Język litelicki: Różnice pomiędzy wersjami
m |
(Aktualizacja reguł gramatycznych) |
||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
Czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy, strony, tryby oraz aspekty. | Czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy, strony, tryby oraz aspekty. | ||
| − | '''Aspekty: dokonany i niedokonany''' - Aspekt dokonany oznacza się | + | '''Aspekty: dokonany i niedokonany''' - Aspekt dokonany oznacza się wrostkiem ''-etta-'' po pierwszej sylabie czasownika. Jeśli po wrostku występuje samogłoska, należy usunąć ''a'' z wrsotka. Czasownik w formie podstawowej jest niedokonany (w słowniku czasowników należy szukać w aspekcie niedokonanym). |
| − | '''Tryby: oznajmujący, rozkazujący i przypuszczający''' - Tryb oznajmujący nie zmienia czasownika (pozostawia formę podstawową). Wydłużenie pierwszej samogłoski w czasowniku powoduje utworzenie trybu rozkazującego (np. ''arnor'' - prowadzić, '''''ä'''rnor'' - prowadź). Tryb przypuszczający wymaga zmiany ostatniej samogłoski według tzw. ''[[Reguła_Althariona|reguły Althariona]]'' (np. ''aimë'' - nazywać się, ''aim'''ä''''' - nazywałby się). | + | '''Tryby: oznajmujący, rozkazujący i przypuszczający''' - Tryb oznajmujący nie zmienia czasownika (pozostawia formę podstawową). Wydłużenie pierwszej samogłoski w czasowniku oraz dodanie sufiksu ''-ta'' powoduje utworzenie trybu rozkazującego (np. ''arnor'' - prowadzić, '''''ä'''rnor'''ta''''' - prowadź). Tryb przypuszczający wymaga zmiany ostatniej samogłoski według tzw. ''[[Reguła_Althariona|reguły Althariona]]'' (np. ''aimë'' - nazywać się, ''aim'''ä''''' - nazywałby się). |
'''Strony: czynna i bierna''' - Stronę bierną tworzy się przez wrostek ''-tär-'' po pierwszej sylabie czasownika (np. ''nurin''- chłodzić, ''nu'''tär'''in'' - jest chłodzony [przez coś/kogoś]). Czynna strona czasownika pozostawia formę podstawową. | '''Strony: czynna i bierna''' - Stronę bierną tworzy się przez wrostek ''-tär-'' po pierwszej sylabie czasownika (np. ''nurin''- chłodzić, ''nu'''tär'''in'' - jest chłodzony [przez coś/kogoś]). Czynna strona czasownika pozostawia formę podstawową. | ||
| Linia 91: | Linia 91: | ||
Rzeczowniki mają rodzaj męski lub żeński. | Rzeczowniki mają rodzaj męski lub żeński. | ||
| − | '''Pluralizacja''' - Rzeczowniki pluralizuje | + | '''Pluralizacja''' - Rzeczowniki pluralizuje się bardzo nieregularnie. Każdy wyraz ma własną formę mnogą (zapisaną w słowniku). |
| − | '''Rzeczowniki odczasownikowe''' - Tworzy się je zmieniając ostatnią głoskę na bezdźwięczną (jeśli to niemożliwe, przedostatnią itd., w szczególnych przypadkach dodaje się ''-oth'' na końcu wyrazu), np. ''aear'''oth''''' - śpiew, od ''aearön'' - | + | '''Rzeczowniki odczasownikowe''' - Tworzy się je zmieniając ostatnią głoskę na bezdźwięczną (jeśli to niemożliwe, przedostatnią itd., w szczególnych przypadkach dodaje się ''-oth'' na końcu wyrazu), np. ''aear'''oth''''' - śpiew, od ''aearön'' - śpiewać. |
'''Dzierżawienie''' - Niegdyś dzierżawienie odbywało się przy pomocy imiesłowu dzierżawczego z przedrostkiem ''tenn-''. W nowym języku litelickim, dzierżawienie odbywa się przez przyrostek ''-da'', np. ''icil en'''da''''' - moje drzewo. | '''Dzierżawienie''' - Niegdyś dzierżawienie odbywało się przy pomocy imiesłowu dzierżawczego z przedrostkiem ''tenn-''. W nowym języku litelickim, dzierżawienie odbywa się przez przyrostek ''-da'', np. ''icil en'''da''''' - moje drzewo. | ||
| Linia 100: | Linia 100: | ||
- Mianownik: lathîn | - Mianownik: lathîn | ||
| − | - Dopełniacz: | + | - Dopełniacz: lathî'''non''' |
| − | - Celownik: | + | - Celownik: lathî'''ron''' |
| − | - Biernik: | + | - Biernik: lathî''nar'' |
| − | - Narzędnik: | + | - Narzędnik: lathî'''menna''' |
- Elativus: lathî'''st''' | - Elativus: lathî'''st''' | ||
| − | - Illativus: | + | - Illativus: lathî'''ta''' |
| − | - Miejscownik: lathî''' | + | - Inessivus: lathî'''nes''' |
| − | - Wołacz: | + | - Miejscownik: lathî'''në''' |
| + | - Wołacz: lathî'''r'''! | ||
== Przymiotniki i przysłówki == | == Przymiotniki i przysłówki == | ||
| Linia 115: | Linia 116: | ||
= Historia tworzenia = | = Historia tworzenia = | ||
| − | Inspiracją do stworzenia języka litelickiego stały się pod koniec 2012 roku słynne powieści Johna Ronalda Reuela Tolkiena: "Władca Pierścieni" oraz "Silmarillion". Powstający już w tym czasie conworld [[Altaria]] oraz jego prekursor Narya były dobrym miejscem na rozwinięcie fikcyjnej historii języka. Po wstępnych pracach stwierdzono, że świat Naryi za bardzo przypomina Tolkienowski Númenor i Śródziemie, a język staje się klonem quenyi. Tak oto przebudowano conworld i nadano mu nową nazwę. Litelicki przeszedł kilka zmian, które oddaliły go od Ardy. Jednocześnie starano się zachować Tolkienowski charakter języka (pisarz niejako wyznaczył pewne granice, w których język może być uznany za elficki). W lutym 2013 roku litelicki przybrał ostateczną formę. Po dokonaniu prezentacji na forum Conlanger i otrzymaniu porad i pomocy postanowiono przebudować gramatykę języka. | + | Inspiracją do stworzenia języka litelickiego stały się pod koniec 2012 roku słynne powieści Johna Ronalda Reuela Tolkiena: "Władca Pierścieni" oraz "Silmarillion". Powstający już w tym czasie conworld [[Altaria]] oraz jego prekursor Narya były dobrym miejscem na rozwinięcie fikcyjnej historii języka. Po wstępnych pracach stwierdzono, że świat Naryi za bardzo przypomina Tolkienowski Númenor i Śródziemie, a język staje się klonem quenyi. Tak oto przebudowano conworld i nadano mu nową nazwę. Litelicki przeszedł kilka zmian, które oddaliły go od Ardy. Jednocześnie starano się zachować Tolkienowski charakter języka (pisarz niejako wyznaczył pewne granice, w których język może być uznany za elficki). W lutym 2013 roku litelicki przybrał ostateczną formę. Po dokonaniu prezentacji na forum Conlanger i otrzymaniu porad i pomocy postanowiono przebudować gramatykę języka. Obecnie litelicki jest w dalszym ciągu przebudowywany. |
== Fikcyjna historia języka == | == Fikcyjna historia języka == | ||
W [[Altaria|Altarii]] język jest używany zamiennie z [[Język_altarycki|altaryckim]] jako ''lingua franca''. W roku 1861 Ery Pisma dokonano kodyfikacji reguł gramatycznych i słownictwa. W 83 roku Ery Wypraw litelicki stał się językiem poetyckim. Układano w nim pieśni, wiersze i opowieści. Posługiwano się nim podczas ważnych ceremonii państwowych i religijnych. W latach 489 - 490 Ery Wypraw przeprowadzono gruntowną reformę języka. Starsza odmiana przestała być używana i do dziś spotyka się ją tylko w dawnych pismach. Nowy język litelicki został przez króla [[Menor-Estadril|Estadrila]] ustanowiony jako uniwersalny (obok [[Język_altarycki|altaryckiego]]) na terenie państw Sojuszu Królestw Zachodnich, aczkolwiek nie przyjął się w [[Enesja|Enesji]]. | W [[Altaria|Altarii]] język jest używany zamiennie z [[Język_altarycki|altaryckim]] jako ''lingua franca''. W roku 1861 Ery Pisma dokonano kodyfikacji reguł gramatycznych i słownictwa. W 83 roku Ery Wypraw litelicki stał się językiem poetyckim. Układano w nim pieśni, wiersze i opowieści. Posługiwano się nim podczas ważnych ceremonii państwowych i religijnych. W latach 489 - 490 Ery Wypraw przeprowadzono gruntowną reformę języka. Starsza odmiana przestała być używana i do dziś spotyka się ją tylko w dawnych pismach. Nowy język litelicki został przez króla [[Menor-Estadril|Estadrila]] ustanowiony jako uniwersalny (obok [[Język_altarycki|altaryckiego]]) na terenie państw Sojuszu Królestw Zachodnich, aczkolwiek nie przyjął się w [[Enesja|Enesji]]. | ||
Wersja z 10:44, 15 maj 2013
| Język litelicki Nithiel tellar | |
|---|---|
| Utworzenie: | kebikebij w 2013 |
| Cel utworzenia: | na potrzeby conworldu, do codziennego używania |
| Używany w (Altaria): | Ziemie Zachodnie, Nedelor, Wyspy Dain |
| Liczba użytkowników (Altaria) | 62 500 000 |
| Liczba użytkowników (faktyczna) | 1 |
| Sposoby zapisu: | łaciński zmodyfikowany, artar |
| Typologia: | OSV |
| Klasyfikacja: | języki narijskie --> języki elfickie --> język litelicki |
| Status urzędowy | |
| Język urzędowy (Altaria): | Nedelor |
| Język pomocniczy (Altaria): | Ziemie Zachodnie |
| Język mniejszości (Altaria): | Ziemie Zachodnie, Wyspy Dain |
| Oficjalna regulacja: | Królewska Rada Języków Nedeloru |
| Kody | |
| Conlanger–1 | ltl |
| Lista conlangów | |
Język litelicki, nithiel (litel. Nithiel tellar) - sztuczny język kebikebija stworzony na potrzeby rozwijającego się conworldu Altaria. Jest językiem apriorycznym o typologii OSV. W pytaniach często stosuje się szyk OVS, czasem jednak wystarczy zmienić intonację wypowiedzi. Określenie "litelicki" pochodzi od narijskiego słowa "litel", oznaczającego elfa.
Alfabet i fonologia
Do zapisu języka litelickiego może służyć alfabet łaciński lub nedelorskie runy artar.
a [a], ä [a:], b [b], g [g], d [d], t [t], e [ε], ë [e:], i [i], î [ɪ], p [p], c [k], f [f], y [j], l [l], th [θ], h [x], s [s], o [ɔ], ö [ɔ:], r [ɹ], m [m], n [n], ń [ŋ], u [ʊ], ü [ʊ:], v [v], w [w]
Zjawiska fonetyczne
ae czytamy jako [aɪ] eä zwykle jako [a], czasami [a:] y ze spółgłoską daje z reguły [ɪ]
Gramatyka
Gramatyka języka litelickiego została rozszerzona w stosunku do wcześniejszych wersji języka.
Czasowniki
Czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy, strony, tryby oraz aspekty.
Aspekty: dokonany i niedokonany - Aspekt dokonany oznacza się wrostkiem -etta- po pierwszej sylabie czasownika. Jeśli po wrostku występuje samogłoska, należy usunąć a z wrsotka. Czasownik w formie podstawowej jest niedokonany (w słowniku czasowników należy szukać w aspekcie niedokonanym).
Tryby: oznajmujący, rozkazujący i przypuszczający - Tryb oznajmujący nie zmienia czasownika (pozostawia formę podstawową). Wydłużenie pierwszej samogłoski w czasowniku oraz dodanie sufiksu -ta powoduje utworzenie trybu rozkazującego (np. arnor - prowadzić, ärnorta - prowadź). Tryb przypuszczający wymaga zmiany ostatniej samogłoski według tzw. reguły Althariona (np. aimë - nazywać się, aimä - nazywałby się).
Strony: czynna i bierna - Stronę bierną tworzy się przez wrostek -tär- po pierwszej sylabie czasownika (np. nurin- chłodzić, nutärin - jest chłodzony [przez coś/kogoś]). Czynna strona czasownika pozostawia formę podstawową.
Przeczenia - Przeczenie odbywa się dzięki dodaniu po pierwszej sylabie głoski a (jeśli się podwaja, zmieniamy w długą) i po drugiej sylabie wrostka nor (np. waewe - mieszkać, wäewenor - nie mieszkać).
Czasowniki odrzeczownikowe - Czasowniki odrzeczownikowe można tworzyć zmieniając pierwszą głoskę na dźwięczną (jeśli to niemożliwe, drugą itd., w szczególnych przypadkach dodaje się -ith na końcu wyrazu), np. idîl - świecić, od ithîl - światło.
Odmiana - Przykładowa odmiana czasownika robić (lendën) w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym przez osoby (ciekawostka: w poematach i pieśniach czasowniki często nie są odmieniane, jeśli o osobie wiadomo z kontekstu):
- En lendëlen - Amë lendëlam - Ëdil/Ëdriel lendae - Enith lendden - Amith lenddam - Ërdith lendä
- En lenden - Amë lendam - Ëdil/Ëdriel lendë - Enith lendaen - Amith lendaem - Ërdith lendië
- En lendësen - Amë lendësam - Ëdil/Ëdriel lendän - Enith lendënen - Amith lendënam - Ërdith lendîn
Niektóre czasowniki odmieniają się nieregularnie, ich lista jest w fazie tworzenia.
Przykładowa odmiana nieregularnego czasownika "być" (igil) w czasie teraźniejszym:
- En igen - Amë igän - Ëdil/Ëdriel igîl - Enith igileth - Amith igilath - Ërdith igës
Rzeczowniki
Rzeczowniki mają rodzaj męski lub żeński.
Pluralizacja - Rzeczowniki pluralizuje się bardzo nieregularnie. Każdy wyraz ma własną formę mnogą (zapisaną w słowniku).
Rzeczowniki odczasownikowe - Tworzy się je zmieniając ostatnią głoskę na bezdźwięczną (jeśli to niemożliwe, przedostatnią itd., w szczególnych przypadkach dodaje się -oth na końcu wyrazu), np. aearoth - śpiew, od aearön - śpiewać.
Dzierżawienie - Niegdyś dzierżawienie odbywało się przy pomocy imiesłowu dzierżawczego z przedrostkiem tenn-. W nowym języku litelickim, dzierżawienie odbywa się przez przyrostek -da, np. icil enda - moje drzewo.
Odmiana - Rzeczowniki odmieniają się przez 9 przypadków (przykładowa odmiana słowa "dom"):
- Mianownik: lathîn - Dopełniacz: lathînon - Celownik: lathîron - Biernik: lathînar - Narzędnik: lathîmenna - Elativus: lathîst - Illativus: lathîta - Inessivus: lathînes - Miejscownik: lathînë - Wołacz: lathîr!
Przymiotniki i przysłówki
Przymiotniki i przysłówki kończą się zwykle na -os, -is i -s, choć nie jest to regułą. Można tworzyć je od rzeczowników dodając końcówkę -is.
Historia tworzenia
Inspiracją do stworzenia języka litelickiego stały się pod koniec 2012 roku słynne powieści Johna Ronalda Reuela Tolkiena: "Władca Pierścieni" oraz "Silmarillion". Powstający już w tym czasie conworld Altaria oraz jego prekursor Narya były dobrym miejscem na rozwinięcie fikcyjnej historii języka. Po wstępnych pracach stwierdzono, że świat Naryi za bardzo przypomina Tolkienowski Númenor i Śródziemie, a język staje się klonem quenyi. Tak oto przebudowano conworld i nadano mu nową nazwę. Litelicki przeszedł kilka zmian, które oddaliły go od Ardy. Jednocześnie starano się zachować Tolkienowski charakter języka (pisarz niejako wyznaczył pewne granice, w których język może być uznany za elficki). W lutym 2013 roku litelicki przybrał ostateczną formę. Po dokonaniu prezentacji na forum Conlanger i otrzymaniu porad i pomocy postanowiono przebudować gramatykę języka. Obecnie litelicki jest w dalszym ciągu przebudowywany.
Fikcyjna historia języka
W Altarii język jest używany zamiennie z altaryckim jako lingua franca. W roku 1861 Ery Pisma dokonano kodyfikacji reguł gramatycznych i słownictwa. W 83 roku Ery Wypraw litelicki stał się językiem poetyckim. Układano w nim pieśni, wiersze i opowieści. Posługiwano się nim podczas ważnych ceremonii państwowych i religijnych. W latach 489 - 490 Ery Wypraw przeprowadzono gruntowną reformę języka. Starsza odmiana przestała być używana i do dziś spotyka się ją tylko w dawnych pismach. Nowy język litelicki został przez króla Estadrila ustanowiony jako uniwersalny (obok altaryckiego) na terenie państw Sojuszu Królestw Zachodnich, aczkolwiek nie przyjął się w Enesji.