Język aswa: Różnice pomiędzy wersjami
(→Wymowa) |
m (Aswa przeniesiono do Język aswa) |
||
(Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 211: | Linia 211: | ||
# «Swané '''y'''řintər thömüksü.» (darowany liść jest zielony) | # «Swané '''y'''řintər thömüksü.» (darowany liść jest zielony) | ||
Obecnie jedyną poprawną regułą jest zapisywanie "y" w każdej sytuacji, czy to się wymawia jako [i] czy [j]: | Obecnie jedyną poprawną regułą jest zapisywanie "y" w każdej sytuacji, czy to się wymawia jako [i] czy [j]: | ||
− | # | + | # «çhels yçhels» (niepoprawna niepoprawność), ze zbitką [ɫsjʦx] |
Opcjonalnie można wstawić szwę dla ułatwienia wymowy: | Opcjonalnie można wstawić szwę dla ułatwienia wymowy: | ||
− | # | + | # «çhelsə yçhels» (niepoprawna niepoprawność), z [ɫsəjʦx] |
===Finalne /j/=== | ===Finalne /j/=== | ||
Linia 220: | Linia 220: | ||
* «sələy'''i'''» (od «sələyrgé») - pachną | * «sələy'''i'''» (od «sələyrgé») - pachną | ||
* «səpil'''’'''» (od «səpilgé», też po prostu «səp») - gryzą | * «səpil'''’'''» (od «səpilgé», też po prostu «səp») - gryzą | ||
+ | |||
+ | ===Fonemy /k/ oraz /q/=== | ||
+ | Dźwięki [k] oraz [q] są de facto alofonami jednego fonemu (/k/). Funkcjonują one tak samo, jak w języku kazańskotatarskim: /k/ pojawia się przed samogłoskami przednimi i "é", a /q/ przed tylnymi, "ı" oraz na końcu słowa. W cyrylickiej ortografii nie ma w ogóle tego rozróżnienia. | ||
+ | {{cytat|"Kazań": ''Qazan''<br/>'''ALE'''<br/>"Kercz": ''Kerç''}} | ||
===Fonem /ɹ/=== | ===Fonem /ɹ/=== | ||
Linia 227: | Linia 231: | ||
===Fonem /v/=== | ===Fonem /v/=== | ||
Fonem /v/, zazwyczaj dwuwargowy, zmienia się w /w/, gdy występuje pomiędzy samogłoskami. | Fonem /v/, zazwyczaj dwuwargowy, zmienia się w /w/, gdy występuje pomiędzy samogłoskami. | ||
+ | |||
+ | ==Warianty== | ||
+ | Jak w większości języków, fonetyka także i aswy nie jest jednolita. Na razie nie opracowano conworldu, w którym miałby być używany ten język, ale i tak są pewne warianty wymowy, które odzwierciedlałyby różnice geograficzne użytkowników tego języka. Istnieją dwa takie warianty, które - '''sztucznie''' - podzielimy w tym artykule na ''północne'' i ''południowe'', gdzie północne to standardowa wersja. Wobec tego: | ||
+ | |||
+ | {|class="wikitable" align="center" style="text-align: center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" | ||
+ | !Północne | ||
+ | !Południowe | ||
+ | |- | ||
+ | |/ɫ/: [lˤ] | ||
+ | |/ɫ/: [lˠ] | ||
+ | |- | ||
+ | |/ɣ/: [ɣ]~[ʕ] | ||
+ | |/ɣ/: [ɣ] | ||
+ | |- | ||
+ | |/r/: [r] '''oraz''' [ɹ] | ||
+ | |/r/: [r] '''lub''' [ɹ] | ||
+ | |- | ||
+ | |/v/: [β] ~ [w] | ||
+ | |/v/: [v] | ||
+ | |- | ||
+ | |/f/: [ɸ] | ||
+ | |/f/: [f] | ||
+ | |- | ||
+ | |/ʃ/: [ʃ] | ||
+ | |/ʃ/: [ɕ] | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | =Pisownia= | ||
+ | {{sp}}Aswę zapisuje się za pomocą alfabetu łacińskiego. | ||
+ | {| align="center" border="1" cellspacing="0" cellpadding="8" bgcolor="#EFEFEF" style="font-size:20px; text-align:center;" | ||
+ | |- | ||
+ | | A a || Ə ə || B b || C c || Ç ç || Çh çh || D d || E e || É é || F f || G g || H h || İ i || I ı | ||
+ | |- | ||
+ | | J j || K k || Kh kh || L l || M m || N n || Ñ ñ || O o || Ö ö || P p || Ph ph || Q q || R r || Ř ř | ||
+ | |- | ||
+ | | S s || Ş ş || T t || Th th || U u || Ü ü || V v || W w || Y y || Z z || ' | ||
+ | |} | ||
+ | * «ə» [æ], [ə] | ||
+ | * «c» [c] | ||
+ | * «ç» [ʦ] | ||
+ | * «çh» [ʦ͡x] | ||
+ | * «é» [ɘ] | ||
+ | * «j» [ɟ] | ||
+ | * «ñ» [ŋ] | ||
+ | * «k» [k], «q» [q] | ||
+ | * «ş» [ʃ] | ||
+ | * «w» [w] | ||
+ | * «y» [j] | ||
+ | * «'» [ʲ] | ||
+ | {{Юрт|Hristiyənizmə|Hristiyənizməsü əlsə yréliji nəmiiyüsə nüüřıw şaapılıq Anazaretın Yezus Hristös nəmiihəq otarlit Paléstinəřar.|SubNet Aswa}} | ||
+ | |||
+ | ==Interpunkcja== | ||
+ | Aswa wymusza nieco inną ortografię niż ta zwykle używana w Europie. Zdania składowe z reguły są dzielone przez czterokropek ⁘ a koniec paragrafu czy tekstu oznacza się pięciokropkiem ⁙. Cytaty zawsze umieszcza się w «» nawiasach, a listy są tworzone albo od strzałki w prawo →, albo od trójkątnego wskaźnika ‣. Bywa, że ⁂ (trzy gwiazdki) są używane do oznaczenia absolutnego końca tekstu. Nieco poetycką funkcję ma też oficjalny symbol ⁖ sygnalizujący ironię, np. «⁖əls», które oznacza dosłownie "dużo", ze znakiem ⁖ będzie oznaczało "niewiele". Nie ma standardowego sygnalizatora rozpoczęcia tekstu, ale czasem używa się symbolu ⁜. | ||
+ | |||
+ | Tytło bywa używane do skrótów w pisowni cyrylickiej, jak słowo «к҃р» (''qr'') oznacza "ogień", od słowa «кұскыр» (''quskır''). | ||
+ | |||
+ | =Składnia= | ||
+ | {{sp}}Aswa jest językiem o podstawowym szyku SVO, równie często można zauważyć szyk SOV, który nadaje nieco formalnego stylu. Stawia słowa określające za słowami określanymi: ''dom zielony''. | ||
+ | |||
+ | Nietypową, właściwą tylko aswie cechą jest zastosowanie obu najpopularniejszych konstrukcji morfosyntaktycznych naraz, każda do innych celów. Przypomina to tzw. ''szyk austronezyjski'' (patrz: ''tagalog'', ''bahasa indonesia'', ''malagasy''), z tym, że ten jest stosowany do różnicowania obiektów określonych-niekreślonych, a aswa - skupiająca się na czasowniku - stosuje je do różnicowania czasów gramatycznych; co wcale nie przeszkadza wyrazić środkami morfologicznymi jeszcze nie tylko określoność, ale i dystans. | ||
+ | <center> | ||
+ | {|class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" | ||
+ | |+ Szyki i podstawowe przypadki | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>Szyk</small> | ||
+ | !<small>Przypadki główne</small> | ||
+ | !<small>Przypadki wtórne</small> | ||
+ | !<small>Podst. użycie</small> | ||
+ | |- align=center | ||
+ | |Ergatywny | ||
+ | |Dyrektyw (Erg., Dir.) | ||
+ | |Absolutyw (Abs.) | ||
+ | |Teraźniejszość i przyszłość | ||
+ | |- align=center | ||
+ | |Akuzatywny | ||
+ | |Dyrektyw (Dir., Nom.) | ||
+ | |Biernik (Acc.) | ||
+ | |Przeszłość i brak czasu | ||
+ | |} | ||
+ | </center> | ||
+ | |||
+ | Podobnie jak w językach austronezyjskich, stosowane są przełączniki. W aswie umożliwiają one rozróżnienie agensa od pacjensa bez odmiany argumentów i bez zwracania uwagi na pozycję, ponieważ każdy przełącznik wycelowany już jest w daną część. Szyk akuzatywny jest stosowany do wprowadzania zdania w czas przeszły (''de facto'' raczej w tryb narracyjny niż w prawdziwy czas) lub czas ogólny, nieokreślony. Ergatywny jest podstawowym. | ||
+ | |||
+ | <center> | ||
+ | {|class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" | ||
+ | |+ Podstawowe morfemy | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>Szyk</small> | ||
+ | !<small>Główny przypadek</small> | ||
+ | !<small>Forma</small> | ||
+ | !<small>Wtórny przypadek</small> | ||
+ | !<small>Forma</small> | ||
+ | !<small>Użycie</small> | ||
+ | |- align=center | ||
+ | |Ergatywny | ||
+ | |Dyrektyw-1 (ERG) | ||
+ | |«y-» | ||
+ | |Absolutyw (ABS) | ||
+ | |ø | ||
+ | |Teraźniej. + przyszł. | ||
+ | |- align=center | ||
+ | |Akuzatywny | ||
+ | |Dyrektyw-2 (NOM) | ||
+ | |«a-»/«ә-» | ||
+ | |Biernik (ACC) | ||
+ | |«o-»/«ö-» | ||
+ | |Przesz. + ogólny | ||
+ | |} | ||
+ | </center> | ||
+ | |||
+ | Przykłady użycia: | ||
+ | <center> | ||
+ | {|class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" | ||
+ | |+ Przykłady użycia | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>Użycie</small> | ||
+ | !<small>Znaczenie</small> | ||
+ | |- align=center | ||
+ | | Ytaq səpi nət. | ||
+ | | Pies gryzie kość. | ||
+ | |- align=center | ||
+ | | Ataq səpəv önət. | ||
+ | | Pies gryzł kość. | ||
+ | |} | ||
+ | </center> | ||
+ | |||
+ | <center> | ||
+ | Agens może pozostać nieoznaczony, pod warunkiem, że kontekst czyni go oczywistym (i tylko, gdy jest nieokreślony): | ||
+ | {|class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" | ||
+ | |+ Przykłady zdań nieokreślonych | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>Usage</small> | ||
+ | !<small>Meaning</small> | ||
+ | |- align=center | ||
+ | | Taq səpiy nət. | ||
+ | | Pies gryzie kość. ERG | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>Usage</small> | ||
+ | !<small>Meaning</small> | ||
+ | |- align=center | ||
+ | | Taq səpəv' önət. | ||
+ | | Pies gryzł kość. ACC | ||
+ | |} | ||
+ | </center> |
Aktualna wersja na dzień 13:23, 18 paź 2012
ASWA «aswa ylil» | |||
---|---|---|---|
' | |||
{{{flaga}}} | {{{terytorium}}} | ||
▸ Używany: | {{{w}}} | ||
▸ Użytkownicy: | {{{użyt}}} | ||
▸ Regulacja: | {{{regu}}} | ||
▸ Pismo: | pismo łacińskie | ||
▸ Cel: | {{{cel}}} | ||
▸ Autor: | {{{autor}}} | ||
▸ Słownik: | niedostępny | ||
▸ Kody: | {{{kody}}} | ||
{{{demo}}} | |||
Kody{{{cc}}}
| |||
|
Aswa («aswa ylil» [ɑs'wɒj lil]) jest conlangiem Canisa, używanym do przeróżnych celów. Aswa zastąpiła ahtialański w wielu zastosowaniach, przede wszystkim dla sztuki. Powstał około roku 2010 na bazie projektu czystego, tonalnego języka; obecnie znajduje się w wersji czwartej. Jest to najlepiej skonstruowany dotychczas język tego autora. Istnieje silna interferencja między językami ahtialańskim, a aswą.
Aswa jest merą: zachowuje się tak, jakby na nieznany język aprioryczny wywierały ogromny wpływ języki naturalne, co skutkuje luźną mieszanką na wszystkich poziomach konstrukcji tego conlangu.
Wymowa
Dźwięki powszechne | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dwuwar. | Zębowe | Dziąs. | Podnieb. | Wel. | Jęz. ~ Gardł. | ||||
Nosowe | m | n | ŋ | ||||||
Zwarte | proste | p | t | c | k | q | |||
afrykaty | p͡x | t͡x | k͡x | ||||||
Afrykaty | proste | ʦ | |||||||
złożone | ʦ͡x | ||||||||
Szczelinowe | dźwięczne | v ~ w | z | ɣ ~ ʢ | |||||
bezdźwięczne | f | s | ʃ | x | |||||
Drżące | r | ||||||||
Boczne | ɫ ~ ɫ͡ʢ | ||||||||
Płynne | w | ɹ | j | ||||||
Dźwięki rzadkie | |||||||||
Dwuwar. | Zębowe | Dziąs. | Podnieb. | Wel. | Jęz. | ||||
Zwarte | Dźwięczne | b | d | ɟ |
Przednie | Centralne | Tylne | |||
Przymknięte | |||||
Prawie przymknięte | |||||
Półprzymknięte | |||||
Średnie | |||||
Półotwarte | |||||
Prawie otwarte | |||||
Otwarte |
Kolorem zielony oznaczono dominujące samogłoski w języku, natomiast czerwonym pewne warianty.
Zjawiska fonetyczne
Harmonia samogłosek
Samogłoski układają się w grupy, w jednostce słowa nie powinny mieszać się samogłoski różnych grup. Harmonia ta nie jest do końca ustalona i czasem jest łamana ("e" /ɛ/ bywa, że zachowuje się neutralnie). Morfemy funkcyjne, takie jak końcówki przypadków, są zazwyczaj zależne od rdzenia słowa.
Przednie | Neutralne | Tylne |
---|---|---|
i [i] | é [ɘ] | |
ü [ʉ] | u [u] | |
ə [æ] e [ɛ] |
ı [ɨ] | a [ɑ] |
ö [ɵ] | o [o] |
Długość samogłosek
Aswa różnicuje długie samogłoski od krótkich. Długie samogłoski są 150% do 200% długości krótkich. Długie zapisuje się przez podwojenie litery, np. «ölüük» "drozd".
Inicjalne /j/
W przeszłości morfem {i-} [i], będący prefiksem mianownika w układzie ergatywnym, bywał skracany do [j], jeśli nie padał na niego akcent (czyli w praktyce prawie zawsze) i jeśli poprzednie słowo kończyło się na samogłoskę (aswa ma akcent na końcową sylabę słowa). Ta reguła nie dotyczyła leksykalnego "i".
- Słowo podstawowe: «İntər» (liść).
- «İřintər thömüksü» (liść jest zielony)
- «Swané yřintər thömüksü.» (darowany liść jest zielony)
Obecnie jedyną poprawną regułą jest zapisywanie "y" w każdej sytuacji, czy to się wymawia jako [i] czy [j]:
- «çhels yçhels» (niepoprawna niepoprawność), ze zbitką [ɫsjʦx]
Opcjonalnie można wstawić szwę dla ułatwienia wymowy:
- «çhelsə yçhels» (niepoprawna niepoprawność), z [ɫsəjʦx]
Finalne /j/
Przy odmianie osobowej czasownika finalne /j/, gdy pojawia się po spółgłosce, zachowuje się inaczej: zazwyczaj po prostu zmiękcza głoskę tak, jak to jest w językach słowiańskich.
- «talay» (od «talargé») - strzelają;
- «sələyi» (od «sələyrgé») - pachną
- «səpil’» (od «səpilgé», też po prostu «səp») - gryzą
Fonemy /k/ oraz /q/
Dźwięki [k] oraz [q] są de facto alofonami jednego fonemu (/k/). Funkcjonują one tak samo, jak w języku kazańskotatarskim: /k/ pojawia się przed samogłoskami przednimi i "é", a /q/ przed tylnymi, "ı" oraz na końcu słowa. W cyrylickiej ortografii nie ma w ogóle tego rozróżnienia.
ALE
"Kercz": Kerç
Fonem /ɹ/
Dziąsłowy (czasem zadziąsłowy) fonem /ɹ/, bardzo powszechny w aswie, nie występuje w żadnym rdzeniu. Służy do zlepiania morfemów w sytuacji, gdy obie krawędzie morfemów są samogłoskami:
- «talargé» - strzelać, «talařu» - strzelanie, strzelanina
Fonem /v/
Fonem /v/, zazwyczaj dwuwargowy, zmienia się w /w/, gdy występuje pomiędzy samogłoskami.
Warianty
Jak w większości języków, fonetyka także i aswy nie jest jednolita. Na razie nie opracowano conworldu, w którym miałby być używany ten język, ale i tak są pewne warianty wymowy, które odzwierciedlałyby różnice geograficzne użytkowników tego języka. Istnieją dwa takie warianty, które - sztucznie - podzielimy w tym artykule na północne i południowe, gdzie północne to standardowa wersja. Wobec tego:
Północne | Południowe |
---|---|
/ɫ/: [lˤ] | /ɫ/: [lˠ] |
/ɣ/: [ɣ]~[ʕ] | /ɣ/: [ɣ] |
/r/: [r] oraz [ɹ] | /r/: [r] lub [ɹ] |
/v/: [β] ~ [w] | /v/: [v] |
/f/: [ɸ] | /f/: [f] |
/ʃ/: [ʃ] | /ʃ/: [ɕ] |
Pisownia
Aswę zapisuje się za pomocą alfabetu łacińskiego.
A a | Ə ə | B b | C c | Ç ç | Çh çh | D d | E e | É é | F f | G g | H h | İ i | I ı |
J j | K k | Kh kh | L l | M m | N n | Ñ ñ | O o | Ö ö | P p | Ph ph | Q q | R r | Ř ř |
S s | Ş ş | T t | Th th | U u | Ü ü | V v | W w | Y y | Z z | ' |
- «ə» [æ], [ə]
- «c» [c]
- «ç» [ʦ]
- «çh» [ʦ͡x]
- «é» [ɘ]
- «j» [ɟ]
- «ñ» [ŋ]
- «k» [k], «q» [q]
- «ş» [ʃ]
- «w» [w]
- «y» [j]
- «'» [ʲ]
Hristiyənizmə | ||
„
|
Hristiyənizməsü əlsə yréliji nəmiiyüsə nüüřıw şaapılıq Anazaretın Yezus Hristös nəmiihəq otarlit Paléstinəřar.
|
”
|
SubNet Aswa |
Interpunkcja
Aswa wymusza nieco inną ortografię niż ta zwykle używana w Europie. Zdania składowe z reguły są dzielone przez czterokropek ⁘ a koniec paragrafu czy tekstu oznacza się pięciokropkiem ⁙. Cytaty zawsze umieszcza się w «» nawiasach, a listy są tworzone albo od strzałki w prawo →, albo od trójkątnego wskaźnika ‣. Bywa, że ⁂ (trzy gwiazdki) są używane do oznaczenia absolutnego końca tekstu. Nieco poetycką funkcję ma też oficjalny symbol ⁖ sygnalizujący ironię, np. «⁖əls», które oznacza dosłownie "dużo", ze znakiem ⁖ będzie oznaczało "niewiele". Nie ma standardowego sygnalizatora rozpoczęcia tekstu, ale czasem używa się symbolu ⁜.
Tytło bywa używane do skrótów w pisowni cyrylickiej, jak słowo «к҃р» (qr) oznacza "ogień", od słowa «кұскыр» (quskır).
Składnia
Aswa jest językiem o podstawowym szyku SVO, równie często można zauważyć szyk SOV, który nadaje nieco formalnego stylu. Stawia słowa określające za słowami określanymi: dom zielony.
Nietypową, właściwą tylko aswie cechą jest zastosowanie obu najpopularniejszych konstrukcji morfosyntaktycznych naraz, każda do innych celów. Przypomina to tzw. szyk austronezyjski (patrz: tagalog, bahasa indonesia, malagasy), z tym, że ten jest stosowany do różnicowania obiektów określonych-niekreślonych, a aswa - skupiająca się na czasowniku - stosuje je do różnicowania czasów gramatycznych; co wcale nie przeszkadza wyrazić środkami morfologicznymi jeszcze nie tylko określoność, ale i dystans.
Szyk | Przypadki główne | Przypadki wtórne | Podst. użycie |
---|---|---|---|
Ergatywny | Dyrektyw (Erg., Dir.) | Absolutyw (Abs.) | Teraźniejszość i przyszłość |
Akuzatywny | Dyrektyw (Dir., Nom.) | Biernik (Acc.) | Przeszłość i brak czasu |
Podobnie jak w językach austronezyjskich, stosowane są przełączniki. W aswie umożliwiają one rozróżnienie agensa od pacjensa bez odmiany argumentów i bez zwracania uwagi na pozycję, ponieważ każdy przełącznik wycelowany już jest w daną część. Szyk akuzatywny jest stosowany do wprowadzania zdania w czas przeszły (de facto raczej w tryb narracyjny niż w prawdziwy czas) lub czas ogólny, nieokreślony. Ergatywny jest podstawowym.
Szyk | Główny przypadek | Forma | Wtórny przypadek | Forma | Użycie |
---|---|---|---|---|---|
Ergatywny | Dyrektyw-1 (ERG) | «y-» | Absolutyw (ABS) | ø | Teraźniej. + przyszł. |
Akuzatywny | Dyrektyw-2 (NOM) | «a-»/«ә-» | Biernik (ACC) | «o-»/«ö-» | Przesz. + ogólny |
Przykłady użycia:
Użycie | Znaczenie |
---|---|
Ytaq səpi nət. | Pies gryzie kość. |
Ataq səpəv önət. | Pies gryzł kość. |
Agens może pozostać nieoznaczony, pod warunkiem, że kontekst czyni go oczywistym (i tylko, gdy jest nieokreślony):
Usage | Meaning |
---|---|
Taq səpiy nət. | Pies gryzie kość. ERG |
Usage | Meaning |
Taq səpəv' önət. | Pies gryzł kość. ACC |