Język murski: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 121: | Linia 121: | ||
(1.2) '''Ta kausa sauha na tātau.'''<br/> | (1.2) '''Ta kausa sauha na tātau.'''<br/> | ||
{{IPA|[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈsɒʊ̯hə nə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]}}<br/> | {{IPA|[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈsɒʊ̯hə nə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]}}<br/> | ||
| − | DF mężczyzna widzieć ACC DF dziecko | + | DF mężczyzna widzieć ACC DF dziecko<br/> |
''Mężczyzna widzi dziecko.'' | ''Mężczyzna widzi dziecko.'' | ||
| + | W zdaniach z czasownikiem dwuprzechodnim dopełnienie dalsze zostaje oznaczone partykułą celownikową '''lhu/li''': | ||
| + | |||
| + | (1.3) '''Te wimpi lhakwa ne hēme lhu ta pashu.<br/> | ||
| + | {{IPA|[tə ˈwæ̃pi ˈɭʌkʷə nə ˈçiːmə ɽʊ tə ˈpʰʌʂu]}}<br/> | ||
| + | DF kobieta dawać ACC jedzenie DAT DF pies<br/> | ||
| + | ''Kobieta daje psu jedzenie.'' | ||
| + | |||
| + | ====Strona Bierna==== | ||
W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika '''ka/ke''': | W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika '''ka/ke''': | ||
| − | (1. | + | (1.4) '''Kwara tātau sauha-yunga ka ta kausa.'''<br/> |
{{IPA|[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˌsɒʊ̯həˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯sə]}}<br/> | {{IPA|[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˌsɒʊ̯həˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯sə]}}<br/> | ||
DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna<br/> | DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna<br/> | ||
| Linia 133: | Linia 141: | ||
Murską kopulą jest czasownik '''san'hú/sen'hí''', który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika. | Murską kopulą jest czasownik '''san'hú/sen'hí''', który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika. | ||
| − | ( | + | (1.5) '''Tei san'hú tātau kenke!'''<br/> |
| − | {{IPA|[tæɪ̯ sə̃ˌhʊ | + | {{IPA|[tæɪ̯ sə̃ˌhʊ ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈkʰæ̃kə]}}<br/> |
3.SG być dziecko tylko<br/> | 3.SG być dziecko tylko<br/> | ||
''On jest tylko dzieckiem!''<br/> | ''On jest tylko dzieckiem!''<br/> | ||
| − | ( | + | (1.6) '''Mar ngāsha sen'hí kethē.''' |
<br/>{{IPA|[məː ˈŋuːʂə sə̃ˌçi ˈkʰiːʈə]}} | <br/>{{IPA|[məː ˈŋuːʂə sə̃ˌçi ˈkʰiːʈə]}} | ||
<br/>DF podłoga być lawa<br/> | <br/>DF podłoga być lawa<br/> | ||
''Podłoga to lawa.'' | ''Podłoga to lawa.'' | ||
| − | Jak widać na przykładzie | + | Jak widać na przykładzie 1.5, czasownik razem z orzecznikiem są traktowane jako orzeczenie, więc przysłówek przesuwa się za orzecznik (a więc za orzeczenie). |
Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu). | Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu). | ||
| − | ( | + | (1.7) '''Mēne kashár.'''<br/> |
{{IPA|[miːnə kʰəˈʂɑː]}}<br/> | {{IPA|[miːnə kʰəˈʂɑː]}}<br/> | ||
2.SG piękny<br/> | 2.SG piękny<br/> | ||
''Jesteś piękny/a.''<br/> | ''Jesteś piękny/a.''<br/> | ||
| − | ( | + | (1.8) '''Mēne lhē kashár'''<br/> |
| − | {{IPA| | + | {{IPA|[miːnə ɽiːkʰəˈʂɑː]}}<br/> |
2.SG PERF piękny<br/> | 2.SG PERF piękny<br/> | ||
''Wypiękniałe/aś.'' | ''Wypiękniałe/aś.'' | ||
| + | ====Zdanie przeciwnarzędnikowe==== | ||
| + | Charakterystyczną cechą murskiej składni jest to, że rzeczownik z klasy II, kiedy semantycznie spełnia funkcję narzędzia, zazwyczaj staje się podmiotem zdania. Agens tymczasem wyrażony jest celownikiem i następuje zaraz za podmiotem. Np. | ||
| + | |||
| + | (1.9) '''Ngei tar-sāmar na nhē-mei ka thaku.'''<br/> | ||
| + | {{IPA|[ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯ kə ˈʈʰʌku]}}<br/> | ||
| + | 1.SG przebijać ACC wróg INS miecz<br/> | ||
| + | ''Przebijam wroga mieczem.'' | ||
| + | |||
| + | może być równie dobrze wyrażone jako | ||
| + | |||
| + | (1.10) '''Thaku li ngei tar-sāmar na nhē-mei'''<br/> | ||
| + | {{IPA|[ˈʈʰʌku ɾi ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯]<br/> | ||
| + | Miecz DAT 1.SG przebijać ACC wróg<br/> | ||
| + | ''Miecz przebija (*mi) wroga.'' | ||
| + | |||
| + | Jeżeli owo narzędzie jest częścią ciała, agens zostaje zwykle zainkorporowany do jego frazy i zostaje wyrażony konstrukcją dzierżawczą (patrz niżej): | ||
| + | |||
| + | (1.11) '''Ngei luhwa theye.'''<br/> | ||
| + | {{IPA|[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə ˈʈʰɛjə]}}<br/> | ||
| + | 1.SG ręka rysować<br/> | ||
| + | ''Rysuję.'', ''*Ręka mi rysuje''. | ||
| + | |||
| + | Co ważne wiele czasowników, np. powyższy czasownik ''theye'' "rysować" wymaga konstrukcji przeciwnarzędnikowej w swojej rekcji; np. zdanie | ||
| + | |||
| + | (1.12) *'''Ngei theye (ka luhwa).'''<br/> | ||
| + | {{IPA|[ŋæɪ̯ ˈ ʈʰɛjə (kə ˈlʊʍə)]}}<br/> | ||
| + | 1.SG rysować (INS ręka)<br/> | ||
| + | ''Rysuję (ręką).'' | ||
| + | |||
| + | Byłoby niegramatyczne. | ||
===Dzierżawczość=== | ===Dzierżawczość=== | ||
| − | Murski posiada dwa typy dzierżawczości — | + | Murski posiada dwa typy dzierżawczości — pozbawialną (ang. alienable) i przyrodzoną (ang. inalienable). Dzierżawczość przyrodzoną wyraża się poprzez postawienie posiadacza przed rzeczownikiem posiadanym, które traci swój przedimek: |
(2.1) '''Tātau hēmer'''<br/> | (2.1) '''Tātau hēmer'''<br/> | ||
| Linia 172: | Linia 210: | ||
(2.3)'''Tau kurha nu tātau'''<br/> | (2.3)'''Tau kurha nu tātau'''<br/> | ||
| − | {{IPA|[tɒʊ̯ ˈkʰəːhə nʊ kʷəɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]<br/> | + | {{IPA|[tɒʊ̯ ˈkʰəːhə nʊ kʷəɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]}}<br/> |
DF zabawka POSS DF dziecko<br/> | DF zabawka POSS DF dziecko<br/> | ||
''Zabawka dziecka'' | ''Zabawka dziecka'' | ||
| − | (2.4)''Mer shengwe nu ngei'''<br/> | + | (2.4)'''Mer shengwe nu ngei'''<br/> |
{{IPA|[məː ˈʂɛŋʷə nʊ ŋæɪ̯]}}<br/> | {{IPA|[məː ˈʂɛŋʷə nʊ ŋæɪ̯]}}<br/> | ||
DF książka POSS 1.SG<br/> | DF książka POSS 1.SG<br/> | ||
Wersja z 15:42, 22 lip 2017
| Język murski Shiongau | |
|---|---|
| Utworzenie: | Spiritus w 2017 |
| Regiony (Kyon): | Muria i jej kolonie |
| Liczba użytkowników (Kyon) | do ustalenia |
| Sposoby zapisu: | w conworldzie: pismo murskie; autor używa alfabetu łacińskiego |
| Typologia: | SVO |
| Klasyfikacja: | języki wschodniego wybrzeża[1]
|
| Lista conlangów | |
Język murski (mur. Sa Mur [sə ˈməː] lub Sa ngauma nu Mur [sə ˈŋɒu̯mə nʊ ˈməː]) — język używany głównie na Wyspach Murskich oraz w koloniach i terytoriach zależnych Republiki Murów.
Fonologia
Spółgłoski
| Wargowe | Dziąsłowe | Retrofleksyjne | Podniebienne | Tylnojęzykowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| zwykłe | labializowane | |||||
| Nosowe | m | n | ɳ | ŋ | ŋʷ | |
| Zwarte | p | t | ʈ | k | [kʷ] | |
| Szczelinowe | s | ʂ | h | ʍ | ||
| Aproksymanty | l | ɭ | j | w | ||
Samogłoski
| Przednie | Centralne | Tylne | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| krótkie | długie | nosowe | dyftong | krótkie | długie | nosowe | dyftong | ||
| Przymknięte | ɪ | iː | æɪ | ʊ | uː | ɒʊ | |||
| Środkowe | ɛ | əː ə | ʌ | ||||||
| Otwarte | æː | æ̃(ˑ) | ɑː | ɑ̃(ˑ) | |||||
Kolorem ciemnoczerwonym oznaczono samogłoski występujące tylko w sylabie akcentowanej.
Kolorem ciemnozielonym oznaczono samogłoskę występującą tylko w sylabie nieakcentowanej.
Fonotaktyka
Pismo
Morfologia
Składnia
Podstawowe stosunki morfosyntaktyczne
Domyślnym szykiem murskiego zdania jest SVO, jednakże nie jest on sztywny. Murski jest językiem nominatywno-akuzatywnym. Podmiot czasownika nieprzechodniego i agens czasownika przechodniego pozostają nieoznaczone, dopełnienie bliższe jest oznaczone poprzez partykułę na/e:
(1.1) Ta kausa hwerhe.
[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈʍæːhə]
DF mężczyzna spać
Mężczyzna śpi.
(1.2) Ta kausa sauha na tātau.
[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈsɒʊ̯hə nə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]
DF mężczyzna widzieć ACC DF dziecko
Mężczyzna widzi dziecko.
W zdaniach z czasownikiem dwuprzechodnim dopełnienie dalsze zostaje oznaczone partykułą celownikową lhu/li:
(1.3) Te wimpi lhakwa ne hēme lhu ta pashu.
[tə ˈwæ̃pi ˈɭʌkʷə nə ˈçiːmə ɽʊ tə ˈpʰʌʂu]
DF kobieta dawać ACC jedzenie DAT DF pies
Kobieta daje psu jedzenie.
Strona Bierna
W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika ka/ke:
(1.4) Kwara tātau sauha-yunga ka ta kausa.
[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˌsɒʊ̯həˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯sə]
DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna
Dziecko jest widziane przez mężczyznę.
Zdania kopulatywne
Murską kopulą jest czasownik san'hú/sen'hí, który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika.
(1.5) Tei san'hú tātau kenke!
[tæɪ̯ sə̃ˌhʊ ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈkʰæ̃kə]
3.SG być dziecko tylko
On jest tylko dzieckiem!
(1.6) Mar ngāsha sen'hí kethē.
[məː ˈŋuːʂə sə̃ˌçi ˈkʰiːʈə]
DF podłoga być lawa
Podłoga to lawa.
Jak widać na przykładzie 1.5, czasownik razem z orzecznikiem są traktowane jako orzeczenie, więc przysłówek przesuwa się za orzecznik (a więc za orzeczenie).
Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu).
(1.7) Mēne kashár.
[miːnə kʰəˈʂɑː]
2.SG piękny
Jesteś piękny/a.
(1.8) Mēne lhē kashár
[miːnə ɽiːkʰəˈʂɑː]
2.SG PERF piękny
Wypiękniałe/aś.
Zdanie przeciwnarzędnikowe
Charakterystyczną cechą murskiej składni jest to, że rzeczownik z klasy II, kiedy semantycznie spełnia funkcję narzędzia, zazwyczaj staje się podmiotem zdania. Agens tymczasem wyrażony jest celownikiem i następuje zaraz za podmiotem. Np.
(1.9) Ngei tar-sāmar na nhē-mei ka thaku.
[ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯ kə ˈʈʰʌku]
1.SG przebijać ACC wróg INS miecz
Przebijam wroga mieczem.
może być równie dobrze wyrażone jako
(1.10) Thaku li ngei tar-sāmar na nhē-mei
{{IPA|[ˈʈʰʌku ɾi ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯]
Miecz DAT 1.SG przebijać ACC wróg
Miecz przebija (*mi) wroga.
Jeżeli owo narzędzie jest częścią ciała, agens zostaje zwykle zainkorporowany do jego frazy i zostaje wyrażony konstrukcją dzierżawczą (patrz niżej):
(1.11) Ngei luhwa theye.
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə ˈʈʰɛjə]
1.SG ręka rysować
Rysuję., *Ręka mi rysuje.
Co ważne wiele czasowników, np. powyższy czasownik theye "rysować" wymaga konstrukcji przeciwnarzędnikowej w swojej rekcji; np. zdanie
(1.12) *Ngei theye (ka luhwa).
[ŋæɪ̯ ˈ ʈʰɛjə (kə ˈlʊʍə)]
1.SG rysować (INS ręka)
Rysuję (ręką).
Byłoby niegramatyczne.
Dzierżawczość
Murski posiada dwa typy dzierżawczości — pozbawialną (ang. alienable) i przyrodzoną (ang. inalienable). Dzierżawczość przyrodzoną wyraża się poprzez postawienie posiadacza przed rzeczownikiem posiadanym, które traci swój przedimek:
(2.1) Tātau hēmer
[ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈçiːmə]
dziecko ojciec
Ojciec dziecka
(2.2) Ngei luhwa
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə]
1.SG ręka
Moja ręka
Dzierżawczość pozbawialną oznacza się natomiast poprzez partykułę 'nu/ni stawianą po głowie a przed posiadaczem; przedimek pozostaje na miejscu:
(2.3)Tau kurha nu tātau
[tɒʊ̯ ˈkʰəːhə nʊ kʷəɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]
DF zabawka POSS DF dziecko
Zabawka dziecka
(2.4)Mer shengwe nu ngei
[məː ˈʂɛŋʷə nʊ ŋæɪ̯]
DF książka POSS 1.SG
Moja książka
Słownictwo
Przypisy
- ↑ Nazwa tymczasowa.