Język magijski
| Język magijski šaq-Magul Ḍaniri شقمجل ظنري [ʃɑqmɑ'gʊl dzˤɑnɪ'rɪ] | |
|---|---|
| Sposoby zapisu: | magijskie, łacińskie, arabskie |
| Typologia: | fleksyjno=aglutynacyjny SOV |
| Faktycznie | |
| Utworzenie: | Henryk Pruthenia w 2017 |
| W ? | |
| Używany w : | Ajdynir |
| Klasyfikacja: | J. magijski
|
| Lista conlangów | |
|
Zobacz też słownik tego języka. |
Język magijski, język Maggów - sztuczny język używany w Ajdynirze w mieście Magga (mag. Maggī).
Dźwięki
Spółgłoski
- m n (m n)
- p b t d tˤ dzˤ k g q ɢ ʔ (p b t d ṭ ḍ k g q ġ ')
- s sˤ ʃ x ħ h (s ṣ š x ḥ h)
- ɬ (ḷ)
- w r l j (w r l y)
Inną ważną cechą jest obecność częstych geminat, które w języku mówionym często przechodzą w spółgłoski zwarto-szczelinowe (szczególnie zębowe).
Samogłoski
- ɪ i: ʊ ɯ: (i ī u ū)
- æɪ ɑʊ (ay aw)
- ɑ ɑ: (a ā)
Dyftongi są traktowane jak samogłoski długie. Coraz częściej zauważalna jest tendencja ich uproszczania w sylabie nieakcentowanej do /ɛ/ i /ɔ/.
Akcent
Akcent pada na ostatnią samogłoską wyrazu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w ostatniej sylabie samogłoska jest krótka, a przedostatnia jest długa - wtedy akcent jest ściągany z tej samogłoski.
Zapis
Zapis łaciński
Zapis łaciński używa makronu dla oznaczenia długości samogłosek oraz kropek jako modyfikator wartości fonetycznej wyrażanej przez podstawowy znak.
Zapis arabski
Dla zapisu języka magijskiego można także użyć pisma arabskiego.
Spółgłoski
- m n (م ن)
- p b t d tˤ dzˤ k g q ɢ ʔ (ف ب ت د ط ظ ك ج ق غ ء)
- s sˤ ʃ x ħ h (س ص ش خ ح ه)
- ɬ (ض)
- w r l j (و ر ل ي)
Samogłoski
- ɪ i: ʊ ɯ: (ي و)
- æɪ ɑʊ (ي و)
- ɑ ɑ: (ا)
Gramatyka
Prajęzyk, z którego wywodzi się współczesny j. magijski, charakteryzował się silnie rozwiniętą fleksją wewnętrzną. Obecnie jednak system ten uległ daleko idącej erozji. Z pierwotnego systemu deklinacyjnego ostały się tylko dwa przypadki: mianownik i biernik, przy czym ten ostatni łączy się aglutynacyjnie z poimkami. Ślady fleksji wewnętrznej obecne są przede wszystkim w odmianie czasownika, a także dla części rzeczowników o nieregularnej formie liczby mnogiej, a rzadziej też biernika. Dla większości słów jednak postać biernika zależy od tematu, a liczba mnoga tworzona jest aglutynacyjnie.
Zaimek
Zaimek osobowy
| Osoba | Sg | Pl | |
|---|---|---|---|
| 1. | Nom. | qaš | āls |
| Acc. | qu | laws | |
| 2. | Nom. | lay | saq |
| Acc. | li | squ | |
| 3. | Nom. | xah | xay |
| Acc. | hu | xuyi | |
Zaimek pytający
- ūḥi? - kto?
- baw? - co?
Zaimek przeczące
- rūḥi - nikt
- rūbaw - nic
Rzeczownik
Istnieje parę klas deklinacyjnych rzeczowników. Dodatkowo rozróżnia się rzeczownika na mocne (posiadające nieregularną liczbę mnogą) i słabe (regularna liczba mnoga). Istnieje też ograniczona liczba rzeczowników krótkich - które mają nieregularną formę biernika. Obecna jest także kategoria określoności.
Deklinacja
Rzeczowniki można podzielić na mocne i słabe. Rzeczowniki słabe posiadają liczbę mnogą tworzoną w sposób aglutynacyjny, a mocne - poprzez wymianę samogłoski w temacie. Forma biernika jest zależna od tematu deklinacyjnego, do którego przynależy dany rzeczownik, choć tu też wyjątkiem jest mała podgrupa rzeczowników mocnych - tak zwane rzeczowniki krótkie, których biernik tworzony jest także za pomocą wymiany samogłoski.
| Liczba | Mocne | Słabe | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Długie | Krótkie | ||||||||||||||||
| I | II | III | IV | V | VI | -∅ | -a | -i | -u | -y | -w | -s | -r | -C | -V | ||
| Sg | Nom. | ḥamāt
"dom" |
qasūm
"oko" |
rawīt
"pies" |
kuyamn
"noc" |
bāq
"dzień" |
dūnaši
"szczenię" |
yab
"owca" |
qība
"ryba" |
ḍaniri
"język" |
būrqu
"świt" |
ġūda
"miasto" |
šiqqa
"kapłan" |
dawā
"duch" |
īxay
"lew" |
šīq
"świątynia" |
maggī
"Magijczyk" |
| Acc. | ḥamātu | qasūmu | rawītu | kuyamnu | bayq | dūniš | yabu | qīban | ḍanirin | būrqū | ġūdaya | šiqqawa | dawasi | īxari | šīqqi | maggīwu | |
| Pl | Nom. | ḥamayt | qasawm | rawayat | kuyimn | bīq | dūnayaši | yabi | qībay | ḍanirī | būrquyi | ġūdayi | šiqqayi | dawāyi | īxayi | šīqi | maggīyi |
| Acc. | ḥamaytu | qasawmu | rawayatu | kuyimnu | bīqu | dūnayašu | yabuyi | qībani | ḍanirini | būrqūyi | ġūdayi | šiqqayi | dawasī | īxarī | šīqqī | maggīyi | |
Przedimek
W język magijskim rzeczownik może być określony przez przedimek określony. W zależności od nagłosu słowa może przyjąć jedną z trzech form.
| Liczba | Przypadek | V- | L- | C- |
|---|---|---|---|---|
| Sg | Nom. | š- | šaq- | ša- |
| Acc. | š- | šayq- | šay- | |
| Pl | Nom. | šiy- | šiq- | ši- |
| Acc | šaw- | šiq- | ši- |
Przedimek V występuje przed samogłoskami, przedimek L przed /r, l, n, m, y, w/, a przedimek C - przed resztą spółgłosek.
Przymiotnik
W języki magijskim przymiotnik nie odmienia się przez przypadki i zawsze stoi przed opisywanym rzeczownikiem. Jeżeli opisywany rzeczownik jest określony, przedimek poprzedza przymiotnik, a sam przymiotnik przybiera postać określoną. Pełniąc funkcję orzecznika przymiotnik występuje w tzw. pełnej formie.
| Nieokr. | Okr. | P. Forma |
|---|---|---|
| aqanī
"wielki" |
šaqanīya | aqanīl |
| ḍugūrat
"ostrożny" |
šaḍugūrata | ḍugūratu |
| bayatul
"mały" |
šabayata | bayatul |
Stopniowanie
W języku magijskim występują tylko dwa stopnie: równy i wyższy. Stopień wyższy tworzy się dodając sufiks -taḍi do przymiotnika.
Substytutem stopnia najwyższego jest konstrukcja, w której przymiotnik pełni funkcję określnika (czyli domyślnie większy od wszystkiego).
Poimki
Poimki są słowami nie mającym własnego znaczenia, ale potrafiące modyfikować znaczenie innych części mowy. Oto lista najczęściej używanych poimków:
- -šī - nad, do góry;
- -yā - ku, w stronę;
- -iki/-yki - od, także dopełniacz;
- -ṭi - przed;
Czasownik
Czasownik charakteryzuje się przeplataniem form fleksyjnych i konstrukcji analitycznych (przede wszystkim używane są w celu tworzenie trybów, oraz jednego z czasów przeszłych). Istnieje też duża klasa czasowników mocnych, które odmieniają się w nieregularny sposób.
Kategorie czasownika
Czasowniki w języku magijskim odmieniają się przez kategorię czasu, liczby, osoby, trybu i strony.
Kategoria czasu
W języku magijskim występują pięć czasów:
- czas teraźniejszy — opisuje zjawiska stałe, a także których akcja jest synchroniczna z momentem mówienia;
- czas przyszły — opisuje zjawiska, które mają nadejść w przyszłości;
- czas przeszły imperfektywny — opisuje zjawiska, które zakończyły się w przeszłości;
- czas przeszły perfektywny — opisuje zmianę stanu, która odbyła się w przeszłości;
- czas zaprzeszły — opisuje wydarzenie, które miało miejsce przed wcześniej opisywaną sytuacją (tak samo przeszłą, jak i teraźniejszą, a rzadziej też — przyszłą).
Kategoria liczby
Kategoria liczby, tak samo jak kategoria osoby, zanikła w większości form. Jako taka zachowała się jednak dla trzeciej osoby czasu teraźniejszego.
Kategoria osoby
Kategoria osoby w języku magijskim zanika. Używana jest wciąż w pewnych kontekstach (przede wszystkich religijnych), gdzie nadaje podniosłego charakteru. Kategoria osoby pozostaje jednak wciąż produktywna dla większości czasowników posiłkowych i modalnych.
Kategoria trybu
Kategoria trybu jest silnie rozwinięta w języku magijskim. Występują następujące tryby:
- tryb oznajmujący — używany do opisywania zjawisk rzeczywistych;
- tryb generyczny — używany do opisywania zjawisk regularnych, powszechnych, a także często powtarzających się;
- tryb rozkazujący — używany do wydawania poleceń;
- tryb życzący — używany w prośbach, a także do opisywania nadziei na możliwość wydarzenia sie czegoś;
- tryb potencjalny — używany do opisywania możliwości czegoś dokonania.
Kategoria strony
W języku magijskim występują trzy strony:
- strona czynna;
- strona bierna;
- strona zwrotna.
Koniugacja
Istnieją trzy typu koniugacji:
- mocna — mała grupa starych czasowników, dzieląca się na trzy podkategorie, których koniugacja opiera się głównie na nieregularnej wymianie samogłosek;
- słaba — większość czasowników, których koniugacja oparta jest o sufiksy i prefiksy aglutynacyjne.
Podstawowe formy czasownika
W języku magijskim można wydzielić dwie podstawowe formy czasownika:
- forma 3. os. sg. czasu teraźniejszego;
- forma imperfektywna;
Dla niektórych czasowników można też wydzielić formę trybu rozkazującego jako podstawową. Jest to mała liczba czasowników podstawowych.
Typy koniugacyjne
| Forma | Mocna | Słaba | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | |
| Cz. ter. | šaym
"jest" |
yīḥ
"idzie" |
aqār
"widzi" |
sūwa
"bierze" |
āš
"je" |
ḷī'
"siedzi" |
parīw
"ma" |
ṣawa
"dostaje" |
qibat
"śpi" |
layħa
"słyszy" |
qrām
"czyta" |
aqqī
"lubi" |
ayra
"daje" |
iqla
"leży" |
smarat
"umiera" |
| Tr. rozk. | šim | yaḥ | aqr | suw | pariw | ṣaw | qibt | layħ | |||||||
| Imperf. | šūr | yiḥa | aqayr | sawr | wayš | ḷay' | pariwar | ṣwar | qibtar | layaħar | qarāmr | qaqīr | ayrar | iqlā | smārtar |
Koniugacja osobowa
| Osoba | Sg | Pl |
|---|---|---|
| 1. | -(i)q | -(a)l |
| 2. | -(a)y | -(a)s |
| 3. | -(a)x | -(a)yi |
Czas teraźniejszy
Czas teraźniejszy tworzony jest tożsamy z formą podstawową czasownika. Przyjmuje on zazwyczaj końcówki -C, -a, rzadziej -V:. Np.
- Qaš yīḥ. "Ja idę"
- Xah kuyamnu aqqī. "On lubi noc"
Czas przyszły
Tworzony jest on za pomocą czasownika posiłkowego yīḥ "idzie" oraz formy czasu teraźniejszego.
- Qaš yīḥ yīḥiq. "Ja pójdę"
- Xah kuyamnu aqqī yīḥax. "On polubi noc"
Czas przeszły imperfektywny
Tworzony jest za pomocą czasownika w formie imperfektywnej. U czasowników słabych tworzona jest ona poprzez rozszerzenie tematu czasu teraźniejszego o sufiks -(a)r, przy czym możliwe jest wyrównanie metrum słowa (poprzez wypadnięcie samogłoski, wzdłużenie jej, albo dodanie gdzie indziej samogłoski). Formy mocne za to tworzone są za pomocą alternacji.
- Qaš yiḥa. "Ja szedłem"
- Xah kuyamnu qaqīr. "On lubił noc"
Czas przeszły perfektywny
Tworzony jest od formy imperfektywnej czasownika, poprzez wymianę (lub dodanie, jeżeli nieobecne) końcówki -r na końcówkę t. Jednocześnie, ostatnia samogłoska, o ile nie była długa, ulega wzdłużeniu (jednocześnie samogłoski /ī/ oraz /ū/ alternują do /ay/ i /aw/); dodatkowo używa się czasownika posiłkowego "być" w czasie przeszłym.
- Qaš yiḥāt šūrq. "Ja poszedłem"
- Xah kuyamnu qaqayt šūrax. "On polubił noc"
Czas zaprzeszły
Tworzony jest za pomocą czasownika "iść" w czasie przeszłym i czystej formy perfektywnej.
- Qaš yiḥa yiḥaq. "Ja szedłem był"
- Xah kuyamnu qaqīr yiḥax. "On lubił był noc"
Składnia
Przydawka poprzedza rzeczownik. Ogólny szyk zdania to SOV (podmiot - dopełnienie - orzeczenie).
Przykładowe Teksty
Modlitwa do Najwyższego
| O Najwyższy!
Władco czasu i ziemi! Klęczę przed Tobą, i składam w ofierze moją krew i los! O Najczystszy! Władco nieba i wody! Podnoszę miecz wiary, i składam w ofierze mój dzień i noc! O Jedyny! Władco ludzi i stworzeń! Widzę Twoje czyny dostatku, i składam w ofierze moje imię i honor! Jesteś jedyny! Nikt się Tobie nie równa! Nikt nigdy nie stanie ponad Tobą! Jesteś wielki! Nikt się Tobie nie równa! Nikt nigdy nie stanie ponad Tobą! Jesteś dobry! Nikt się Tobie nie równa! Nikt nigdy nie stanie ponad Tobą! Twoje imię zaniosę ku morzu, Moje imię zetrze piasek. Oddaje swój miecz. Oddaję swój honor. Nikt nigdy nie stanie ponad Tobą! |
Qa Šaqataḍi!
Ḥayya laytiki qay dūraya Qaš liṭi kayas qay ruya šatīqu quyki yamu qay ḥubban aṣūḥ! Qa Šarayḥsāyataḍi! Ḥayya šībawayki qay ūwḍan! Qaš bawaniki qurbanšī haššī, qay ruya šatīqu quyki bayq qay kuyamnu! Qa Šimqatataḍi! Ḥayya xašuyiki qas waqarī! Qaš liki bītayyaniki ḥawmuyi aqār, qay ruya šatīqu quyki āġīwu qay ḷawu! Imqatul šaymay! Rūḥi ruya Lay sqitul šaym! Rūḥi rūtaypa lišī inīš yīḥ!
Rūḥi rūtaypa lišī inīš yīḥ! |
قاشقتظي
حيياليتكيقي دوريا قش لطيكيص قي رياشتيقوقيكييموقي حببن صوح قاشريحصايتظي حيياشيبويكيقي ووظن قش بونكيقربنشي هششي قي رياشتيقوقيكيبيق قي كيمنو قاشمقتتظي حيياخشيكيقص وقري قش لكيبيتيينكيحومييقار قي رياشتيقوقيكياغيوو قي ضوو
روحيروتيفالشي نيش ييح |
Ciekawostki
Nazwa języka wywodzi się z formy Megga, stworzonej przez Ghostera i użytej w niemej rozmowie z Henrykiem Pruthenią i Borlachem, jako zdeformowana forma słowa Mekka.