Język murski

Język murski Shiongau
Utworzenie:	Spiritus w 2017
Regiony (Kyon):	Muria i jej kolonie
Liczba użytkowników (Kyon)	do ustalenia
Sposoby zapisu:	w conworldzie: pismo murskie; autor używa alfabetu łacińskiego
Typologia:	SVO
Klasyfikacja:	języki wschodniego wybrzeża język murski
Lista conlangów

Język murski (mur. Sa Mur [sə ˈməː] lub Sa ngauma nu Mur [sə ˈŋɒu̯mə nʊ ˈməː]) — język używany głównie na Wyspach Murskich oraz w koloniach i terytoriach zależnych Republiki Murów.

Fonologia

Spółgłoski

		Wargowe	Dziąsłowe	Retrofleksyjne	Podniebienne	Tylnojęzykowe
Nosowe		m	n	ɳ	ɲ	ŋ
derzeniowe			d~ɾ	ɖ~ɽ
Zwarte	dźwięczne	b			ɟ	g
	bezdźwięczne	pʰ~f	tʰ	ʈʰ	cʰ	kʰ~h
Szczelinowe
Aproksymanty				ɻ	j	w

Samogłoski

	Przednie				Centralne	Tylne
	krótkie	długie	nosowe	dyftong		krótkie	długie	nosowe	dyftong
Przymknięte	ɪ	iː		æɪ		ʊ	uː		ɒʊ
Środkowe	ɛ				əː ə	ʌ
Otwarte		æː	æ̃(ˑ)				ɑː	ɑ̃(ˑ)

Kolorem ciemnoczerwonym oznaczono samogłoski występujące tylko w sylabie akcentowanej.
Kolorem ciemnozielonym oznaczono samogłoskę występującą tylko w sylabie nieakcentowanej.

Składnia

Podstawowe stosunki morfosyntaktyczne

Domyślnym szykiem murskiego zdania jest SVO, jednakże nie jest on sztywny. Murski jest językiem nominatywno-akuzatywnym. Podmiot czasownika nieprzechodniego i agens czasownika przechodniego pozostają nieoznaczone, dopełnienie bliższe jest oznaczone poprzez partykułę na/e:

(1.1) Ta kausa hwerhe.
[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈʍæːhə]
DF mężczyzna spać
Mężczyzna śpi.

(1.2) Ta kausa sauha na tātau.
[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈsɒʊ̯hə nə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]
DF mężczyzna widzieć ACC DF dziecko
Mężczyzna widzi dziecko.

W zdaniach z czasownikiem dwuprzechodnim dopełnienie dalsze zostaje oznaczone partykułą celownikową lhu/li:

(1.3) Te wimpi lhakwa ne hēme lhu ta pashu.
[tə ˈwæ̃pi ˈɭʌkʷə nə ˈçiːmə ɽʊ tə ˈpʰʌʂu]
DF kobieta dawać ACC jedzenie DAT DF pies
Kobieta daje psu jedzenie.

Strona Bierna

W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika ka/ke:

(1.4) Kwara tātau sauha-yunga ka ta kausa.
[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˌsɒʊ̯həˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯sə]
DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna
Dziecko jest widziane przez mężczyznę.

Zdania kopulatywne

Murską kopulą jest czasownik san'hú/sen'hí, który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika.

(1.5) Tei san'hú tātau kenke!
[tæɪ̯ sə̃ˌhʊ ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈkʰæ̃kə]
3.SG być dziecko tylko
On jest tylko dzieckiem!

(1.6) Mar ngāsha sen'hí kethē.
[məː ˈŋuːʂə sə̃ˌçi ˈkʰiːʈə]
DF podłoga być lawa
Podłoga to lawa.

Jak widać na przykładzie 1.5, czasownik razem z orzecznikiem są traktowane jako orzeczenie, więc przysłówek przesuwa się za orzecznik (a więc za orzeczenie).

Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu).

(1.7) Mēne kashár.
[miːnə kʰəˈʂɑː]
2.SG piękny
Jesteś piękny/a.

(1.8) Mēne lhē kashár
[miːnə ɽiːkʰəˈʂɑː]
2.SG PERF piękny
Wypiękniałe/aś.

Zdanie przeciwnarzędnikowe

Charakterystyczną cechą murskiej składni jest to, że rzeczownik z klasy II, kiedy semantycznie spełnia funkcję narzędzia, zazwyczaj staje się podmiotem zdania. Agens tymczasem wyrażony jest celownikiem i następuje zaraz za podmiotem. Np.

(1.9) Ngei tar-sāmar na nhē-mei ka thaku.
[ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯ kə ˈʈʰʌku]
1.SG przebijać ACC wróg INS miecz
Przebijam wroga mieczem.

może być równie dobrze wyrażone jako

(1.10) Thaku li ngei tar-sāmar na nhē-mei
{{IPA|[ˈʈʰʌku ɾi ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯]
Miecz DAT 1.SG przebijać ACC wróg
Miecz przebija (*mi) wroga.

Jeżeli owo narzędzie jest częścią ciała, agens zostaje zwykle zainkorporowany do jego frazy i zostaje wyrażony konstrukcją dzierżawczą (patrz niżej):

(1.11) Ngei luhwa theye.
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə ˈʈʰɛjə]
1.SG ręka rysować
Rysuję., *Ręka mi rysuje.

Co ważne wiele czasowników, np. powyższy czasownik theye "rysować" wymaga konstrukcji przeciwnarzędnikowej w swojej rekcji; np. zdanie

(1.12) *Ngei theye (ka luhwa).
[ŋæɪ̯ ˈʈʰɛjə (kə ˈlʊʍə)]
1.SG rysować (INS ręka)
Rysuję (ręką).

Byłoby niegramatyczne.

Dzierżawczość

Murski posiada dwa typy dzierżawczości — pozbawialną (ang. alienable) i przyrodzoną (ang. inalienable). Dzierżawczość przyrodzoną wyraża się poprzez postawienie posiadacza przed rzeczownikiem posiadanym, które traci swój przedimek:

(2.1) Tātau hēmer
[ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈçiːmə]
dziecko ojciec
Ojciec dziecka

(2.2) Ngei luhwa
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə]
1.SG ręka
Moja ręka

Dzierżawczość pozbawialną oznacza się natomiast poprzez partykułę nu/ni stawianą po głowie a przed posiadaczem; przedimek pozostaje na miejscu:

(2.3)Tau kurha nu tātau
[tɒʊ̯ ˈkʰəːhə nʊ kʷəɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]
DF zabawka POSS DF dziecko
Zabawka dziecka

(2.4)Mer shengwe nu ngei
[məː ˈʂɛŋʷə nʊ ŋæɪ̯]
DF książka POSS 1.SG
Moja książka