɔx]
• ubezdźwięcznienie w wygłosie (w [d̪] niekonsekwentnie), np. konð [kɔw̃ð] > [kɔw̃θ]
• udźwięcznienie w wygłosie [s], np. häist [hejs] > [hɘs] > [hɘz]
• aspiracja nagłosowego [p], [t] i [k], np. täim [tejm] > [tʰejm]
• znikające [h], np. ðes hart [ðes ˈha] > [ðes ˈa] > [ðeˈza]
• redukcja spółgłosek w sylabach zamkniętych, np. haund [hawnt] > [hawn]
• cofanie się akcentu w sylabach zamkniętych, np. ëruäin [aʁˈwejn] > [aʁˈwɘn] > [ˈaʁwɘn]

Historyczne procesy fonetyczne

Tutaj wypisano właściwą drogę fonetyczną wyrazów astralogermańskich z pragermańskiego. Należy pamiętać, że na język nachodziły przeróżne wpływy, stąd często będą w standardowym astralogermańskim odstępstwa od reguł. Więc:

• pod akcentem pragermańskie długie *ā i *ē, później też *ī przeszło w długie /a/ > /e/, które w sylabach otwartych się zdyftongizowało do /ej/
• zapożyczone *ī po akcencie często się dyftongizowało do /jɛ/
• pod akcentem pragermańskie *ō przeszło w /ɜ/
• pod akcentem pragermańskie *ū przeszło w /y/
• pod akcentem krótkie *a przeszło w /ɛ/
• pod akcentem krótkie *u przeszło w /o/, które w sylabach otwartych się dyftongizowało do /ow/
• pod akcentem długie /e/, niezmieszane jeszcze z *ī, przed *t i *n, uległo przegłoszeniu do /jɔ/
• długie /ej/ się obniża do /aj/, natomiast akcentowane krótkie *a i *u nie przechodziło odpowiednio w /e/ i /o/, jeśli następowało po nim *h /x/
• pragermańskie dyftongi *ai, *eu i *iu przeszły do /e/, natomiast dyftong *au przeszedł w /o/
• przed zbitkami *mp i *nd głoska *u zdyftongizowała się do /au/, natomiast *i do /ai/
• krótkie samogłoski w końcówkach fleksyjnych zredukowały się do /ɛ/
• głoska *h /x/ i zbitka *ht /xt/ zanikały po samogłoskach długich
• spółgłoski *k i *g przed *l i *r przeszły do /x/
• zbitka *ft przeszła w /xt/
• zbitka *sk przeszła w /ʃ/ przed spółgłoskami i długimi samogłoskami, w przeciwnym wypadku przeszła w /s/
• nastąpił rozwój później cofniętego pobocznego akcentu oksytonicznego w formach osobowych czasowników oraz w przymiotnikach i rzeczownikach, co skutkowało utrzymaniem się niezredukowanego /ɛ/ na końcu pewnych wyrazów
• w mocnych czasownikach przeszłych i imiesłowach krótkie głoski się wydłużały, m.in. *i przeszło do /ij/ > /iː/
• przed *m zredukowane /ɛ/ zmieniło wymowę na /ɜ/, co wpłynęło na końcówki fleksyjne
• późniejsze lub zapożyczone krótkie głoski *a i *o same lub w dyftongu z /w/ lub /j/ uległy przegłoszeniu, zwłaszcza przed -er: /a/ > /ɛ/ i /ɔ/ > /ɜ/
• grupa /ɛw/ powstała z przegłoszenia /aw/ przeszła w /ɜj/

Akcent wyrazowy

Akcent w rodzimych wyraz przeważnie pada na pierwszą sylabę rdzenia, jednak nie zawsze tak się dzieje, np. ðäronst. W przypadku przedrostków takich jak vour-, onder- często występuje akcent główny na przedrostku, a akcent poboczny w pierwszej sylabie rdzenia, np. vourkouren. W rzadkich przypadkach jest ruchomy, np. Matias — Matiäser. W wyrazach obcych po dostosowaniu słowotwórczym i fonetycznym często zostaje oryginalny akcent, np. interesten.

Pisownia

Język astralogermański charakteryzuje się dość mocno etymologiczną pisownią. Nie istnieje jeden regularny sposób zapisu zasłyszanych wyrazów. Alfabet jest oparty ma piśmie łacińskim, do tego dochodzi wiele znaków diakrytycznych. Zdania zaczynamy wielką literą z wyjątkiem znaków diakrytycznych. Ogólnie wielką literę stosujemy rzadko poza imionami i nazwami obiektów geograficznych. Przecinek jest stosowany rzadziej niż w np. niemieckim, za to częściej niż np. w angielskim. Znakiem oddzielającym części całkowite od dziesiętnych jest przecinek (,), natomiast tysiące rozdzielamy odstępem ( ). Oficjalny format daty to DD.MM.RRRR, bez zera wiodącego przy dniu, miesiącu ani roku, np. 2.3.575 (jr.), natomiast pełny format daty wygląda np. tak: 12. 3-däi, 12-maund 2012 jr. (dzień miesiąca, dzień tygodnia, miesiąc, rok).

Zestaw liter i digrafów

• a /a/, rzadko /ɑ/ (np. land /lɑnt/)
• ä /ɛ/
• b /b/
• c — tylko jako część ch; w zapożyczeniach zawsze występuje k lub ts
• d /d/, może być nieme (np. haund /hawn/)
• ð /ð/
• e /ɛ/, czasem krótkie /ǝ/ (np. näichstes /ˈnejxstǝs/)
• ë /jɔ/, czasem /a/ (np. hënel /ˈhanɛl/), bardzo rzadko /ɔj/ (np. tšën /t͡ʃɔjn/)
• ǝ /ɘ/, czasem krótkie /ǝ/ (np. ðǝm /ðǝm/)
• f /f/
• g /g/, może być nieme (np. ërhoungen /aχˈχownǝn/)
• h /h/, może być nieme (np. hart /a/)
• i /ɪ/
• j /j/, rzadko /x/ (np. bräidj /bʁejtx/)
• k /k/
• l /l/, może być nieme (np. ðenøld /ðɛˈno/)
• m /m/, rzadko nieme (np. system /ˈsajtɘ/)
• n /n/, rzadziej /w̃/ (np. šenst /ʃɛw̃z/), rzadko nieme (np. loung /lowk/)
• o /ɔ/
• ø /o/
• p /p/
• r /ʁ/, czasem wymawiane jako /ɾ/ (np. honder /ˈhɔndɛɾ/)
• s /s/, może się udźwięczniać do /z/ (np. ðes haupt /ðɛˈzaw/) lub być nieme (np. instalaten /aw̃taˈlatən/)
• š /ʃ/, rzadko /ʂ/, np. šouren /ˈʂowχǝn/)
• t /t/, może być nieme (np. bist /bɪ/)
• þ /θ/
• u /u/, przed samogłoską /w/ (np. uärden /ˈwcʁdɛn/)
• ü /y/
• y /aj/ — tylko w zapożyczeniach (np. system /ˈsajtɘ/)
• v /v/
• ƨ /z/
• ƨ̌ /ʒ/, rzadko /ʐ/ (np. chanƨ̌en /ˈxaw̃ʐǝn/)

Czasem jest też stosowany apostrof (’), jednak nie jest on uznawany za osobną literę.

Digrafy:

• ai /aj/
• ëi /aj/
• äi /ej/, czasem /e/ (np. häirt /heχt/), rzadko /ɛ/ (np. ëntfäinden /antˈfɛndɛn/)
• ei /ej/
• oi /oj/ — jedynie w wyrazie oin /ojn/ i pochodnych wyrazach oraz zapożyczeniach
• ou /ow/, rzadko /o/ (np. oug /o/)
• au /aw/
• äu /ɜj/
• ëu /jow/
• ǝu /ɜ/
• üi /y/, w przypadku tej pisowni może być też alofon z iloczasem [yː]
• ij /i/
• eë /ɔj/, rzadko /jɔj/ (np. seënen /ˈsjɔjnən/)
• ch /x/
• er /a/, bardzo rzadko /ǝ/ — tylko w przedrostkach for- /fǝ/ i onder- /ɔndǝ/; nie zawsze to funkcjonuje jako digraf (np. fiser /ˈfisɛɾ/)
• in, en, än /ɛw̃/, często ściągane do [ɛ̃]; nie zawsze funkcjonują jako digrafy (np. senden /ˈsɛndən/)
• ng /ɲ/, czasami /n/ (np. sproungen /ˈspʁownən/)
• tš /tʃ/, często ściągane do [t͡ʃʲ]
• dƨ̌ /dʒ/, często ściągane do [d͡ʒʲ]

Morfologia

Język astralogermański należy do języków średnio fleksyjnych. Mimo niewielkiego inwentarza końcówek w stosunku do innych germańskich jest stosunkowo dużo reguł i wyjątków od nich w zakresie doboru odpowiedniej formy fleksyjnej, co może przysparzać trudności zwłaszcza osobom zaczynającym naukę astralogermańszczyzny.

Czasownik

Czasownik w języku astralogermańskim odmienia się przez osoby, liczby, czasy i tryby. Czasowniki mogą być przechodnie lud nieprzechodnie, jednak nie istnieje strona bierna. Do tego dochodzą również formy bezosobowe, czyli bezokolicznik, gerundium i imiesłowy. Fleksja czasownika jest mało bogata, jednakże czas przeszły czasownika nie tworzy się w regularny sposób od formy podstawowej i w tej kwestii rozwinął się znacznie w stosunku do innych germańskich, gdzie zazwyczaj uczymy się z tabelek tzw. drugiej i trzeciej formy. W przypadku astralogermańszczyzny tych dodatkowych form, a zwłaszcza drugiej, najlepiej nauczyć się na pamięć.

Bezokolicznik

Forma słownikowa. Możemy rozpoznać go:

• po końcówce -en [...ən], np. mäiken /ˈmejkən/ — robić, wytwarzać
  • rzadko zachodzi kontrakcja, np. häien /hen/ — tu: iść
• rzadko -ən [...ən], np. siən /ˈsijən/ — widzieć

Nie wszystkie czasowniki mają bezokolicznik. Oto najważniejsze wyjątki:

• ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) — nie ma
• ës iš /aˈzɪʃ/ — bez bezokolicznika — tu: jest (ogólnie o stanie istnienia przedmiotów; odpowiednik angielskiego there is)
• hërə /ˈhjɔʁɘ/ — chcieć (z czasownikiem)
• häit /ˈhet/ — tu: powodzić się, iść
• häivet /ˈhejvɛ/ — tu: udawać się

Najprostszy sposób zastąpienia bezokolicznika to użycie spójnika ðən sai, np. Hou kənst ðən sai dächs onhërə? — Jak możesz nie chcieć?

Bezokolicznik krótki

Jest to specjalna forma bezokolicznika, stosowana głównie w języku mówionym i pisanym nieformalnym. Z wyjątkiem utartych zwrotów i przeczenia kan(st) wolno ją zastąpić zwykłym bezokolicznikiem w wielu przypadkach. Forma ta jest identyczna w wymowie i pisowni jak forma 1.os.lp. czasu teraźniejszego oznajmującego. Najważniejsze zastosowania:

• po przeczeniu z kan lub kanst, np. Kanst si hin. — Nie widzisz go. (obowiązkowo bezokolicznik krótki)
• po czasownikach modalnych, np. Šod häi. — Muszę iść.
• po spójniku celu ðən sai zastosowany z podmiotem nieosobowym, np. Hou ðən sai lüv? — Jak żyć?

Nigdy nie tworzymy takich bezokoliczników od czasowników seënen (być), konðen (móc) i onkonðen (nie móc).

Często w mowie potocznej zdarza się, że po ðən sai stosujemy ten bezokolicznik z podmiotem osobowym, jednak normatywnie jest to kwalifikowane jako błąd, np. nie mówimy *Häiet ðən sai häð(en) ðən slou, tylko Häiet ðən sai häðet ðən slou. — Idziecie położyć się spać.

Gerundium

W pisowni forma niemal zawsze taka sama jak bezokolicznik, tylko -ən zamieniamy na -en. Wymowa natomiast się zmienia na [...ɛn], bo nie zachodzi redukcja e ani również kontrakcja, np.

• ðes mäiken /ðes ˈmejkɛn/ — robienie, wytwarzanie
• ðes häien /ðɛs ˈhejɛn/ — tu: chodzenie
• ðes sien /ðɛs ˈsijɛn/ — widzenie

Nie zawsze się używa tych form, zwłaszcza nie używa się gerundiów od czasowników modalnych. Niektóre formy z kolei się zsubstantywizowały, czyli dzisiaj funkcjonują również jako pełnoprawne rzeczowniki, np. ëšen /ˈjɔʃɛn/ — jedzenie (ang. food, rzeczownik).

Czas teraźniejszy oznajmujący

Temat czasu teraźniejszego tworzymy, po prostu odcinając końcówkę od bezokolicznika. Musimy jednak pamiętać, że mamy zarówno kilka czasowników nieregularnych, jak i w liczbie pojedynczej zachodzą dość często zjawiska zwane monoftongizacją i redukcją.

Czasowniki regularne

Obowiązuje następująca tabela końcówek:

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	(zero)	-ən […ɘn]
2.	-st […s]	-et […ɛ]
3.	-t […t], (zero)	-en […ɛn]

W 3.os.lp. stosujemy końcówkę zerową, jeżeli:

• czasownik w rdzeniu kończy się na d lub t, niezależnie od tego, czy jest nieme, czy nie, wtedy obowiązuje wymiana -d : -ð i -t : -þ, np.
  • lenden /ˈlɛndɛn/ : lenð /lɛnθ/ — pożyczać (zarówno komuś, jak i od kogoś)
  • fläiten /ˈflɛjtɛn/ : fläiþ /fleθ/ — pływać (o przedmiocie)
• temat czasownika kończy się samogłoską niezapisywaną dyftongiem:
  • siən /ˈsijən/ : si /sɪ/ — widzieć
• w kilkunastu wyjątkach, m.in.:
  • bresten /ˈbʁɛstən/ — wybuchać
  • ðästen /ˈðɛstən/ — pytać
  • haten /ˈhɑtən/ — nienawidzić
  • krachten /ˈkʁɑxtən/ — piec, wypiekać
  • uiten /ˈwitən/ — wiedzieć

W 2.os.lp. stosujemy wstawne ə czytane jak szwa, czyli /ə/, jeżeli temat czasownika kończy się na s lub ƨ, np.:

• släisen /ˈslejsən/ : släisəst /ˈslejsəs/ — szumieć (np. o liściach)

Czasowniki mieszane

Czasowniki mieszane różnią się od regularnych tym, że zostawiają bezokolicznikowe -en w temacie czasu teraźniejszego w liczbie pojedynczej. Przykładowa odmiana:

mäiken /ˈmejkən/ — robić, wytwarzać

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	mäiken /ˈmejkɛn/	mäikən /ˈmejkɘn/
2.	mäikenst /ˈmejkɛns/	mäiket /ˈmejkɛ/
3.	mäikent /ˈmejkɛnt/	mäiken /ˈmejkɛn/

Inne przykładowe czasowniki odmieniające się tak samo:

• läisten /ˈlejsən/ — tu: zapewniać, dostarczać
• hølden /ˈholdən/ — tu: trwać (przez jakiś czas)
• säiðen /ˈsejðən/ — współczuć, opłakiwać
• läiðen /ˈlejðən/ — tu: boleć, chorować (zwłaszcza ciężko)
• lächten /ˈlɛxtən/ — latać
• houchen /ˈhowxən/ — wywyższać się
• näimen /ˈnejmən/ — nazywać się
• uärmen /ˈwɛɾmən/ — tu: być ciepło, robić się ciepło
• houšen /ˈhowʂən/ — być gorąco, ogrzewać

Uwaga: na południu Germanii można zastosować regularną 1. i 2. osobę.

Czasowniki z monoftongizacją i redukcją

Czasowniki z redukcją zmieniają samogłoskę rdzenną w liczbie pojedynczej (czasem tylko w 3.os.) i/lub odrzucają spółgłoskę w wygłosie. Czasami się zdarza przesunięcie akcentu w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej natomiast nie ma żadnych zmian.

Grupa samogłoskowa äi

Zachodzi głównie dla rdzeni zakończonych na äi + spółgłoskę r, l, m, n, czasami też d, t. Mamy w całej liczbie pojedynczej monoftongizację, jeśli mówimy o stanach lub ich zmianach, natomiast jeśli monoftongizacja dotyczy 3. osoby, to mamy na myśli czynność. Jest sporo wyjątków od tej reguły.

häiren /ˈheχən/ — tu: słyszeć, słuchać

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	häir /ˈheχ/	häirən /ˈhejχɘn/
2.	häirst /ˈheχs/	häiret /ˈhejχɛ/
3.	häirt /ˈheχt/	häiren /ˈhejχɛn/

Jeżeli rdzeń jest zakończony na n lub ng, to rdzenną samogłoskę wymieniamy na /ə/, np. ëruäin /ˈaʁwən/ : ëruäinən /aʁˈwejnɘn/.

Inne przykłady:

• sväilen /ˈsvejlən/ — puchnąć, nabrzmiewać
• fäilen /ˈfejlən/ — tu: podobać się
• häilen /ˈhejlən/ — tu: goić się, zdrowieć
• mäiren /ˈmejʁən/ — umierać
• uäiren /ˈwejʁən/ — czekać
• fäiren /ˈfejʁən/ — tu: obawiać się
• fräiren /ˈfʁejʁən/ — tu: zamarzać
• säch šäiren /səx ˈʃejʁən/ — strzyc się, (przenośnie) wściekać się, wyrywać sobie włosy z głowy
• käiren /ˈkejʁən/ — tu: losować
• dräimen /ˈdʁejmən/ — marzyć, snić
• fläiten /ˈflejtən/ — pływać (o przedmiocie)
• spräiten /ˈspʁejtən/ — kwitnąć, zakwitać
• räiden /ˈʁedən/ — tu: czytać
• spräiden /ˈspʁedən/ — tu: rozprzestrzeniać się
• ërsäinen /aʁˈsejnən/ — przypominać sobie, tęsknić, wspominać (zmiana akcentu)
• ëntsäinen /antˈsejnən/ — zapominać, wymazać z pamięci (zmiana akcentu)
• sväingen /ˈsvejnən/ — wirować, falować, drżeć

Inne przykłady (tylko 3.os.)

• stäilen /ˈsejlən/ — kraść
• fäilen /ˈfejlən/ — tu: spadać
• häilen /ˈhejlən/ — tu: leczyć
• fäiren /ˈfejʁən/ — tu: jechać
• fräiren /ˈfʁejʁən/ — tu: zamrażać
• šäiren /ˈʃejʁən/ — strzyc, dzielić
• täiren /ˈtejʁən/ — drzeć (np. papier)
• käiren /ˈkejʁən/ — tu: kierować, myć (np. podłogę)
• säimen /ˈsejmən/ — pływać
• bäiten /ˈbejtən/ — gryźć
• fläien /ˈflen/ — tu: uciekać
• räiden /ˈʁedən/ — tu: radzić
• spräiden /ˈspʁedən/ — tu: rozprzestrzeniać
• räinen /ˈʁejnən/ — tu: biegać, ciec
• ðäinen' /ˈðejnən/ — tu: wydawać się
• þräingen /ˈθʁejnən/ — naciskać, pchać
• säingen /ˈsejnən/ — śpiewać
• bräingen /ˈbʁejnən/ — przynosić
• släingen /ˈslejnən/ — okrywać, wić się

Najważniejsze wyjątki:

• mäilen /ˈmejlən/ — malować, mleć, pisać e-mail
• outsäilen /ˈowtˌsejlən/ — sprzedawać
• bäiren /ˈlejnən/ — rodzić
• ëntbäiren /antˈbejʁən/ — obywać się (bez czegoś)
• läinen /ˈlejnən/ — schylać się
• späinen /ˈspejnən/ — pleść
• uäinen /ˈwejnən/ — lamentować, głośno płakać
• ðäinen /ˈðejnən/ — tu: zarabiać, służyć

Grupa spółgłoskowa niema

Zachodzi głównie dla spółgłosek g i d (jako część nd), które stają się nieme w liczbie pojedynczej (tzw. redukcja sylab zamkniętych). Jest garstka wyjątków od tej reguły.

stäigen /ˈstejgən/ — rosnąć, podnosić

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	stäig /ˈstej/	stäigən /ˈstejgɘn/
2.	stäigst /ˈstejs/	stäiget /ˈstejgɛ/
3.	stäigt /ˈstejt/	stäigen /ˈstejgɛn/

Inne przykłady:

• släigen /ˈslejgən/ — bić się z kimś, zabijać masowo
• ërmäigen /aʁˈmejgən/ — zdobywać majątek, umożliwiać
• dräigen /ˈdʁejgən/ — przesuwać, nosić
• bäigen /ˈbejgən/ — skręcać, zginać
• fläigen /ˈflejgən/ — lecieć (w powietrzu, np. pyłek)
• fainden /ˈfajndən/ — znajdywać
• paunden /ˈpawndən/ — bić na alarm
• kompaunden /kɔw̃ˈpawndən/ — składać
• hlenden /ˈxlɛndən/ — oglądać
• houlden /ˈhodən/ — trzymać, zatrzymywać

Najważniejsze wyjątki:

• läigen /ˈlejgən/ — kłamać
• säigen /ˈsejgən/ — piłować
• senden /ˈsɛndən/ — wysyłać
• anlenden /anˈlɛndən/ — pożyczać (komuś lub od kogoś)

Inne grupy alternacyjne

Głównie to są wyrazy przejęte z łaciny (bezpośrednio lub z języka turkiskiego). Poszczególne zmiany szczególnie odzwierciedlają różny rozwój samogłosek i spółgłosek w sylabach zamkniętych i otwartych dialektów graniczących z substratem turkiskim, gdzie zjawiska monoftongizacji i redukcji sylab zamkniętych miały trochę inny przebieg.

kompäilen /kɔw̃ˈpejlən/ — łączyć kawałki w jedną całość, kompilować

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	kompäil /ˈkɔw̃pjɛl/	kompäilən /kɔw̃ˈpejlɘn/
2.	kompäilst /ˈkɔw̃pjɛls/	kompäilet /kɔw̃ˈpejlɛ/
3.	kompäilt /ˈkɔw̃pjɛlt/	kompäilen /kɔw̃ˈpejlɛn/

Inne przykłady:

• kombäinen /kɔw̃ˈbejnən/ — kombinować, mieszać (1.os. kombäin /ˈkɔw̃bjɛn/)
• despäiten /ˈdɛpjən/ — dyskutować (1.os. despäit /ˈdɛpɘj/)
• säch intereseënen /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsjɔjnən/ — interesować się (1.os.lp. säch intereseën /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsɔjɔn/)
• mäunderen /ˈmɜjndʁən/ — kosztować, mieć (ileś) lat (1.os. mäunder /ˈmɜjnda/)
• hiten /ˈxjejn/ — uderzać, bić (1.os. hit /ˈxjɛ/, 1.lm. hiten /ˈxjejɘn/)

Czasowniki nieregularne

Są też czasowniki, które nie pasują do żadnej z reguł. Na szczęście jest ich bardzo niewiele. Wszystkie zaprezentowano poniżej. N czerwono wyjątki i w pisowni, i w wymowie, na pomarańczowo wyjątki tylko w wymowie. Należy również pamiętać, że czasowniki konðen, onkonðen i häien posiadają również regularną odmianę w innym znaczeniu niż podane niżej.

	seën /ˈsjɔjn/ być	konðen /ˈkɔw̃ðən/ tu: móc, potrafić	onkonðen /ˈɔnˌkɔw̃ðən/ tu: nie móc, nie potrafić	uiten /ˈwɪtən/ wiedzieć	niden /ˈnɪdən/ potrzebować	häðen /ˈhɛðən/ mieć	häien /ˈhen/ tu: iść	säien /ˈsen/ mówić
1.lp.	bin /bɘ, bɘn/	kən /kɘ, kɘn/	kan /kaw̃/	uit /wɪt/	nid /nɪ/	häð /hɛð/	häi /hej/	säi /sej/
2.lp.	bist /bɪ, bɪz/	kənst /kɘ, kɘz/	kanst /kaw̃z/	uist /wɪst/	nidst /nɪ, niz/	häðst /hɘðz/	häist /hɘz/	säist /sɘz/
3.lp.	iš /ɪʃ/	kən /kɘ, kɘn/	kan /kaw̃/	uit /wɪt/	nid /nɪ/	häðt, həðt /hɘðt/	häit /het/	säit /set/
1.lm.	seënən, s’n /sɘn, ˈsjɔjnɘn/	konðən /ˈkɔw̃ðɘn/	onkonðən /ˈɔnˌkɔw̃ðɘn/	uitən /wɪtɘn/	nidən /nɪdɘn/	häðən /hɛðɘn/	häiən /hejɘn/	säiən /sejɘn/
2.lm.	seënet, s’nt /sɘnt, ˈsjɔjnɛ/	konðet /ˈkɔw̃ðɛ/	onkonðet /ˈɔnˌkɔw̃ðɛ/	uitet /wɪtɛ/	nidet /nɪdɛ/	häðet /hɛðɛ/	häiet /hejɛ/	säiet /sejɛ/
3.lm.	seënen, s’n /sɘn, ˈsjɔjnɛn/	konðen /ˈkɔw̃ðɛn/	onkonðen /ˈɔnˌkɔw̃ðɛn/	uiten /wɪtɛn/	niden /nɪdɛn/	häðen /hɛðɛn/	häien /hejɛn/	säien /sejɛn/

Czasowniki specjalne i defektywne

Jak w większości języków indoeuropejskich, tak samo i w astralogermańszczyźnie niektóre czasowniki posiadają tylko określone formy, często jednak tylko w konkretnym kontekście. Podzielimy je sobie na kilka grup.

Czasowniki z konstrukcją pseudoergatywną

Są to czasowniki, które składniowo tworzą tzw. konstrukcję pseudoergatywną, tzn.

• dla czasowników przechodnich: zaimek osobowy w pełnej formie w celowniku + orzeczenie w 3.os. (liczbę uzgadnia się z podmiotem) + podmiot w mianowniku
• dla czasowników nieprzechodnich: zaimek osobowy w pełnej formie w celowniku + orzeczenie w 3.os. + nieodmienna część mowy lub zdanie podrzędnie złożone.

Jeśli czasownik z tej grupy jest w danym znaczeniu defektywny, to posiada on tylko 3.os. Wszystkie czasowniki z tej grupy tworzą formę rozkazującą również tylko dla 3.os.

Przykłady zdań: Mins hërə ëš(en). — Chcę jeść, Dächs näiden broud, ou? — Chcesz chleba?, Hins ðäint stränchel iš. — Wydaje mu się, że jest silny, Mins fräirt. — Jest mi mroźno.

Najważniejsze czasowniki z konstrukcją pseudoergatywną:

• hërə /ˈhjɔʁɘ/ — bez bezokolicznika — chcieć (z czasownikiem)
• häit /ˈhet/ — bez bezokolicznika — tu: powodzić się, iść (komuś)
• häivet /ˈhejvɛ/ — bez bezokolicznika — tu: udawać się
• šoden /ˈʃɔdən/ — tu: mieć powinność, musieć; drugie znaczenie jest rzadkie, głównie w języku mówionym i jeśli to wynika jednoznacznie z kontekstu, ponieważ šoden jako „musieć” domyślnie przyjmuje zwykłą konstrukcję
• ðäinen /ˈðejnən/ — tu: wydawać się (komuś)
• läiðen /ˈlejðən/ — tu: boleć
• fräiren /ˈfʁejnən/ — tu: być (komuś) mroźno
• šodänsen /ˈʃɔdɛnsən/ — tu: być (komuś) chłodno
• uärmen /ˈwɛɾmən/ — tu: być (komuś) ciepło
• houšen /ˈhowʂən/ — tu: być (komuś) gorąco
• säiðen /ˈsejðən/ — tu: współczuć (komuś)

Należy jednak pamiętać, że w większości przypadków konstrukcja pseudoergatywna jest całkowicie synonimiczna z jej zwykłym odpowiednikiem lub można zamienić miejscami podmiot i zaimek osobowy. W tym znaczeniu konstrukcję stosujemy głównie wtedy, jeśli chcemy podkreślić w zdaniu dopełnienie, o którym mowa w zdaniu. Dawniej różnica stylistyczna w stosunku do zwykłego odpowiednika była taka, że konstrukcja pseudoergatywna występowała częściej w języku mówionym, jednak powoli to się staje nieaktualne i coraz częściej możemy spotkać i na piśmie tę konstrukcję w odniesieniu do większości czasowników.

Przykład zdania: Mins ëšt äpel. = ëš äpel. — Jem jabłko, Mins fäilt ër. = ër fäilt min. — Podoba mi się on.

Czasowniki bezosobowe

Są to czasowniki, które są podobne do konstrukcji pseudoergatywnej, tyle że zamiast zaimka osobowego występuje na początku słówko ës /as/, reszta zasad bez zmian. Jeśli czasownik z tej grupy jest w danym znaczeniu defektywny, to posiada on tylko 3.os. Wszystkie czasowniki z tej grupy tworzą formę rozkazującą również tylko dla 3.os.

Przykłady zdań: ës gäinen lider. — Nie ma ludzi, ës ðäint ’s fräirt. — Wydaje się, że jest mroźno.

Najważniejsze czasowniki bezosobowe:

• ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) — bez bezokolicznika — nie ma; formalnie jest to forma trybu łączącego
• ës iš /aˈzɪʃ/ — bez bezokolicznika — tu: jest (ogólnie o stanie istnienia przedmiotów; odpowiednik angielskiego there is)
• ës häit /as ˈhet/ — bez bezokolicznika — tu: powodzić się, iść (ogólnie)
• ðäinen /ˈðejnən/ — tu: wydawać się (ogólnie)
• räinen /ˈʁejnən/ — tu: padać (o deszczu)
• snäien /ˈsnejnən/ — padać (o śniegu)
• häilen /ˈhejlən/ — tu: padać (o gradzie)
• fräiren /ˈfʁejnən/ — tu: być mroźno, robić się mroźno
• šodänsen /ˈʃɔdɛnsən/ — tu: być chłodno, robić się chłodno
• uärmen /ˈwɛɾmən/ — tu: być ciepło, robić się ciepło
• houšen /ˈhowʂən/ — tu: być gorąco, robić się gorąco

Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach konstrukcja bezosobowa jest całkowicie synonimiczna z jej zwykłym odpowiednikiem. W tym znaczeniu konstrukcję stosujemy, jeżeli czasownik przedstawia jakieś doznania zmysłowe lub niedomiar. Różnica w stosunku do zwykłego odpowiednika jest głównie stylistyczna — konstrukcja bezosobowa zazwyczaj brzmi bardziej dostojnie i jest bardziej typowa dla języka pisanego.

Przykład zdania: ës gläimen krystalen. = Krystalen gläimen. — Kryształy się mienią.

Do tego można całkowicie pominąć ës, zwłaszcza w języku mówionym i pisanym nieformalnym, jeśli czasownik jest nieprzechodni i defektywny, np. ës šodänst. = šodänst. — Jest zimno. / Robi się zimno.

Tryb rozkazujący

W języku astralogermańskim są dwa rodzaje trybu rozkazującego. Pierwszy to tzw. standardowy tryb rozkazujący, a drugi to tzw. bezokolicznikowy tryb rozkazujący.

Standardowy tryb rozkazujący

W przeciwieństwie do wielu języków indoeuropejskich formę tę tworzy się analitycznie, dodając przed czasownikiem w odpowiedniej osobie czasu teraźniejszego oznajmująceo formę let /ˈlej/. Jeżeli czasownik jest bezosobowy i używa ës, to pomijamy to słówko. Przykłady: Let häist uoð min! — Chodź ze mną!, Let hodeshouldlich räint! — Niech w końcu pada!

Nie wszystkie czasowniki osobowe mają standardową konstrukcję rozkazującą z let. Oto najważniejsze wyjątki:

• ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) — nie ma
• ës iš /aˈzɪʃ/ — bez bezokolicznika — tu: jest (ogólnie o stanie istnienia przedmiotów; odpowiednik angielskiego there is)
• hërə /ˈhjɔʁɘ/ — chcieć (z czasownikiem)
• šoden /ˈʃɔdən/ — musieć, mieć powinność
• konðen /ˈkɔw̃ðən/ — tu: móc, potrafić
• onkonðen /ˈɔnˌkɔw̃ðən/ — tu: nie móc, nie potrafić
• niden /ˈnɪdən/ — potrzebować
• dären /ˈdɛʁən/ — śmieć, ośmielać się

Najprostszy sposób zastąpienia tej konstrukcji to użycie trybu łączącego (nie zawsze w języku polskim stosujemy tryb rozkazujący), np. Dächs onhëret min onderštiv. — Obyś nie chciał mnie zrozumieć. Wyjątek to ës gäinet, który zastępujemy przez onseënet (wzorcowo pomijamy ës), np. Onseënet plëtš dächə. — Oby nie było miejsca dla ciebie.

Bezokolicznikowy tryb rozkazujący

Ten tryb jest tworzony, ustawiając bezokolicznik za dopełnieniem bliższym lub dalszym czasownika i semantycznie pełni funkcję drugoosobowej instrukcji. Stosujemy go wyłącznie w tekstach pisanych, zwłaszcza na tabliczkach, w ogłoszeniach, podręcznikach, instrukcjach, poradnikach, programach komputerowych itp. Jednak w dialogach, opowiadaniach, literaturze pięknej, korespondencji, komentarzach, postach itp. powinniśmy używać zwykłego trybu rozkazującego. Również jeśli dopełnienie zawiera zdanie podrzędne lub dopełnienie nie jest obecne, to zazwyczaj też jest preferowany zwykły tryb rozkazujący. Istotne jest jeszcze to, że przy dopełnieniu zawsze opuszczamy rodzajnik. Przykłady: Däurer släiten, rüim refrouren iš! — Zamykać drzwi, pomieszczenie klimatyzowane!, Släinsäin ðes «Internet Explorer» oinkliken däche taimen uoð linkǝm knaup. — Kliknij dwukrotnie lewym przyciskiem w ikonę Internet Explorera, ale: Let nëmst ðes litärüi, hou säch däilt ät 3. — Weź liczbę, która jest podzielna przez 3. Noun’s fäiden! — Nie karmić! (to jest tylko przeczenie bezokolicznika).

Przeczenia

W astralogermańszczyźnie zasadniczo wyróżniamy trzy typy przeczeń:

• poprzez dodanie przed dopełnieniem przymiotnika nouen,
• poprzez dodanie przed czasownikiem przysłówka nouen,
• poprzez dodanie przed czasownikiem słówka kan lub kanst,
• poprzez dodanie cząstki on- przed czasownikiem.

Dodanie przed dopełnieniem przymiotnika nouen

Ten sposób przeczenia obowiązuje przede wszystkim przed większością czasowników wymagających dopełnienia, bez względu na to, czy w dopełnieniu zastosowano rodzajnik określony czy nie. W przypadku wielu dopełnień domyślnie zaprzecza się to dopełnienie, które wskazuje na rzecz. Przykłady: Häð noune souþenheden. — Nie mam słodyczy, Let hlendst nounəm ƨäinänsəm! — Nie patrz na słońce!, Oinfläi nounən Houšen — Nie modlę się do Boga, Oinsäiþt ounən ät nounəm fäiren — Nie zaprosił nas na przedstawienie (podkreślamy samą czynność).

Dodanie przed czasownikiem przysłówka nouen

Ten sposób przeczenia stosuje się przede wszystkim w czasownikach nieprzechodnich i czasownikach, których dopełnieniem jest zaimek lub dopełnienie jest poprzedzone zaimkiem. Konstrukcja jest stosowana również, jeśli dopełnienie jest nazwą własną, zwłaszcza nazwą instytucji, tytułem lub nazwą geograficzną, a także zawsze w przypadku długich nazw własnych. Przykłady: Son nouen släi. — Jeszcze nie śpię, Nouen käim vourþ ät bräudesland. — Nie wracam do Stanów Zjednoczonych, ër nouen hait min ðenes snärpel. — On nie dał mi tego łańcuszka, Nouen lächtërrijd däch. — Nie zdradziłem cię.

Dodanie przed czasownikiem słówka kan lub kanst

W tym sposobie należy dodać słówko kan w 1. i 3.os.lp. lub kanst w 2.os.lp. do formy krótkiej bezokolicznika. Tutaj nie wolno zastosować formy długiej ze względu na ewentualną zbieżność znaczeniową z czasownikiem onkonðen. W praktyce kan(st) faktycznie jest to odmiana konðen, choć z historycznego punktu widzenia ma związek np. z niemieckim kein. W przypadku liczby mnogiej stosujemy sposób z cząstką on-. Tego rodzaju przeczenia używamy ze stałą grupą czasowników, głównie związanych z postrzeganiem i stanami umysłu, głównie: siən (widzieć), onderštiven (rozumieć), häien (tu: iść, jechać), häiren (tu: słyszeć), uiten (wiedzieć), dänken (myśleć (o kimś)), häðen ät dei (pamiętać). Przykłady: Kan häð ät däi, hou düd lastendäi. — Nie pamiętam, co robiłem wczoraj, Kan häiren! — Słucham? (dosł.: nie słyszę), Kanst si hin. — Nie widzisz go.

Dodanie cząstki on- przed czasownikiem

Ten sposób stosujemy, jeżeli czasownik, zwłaszcza häðen, tworzy związek frazeologiczny nienależący do grupy kan(st), a także w przypadku czasownika konðen ze specjalnymi formami w lp. z wyjątkiem występowania samodzielnie oraz łączenia z czasownikami konkretnymi oraz czasownikiem seënen (być). Stosujemy go obowiązkowo we wszystkich nieosobowych formach czasowników, które nie są częścią orzeczenia modalnego. Ten rodzaj przeczenia ma również zastosowanie jako alternatywa drugiego sposobu w krótkich zdaniach. Przykłady: Onkən bräichen ðes uindəu. — Nie mogę rozbić okna, Onhäð ðen lou näichstesdäi — Jutro się nie kąpię, Dächt onləuchtenen lideren. — Myślałam o niekochanych ludziach, Onkäim vourþ! — Nie wrócę!.

Czas przeszły oznajmujący

Czas przeszły tworzy się na wiele sposobów. Najczęstszym z nich jest wymiana samogłoski rdzennej. Jest bardzo dużo czasowników z przegłosem w porównaniu do innych germańskich, ponieważ procesy analogizujące były bardzo silne. Należy czasem też pamiętać o zjawisku redukcji.

Końcówki fleksyjne

Czasowniki przyjmują ten sam zestaw końcówek co w czasie teraźniejszym:

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	(zero)	-ən […ɘn]
2.	-st […s]	-et […ɛ]
3.	-t […t], (zero)	-en […ɛn]

Zasady tworzenia 3.os.lp. już nie są tak bardzo bezwyjątkowe jak w czasie teraźniejszym, dlatego przy każdym czasowniku jest sygnalizowane, czy 3.os.lp. posiada końcówkę zerową. Nie należy również zapominać o tym, że jeżeli czasownik w rdzeniu kończy się na d lub t, to niezależnie od tego, czy jest nieme, czy nie, standardowo obowiązuje wymiana -d : -ð i -t : -þ, np.

• fläid /ˈflejd/ : fläið /flejθ/ — prosić, błagać
• sprout /spʁowt/ : sprouþ /spʁowθ/ — kwitnąć, zakwitać

Tworzenie rdzenia końcówki

Zostaną zaprezentowane zarówno wszystkie możliwe sposoby tworzenia rdzenia czasu przeszłego dla 1.os.lp., jednak zalecanym sposobem jest po prostu nauczenie się formy przeszłej na pamięć wraz z każdym czasownikiem.

Czasowniki z sufiksem -t-

Następuje dodanie do rdzenia sufiksu -t-. Jest to domyślna regularna końcówka, jednak rzadko występująca. Jeżeli rdzeń już kończy się na d lub t, to obowiązują wymiany d : ð i t : þ. Mogą się zdarzyć wymiany głosek, w tym przegłosy. Przykłady:

• mäunderen /ˈmɜjndʁən/ — kosztować, mieć (ileś) lat (1.os.lp. mäundert /ˈmɜjndat/)
• seënen /ˈsjɔjn/ — być (1.os.lp. seënt /ˈsɘnt/)
• minen /ˈmɪnən/ — znaczyć (1.os.lp. mint /mjɛnt/)
• fouren /ˈfowʁən/ — wołać, dzwonić (1.os.lp. ført /foχt/))
• häðen /ˈhɛðən/ — mieć (1.os.lp. = 3.os.lp. häðt /ˈhɛðt/)
• louþen /ˈlowθən/ — usuwać (1.os.lp. = 3.os.lp. louþt /ˈlowθt/)
• bläiƨen /ˈblejzən/ — dmuchać
• läisten /ˈlejsən/ — tu: zapewniać, dostarczać
• läpen /ˈlɛpən/ — biegać
• tšeënen /ˈtʃɔjnən/ — ciągnąć (1.os.lp. tšeënt /ˈtʃɔjɔnt/)
• säch intereseënen /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsjɔjnən/ — interesować się (1.os.lp. säch intereseënt /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsɔjɔnt/)
• haten /hɑtən/ — nienawidzić (1.os.lp. = 3.os.lp. hast; z historycznego punktu widzenia st jest tu haureńskim ściągnięciem się hat- z końcówką -t)

Czasowniki z sufiksem -d-

Dodajemy do rdzenia sufiks -d-. Może dojść również do skrócenia dyftongu lub przegłosu. Należy uważać też na ewentualną dźwięczność d. Przykłady:

• düən /ˈdywən/ — robić (1.os.lp. düd /dyd/, historycznie -d- jest reliktem reduplikacji, a nie sufiksem)
• konðen /ˈkɔw̃ðən/ — tu: znać (1.os.lp. kound /kowd/, historycznie -ð- w czasie teraźniejszym jest analogią do 3.os.lp. czasu przeszłego)
• konðen /ˈkɔw̃ðən/ — tu: umieć, móc, potrafić (1.os.lp. kond /kɔnd/, historycznie -ð- w czasie teraźniejszym jest analogią do 3.os.lp. czasu przeszłego)
• fläien /ˈflejən/ — tu: prosić, błagać (1.os.lp. fläid /flejt/)
• fläien /ˈflen/ — tu: uciekać (1.os.lp. fläid /flejt/)
• läien /ˈlejən/ — leżeć, kłaść (1.os.lp. läid /lejt/)
• sären /ˈsɛɾən/ — zasługiwać, przysięgać (1.os.lp. särd /seɾd/)
• häiren /ˈheχən/ — tu: słyszeć, słuchać (1.os.lp. härd /heɾd/)
• ërkänen /aχˈkɛnən/ — rozpoznawać (1.os.lp. ërkand /aχˈkɑnd/)
• päien /ˈpejən/ — płacić (1.os.lp. paid /pajt/)
• filen /ˈfɪlən/ — tu: wypełniać (1.os.lp. fould /fowt/)
• outsäilen /ˈowtˌsejlən/ — sprzedawać (1.os.lp. outsould /owtˈsowt/)

Czasowniki z sufiksem -cht-

Należy dodać do rdzenia sufiks -cht-. Dużo czasowników z tej grupy jest obcego pochodzenia. Trzeba szczególnie tutaj uważać na końcówkę 3.os.lp., zazwyczaj jest zerowa, ale jeśli się ona pojawia, to -chþ potocznie często się czyta jako jedną głoskę /θ/. Niemal zawsze można się spodziewać większych zmian w temacie w tej grupie. Przykłady:

• vour läien /ˈfoɾ ˌlejən/ — obiecywać (1.os.lp. = 3.os.lp. lucht vour /ˌluxt ˈfoɾ/)
• anlenden /anˈlɛndən/ — pożyczać (zarówno komuś, jak i od kogoś) (1.os.lp. = 3.os.lp. lencht /lɛnxt/)
• kräipen /ˈkʁejpən/ — skradać się, czołgać się, raczkować (1.os.lp. = 3.os.lp. krächt /kʁɛcht/)
• dänken /ˈdɛnkən/ — myśleć (1.os.lp. = 3.os.lp. dächt /dɛxt/; d- konsonantyzm jest spowodowany prawdopodobnie uniknięciem homonimii z þänken, czyli „dziękować”)
• bräingen /ˈbʁejnən/ — przynosić (1.os.lp. = 3.os.lp. brächt /bʁɛxt/)
• dräigen /ˈdʁejgən/ — przesuwać, nosić (1.os.lp. = 3.os.lp. dracht /dʁɑxt/)
• ðäinen /ˈðejnən/ — wydawać się (3.os.lp. duncht /dunxt/)
• hlenden /ˈxlɛndən/ — oglądać (1.os.lp. = 3.os.lp. hlucht /xluxt/)
• þräiden /ˈθʁejdən/ — zwijać, wnioskować (1.os.lp. = 3.os.lp. þrucht /θʁuxt/)
• ërmäigen /aʁˈmejgən/ — zdobywać majątek, umożliwiać (1.os.lp. = 3.os.lp. ërmocht /aʁˈmɔxt/)
• vuršen /ˈvuχʃən/ — pracować (1.os.lp. = 3.os.lp. racht /ʁɑxt/)
• mäiken /ˈmejkən/ — robić (1.os.lp. mäicht /mejxt/; 3.os.lp. z końcówką -þ)
• dräimen /ˈdrejmən/ — marzyć, śnić (1.os.lp. drächt /dʁɛxt/; 3.os.lp. z końcówką -þ)
• outbläiken /ˈowtˌblejkən/ — wygasać, ciemnieć (1.os.lp. outbläicht /owtˈblejxt/; 3.os.lp. z końkcówką -þ)
• sloken /ˈslɔkən/ — połykać (1.os.lp. slocht /slɔxt/, potocznie *slouk jest uważane za błąd; 3.os.lp. z końcówką -þ)
• sväingen /ˈsvejnən/ — wirować, falować, drżeć (1.os.lp. svøcht /svoxt/; 3.os.lp. z końcówką -þ)
• säch konsenträiten /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁejtən/ — koncentrować się (1.os.lp säch konsenträcht /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁɛxt/; 3.os.lp. z końcówką -þ; rzadko też säch konsentrout /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁowt/)
• stenken /ˈstɛnkən/ — śmierdzieć (1.os.lp. = 3.os.lp. stäncht /stɛnxt/; 3.os.lp. z końcówką -þ)
• konstrüišen /kɔw̃ˈtʁyʃən/ — konstruować (1.os.lp. konstrucht /kɔw̃ˈtʁuxt/; 3.os.lp. dowolna)
• instalaten /aw̃taˈlatən/ — instalować (1.os.lp. instalächt /aw̃taˈlɛxt/; 3.os.lp. dowolna)

Czasowniki przegłaszające się na ou /ow/

Należy samogłoskę rdzenną zamienić na ou /ow/, rzadziej też na ø /o/ lub əu /ɜ/. Czasowniki z wymianą ë /jɔ/ - ëu /jow/ też zaliczamy do tej klasy. Jest to dość spora grupa czasowników, większość z nich jest pochodzenia germańskiego, sporo z nich oryginalnie nie miało przegłosu, tylko go uzyskało na podstawie analogii. Należy czasem pamiętać o wspomnianej wcześniej redukcji spógłosek g i d (po spółgłosce), czasem mogą też zajść inne drobne zmiany w temacie, wynikające z historycznych praw fonetycznych. Przykłady:

• bäiden /ˈbejdən/ — oferować (1.os.lp. boud /bowt/)
• bäigen /ˈbejgən/ — skręcać, kręcić (1.os.lp. boug /bow/)
• bäilðen /ˈbelðən/ — budować (1.os.lp. bould /bowd/; potoczne używane *bäilden jest uważany za błąd)
• bäinden /ˈbɛndən/ — wiązać (1.os.lp. bound /bowd/)
• bäiren /ˈbejʁən/ — rodzić (1.os.lp. bour /bowχ/)
• beginen /bɛˈgɪnən/ — zaczynać (1.os.lp. begoun /bɛˈgown/, też: begäin /bɛˈgejn/)
• bräichen /ˈbʁejxən/ — łamać, pękać, rozbijać (1.os.lp. brouch /bʁowx/)
• bresten /ˈbʁɛstən/ — wybuchać, pęcznieć (1.os.lp. = 3.os.lp. brøst /bʁost/)
• buən /ˈbuwən/ — buczeć (1.os.lp. bəu /bɜ/)
• onderbäichen /ɔndəˈbejxən/ — kupować (1.os.lp. onderbouch /ɔndəˈbowx/)
• däilgen /ˈdejgən/ — oceniać (1.os.lp. doulg /dow/; prawidłowy też jest zapożyczony z niemieckiego t- konsonantyzm täilgen)
• dräichen /ˈdʁejxən/ — pić (1.os.lp. drouch /dʁowx/)
• ëntfäilen /antˈfejlən/ — polecać (1.os.lp. ëntfoul /antˈfowl/; prawidłowy też jest zapożyczony z niemieckiego -mp- konsonantyzm ëmpfäilen)
• ëntfäinden /antˈfɛndən/ — znikać (1.os.lp. ëntfønd /antˈfond/)
• ëntfängen /antˈfɛɲən/ — odbierać (1.os.lp. ëntfoung /antˈfown/; prawidłowy też jest zapożyczony z niemieckiego -mp- konsonantyzm ëmpfängen)
• ërdaien /aʁˈdajən/ — więdnąć (1.os.lp. ërdou /aʁˈdow/)
• ërlaien /aʁˈlajən/ — nagradzać (1.os.lp. ërlou /aʁˈlow/)
• ërläisten /aʁˈlejsən/ — przegrywać, gubić (1.os.lp. = 3.os.lp. ërloust /aʁˈlows/)
• ërmäistelen /aʁˈmejstlən/ — mieszać, bałaganić (1.os.lp. ërmoustel /aʁˈmowstɛl/)
• ërsäinen /aʁˈsejnən/ — przypominać (1.os.lp. ërsoun /aʁˈsown/)
• ëruäinen /aʁˈwejnən/ — wygrywać (1.os.lp. ërvoun /aʁˈvown/)
• ëruäirgen /aʁˈweʁgən/ — dusić się, toczyć się, tracić równowagę (1.os.lp. ërvørch /aʁˈvoχː/)
• ëšen /ˈjɔʃən/ — jeść (1.os.lp. ëuš /jɔwʃ/)
• faien /ˈfajən/ — walczyć (1.os.lp. fou /fow/)
• fäichen /ˈfejxən/ — oszukiwać (1.os.lp. fouch /fowx/)
• fäiden /ˈfejdən/ — karmić, gasić (1.os.lp. foud /fowt/)
• fäilen /ˈfejlən/ — spadać, podobać się (1.os.lp. foul /fowl/; w sensie „podobać się” 1.os.lp. = 3.os.lp.)
• fäiren /ˈfejʁən/ — jechać, prowadzić (1.os.lp. four /fowχ/)
• filen /ˈfɪlən/ — czuć się, czuć (1.os.lp. foul /fowl/)
• fläigen /ˈflejgən/ — lecieć (w powietrzu, np. pyłek) (1.os.lp. floug /flow/)
• fräiren /ˈfʁejʁən/ — zamrażać, mrozić się (1.os.lp. frour /fʁowχ/)
• ës gäinet /as ˈgejnɛ/ — nie ma (3.os.lp. ës goun /as ˈgown/)
• gäiten /ˈgejtən/ — rozlewać, podlewać (1,os.lp. gout /gowt/)
• gelden /ˈgɛldən/ — odpowiadać (za coś), płacić, być ważnym (1.os.lp. gøld /golt/)
• gläimen /ˈglejmən/ — świecić, mienić się (1.os.lp. gloum /glowm/)
• häiven /ˈhejvən/ — podnosić, udawać się (1.os.lp. houv /howf/; w sensie „udawać się” 1.os.lp. = 3.os.lp.)
• hängen /ˈhɛɲən/ — wieszać, wisieć (1.os.lp. houng /hown/)
• hërə /ˈhjɔʁɘ/ — chcieć (z czasownikiem) (3.os.lp. hëurə /ˈhjɔwʁɘ/)
• hräiven /ˈxɾejvən/ — kopać, grzebać (1.os.lp. hrouv /xɾowf/)
• vourþ käimen /ˈfoɾθ ˌkejmən/ — przychodzić, wracać (1.os.lp. koum vourþ /ˌkowm ˈfoɾθ/)
• käiren /ˈkejʁən/ — kierować, losować (1.os.lp. kour /kowχ/)
• kälen /ˈkɛlən/ — zabijać (1.os.lp. koul /kowl/)
• laien /ˈlajən/ — oświetlać, zapalać (1.os.lp. lou /low/)
• läigen /ˈlejgən/ — kłamać (1.os.lp. loug /low/)
• läinen /ˈlejnən/ — schylać się (1.os.lp. loun /lown/)
• lëšen /ˈljɔʃən/ — pozwalać (1.os.lp. lëuš /ljɔwʃ/, też: lëšt /ljɔʃt/)
• loken /ˈlɔkən/ — blokować, zamykać (1.os.lp. louk /lowk/)
• lüven /ˈlyvən/ — żyć (1.os.lp. ləuv /lɜf/)
• mäiren /ˈmejʁən/ — umierać (1.os.lp. mour /mowχ/)
• mëšen /ˈmjɔʃən/ — mierzyć (1.os.lp. mëuš /mjɔwʃ/)
• muən /ˈmuwən/ — muczeć (1.os.lp. məu /mɜ/)
• näiren /ˈnejʁən/ — karmić (1.os.lp. nour /nowχ/)
• nëmen /ˈɲɔmən/ — brać (1.os.lp. nëum /ɲowm/)
• open /ˈɔpən/ — otwierać (1.os.lp. oup /owp/; nastąpiła reinterpretacja wygłosu rdzenia en jako końcówki bezokolicznika)
• päichen /ˈpejxən/ — wpajać, wbijać (1.os.lp. pouch /powx/)
• räiden /ˈʁedən/ — czytać (1.os.lp. roud /ʁowt/, też: räið /ʁejθ/)
• räinen /ˈʁejnən/ — tu: biegać, ciec (1.os.lp. roun /ˈʁown/)
• rehäiren /ʁeˈhɛjʁən/ — wymagać (1.os.lp. rehour /ʁeˈhowχ/)
• onderlaien /ɔndəˈlajən/ — wytrzymywać (1.os.lp. onderlou /ɔndəˈlow/)
• ondersäichen /ɔndəˈsejxən/ — szukać (1.os.lp. ondersouch /ɔndəˈsowx/)
• säimen /ˈsejmən/ — pływać (1.os.lp. soum /sowm/)
• säingen /ˈsejnən/ — śpiewać (1.os.lp. soung /sown/)
• släingen /ˈslejnən/ — okrywać, wić się (1.os.lp. sloung /slown/)
• släiten /ˈslejtən/ — zamykać (1.os.lp. slout /slowt/)
• smelten /ˈsmɛlten/ — topić, topić się (1.os.lp. smølt /smolt/)
• späichen /ˈspejxən/ — zbierać, przemawiać, obradować (1.os.lp. spouch /spowx/)
• späinen /ˈspejnən/ — prząść (1.os.lp. spoun /spown/)
• spräiden /ˈspʁedən/ — rozprzestrzeniać (się) (1.os.lp. sproud /spʁowt/)
• spräingen /ˈspʁejnən/ — rosnąć, roić się (1.os.lp. sproung /spʁown/)
• spräiten /ˈspʁejtən/ — kwitnąć, zakwitać (1.os.lp. sprout /spʁowt/)
• spränchelen /ˈspʁɛnxlən/ — ściskać, wyciskać (1.os.lp. sprounchel /spʁɔw̃xɛl/; w sensie „rozciągać, naprężać” 1.os.lp. spränchelt)
• stäichen /ˈstejxən/ — kłuć, żądlić (1.os.lp. stouch /stowx/)
• stäilen /ˈsejlən/ — kraść, stawiać (1.os.lp. stoul /sowl/; outstäilen w sensie „okazać się” 1.os.lp. = 3.os.lp.)
• sväilen /ˈsvejlən/ — puchnąć, nabrzmiewać (1.os.lp. svøl /svol/)
• sväiren /ˈsvejʁən/ — przeklinać (1.os.lp. svør /svoɾ/)
• säch ƨäinen /səx ˈzejnən/ — opalać się (1.os.lp. säch ƨoun /səx ˈzown/; ƨ- konsonantyzm pojawił się prawdopodobnie w wyniku homonimii z wymarłym czasownikiem *säinen)
• šäiren /ˈʃejʁən/ — strzyc, dzielić (np. drewno) (1.os.lp. = 3.os.lp. sour /sowχ/)
• šoden /ˈʃɔdən/ — mieć powinność, musieć (1.os.lp. šoud /ʃowt/)
• täichen /ˈtejxən/ — dotykać (1.os.lp. touch /towx/)
• täiren /ˈtejʁən/ — drzeć, wykańczać się (1.os.lp. tour /towχ/)
• þräingen /ˈθʁejnən/ — naciskać, pchać (1.os.lp. þroung /θʁown/)
• uiten /'witən/ — wiedzieć (1.os.lp. = 3.os.lp. uot /wɔt/, 2.os.lp. uost /wɔst/; zaszła stara analogia w czasie przeszłym, dlatego czasownik zaliczany do grupy -ou-)
• uäiven /ˈwejvən/ — tkać (1.os.lp. vouv /vowf/)

Czasowniki przegłaszające się na ij /i/

Należy samogłoskę rdzenną zamienić na ij /i/. Zdecydowana większość czasowników z tej grupy jest pochodzenia germańskiego. Przykłady:

• bäiten /'bejtən/ — gryźć (1.os.lp. bijt /bit/)
• bläiven /'blejvən/ — zostawać (1.os.lp. blijv /blif/)
• dräiven /'dʁejvən/ — pędzić, napędzać (1.os.lp. drijv /dʁif/)
• ërmäiðen /aʁ'mejðən/ — unikać (1.os.lp. ërmijd /aʁ'mid/)
• fräichen /'fʁejxən/ — wietrzyć, odświeżać (1.os.lp. frijch /fʁix/)
• gläiden /'glejdən/ — ślizgać się, wyślizgiwać się (1.os.lp. glijd /glid/)
• glichen /'glɪxən/ — równać się, przyrównywać (1.os.lp. glijch /glix/)
• hiden /'hɪdən/ — ukrywać (1.os.lp. hijd /hid/)
• häilen /'hejlən/ — leczyć, zdrowieć (1.os.lp. hijl /hil/, w sensie „zdrowieć” też: houl /howl/)
• käichen /'kejxən/ — łapać (1.os.lp. kijch /kix/)
• kräiten /'kʁejtən/ — płakać (1.os.lp. krijt /kʁit/)
• läiðen /'lejðən/ — cierpieć (1.os.lp. lijd /lid/)
• liken /'lɪkən/ — lubić (1.os.lp. lijk /lik/)
• näigen /'nejgən/ — giąć, zginać (1.os.lp. nijg /ni/)
• outläisten /'owtˌlejtən/ — wymieniać (po kolei) (1.os.lp. outlijst /'owtˌlit/)
• räiden /'ʁedən/ — radzić (1.os.lp. rijd /ʁit/)
• räiven /'ʁejvən/ — trzeć (1.os.lp. rijv /ʁif/)
• släiden /'slejdən/ — tu: śledzić, osuwać się (1.os.lp. slijd /slid/)
• smäiðen /'smejðən/ — kuć (1.os.lp. smijd /smid/; pierwotnie czasownik słaby; powstał w wyniku analogii z läiðen i snäiðen)
• smäiten /'smejtən/ — rzucać (1.os.lp. smijt /stigsmit/)
• snäiðen /'snejðən/ — ciąć (1.os.lp. snijd /'snid/)
• stäigen /'stejgən/ — piąć się, wzrastać (1.os.lp. stijg /sti/)
• sträichen /'sʁejxən/ — głaskać, trzeć (1.os.lp. strijch /sʁix/)
• sträiden /'sʁejdən/ — kłócić się, walczyć (1.os.lp. strijd /sʁid/)
• sträiven /'sʁejvən/ — dążyć (1.os.lp. strijv /sʁif/)
• šainen /'ʃajnən/ — świecić, obnosić się, wydawać się (1.os.lp. šijn /ʃin/)
• šäiten /'ʃejtən/ — wulg. srać (1.os.lp. šijt /ʃit/)
• šiben /'ʃɪbən/ — szaleć, głupieć (1.os.lp. šijb /ʃip/)
• šriven /'ʃʁɪvən/ — pisać (1.os.lp. šrijv /ʃʁif/)
• þräiven /ˈθʁejvən/ — obracać, kręcić (1.os.lp. þrijv /θʁif/)
• uäichen /ˈwejxən/ — mijać, ustępować (1.os.lp. vijch /vix/)

Czasowniki przegłaszające się na ai /aj/

Dość rzadka grupa czasowników, zarówno w czasownikach rdzennych, jak i zapożyczonych. Samogłoskę rdzenną należy zmienić na ai /aj/, rzadko też a /a/. Przykłady:

• fräien /'ʃʁejən/ — wierzyć, mieć nadzieję (1.os.lp. frai /fʁaj/)
• häien /hen/ — iść (1.os.lp. hai /haj/)
• häien /'hejən/ — dawać (1.os.lp. hai /haj/)
• šränchen /'ʃʁɛnxən/ — atakować (1.os.lp. šranch /ʃʁanx/)
• šräien /ʃʁen/ — krzyczeć (1.os.lp. šrai /ʃʁaj/)
• släiden /'slejdən/ — tu: zwalniać (prędkość) (1.os.lp. slachd /slaxd/)
• släigen /'slejgən/ — toczyć bitwę, brać udział w bójce (1.os.lp. slach /slax/)
• inspäiren /aw̃'spejʁən/ — inspirować (1.os.lp. inspair /aw̃'spajχ/)
• konfäiren /kɔw̃'fejʁən/ — gromadzić się, obradować (1.os.lp. konfair /kɔw̃'fajχ/)
• kombäinen /kɔw̃ˈbejnən/ — kombinować, mieszać (1.os. kombain /ˈkɔw̃bajn/)

Czasowniki z sufiksem -er- /ʁ/

Grupa specyficzna dla astralogermańszczyzny, w której należy dodać sufiks -er- i dodatkowo dokonać przegłosu. W liczbie pojedynczej ze względu na redukcję w sylabach zamkniętych -er- czytamy jak /a/. Przykłady:

• fainden /ˈfajndən/ — znajdywać (1.os.lp. fäunder /ˈfɜjnda/);
• grainden /ˈgʁajndən/ — mleć (1.os.lp. gräunder /ˈgʁɜjnda/)
• hläuden /ˈxlɜjdən/ — zamykać (np. sklep) (1.os.lp. hläuder /ˈxlɜjda/)
• krachten /ˈkʁɑxtən/ — piec, wypiekać (1.os.lp. krächter /ˈkʁɛxta/)
• kraumpen /ˈkʁawmpən/ — kurczyć się (1.os.lp. kräumper /ˈkʁɜjmpa/)
• mainden /ˈmajndən/ — rozważać, być przeciwko (1.os.lp. mäunder /ˈmɜjnda/)
• paunden /ˈpawndən/ — ostrzegać, bić na alarm (1.os.lp. päunder /ˈpɜjnda/)
• respaunden /ʁɛˈspawndən/ — odpowiadać (słowem) (1.os.lp. respäunder /ʁɛˈspɜjnda/)
• slainden /ˈslajndən/ — zapadać się, chlać (1.os.lp. släunder /ˈslɜjnda/)
• uainden /ˈwajndən/ — zwijać, nawijać (1.os.lp. uäunder /ˈwɜjnda/);

Inne specyficzne czasowniki

Tu znajdują się niedające się sklasyfikować czasowniki. Przykłady:

• säien /sen/ — mówić (1.os.lp. such /sux/)
• släien /slen/ — spać (1.os.lp. släch /slɛx/)
• fläiten /'flejtən/ — pływać (1.os.lp. fløch /flox/)
• fouren /'fowʁən/ — wołać, dzwonić (1.os.lp. førch /foχː/, też: ført /foɾt/)
• šouren /'ʂowχən/ — myć, czyścić (1.os.lp. šørch /ʂoχː/)
• hiten /xjejn/ — uderzać (1.os.lp. = 3.os.lp. hour /howɾ/)
• vërðen /ˈvjɔɾðən/ — stawać się (1.os.lp. uärd /wɛɾd/)

Tryb łączący

W przeciwiestwie do wielu innych języków germańskich astralogermańszczyzna stosuje tryb łączący dość często, nawet w codziennej komunikacji. Tak się stało dlatego, że tryb łączący nabrał wielu nowych zastosowań.

Końcówki fleksyjne

Czasowniki przyjmują następujący zestaw końcówek, doczepiany odpowiednio do tematu w trybie oznajmującym, odpowiednio z czasu teraźniejszego lub przeszłego dla trybu łączącego w czasie teraźniejszym lub przeszłym:

	l. pojedyncza	l. mnoga
1.	-e […ɛ]	-(n)ən […nɘn]
2.	-est […ɛs(t)]	-(n)et […(n)ɛ]
3.	-et […ɛ]	-(n)en […(n)ɛn]

W liczbie mnogiej odrzuca się spójkę -n-, jeżeli temat już jest zakończony na n. W przypadku 2.os.lp. wymawianie [t] na końcu nie jest obowiązkowe i często się je pomija, choć jest zalecane w mowie starannej. Czasowniki nieregularne w trybie oznajmującym zawsze biorą temat liczby mnogiej zarówno w wymowie, jak i pisowni, czasownik seënen (być) bierze zawsze pełną pisownię i wymowę, tzn. seën- /ˈsjɔjn…/.

Zastosowania trybu łączącego teraźniejszego

Poniżej jest zaprezentowanych kilka najważniejszych zastosowań.

Tworzenie czasu przyszłego

Używamy trybu łączącego teraźniejszego w celu wyrażenia przyszłości, zwłaszcza jeżeli:

• mówimy o przyszłości dokonanej, czyli takiej, która (prawie) na pewno się spełni, na podstawie obserwacji lub mocnego postanowienia;
• mówimy o przeszłości dość odległej, nawet trudnej do przewidzenia,
• w zdaniu nie ma żadnych określeń czasu.

W pozostałych przypadkach stosowanie trybu łączącego brzmi dość pretensjonalnie. Przykłady: Son näivern siest min. — Już nigdy mnie nie zobaczysz, Läi vour ðes mäiknən näichstesdäi. — Obiecuję, że to zrobimy jutro, — ës räinet. — Będzie padać., Ǎt näirlich miliardən jäirən ðer Ƨäinaänser ëntfäindet. — Za około milion lat Słońce wygaśnie.

Przypuszczające zdania warunkowe

Stosujemy tryb łączący, wyrażając pewne przypuszczenia dotyczące teraźniejszości czy przyszłości (nie przeszłości, w przeciwieństwie do języka polskiego). Konstrukcja takiego zdania to po prostu dwa zdania obok siebie, opcjonalnie złączone spójnikiem sǝu /sɜ/ (dosłownie "więc"). Przykłady: Seëne räik, onderbäiche häimen vourǝm sädǝn. — Gdybym była bogata, kupiłabym dom nad morzem, Dächte ät jäbǝm täim dächǝ, sǝu man's hart läiðet jäb'sdäi. — Gdyby o tobie myślała cały czas, to bolałoby mnie serce codziennie.

Tryb rozkazujący

Od pewnych czasowników, głównie modalnych i posiłkowych, nie można tworzyć trybu rozkazującego z partykułą let /lej/. W takich przypadkach tryb łączący może wyrażać funkcję rozkaźnika, co w języku polskim często odpowiada konstrukcji życzącej z "oby". W tem sam sposób tworzymy tryb rozkazujący dla trzeciej osoby. Przykłady: Onnidest souþjǝ. — Obyś nie potrzebował słodyczy. ës läivet oun ënder! — Niech żyje nasz tato!

Stałe konstrukcje ze zdaniami podrzędnie złożonymi

Pewne stałe frazy wymagają zdania podrzędnego wyrażonego orzeczeniem w trybie łączącym. Te frazy (głównie czasownikowe) dotyczą przede wszystkim próśb, przypuszczeń i obaw, nieważne, czy orzeczenie powinno być wyrażone w języku polskim czasem teraźniejszym czy przyszłym. Najważniejsze przykłady:

• oinbouden — zakładając, że
• onërhoungen — nieważne, czy
• oinpräigen — nalegać, żeby
• fläien — prosić, żeby
• oinfläien — modlić się, żeby
• fräien — mieć nadzieję, że
• fäiren, häðen fäiren — obawiać się, czy

Przykład zdania: Fläi däch, Houše, ër säch sloutlich faindet. — Błagam cię, Boże, żeby się on wreszcie odnalazł.

Konstrukcja z zaimkiem män /mən/

Pewne stałe konstrukcje zdaniowie z män należy prawidłowo wyrazić w trybie łączącym, jednak ta tendencja współcześnie coraz bardziej zanika. Najważniejsze przykłady:

• män säiet — mówi się
• män latet — da się, jest możliwe (też: män lat; nie istnieje współcześnie czasownik *laten)
• män häiret /məˈneχɛ/ — słychać
• män siet — widać
• män šodet — należy (częściej: män šoð)

Przykład zdania: Män onlatet ðes hondermäiken. — Nie da się tego naprawić.

Czasowniki defektywne

Niektóre czasowniki nie mają trybu oznajmującego w czasie teraźniejszym:

• ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) — nie ma
• häivet /ˈhejvɛ/ — tu: udawać się
• vërðen /ˈvjɔɾðən/ — stawać się

Wtedy z kontekstu wiemy, czy chodzi o tryb oznajmujący, czy łączący.

Zastosowania trybu łączącego przeszłego

Zastosowanie wariantu przeszłego trybu łączącego pokrywa się z zastosowaniami w czasie przeszłym w punktach:

• przypuszczające zdania warunkowe,en
• stałe konstrukcje ze zdaniami podrzędnie złożonymi

odpowiednio ze znaczeniem przeszłym w jakimkolwiek zdaniu składowym. Nie wolno stosować w czasie przeszłym trybu łączącego, jeśli mówimy o czasownikach nieposiadających trybu przypuszczającego w czasie teraźniejszym ani w przypadku konstrukcji z män. Wynika stąd, że wersja przeszła jest w praktyce nieco rzadziej używana. Przykłady: ëuše minder's souþjǝ lastendäi, ðesdäi nouen lijdet man's bou — Gdybym zjadł mniej słodyczy wczoraj, dzisiaj nie bolałby mnie brzuch, Fäirt ër son seëntet läiven. — Obawiałam się, czy on jeszcze żyje.

Imiesłów czynny

Tak jak w większości języków indoeuropejskich, tak i w astralogermańszczyźnie istnieją imiesłowy. Jednym z nich jet imiesłów czynny.

Budowa

W celu zbudowania imiesłowu czynnego należy do tematu teraźniejszego czasownika dodać końcówkę -äns- /ɛns/ i do tego odpowiednią końcówkę fleksyjną przymiotnika. Schemat jest przedstawiony w tabeli poniżej.

		r.męski	r.nijaki	r.żeński
l.poj.	M.	-änser […ɛnsɛɾ]	-änses […ɛnsəs]	-änse […ɛnsɛ]
	B.	-änsən […ɛnsən]
	D.	-änses […ɛnsɛs]
	C.	-änsəm […ɛnsəm]
l.mn.	M.	-ne […ɛnsnɛ]	-änsne […ɛnsnɛ]
	B.	-änsen […ɛnsɛn]
	D.	-änsens […ɛnsɘs]
	C.	-änsən […ɛnsən]

Należy zwrócić uwagę, że podana odmiana dotyczy pozycji imiesłowu przed rzeczownikiem. Jeżeli natomiast imiesłów umieszczamy po rzeczowniku, staje się on nieodmienny we wszystkich przypadkach, rodzajach i liczbach.

Istnieje również grupa czasowników, które tworzą imiesłów od innego rdzenia niż teraźniejszy:

• wszystkie czasowniki otrzymujące w czasie przeszłym lub imiesłowie biernym -ij- przegłos biorą temat z tym przegłosem, np. hijdäns (kryjący), fijchtäns (walczący).
• kilka czasowników grupy -cht- i kilka nieregularnych bierze temat czasu przeszłego:
  • þräiden : þruchtäns (zwijający),
  • ërmäigen : ërmochtäns (bogacący się),
  • vuršen : rachtäns (pracujący),
  • hiten : houräns (uderzający),
  • vërðen : uärdäns (zostający).

Zastosowanie

Imiesłów czynny służy do wyrażania czynności i stanów, które dotyczą wykonawcy czynności w teraźniejszej chwili. Przykłady: Siǝn mënen rachtäns. — Widzimy pracującego mężczyznę, ðer min käimänser vourþ näichster säit min ðǝn gǝudǝn four. — Sąsiad, który idzie w moją stronę, żegna mnie.

Należy jednak pamiętać o tym, by w mowie codziennej nie nadużywać tego imiesłowu, zwłaszcza w pozycji przed rzeczownikiem, żeby nie brzmieć zbyt oficjalnie, choć faktycznie używa się go częściej niż w języku polskim.

Dodatkowo imiesłowy czynne w stosunku do innych języków germańskich niezwykle często się substantywizują, tworząc rzeczowniki o nowym znaczeniu, a nawet zdarza się, że czasownik będący podstawą imiesłowu w ogóle nie istnieje, np. fäiränser (samochód), ëntbäindänser (rodzina), bäiänser (książka; nie istnieje czasownik *bäien), kindänser (dziecko; nie istnieje czasownik *kinden).

Imiesłów bierny

Drugim ważnym imiesłowem jest imiesłów bierny, jednak jest on stosowany w mniejszym stopniu niż w innych językach germańskich głównie ze względu na zanik w astralogermańszczyźnie analitycznych czasów przeszłych podobnych do angielskiego czasu Present Perfect czy niemieckiego czasu Perfekt.

Budowa

Imiesłowy bierne tworzymy zazwyczaj od tematu czasu przeszłego. Dodaje się do niego końcówkę -en- /ən/ i odpowiednią końcówkę fleksyjną przymiotnika. Schemat odmiany zaprezentowano w tabeli poniżej.

		r.męski	r.nijaki	r.żeński
l.poj.	M.	-en […ən]	-en […ən]	-(e)ne […(ə)nɛ]
	B.	-(e)nən […nən]
	D.	-(e)nes […(ə)nɛs]
	C.	-(e)nəm […nəm]
l.mn.	M.	-ne […nɛ]	-(e)ne […(ə)nɛ]
	B.	-(e)nen […(ə)nɛn]
	D.	-(e)nens […(ə)nɘs]
	C.	-(e)nən […(ə)nən]

Zazwyczaj pomijamy ujęte w nawiasach e, jednak po spółgłosce n tego się nie robi.

Obowiązuje zasada analogiczna jak w imiesłowie czynnym ‒ jeżeli imiesłów umieszczamy po rzeczowniku, staje się on nieodmienny we wszystkich przypadkach, rodzajach i liczbach.

Wyjątki

Są dwie grupy wyjątków: jedne czasowniki przyjmują własny, nieregularny dzień, a inne biorą formę imiesłowu od bezokolicznika (tzn. bez spójki -t).

Czasowniki z im. bier. zrównanym z bezokolicznikiem

Dość szeroka grupa, zawiera też czasowniki łacińskiego pochodzenia. Przykłady:

• fouren /ˈfowʁən/ — wołać, dzwonić (im.bier. fouren /ˈfowɾən/)
• šouren /'ʂowχən/ — myć, czyścić (im.bier. šouren /ˈʂowɾən/)
• houlden /ˈhodən/ — tu: trzymać (im.bier. houlden /ˈhowdən/)
• räiden /ˈʁedən/ — czytać, radzić (im.bier. räiden /ˈʁejdən/)
• anlenden /anˈlɛndən/ — pożyczać (komuś) (im.bier. anlenden /anˈlɛndən/)
• bläiƨen /ˈblejzən/ — dmuchać, dąć (im.bier. bläiƨen /ˈblejzən/)
• däilgen /ˈdejgən/ — oceniać (im.bier. däilgen /ˈdejgən/)
• fäichen /'fejxən/ — oszukiwać (im.bier. fäichen /'fejxən/, też regularnie)
• fälden /ˈfɛldən/ — składać (im.bier. fälden /ˈfɛldən/)
• hräiven /ˈxɾejvən/ — kopać, grzebać (im.bier. hräiven /ˈxɾejvən/)
• krachten /ˈkʁɑxtən/ — piec, wypiekać (im.bier. krachten /ˈkʁɑxtən/)
• kräiten /'kʁejtən/ — płakać (im.bier. kräiten /'kʁejtən/)
• läisten /ˈlejsən/ — tu: zapewniać, dostarczać (im.bier. läisten /ˈlejsən/)
• läiten /ˈlejtən/ — skakać (im.bier. läiten /ˈlejtən/)
• läpen /ˈlɛpən/ — biegać (zwłaszcza szybko) (im.bier. läpen /ˈlɛpən/)
• louþen /ˈlowθən/ — usuwać (im.bier. louþen /ˈlowθən/)
• mainden /ˈmajndən/ — rozważać, być przeciwko (im.bier. mainden /ˈmajndən/)
• mäiken /ˈmejkən/ — robić, wytwarzać (im.bier. mäiken /ˈmejkən/)
• mäilen /ˈmejlən/ — malować (im.bier. mäilen /ˈmejlən/)
• näimen /ˈnejmən/ — nazywać (im.bier. näimen /ˈnejmən/)
• onderlaien /ɔndəˈlajən/ — wytrzymywać (im.bier. onderlaien /ɔndəˈlajən/)
• släigen /'slejgən/ — toczyć bitwę, brać udział w bójce (im.bier. släigen /'slejgən/)
• šouten /'ʃowtən/ — strzelać (im.bier. šouten /'ʃowtən/)
• uäiren /ˈwejʁən/ — czekać (im.bier. uäiren /ˈwejʁən/)
• deräiven /ˈdɛˈʁejvən/ — pochodzić, derywować (im.bier. deräiven /ˈdɛˈʁejvən/)
• desperäiten /ˈdɛspʁejtən/ — irytować (im.bier. desperäiten /ˈdɛspʁejtən/)
• despäiten /ˈdɛpjən/ — dyskutować (im.bier. despäiten /ˈdɛpɘjn/)
• instalaten /aw̃taˈlatən/ — instalować (im.bier. instalaten /aw̃taˈlatən/, też regularnie)
• säch intereseënen /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsjɔjnən/ — interesować się (im.bier. intereseënen /ˌaw̃tɛʁɛˈsjɔjnən/)
• säch konsenträiten /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁejtən/ — koncentrować się (im.bier. konsenträiten /ˌkɔw̃sɛnˈtʁejtən/)
• dodatkowo wszystkie czasowniki tworzone za pomocą sufiksu -išen, np. inglišen : inglišen (mówiony po angielsku)

Czasowniki z własnym im. bier.

W tej grupie występują trudne do przewidzenia zmiany w rdzeniu. Przykłady:

• ërmäigen /aʁˈmejgən/ — zdobywać majątek, umożliwiać (im.bier. ërmougen /aʁˈmowgən/)
• faien /ˈfajən/ — walczyć (im.bier. fijchten /ˈfixtən/)
• häilen /'hejlən/ — leczyć, zdrowieć (im.bier. hijlen /ˈhilən/)
• hängen /ˈhɛɲən/ — wieszać, wisieć (im.bier. hangen /ˈhaɲən/)
• houlden /ˈhodən/ — tu: zatrzymywać (im.bier. hølden /ˈholdən/)
• lüven /ˈlyvən/ — żyć (im.bier. läiven /ˈlejvən/)
• onderfäiren /ˈondəˌfejʁən/ — podpalać (im.bier. onderføren ˈondəˌfoʁən/)
• onderränchen /ˈondəˌʁejxən/ — podporządkowywać, władać (im.bier. onderranchen /ˈondəˌʁanxən/)
• onderþräingen /ˈondəˌθʁejnən/ — odurzać, podniecać (im.bier. onderþrøchen /ˈondəˌθʁoxən/)
• outbläiken /ˈowtˌblejkən/ — wygasać, ciemnieć (im.bier. outblijken /ˈowtˌblikən/)
• šainen /'ʃajnən/ — świecić, obnosić się, wydawać się (im.bier. šijen /ˈʃijən/)
• šelouren /ʃɛˈlowʁən/ — farbować, kolorować (im.bier. šeløren /ʃɛˈloʁən/)
• säichelen /ˈsejxlən/ — przecinać (się), ciąć (im.bier. säicheln /ˈsejxɛln/)
• spränchelen /ˈspʁɛnxlən/ — tu: ściskać, wyciskać (im.bier. sprouncheln /ˈspʁɔw̃xɛln/)
• spränchelen /ˈspʁɛnxlən/ — tu: rozciągać, naprężać (im.bier. spräncheln /ˈspʁɛnxɛln/)
• stränchelen /ˈstʁɛnxlən/ — kapać, tryskać (im.bier. sträncheln /ˈstʁɛnxɛln/)
• ërmäistelen /aʁˈmejstlən/ — mieszać, bałaganić (im.bier. ërmousteln /aʁˈmowstɛln/)
• dodatkowo wszystkie czasowniki (z wyjątkiem krachten i mainden), które mają w czasie przeszłym przegłos i końcówkę -er, odrzucają ją i dodają -en, np. fäunder : fäunden (szukany)

Specjalne lub historyczne formy imiesłowów

Niektóre formy wyłącznie wchodzą w specjalne konstrukcje, nie przyjmując form osobowych. Niektóre z tych imiesłowów biernych najczęściej funkcjonują dziś jako pełnoprawne przymiotniki.

Najważniejsze przykłady:

• näiden /ˈnejdən/ — w konstrukcji pseudoergatywnej — tu: potrzebować, chcieć (z rzeczownikiem); w znaczeniu „potrzebować” w mowie bardziej oficjalnej należy zastosować zwykły czasownik niden
• fouchen /ˈfowxən/ — wraz z häðen — tu: (wulg.) jebać (uprawiać z kimś seks)
• louchen /ˈlowxən/ — wraz z häðen — tu: eufemistyczny odpowiednik fouchen, *louch to dawne określenie dziury
• þächten /'θɛxtən/ — wraz z häðen — mieć wyjebane (nie przejmować się), jebać (uprawiać z kimś seks), powstałe od rzeczownika þächt (szmata, dziwka)
• houren /ˈhowʁən/ — wraz z seënen — tu: słuchać (nie: słyszeć)
• ërhoungen /aχˈχownǝn/ — zależny; zwyczajnym imiesłowem od ërhängen jest ërhangen
• ërþrouten /aχˈθʁowtǝn/ — przygnębiony; współcześnie zanikł czasownik *ërþräiten
• slochen /ˈslɔxǝn/ — śpiący, przespany; zwyczajnym imiesłowem od släien jest slächten
• slachen /ˈslɑxǝn/ — wymordowany, śnięty, wybity; zwyczajnym imiesłowem od släigen jest släigen
• soden /ˈsɔdən/ — rozstrzelany, (potocznie) padnięty; zwyczajnym imiesłowem od šouten jest šouten
• soten /ˈsɔtən/ — (wulg.) obsrany, gówniany, do dupy; zwyczajnym imiesłowem od šaiten jest šijten
• soupen /ˈsowən/ — (pot.) najarany, nachlany; współcześnie zanikł czasownik *säipen
• omslachen /ˈɔmˌslɑxǝn/ — (książk.) zgładzony, (o człowieku) samobójca; współcześnie zanikł czasownik *omsläi(g)en
• vourspoulen /ˈfoɾˌspowlǝn/ — przykładowy; formacja od rzeczownika vourspäil (przykład)

Zastosowania

Zazwyczaj imiesłów bierny stosujemy w celu opisania czynności, które dotyczą jej adresatów. Przykłady: Säch brouchen uindǝublad — Widziałam zbitą szybę, ðener rijtänser šeløren iš onhier. — Ten pokolorowany rysunek jest tutaj.

Kolejnym ważnym zastosowaniem jest konstrukcja zwana stroną bierną stanu — imiesłów tutaj wyraża rezultat pewnej czynności. Przykłady: Seënen ðe däurer slouten, ou? — Czy drzwi są zamknięte?, Däch's äpel hounbijten iš. — Twoje jabłko jest nadgryzione.

Imiesłów bierny również wchodzi w związek z wieloma zwrotami. konstrukcjami i frazeologizmami, zwłaszcza z czasownikami häðen i seënen. Przykłady: Häð ërlousten ðes lasten's spil. — Przegrałem ostatnią grę, Iš ër nou läiven? — Czy on jeszcze żyje?

Imiesłów bierny również służy za podstawę dla bardzo wielu przymiotników, nawet jeśli źródłowy czasownik jest nieprzechodni. Należy wtedy pamiętać, że wtedy utworzony przymiotnik przyjmuje zwykłą odmianę przymiotnikową, tzn. przyjmuje w rodzaju nijakim końcówkę -s. Kilka przykładów: šeløren (kolorowy), krachten (pieczony, np. kurczak), onderþrøchen (pod wpływem narkotyków), fälden (składany, np. rower).

Rzeczownik

Rzeczownik astralogermański spośród innych języków germańskich wyróżnia się bogatą, choć mocno innowacyjną fleksją. Do tego rzeczowniki posiadają jeden z trzech rodzajów: męski, żeński i nijaki, chociaż doszło do wielu transferów między rodzajami i we współczesnym języku zdecydowanie przeważa rodzaj nijaki.

Wzorce deklinacyjne

Wyróżnia się kilkanaście wzorców, podzielonych ze wzlędu na zestawy końcówek, czasem i też ich wymowę. Wszelkie uwagi zostaną wyjaśnione pod tabelami. Należy też pamiętać o zjawisku skracania spółgłosek w sylabach zamkniętych, analogicznie jak w koniugacjach niemych.

Deklinacja męska -en/-en

Podstawowa deklinacja rodzaju męskiego. Zestaw końcówek zaprezentowano poniżej.

	l. pojedyncza	l. mnoga
M.	(zero), -ǝ […ə]	-en […ɛn]
B.	-en […ən], (zero)	-ǝn […ɘn]
C.	-ǝ […ɘ]
D.	-en […ən]	-ens […ɘs]

W bierniku l.poj. obowiązkowo pojawia się końcówka zerowa, jeżeli rzeczownik spełnia jednocześnie warunki:

• jest użyty z rodzajnikiem określonym lub zaimkiem dzierżawczym,
• jest użyty z pewnym stałym czasownikiem, najczęściej häðen,
• należy do grupy bezkońcówkowych rzeczowników odczasownikowych i w kilku wyjątkach, np.
  • sai /saj/ — widok, cel
  • four /foɾ/ — podróż, jazda (w przypadkach zależnych /ɾ/ : /ʁ/)
  • dei /dej/ — myśl
  • frai /fʁaj/ — religia, wiara
  • drou /dʁow/ — picie, pragnienie
  • slou /slow/ — sen
  • šour /ʂowχ/ — mycie, pranie
  • oinhlucht /ˈɔjnxluxt/ — wgląd (może też być rodzaju nijakiego)

Przykłady rzeczowników odmieniających się w ten sposób:

• näim /nejm/ — imię
• fai /faj/ — ogień
• bäir /beɾ/ — niedźwiedź (w przypadkach zależnych /ɾ/ : /ʁ/)
• fäind /fent/ — wróg
• büir /byχ/ — rolnik
• äiƨ /ejz/ — lód, lody
• wszystkie pluralia tantum zakończone na -en, np.:
  • täimen /ˈtejmɛn/ — pogoda
  • spouren /ˈspowʁɛn/ — lejce
  • gesäiden /gɛˈsejdɛn/, /ˈksejdɛn/ — historia
  • säiden /ˈsejdɛn/ — ziemia (jako żywioł lub w sensie religijnym)
  • tächten /ˈtɛxtɛn/ — spodnie

Zakończenie formy słownikowej rzeczownika na -ǝ nie wpływa na deklinację, jedynie należy pamiętać, że końcówkę należy wymawiać z dźwiękiem /ə/, a nie /ɘ/, jak w C. lp.

Dwa rzeczowniki męskie gubią wstawne e w przypadkach zależnych:

• šijeb /ˈʃijɛp/ — tu: szaleństwo, bzik (w przypadkach zależnych šijb- /ˈʃib…/)
• lijek /ˈlijɛk/ — zainteresowanie, pasja (w przypadkach zależnych lijk- /ˈlik…/)

Deklinacja męska -s/-en

Obejmuje sporą klasę rzeczowników rodzaju męskiego. Zestaw końcówek zaprezentowano poniżej.

	l. pojedyncza	l. mnoga
M.	(zero)	-en […ɛn]
B.	-en […ən], (zero)	-ǝn […ɘn]
C.	-ǝ […ɘ], (zero)
D.	-s […s]	-ens […ɘs]

Wszystkie rzeczowniki z tej grupy mają końcówkę zerową w celowniku i bierniku l.poj., jeśli tylko są poprzedzone rodzajnikiem określonym lub zaimkiem dzierżawczym, jednak w języku pisanym czasami zostawia się oryginalną końcówkę.

Rzeczowniki zakończone w wymowie na samogłoskę nie dokładają kolejnej samogłoski z końcówki, tylko od razu doklejają kodę sylaby, natomiast w grupie spółgłoskowej ns nie dochodzi do uproszczenia, np. idealen /ˈidjɘn/ (ideały, nie: */ˈidjɘɛn/), idealens /ˈidjɘns/ (ideałów, nie: */ˈidjɘs/).

Najważniejsze rzeczowniki odmieniające się w ten sposób:

• wszystkie rzeczowniki zakończone na -er oznaczające nazwy wykonawców czynności (żywotnych lub nie), niepochodzące od przymiotnika, np.:
  • däiger /ˈdejgɛɾ/ — koparka
  • mäiker /ˈmejkɛɾ/ — producent
  • läper /ˈlɛpɛɾ/ — biegacz
  • bäideler /ˈbejd(ɛ)lɛɾ/ — żebrak
  • räiter /ˈʁejtɛɾ/ — malarz, rysownik
  • ðäinster /ˈðɛnstɛɾ/ — serwer, usługodawca
  • vourer /ˈfowʁɛɾ/ — pot. żarłok
• wszystkie rzeczowniki zakończone -el, -er, -en nienależące do pierwszej grupy i oznaczające nazwy ludzi i większości zwierząt, np.:
  • bäiver /ˈbejvɛɾ/ — bóbr
  • uäiðer /ˈwejðɛɾ/ — baran
  • sochtel /ˈsɔxtɛl/ — homoseksualista
  • kroupel /ˈkʁowpɛl/ — niepełnosprawny
  • outen /ˈowtǝn/ — wół
  • säien /ˈsejǝn/ — człowiek, osoba
• rzeczowniki nazywające ludzi i pochodzące z łaciny lub greki, np.:
  • ideal /ˈidjɘ/ — ideał (osoba)
  • student /stuˈdɛnt/ — student (na uczelni wyższej)
  • ƨ̌urnalist /ʐuʁnaˈlist/ — dziennikarz
• mała garść niesklasyfikowanych rzeczowników, np.:
  • king /kɛɲ/ — król
  • lǝuchling /ˈlɜxlɛɲ/ — kochanek
  • mën /mjɔn/ — mężczyzna

Deklinacja męska -s/-er

Niewielka grupa rzeczowników rodzaju męskiego. Często w liczbie mnogiej występują przegłosy. Zestaw końcówek zaprezentowano poniżej.

	l. pojedyncza	l. mnoga (wariant 1)	l. mnoga (wariant 2)
M.	(zero)	-er […a]	-er […ɛɾ]
B.	-en […ən], (zero)	-eren […ʁɛn]	-eren […ɾɛn]
C.	-ǝ […ɘ], (zero)	-ern […an]	-erǝn […ɾɘn]
D.	-s […s]	-ers […as]	-ers […ɛɾs]

Przykłady biorące wariant pierwszy liczby mnogiej:

• hlaud /xlaw/ — chmura (l.mn. hläuder /ˈxlɜjda/)
• haund /hawn/ — piec (l.mn. häunder /ˈhɜjnda/)
• šat /ʃɑt/ — kot (l.mn. šäter /ˈʃɛta/)
• często zapożyczone nazwy oznaczające ludzi, zazwyczaj profesje, np.:
  • deštor /dɛʃˈtoɾ/ — doktor (jako lekarz; l.mn. deštǝurer /dɛʃˈtɜʁa/, w formach trzysylabowych /ɾ/ : /ʁ/)
  • mentor /mɛnˈtoɾ/ — mentor (l.mn. mentǝurer /mɛnˈtɜʁa/, w formach trzysylabowych /ɾ/ : /ʁ/)
  • ƨ̌enial /ʒɛ'ɲal/ — geniusz (l.mn. ƨ̌eniäler /ʒɛ'ɲɛla/)
  • ƨ̌eneral /ʒɛnɛ'ʁal/ — generał (l.mn. ƨ̌eneräler /ʒɛnɛ'ʁɛla/)
  • deviant /dɛ'vjant/ — dewiant, wulg. kaleka, debil (l.mn. deviänter /dɛ'vjɛnta/)
  • veteran /vɛtɛ'ʁan/ — weteran (l.mn. veteräner /vɛtɛ'ʁɛna/)
• niektóre pluralia tantum zakończone na -er, np.:
  • däurer /'dɜjʁa/ — drzwi
  • kǝuster /'kɜsta/ — koszta (zbiorowo)

Przykłady biorące wariant drugi liczby mnogiej:

• fis /fɪs/ — ryba
• lid /lid/ — człowiek (częściej w l.mn.)
• sant /sɑnt/ — wulg. dupek

Deklinacja męska -en/-ne

Spora grupa rzeczowników, które pochodzą od przymiotników. Końcówki opisano poniżej.

	l. pojedyncza	l. mnoga
M.	-er […ɛɾ]	-ne […nɛ]
B.	-en […ən]	-en […ɛn]
C.	-ǝm […ǝm]	-ǝn […ɘn]
D.	-en […ən]	-ens […ɘs]

Jeżeli rzeczownik w mianowniku l.poj. już jest zakończony na n, to nie dokładamy kolejnego w mianowniku l.mn.

Do tej grupy należą przede wszystkim rzeczowniki "udające" imiesłowy, czasem też przymiotniki, czyli głównie zakończone w rdzeniu na -äns- oraz -(e)n-, rzadziej -d/t-, choć istnieją od tego wyjątki. Przykłady:

• bäiänser /ˈbejɛnsɛɾ/ — książka
• ëntbäindänser /antˈbɛndɛnsɛɾ/ — rodzina
• ëntfoudener /antˈfowdnɛɾ/ — ukarany
• fäingänser /ˈfejnɛnsɛɾ/ — palec
• fouränser /'fowʁɛnsɛɾ/ — telefon
• besøldichter /bɛˈsoldɪxtɛɾ/ — oskarżony
• kander /ˈkɑndɛɾ/ — znajomy

Deklinacja żeńska -s/-en

Do deklinacji tej należą wszystkie rzeczowniki żeńskie. Warianty w liczbie pojedynczej zależą wyłącznie od tego, czy rzeczownik jest zakończony na -ǝ, czy też nie.

	l. pojedyncza (wariant 1)	l. pojedyncza (wariant 2)	l. mnoga
M.	(zero)	-ǝ […ə]	-en […ɛn]
B.
C.	-ǝ […ɘ], (zero)	-ǝ […ɘ]	-ǝn […ɘn]
D.	-s […s]	-ǝs […əs]	-ens […ɘs]

Wszystkie rzeczowniki z tej grupy mają końcówkę zerową w celowniku l.poj., jeśli tylko są poprzedzone rodzajnikiem określonym lub zaimkiem dzierżawczym, jednak w języku pisanym czasami zostawia się oryginalną końcówkę.

Należy zwrócić uwagę na to, że końcówkę -ǝ w formie podstawowej, tak samo i z doklejonym s w D. lp., należy wymawiać z dźwiękiem /ə/, a nie /ɘ/, jak w C. lp.

Przykłady rzeczowników:

• moder /'mɔdɛr/ — matka
• säinǝ /'sejnə/ — kobieta
• kou /kow/ — krowa
• souchǝ /'sowxə/ — wulg. suka (obraźliwie o kobiecie)
• boukǝ /ˈbowkə/ — koza

Deklinacja nijaka -s/-en

Jest to najpowszechniejsza deklinacja w rodzaju nijakim. Zawiera kilka wariantów.

	l. pojedyncza	l. mnoga
M.	(zero)	-en […ɛn]
B.
C.	-ǝ […ɘ], (zero)	-ǝn […ɘn]
D.	-s […s]	-ens […ɘs]

Większość rzeczowników z tej grupy przybiera końcówkę zerową w celowniku l.poj., jeśli tylko są poprzedzone rodzajnikiem określonym lub zaimkiem dzierżawczym, jednak w języku pisanym czasami zostawia się oryginalną końcówkę.

Niektóre rzeczowniki z tej grupy kończą się w formie słownikowej na -ǝ (w rodzaju nijakim zawsze wymawiane jako /ə/). Wtedy końcówkę dopełniacza l,poj. dokleja się do całego tematu, tzn. obowiązuje końcówka -ǝs. W celowniku natomiast wymowa końcówki zależy od reguł gramatycznych rządzących się celownikiem w każdej innej sytuacji w tej deklinacji.

Poza wspomnianym wyżej wyjątkiem rzeczowniki zakończone w wymowie na samogłoskę nie dokładają kolejnej samogłoski z końcówki, tylko od razu doklejają kodę sylaby, natomiast w grupie spółgłoskowej ns nie dochodzi do uproszczenia, np. harten /an/ (serca, nie: */ˈaɛn/), hartens /ans/ (serc, nie: */as/).

W dopełniaczu l.poj. stosujemy wstawne ə czytane jak szwa, czyli /ə/, jeżeli temat rzeczownika kończy się na s lub ƨ, np. müiƨ /myz/ : müiƨəs /myzəs/.

Przykłady:

• bäl /bɛl/ — piłka
• boum /bowm/ — drzewo
• berch /bɛɾx/ — góra
• bäir /beχ/ — piwo
• fai /faj/ — wojna
• hart /a/ — serce
• hrant /xɾɑnt/ — granica
• hšond /xʃɔnt/ — ręka
• ouhr /ow/ — ucho
• oug /o/ — oko

Deklinacja nijaka -ens/-en

Zawarte są w niej przede wszystkim rzeczowniki odczasownikowe zakończone na -en /ɛn/ (tzw. deklinacja mieszana), choć do tego wariantu też się włącza parę innych rzeczowników, które w mianowniku mają końcówkę zerową.

	l. pojedyncza (wariant 1)	l. pojedyncza (wariant 2)	l. mnoga
M.	-en […ɛn]	(zero)	-en […ɛn]
B.
C.		-en […ɛn]	-ǝn […ɘn]
D.	-ens […ɛns]	-ens […ɛns]	-ens […ɘs]

W celu rozróżnienia liczby pojedynczej i mnogiej zazwyczaj stosujemy rodzajnik, bez względu na określony bądź nieokreślony charakter rzeczownika.

Przykłady dla wariantu pierwszego:

• händelen /ˈhɛndlɛn/ — handel, handlowanie
• ëšen /ˈjɔʃɛn/ — jedzenie
• läiven /ˈlevɛn/ — życie
• häudänsen /ˈhɜjdɛnsɛn/ — zdrowie
• hodeshoulden /hɔdˈzowdɛn/ — koniec, kończenie
• houšänsen /ˈhowʂɛnsɛn/ — upał, gorąco
• säimen /ˈsejmɛn/ — pływanie
• räinen /ˈʁejnɛn/ — bieganie
• häimen /ˈhejmɛn/ — dom

Kilka rzeczowników należących do wariantu drugiego (nie jest ich wiele):

• täim /tejm/ — czas
• hälþ /hɛθ/ — tu: pomoc
• lǝuch /lɜx/ — miłość
• nid /nɪt/ — bieda, potrzeba
• šijeb /ˈʃijɛp/ — tu: odurzenie, urojenie (w przypadkach zależnych šijb- /ˈʃib…/)

W wariancie tym na południu Germanii można również stosować deklinację -en/-en.

Deklinacja nijaka -en/-en

Do tej deklinacji należy wąska grupa rzeczowników, których najlepiej nauczyć się na pamięć.

	l. pojedyncza	l. mnoga
M.	(zero)	-en […ɛn]
B.
C.	-ǝn […ən]	-ǝn […ɘn]
D.	-en […ɛn]	-ens […ɘs]

Przykłady:

• bäir /bejχ/ — bar
• fønch /fonx/ — iskra (może być też w grupie -s/-en)
• hast /hɑst/ — nienawiść
• hälþ /hɛθ/ — tu: połowa
• houch /howx/ — pycha
• hould /howt/ — korytarz
• interest /aw̃tɛˈʁɛst/ — interes
• klüb /klyp/ — klub
• part /paɾt/ — parkiet
• säd /sɛt/ — morze
• uäil /wejl/ — tu: wola
• Vørt /voɾt/ — Vørt, Wort (miasto w Germanii)

Deklinacja nijaka -s/-er

Do tej deklinacji należy spora garstka rzeczowników, zazwyczaj przejmujących przegłosy w liczbie mnogiej.

	l. pojedyncza	l. mnoga (wariant 1)	l. mnoga (wariant 2)
M.	(zero)	-er […a]	-er […ɛɾ]
B.
C.	-ǝ […ɘ], (zero)	-ern […an]	-erǝn […ɾɘn]
D.	-s […s]	-ers […as]	-ers […ɛɾs]

Większość rzeczowników z tej grupy przybiera końcówkę zerową w celowniku l.poj., jeśli tylko są poprzedzone rodzajnikiem określonym lub zaimkiem dzierżawczym, jednak w języku pisanym czasami zostawia się oryginalną końcówkę.

Przykłady dla wariantu pierwszego:

• børch /boɾx/ — zamek (l.mn. bǝurcher /ˈbɜɾxa/)
• brand /bʁɑnt/ — pożar (l.mn. bränder /ˈbʁɛnda/)
• haump /(h)awm/ — biodro (l.mn. häumper /ˈhɜjmpa/)
• haupt /aw/ — głowa (l.mn. häupter /ˈhɜjta/; zmiana wymowy rdzenia w l.mn.)
• hørn /hoɾn/ — światło (l.mn. hǝurner /ˈhɜɾna/)
• gesai /ksaj, gəˈsaj/ — twarz (l.mn. gesaier /ˈksaja, gəˈsaja/)
• gǝud /gɜt/ — towar, dobro (l.mn. gäuder /ˈgɜjda/)
• haun /hawn/ — godzina (l.mn. häuner /ˈhɜjna/)
• knauch /knawx/ — kość (l.mn. knäucher /ˈknɜjxa/)
• lai /laj/ — światło (l.mn. laier /ˈlaja/)
• lauch /lawx/ — czosnek (l.mn. läucher /ˈlɜjxa/)
• maind /majnt/ — umysł (l.mn. mäunder /ˈmɜjnda/)
• nøt /no/ — nos (l.mn. nǝuter /ˈnɜta/)
• rand /ʁant/ — koło, brzeg, skraj (l.mn. ränder /ˈʁɛnda/)
• said /sajd/ — strona (l.mn. saider /ˈsajda/)
• säin /sən/ — obraz, zdjęcie (l.mn. säiner /ˈsejna/)
• šorn /ʃɔɾn/ — ziarno (l.mn. šǝurner /ˈʃɜɾna/)
• þaum /θawm/ — kciuk (l.mn. þäumer /ˈθɜjma/)
• uindǝu /ˈwɪndɜ/ — okno (l.mn. uindäuer /wɪnˈdɜja/)
• do tego spora część rzeczowników zapożyczonych z języków europejskich, głównie łaciny i greki, np.
  • diamond /ˈdjamɔnt/ — diament (l.mn. diamǝunder /djaˈmɜnda/)
  • operand /ɔpɛˈʁant/ — operator (l.mn. operänder /ɔpɛˈʁɛnda/)
  • šendom /ʃɛnˈdɔm/ — prezerwatywa, kondom (l.mn. šendǝumer /ʃɛnˈdɜma/)
  • šart /ʃaɾt/ — karta, mapa, bilet (l.mn. šärter /ʃɛɾta/)
  • respaund /ʁɛˈspawn/ — odpowiedź (l.mn. respäunder /ʁɛˈspɜjnda/)
  • klat /klɑt/ — klasa (l.mn. kläter /ˈklɛta/)
  • süisaid /syˈsajt/ — sukces (l.mn. süisaider /syˈsajda/)

Jest jeszcze specjalna grupa rzeczowników, które odmienia się w normalnych warunkach jak w deklinacji -s/-er, ale przechodzą do deklinacji -s/-en, jeśli określamy rzeczownik liczebnikiem:

• däi /dej/ — dzień (l.mn. däier /ˈdeja/, też: däien /ˈdejɛn/)
• maund /mawn/ — miesiąc (l.mn. mäunder /ˈmɜjnda/, też: maunden /ˈmawndɛn/)
• nai /naj/ — noc (l.mn. naier /ˈnaja/, też: naien /ˈnajɛn/)
• šeroun /ʃɛˈʁown/ — korona (jako waluta; l.mn. šerǝuner /ʃɛˈʁɜna/, też: šerounen /ʃɛˈʁownɛn/)
• dodatkowo wszystkie podstawowe liczebniki wynoszące co najmniej 100:
  • hondarð /ˈhɔndaɾθ/ — sto (l.mn. hondärðer /hɔnˈdɛɾða/, też: hondarðen /ˈhɔndaɾðɛn/)
  • þüƨand /ˈθyzənt/ — sto (l.mn. þüƨänder /θyˈzɛnda/, też: þüƨanden /ˈθyzəndɛn/)
  • milion /milˈjɔn/ — milion (l.mn. miliǝuner /milˈjɜna/, też: milionen /milˈjɔɛn/)

Przykładami dla wariantu drugiego są głównie zapożyczenia z haureńskiego, czasem też niderlandzkiego i dolnoniemieckiego, np.:

• blad /blɑt/ — liść, gazeta, płaska powierzchnia (l.mn. blader /ˈblɑder/)
• fod /fɔt/ — wulg. cipa (o kobiecej pochwie; l.mn. foder /ˈfɔdɛr/)
• lad /lɑd/ — poprzeczka (l.mn. lader /ˈlɑdɛr/)
• läm /lɛm/ — jagnię (l.mn. lämer /ˈlɛmɛr/)
• pand /pɑnt/ — zakład, napiwek (l.mn. pander /ˈpɑndɛr/)
• sad /sɑt/ — cień (l.mn. sader /ˈsɑdɛr/)
• sant /sɑnt/ — wulg. gnój, dupek (o mężczyźnie; l.mn. santer /ˈsɑntɛr/)
• do tego wszystkie rzeczowniki zakończone na -dom, np.:
  • säichdom /ˈsejxdɔm/ — choroba (formalnie; l.mn. säichdomer /sejxˈdɔmɛr/)
  • räikdom /ˈʁejkdɔm/ — bogactwo, majątek (formalnie; l.mn. räikdomer /ʁejkˈdɔmɛr/)
  • gäuderdom /ˈgɜjdadɔm/ — dobrobyt (l.mn. gäuderdomer /gɜjdaˈdɔmɛr/)

Deklinacja nijaka nieregularna

W tej deklinacji znajdują się rzeczowniki, które mają nieprzewidywalne zmiany w rdzeniu lub mają końcówki odbiegające od standardowych.