Język litelicki: Różnice pomiędzy wersjami
m (Poprawienie linku) |
(Przebudowa reguł gramatycznych) |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
| mówiący = 62 500 000 | | mówiący = 62 500 000 | ||
| mówiący2 = 1 | | mówiący2 = 1 | ||
| − | | alfabet = łaciński zmodyfikowany, [[artar | + | | alfabet = łaciński zmodyfikowany, [[artar]] |
| typologia = OSV | | typologia = OSV | ||
| klasyfikacja = języki narijskie --> języki elfickie --> język litelicki | | klasyfikacja = języki narijskie --> języki elfickie --> język litelicki | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
}} | }} | ||
| − | '''Język litelicki''', '''nithiel''' (litel. | + | '''Język litelicki''', '''nithiel''' (litel. ''Nithiel tellar'') - sztuczny język [[Użytkownik:kebikebij|kebikebija]] stworzony na potrzeby rozwijającego się conworldu [[Altaria]]. Jest językiem apriorycznym o typologii OSV. W pytaniach często stosuje się szyk OVS, czasem jednak wystarczy zmienić intonację wypowiedzi. Określenie "litelicki" pochodzi od narijskiego słowa "litel", oznaczającego elfa. |
| − | W [[Altaria|Altarii]] język jest używany | + | W [[Altaria|Altarii]] język jest używany zamiennie z [[Język_altarycki|altaryckim]] jako ''lingua franca''. W roku 1861 Ery Pisma dokonano kodyfikacji reguł gramatycznych i słownictwa. W 83 roku Ery Wypraw litelicki stał się językiem poetyckim. Układano w nim pieśni, wiersze i opowieści. Posługiwano się nim podczas ważnych ceremonii państwowych i religijnych. W latach 489 - 490 Ery Wypraw przeprowadzono gruntowną reformę języka. Starsza odmiana przestała być używana i do dziś spotyka się ją tylko w dawnych pismach. Nowy język litelicki został przez króla [[Menor-Estadril|Estadrila]] ustanowiony jako uniwersalny (obok [[Język_altarycki|altaryckiego]]) na terenie państw Sojuszu Królestw Zachodnich, aczkolwiek nie przyjął się w [[Enesja|Enesji]]. |
== Alfabet i fonologia == | == Alfabet i fonologia == | ||
| − | Do zapisu języka litelickiego może służyć alfabet łaciński | + | Do zapisu języka litelickiego może służyć alfabet łaciński lub [[Nedelor|nedelorskie]] runy [[Artar|artar]]. |
| − | '''a | + | '''a [a], ä [a:], b [b], g [g], d [d], dh [t], e [ε], ë [e:], i [i], î [ɪ], p [p], c [k], f [f], y [j], l [l], th [θ], h [x], s [s], o [ɔ], ö [ɔ:], r [ɹ], m [m], n [n], ń [ŋ], u [ʊ], ü [ʊ:], v [v], w [w]''' |
| − | + | ||
| − | + | Zjawiska fonetyczne: | |
| − | + | ||
| − | + | ''ae'' czytamy jako [aɪ] | |
| − | + | ''eä'' zwykle jako [a], czasami [a:] | |
| − | + | ''dh'' na końcu wyrazu ulega udźwięcznieniu do [d] | |
| − | + | ''y'' ze spółgłoską daje z reguły [ɪ] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''' | ||
| − | '' | ||
| − | '' | ||
| − | '' | ||
== Gramatyka == | == Gramatyka == | ||
| − | Gramatyka języka litelickiego została | + | Gramatyka języka litelickiego została rozszerzona w stosunku do wcześniejszych wersji języka. |
| − | '''Czasowniki''' odmieniają się przez osoby, czasy, strony, tryby oraz aspekty. Aspekt dokonany oznacza się zakończeniem ''etta''. Tryb oznajmujący nie zmienia formy wyrazu, tryb rozkazujący | + | |
| + | '''Czasowniki''' odmieniają się przez osoby, czasy, strony, tryby oraz aspekty. Aspekt dokonany oznacza się zakończeniem ''-etta''. Tryb oznajmujący nie zmienia formy wyrazu, tryb rozkazujący powoduje wydłużenie pierwszej samogłoski (np. ''arnor'' - prowadzić, '''''ä'''rnor'' - prowadź), a tryb przypuszczający ostatniej (np. ''aimë'' - nazywać się, ''aim'''ä''' - nazywałby się [zamiana głoski ''e'' na ''a'' według reguły poniżej]). Stronę bierną tworzy się przez wrostek ''-tär-'' po pierwszej sylabie czasownika (np. ''nurin'' - chłodzić, ''nu'''tär'''in'' - jest chłodzony). Przeczenie odbywa się dzięki dodaniu po pierwszej sylabie głoski ''a'' (jeśli się podwaja zmieniamy w długą) i po drugiej sylabie wrostka ''nor'' (np. ''waewe'' - mieszkać, ''w'''äe'''we'''nor''''' Czasowniki odrzeczownikowe można tworzyć zmieniając pierwszą głoskę na dźwięczną (jeśli to niemożliwe, drugą itd., w szczególnych przypadkach dodaje się ith), np. ''idîl'' - świecić, ''ithîl'' - światło. Przykładowa odmiana czasownika robić (''lendën'') w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym przez osoby (ciekawostka: w poematach i pieśniach czasowniki często nie są odmieniane, jeśli o osobie wiadomo z kontekstu): | ||
| + | |||
| + | - En lendë'''len''' | ||
| + | - Amë lendë'''lam''' | ||
| + | - Ëdil/Ëdriel lend'''ae''' | ||
| + | - Enith lend'''den''' | ||
| + | - Amith lend'''dam''' | ||
| + | - Ërdith lend'''ä''' | ||
| − | - En | + | - En lend'''en''' |
| − | - Amë | + | - Amë lend'''am''' |
| − | - Ëdil/Ëdriel | + | - Ëdil/Ëdriel lend'''ë''' |
| − | - Enith | + | - Enith lend'''aen''' |
| − | - Amith | + | - Amith lend'''aem''' |
| − | - Ërdith | + | - Ërdith lend'''ië''' |
| − | - En | + | - En lendë'''sen''' |
| − | - Amë | + | - Amë lendë'''sam''' |
| − | - Ëdil/Ëdriel | + | - Ëdil/Ëdriel lend'''än''' |
| − | - Enith | + | - Enith lendë'''nen''' |
| − | - Amith | + | - Amith lendë'''nam''' |
| − | - Ërdith | + | - Ërdith lend'''în''' |
| − | + | Niektóre czasowniki odmieniają się nieregularnie, ich lista jest w fazie tworzenia. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''' | + | Przykładowa odmiana czasownika "być" (''igil'') w czasie teraźniejszym: |
| − | - | + | - En igen |
| − | + | - Amë igän | |
| − | - | + | - Ëdil/Ëdriel igîl |
| − | - | + | - Enith igileth |
| − | - | + | - Amith igilath |
| − | - | + | - Ërdith igës |
| − | - | ||
| − | ''' | + | '''Rzeczowniki''' mają rodzaj męski lub żeński. Pluralizuje je się przez zamianę ostatniej samogłoski wedle reguły '''a = e, e = a, i = î, î = i, u = o, o = u, y = i''' (reguła ta odnosi się do każdego przypadku zamiany samogłosek, analogicznie zamienia się samogłoski długie). Rzeczowniki odczasownikowe tworzy się zmieniając ostatnią głoskę na bezdźwięczną (jeśli to niemożliwe, przedostatnią itd., w szczególnych przypadkach dodaje się oth), np. ''aeäroth'' - śpiew. Dzierżawienie odbywa się przez przyrostek ''-da''. Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki (przykładowa odmiana słowa "dom"): |
| − | + | - M lathîn | |
| + | - D lathîn'''n''' | ||
| + | - C l'''e'''thîn | ||
| + | - B lath'''i'''n'''n''' | ||
| + | - N l'''e'''thîn'''n''' | ||
| + | - Msc lathîn'''n''' | ||
| + | - W l'''e'''th'''i'''n | ||
| − | + | '''Przymiotniki''' i '''przysłówki''' kończą się zwykle na ''os'', ''is'' i ''s'', choć nie jest to regułą. Można tworzyć je od rzeczowników dodając końcówkę ''is''. | |
| − | == | + | == Historia tworzenia == |
| − | + | Inspiracją do stworzenia języka litelickiego stały się pod koniec 2012 roku słynne powieści Johna Ronalda Reuela Tolkiena: "Władca Pierścieni" oraz "Silmarillion". Powstający już w tym czasie conworld [[Altaria]] oraz jego prekursor Narya były dobrym miejscem na rozwinięcie fikcyjnej historii języka. Po wstępnych pracach stwierdzono, że świat Naryi za bardzo przypomina Tolkienowski Númenor i Śródziemie, a język staje się klonem quenyi. Tak oto przebudowano conworld i nadano mu nową nazwę. Litelicki przeszedł kilka zmian, które oddaliły go od Ardy. Jednocześnie starano się zachować Tolkienowski charakter języka (pisarz niejako wyznaczył pewne granice, w których język może być uznany za elficki). W lutym 2013 roku litelicki przybrał ostateczną formę. Po dokonaniu prezentacji na forum Conlanger i otrzymaniu porad postanowiono przebudować gramatykę języka. | |
Wersja z 18:42, 21 mar 2013
| Język litelicki Nithiel tellar | |
|---|---|
| Utworzenie: | kebikebij w 2013 |
| Cel utworzenia: | na potrzeby conworldu, do codziennego używania |
| Używany w (Altaria): | Ziemie Zachodnie, Nedelor, Wyspy Dain |
| Liczba użytkowników (Altaria) | 62 500 000 |
| Liczba użytkowników (faktyczna) | 1 |
| Sposoby zapisu: | łaciński zmodyfikowany, artar |
| Typologia: | OSV |
| Klasyfikacja: | języki narijskie --> języki elfickie --> język litelicki |
| Status urzędowy | |
| Język urzędowy (Altaria): | Nedelor |
| Język pomocniczy (Altaria): | Ziemie Zachodnie |
| Język mniejszości (Altaria): | Ziemie Zachodnie, Wyspy Dain |
| Oficjalna regulacja: | Królewska Rada Języków Nedeloru |
| Kody | |
| Conlanger–1 | ltl |
| Lista conlangów | |
Język litelicki, nithiel (litel. Nithiel tellar) - sztuczny język kebikebija stworzony na potrzeby rozwijającego się conworldu Altaria. Jest językiem apriorycznym o typologii OSV. W pytaniach często stosuje się szyk OVS, czasem jednak wystarczy zmienić intonację wypowiedzi. Określenie "litelicki" pochodzi od narijskiego słowa "litel", oznaczającego elfa.
W Altarii język jest używany zamiennie z altaryckim jako lingua franca. W roku 1861 Ery Pisma dokonano kodyfikacji reguł gramatycznych i słownictwa. W 83 roku Ery Wypraw litelicki stał się językiem poetyckim. Układano w nim pieśni, wiersze i opowieści. Posługiwano się nim podczas ważnych ceremonii państwowych i religijnych. W latach 489 - 490 Ery Wypraw przeprowadzono gruntowną reformę języka. Starsza odmiana przestała być używana i do dziś spotyka się ją tylko w dawnych pismach. Nowy język litelicki został przez króla Estadrila ustanowiony jako uniwersalny (obok altaryckiego) na terenie państw Sojuszu Królestw Zachodnich, aczkolwiek nie przyjął się w Enesji.
Alfabet i fonologia
Do zapisu języka litelickiego może służyć alfabet łaciński lub nedelorskie runy artar.
a [a], ä [a:], b [b], g [g], d [d], dh [t], e [ε], ë [e:], i [i], î [ɪ], p [p], c [k], f [f], y [j], l [l], th [θ], h [x], s [s], o [ɔ], ö [ɔ:], r [ɹ], m [m], n [n], ń [ŋ], u [ʊ], ü [ʊ:], v [v], w [w]
Zjawiska fonetyczne:
ae czytamy jako [aɪ] eä zwykle jako [a], czasami [a:] dh na końcu wyrazu ulega udźwięcznieniu do [d] y ze spółgłoską daje z reguły [ɪ]
Gramatyka
Gramatyka języka litelickiego została rozszerzona w stosunku do wcześniejszych wersji języka.
Czasowniki odmieniają się przez osoby, czasy, strony, tryby oraz aspekty. Aspekt dokonany oznacza się zakończeniem -etta. Tryb oznajmujący nie zmienia formy wyrazu, tryb rozkazujący powoduje wydłużenie pierwszej samogłoski (np. arnor - prowadzić, ärnor - prowadź), a tryb przypuszczający ostatniej (np. aimë - nazywać się, aimä - nazywałby się [zamiana głoski e na a według reguły poniżej]). Stronę bierną tworzy się przez wrostek -tär- po pierwszej sylabie czasownika (np. nurin - chłodzić, nutärin - jest chłodzony). Przeczenie odbywa się dzięki dodaniu po pierwszej sylabie głoski a (jeśli się podwaja zmieniamy w długą) i po drugiej sylabie wrostka nor (np. waewe - mieszkać, wäewenor Czasowniki odrzeczownikowe można tworzyć zmieniając pierwszą głoskę na dźwięczną (jeśli to niemożliwe, drugą itd., w szczególnych przypadkach dodaje się ith), np. idîl - świecić, ithîl - światło. Przykładowa odmiana czasownika robić (lendën) w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym przez osoby (ciekawostka: w poematach i pieśniach czasowniki często nie są odmieniane, jeśli o osobie wiadomo z kontekstu):
- En lendëlen - Amë lendëlam - Ëdil/Ëdriel lendae - Enith lendden - Amith lenddam - Ërdith lendä
- En lenden - Amë lendam - Ëdil/Ëdriel lendë - Enith lendaen - Amith lendaem - Ërdith lendië
- En lendësen - Amë lendësam - Ëdil/Ëdriel lendän - Enith lendënen - Amith lendënam - Ërdith lendîn
Niektóre czasowniki odmieniają się nieregularnie, ich lista jest w fazie tworzenia.
Przykładowa odmiana czasownika "być" (igil) w czasie teraźniejszym:
- En igen - Amë igän - Ëdil/Ëdriel igîl - Enith igileth - Amith igilath - Ërdith igës
Rzeczowniki mają rodzaj męski lub żeński. Pluralizuje je się przez zamianę ostatniej samogłoski wedle reguły a = e, e = a, i = î, î = i, u = o, o = u, y = i (reguła ta odnosi się do każdego przypadku zamiany samogłosek, analogicznie zamienia się samogłoski długie). Rzeczowniki odczasownikowe tworzy się zmieniając ostatnią głoskę na bezdźwięczną (jeśli to niemożliwe, przedostatnią itd., w szczególnych przypadkach dodaje się oth), np. aeäroth - śpiew. Dzierżawienie odbywa się przez przyrostek -da. Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki (przykładowa odmiana słowa "dom"):
- M lathîn - D lathînn - C lethîn - B lathinn - N lethînn - Msc lathînn - W lethin
Przymiotniki i przysłówki kończą się zwykle na os, is i s, choć nie jest to regułą. Można tworzyć je od rzeczowników dodając końcówkę is.
Historia tworzenia
Inspiracją do stworzenia języka litelickiego stały się pod koniec 2012 roku słynne powieści Johna Ronalda Reuela Tolkiena: "Władca Pierścieni" oraz "Silmarillion". Powstający już w tym czasie conworld Altaria oraz jego prekursor Narya były dobrym miejscem na rozwinięcie fikcyjnej historii języka. Po wstępnych pracach stwierdzono, że świat Naryi za bardzo przypomina Tolkienowski Númenor i Śródziemie, a język staje się klonem quenyi. Tak oto przebudowano conworld i nadano mu nową nazwę. Litelicki przeszedł kilka zmian, które oddaliły go od Ardy. Jednocześnie starano się zachować Tolkienowski charakter języka (pisarz niejako wyznaczył pewne granice, w których język może być uznany za elficki). W lutym 2013 roku litelicki przybrał ostateczną formę. Po dokonaniu prezentacji na forum Conlanger i otrzymaniu porad postanowiono przebudować gramatykę języka.