Język osyjski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 32 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 30: Linia 30:
 
*m n (m n)
 
*m n (m n)
 
*p b t d k g (p b t d c g)
 
*p b t d k g (p b t d c g)
−
*v s ʃ χ ʕ h (v s ṡ ch ġ h)
+
*v s ʃ χ ʕ h (v s ṡ ch ġ~gg h)
 
*l r j (l r i)
 
*l r j (l r i)
  
Linia 53: Linia 53:
 
*sʕ > ʕ
 
*sʕ > ʕ
 
*e- > ja-
 
*e- > ja-
−
*ei > ai
+
*ei > ai, iai
−
*eu, au > iu, o
+
*eu, au > iu~au, au
−
*ēu, ōu > ju
 
 
*w > v
 
*w > v
 
*kʷ, gʷ > k, b
 
*kʷ, gʷ > k, b
Linia 74: Linia 73:
 
= Gramatyka =
 
= Gramatyka =
 
== Zaimek ==
 
== Zaimek ==
 +
=== Zaimki osobowe ===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
! rowspan="2" | Cas.
 
! rowspan="2" | Cas.
 
! colspan="2" | Sg.
 
! colspan="2" | Sg.
−
! colspan="2" | Pl.
+
! colspan="2" | Pl
 
! rowspan="2" | Refl.
 
! rowspan="2" | Refl.
 
|-
 
|-
Linia 86: Linia 86:
 
|-
 
|-
 
| Nom.
 
| Nom.
−
| ezan
+
| san
−
| tû
+
| tu
−
| vê
+
| vai
−
| jû
+
| iu
 
| –
 
| –
 
|-
 
|-
 
| Gen.
 
| Gen.
−
| mene
+
| mais
−
| teve
+
| tais
−
| nah
+
| nais
−
| vah
+
| vais
−
| heve
+
| sais
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
−
| mežja
+
| mene
−
| tebja
+
| tebe
−
| an
+
| ni
−
| um
+
| vi
−
| hebja
+
| sebe
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| me
 
| me
−
| tve
+
| te
−
| ane
+
| na
−
| ume
+
| va
−
| he
+
| se
 
|-
 
|-
 
| Loc.
 
| Loc.
 
| mel
 
| mel
−
| tvel
+
| tel
−
| anel
+
| ni
−
| umel
+
| vi
−
| hel
+
| sel
 
|-
 
|-
 
| Poss.
 
| Poss.
−
| mena
+
| mas
−
| teva
+
| tav
−
| anhera
+
| nan
−
| juhera
+
| ius
−
| heva
+
| has
 +
|}
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="2" | Cas.
 +
! colspan="3" | Sg.
 +
! rowspan="2" | Pl.
 +
|-
 +
| m
 +
| f
 +
| n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| iai
 +
| i
 +
| ial
 +
| ie
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| iaṡa
 +
| ṡas
 +
| iaṡa
 +
| iason
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| iammai
 +
| ṡai
 +
| iammai
 +
| iamas
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| ian
 +
| iana
 +
| ial
 +
| ians
 +
|-
 +
| Loc.
 +
| iammal
 +
| ṡas
 +
| iammal
 +
| iamas
 +
|}
 +
 
 +
=== Zaimki wskazujące ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="2" | Cas.
 +
! colspan="3" | Sg.
 +
! rowspan="2" | Pl.
 +
|-
 +
| m
 +
| f
 +
| n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| ca
 +
| co
 +
| cal
 +
| ce
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| caṡa
 +
| cas
 +
| caṡa
 +
| cason
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| cai
 +
| cai
 +
| cai
 +
| camas
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| can
 +
| cana
 +
| cal
 +
| cans
 +
|-
 +
| Loc.
 +
| cal
 +
| cas
 +
| cal
 +
| camas
 +
|}
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="2" | Cas.
 +
! colspan="3" | Sg.
 +
! rowspan="2" | Pl.
 +
|-
 +
| m
 +
| f
 +
| n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| ta
 +
| ti
 +
| tal
 +
| te
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| taṡa
 +
| tas
 +
| taṡa
 +
| tason
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| tai
 +
| tai
 +
| tai
 +
| tamas
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| tan
 +
| tana
 +
| tal
 +
| tans
 +
|-
 +
| Loc.
 +
| tal
 +
| tas
 +
| tal
 +
| tamas
 +
|}
 +
 
 +
=== Zaimki pytające ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! Cas.
 +
! kto?
 +
! co?
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| ci
 +
| cal
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| ceṡa
 +
| ces
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| cemi
 +
| ci
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| cin
 +
| cal
 +
|-
 +
| Loc.
 +
| cel
 +
| ci
 
|}
 
|}
  
Linia 190: Linia 338:
  
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"  
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"  
−
|+Deklinacja I<br>dravan "drzewo"
+
|+Deklinacja II<br>dravan "drzewo"
 
! Cas.
 
! Cas.
 
! Sg.
 
! Sg.
Linia 215: Linia 363:
 
| dravamas
 
| dravamas
 
|}
 
|}
−
Niektóre wyrazy oznaczające przedmioty parzyste mają nieregularną liczbę mnogą, będącą pozostałością dawnej liczby podwójnej, np. '''aχsan''' "oko", ale  '''aχsi''' "oczy", '''ovs''' "ucho", ale '''ovsi''' "uszy"<sup>NOM</sup>, '''ovsins''' "uszy"<sup>ACC</sup>, '''crachs''' "noga", ale "crachsi, crachsins" "nogi", '''vranc''' "ręka", ale '''vranci''', '''vrancins''' "ręce". Zachował się także szczątkowe formy wołacza dla słów '''Daiv''' "Bóg" - '''Daive'''! "Boże!", oraz '''ir''' "człowiek, mężczyzna" - '''ire'''! "człowieku!".
+
Niektóre wyrazy oznaczające przedmioty parzyste mają nieregularną liczbę mnogą, będącą pozostałością dawnej liczby podwójnej, np. '''achsan''' "oko", ale  '''achsi''' "oczy", '''ovs''' "ucho", ale '''ovsi''' "uszy"<sup>NOM</sup>, '''ovsins''' "uszy"<sup>ACC</sup>, '''crachs''' "noga", ale "crachsi, crachsins" "nogi", '''vranc''' "ręka", ale '''vranci''', '''vrancins''' "ręce".  
 +
<br>
 +
Zachował się także szczątkowe formy wołacza dla słów '''Laiv''' "Bóg" - '''Laive'''! "Boże!", oraz '''ir''' "człowiek, mężczyzna" - '''ire'''! "człowieku!".
 +
<br>
 +
Wyraz '''sun''' "syn" posiada nieregularną formę liczby mnogiej, to jest '''suneve''' "synowie"<sup>NOM</sup>, '''sunevens''' "synów"<sup>ACC</sup>.
 +
<br>
 +
Wyraz '''gast''' "gość" także posiada nieregularną formę liczby mnogiej, to jest '''gaste''' "goście"<sup>NOM</sup>, '''gastens''' "gości"<sup>ACC</sup>
  
 
=== Deklinacja III ===
 
=== Deklinacja III ===
 
Deklinacja III jest spadkobiercą szerokiej gamy deklinacji, takich jak -n̥, -onts, -mō, -ōm, -ṓ, -uH. Są to wyrazy rodzaju nijakiego.
 
Deklinacja III jest spadkobiercą szerokiej gamy deklinacji, takich jak -n̥, -onts, -mō, -ōm, -ṓ, -uH. Są to wyrazy rodzaju nijakiego.
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"  
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"  
−
|+Deklinacja I<br>namans "imię"
+
|+Deklinacja III <br>namans "imię"
 
! Cas.
 
! Cas.
 
! Sg.
 
! Sg.
Linia 249: Linia 403:
 
Do deklinacji IV należą dawne rzeczowniki r-tematyczne.
 
Do deklinacji IV należą dawne rzeczowniki r-tematyczne.
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"  
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"  
−
|+Deklinacja I<br>bratir "brat"
+
|+Deklinacja IV<br>bratir "brat"
 
! Cas.
 
! Cas.
 
! Sg.
 
! Sg.
Linia 274: Linia 428:
 
| bratarmas
 
| bratarmas
 
|}
 
|}
 +
{| class="wikitable" style="text-align:center"
 +
|+Deklinacja IV<br>hesor "siostra"
 +
! Cas.
 +
! Sg.
 +
! Pl.
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| hesor
 +
| hesare
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| hesarṡ
 +
| hesarn
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| hesar
 +
| hesarmas
 +
|-
 +
! Acc.
 +
| hesarn
 +
| hesarans
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| hesar
 +
| hesarmas
 +
|}
 +
 +
W deklinacji IV zachowało się wiele form wołacza odnoszących się do członków rodziny, jak np. '''bratar''' "bracie", '''matar''' "matko", '''patar''' "ojcze", '''ducar''' "córko"
  
 
== Przymiotnik ==
 
== Przymiotnik ==
−
Przymiotniki odmieniają się według wzoru deklinacji rzeczownikowej.
+
Przymiotnik stopniuje się.
 +
=== Stopień równy ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="2" | Cas.
 +
! colspan="3" | Sg.
 +
! rowspan="2" | Pl.
 +
|-
 +
| m
 +
| f
 +
| n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| sen
 +
| sena
 +
| senan
 +
| senai
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| senaṡ
 +
| senas
 +
| senaṡ
 +
| senon
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| senai
 +
| senai
 +
| senai
 +
| senamas
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| senan
 +
| senan
 +
| senan
 +
| senans
 +
|-
 +
| Loc.
 +
| senal
 +
| senas
 +
| senal
 +
| senamas
 +
|}
  
−
== Przedimek ==
+
=== Stopień wyższy ===
−
Występuje tylko przedimek określony. Przyjmuje on postać prefiksu '''ha-''', lub '''h-''' przed samogłoskami. Tworzy on złożenia z przyimkami.
 
−
 
 
−
== Przyimek ==
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Przyimek
+
! rowspan="2" | Cas.
−
! Nieokreślona
+
! colspan="3" | Sg.
−
! Określona
+
! rowspan="2" | Pl.
 +
|-
 +
| m
 +
| f
 +
| n
 
|-
 
|-
−
| w
+
| Nom.
−
| en
+
| senio
−
| hen
+
| senisi
 +
| senia
 +
| seniase
 
|-
 
|-
−
| z
+
| Gen.
−
| san
+
| seniases
−
| hasan
+
| seniṡas
 +
| seniases
 +
| senison
 
|-
 
|-
−
| nad
+
| Dat.
−
| et
+
| senias
−
| het
+
| seniṡai
 +
| senias
 +
| senimas
 
|-
 
|-
−
| z, od
+
| Acc.
−
| ež
+
| seniasan
−
| hež
+
| senisin
 +
| senia
 +
| seniasans
 
|-
 
|-
−
| między
+
| Loc.
−
| enter
+
| senias
−
| henter
+
| seniṡas
 +
| senias
 +
| senimas
 +
|}
 +
W stopniu wyższym zbitka '''siV''' przechodzi w '''ṡV''', np. '''ves''' "dobry", ale '''veṡo''' "lepszy", ale '''vesisi''' "lepsza".
 +
 
 +
=== Stopień najwyższy ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="2" | Cas.
 +
! colspan="3" | Sg.
 +
! rowspan="2" | Pl.
 
|-
 
|-
−
| na + LOC
+
| m
−
| ep
+
| f
−
| hep
+
| n
 
|-
 
|-
−
| do
+
| Nom.
−
| al
+
| senistan
−
| hal
+
| senistani
 +
| senistana
 +
| senistane
 
|-
 
|-
−
| pod
+
| Gen.
−
| andi
+
| senistanaṡ
−
| handi
+
| senistanas
 +
| senistanaṡ
 +
| senistanon
 
|-
 
|-
−
| na + ACC
+
| Dat.
−
| an
+
| senistanai
−
| han
+
| senistanai
 +
| senistanai
 +
| senistanimas
 
|-
 
|-
−
| przed
+
| Acc.
−
| anti
+
| senistanan
−
| hanti
+
| senistanin
 +
| senistana
 +
| senistanans
 
|-
 
|-
−
| od
+
| Loc.
−
| ul
+
| senistanai
−
| hul
+
| senistanas
 +
| senistanai
 +
| senistanimas
 +
|}
 +
 
 +
=== Nieregularne stopniowanie ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! Równy
 +
! Wyższy
 +
! Najwyższy
 
|-
 
|-
−
| o, przy, obok
+
| ves<br>"dobry"
−
| per
+
| leṡo
−
| haper
+
| lesistan
 
|-
 
|-
−
| ku, do
+
| ṡai <br> "zły"
−
| pra
+
| lustario
−
| hapra
+
| lustaristan
 +
|}
 +
 
 +
== Przysłówek ==
 +
Przysłówki odprzymiotnikowe tworzy się za pomocą sufiksu -u.
 +
{| class="wikitable"
 +
! Forma
 +
! Równy
 +
! Wyższy
 +
! Najwyższy
 
|-
 
|-
−
| za
+
! Przymiotnik
−
| vi
+
| sen
−
| hav
+
| senio
 +
| senistan
 
|-
 
|-
−
| bez
+
! Przysłówek
−
| nem
+
| senu
−
| hanem
+
| senise
 +
| seniste
 
|}
 
|}
  
−
== Czasownik ==
+
== Liczebnik ==
−
leżeć ležjeti
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! colspan="3" | Teraźniejszy
+
! colspan="3" | Liczebnik
 +
|-
 +
| Cyfra
 +
| Główny
 +
| Porzadkowy
 +
|-
 +
| 1
 +
| ain
 +
| megin
 +
|-
 +
| 2
 +
| vas
 +
| vatar
 +
|-
 +
| 3
 +
| crais
 +
| craitar
 +
|-
 +
| 4
 +
| cepars
 +
| cepartar
 +
|-
 +
| 5
 +
| pechs
 +
| pechtar
 +
|-
 +
| 6
 +
| hes
 +
| hepar
 +
|-
 +
| 7
 +
| sepans
 +
| separ
 +
|-
 +
| 8
 +
| ass
 +
| apar
 +
|-
 +
| 9
 +
| nevans
 +
| nevar
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| 10
−
| Sg.
+
| lesans
−
| Pl.
+
| lesar
 
|-
 
|-
−
| I
+
| 11
−
| ležjô
+
| aineles
−
| ležjem
+
| aineles
 
|-
 
|-
−
| II
+
| 12
−
| ležjeh
+
| vasles
−
| ležjete
+
| vaslestar
 
|-
 
|-
−
| III
+
| 13
−
| ležjet
+
| craisles
−
| ležjenti
+
| craislestar
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Przeszły
+
| 14
 +
| ceparles
 +
| ceparlestar
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| 15
−
| Sg.
+
| penles
−
| Pl.
+
| penlestar
 
|-
 
|-
−
| I
+
| 16
−
| ležjam
+
| hesles
−
| ležme
+
| heslestar
 
|-
 
|-
−
| II
+
| 17
−
| ležja
+
| sepanles
−
| ležte
+
| sepanlestar
 
|-
 
|-
−
| III
+
| 18
−
| ležt
+
| asles
−
| ležjent
+
| aslestar
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Przyszły
+
| 19
 +
| nevanles
 +
| nevanlestar
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| 20
−
| Sg.
+
| lesans
−
| Pl.
+
| vilsanar
 
|-
 
|-
−
| I
+
| 21
−
| ležjeχe
+
| lesans ain
−
| ležjeχme
+
| lesans megin
 
|-
 
|-
−
| II
+
| 30
−
| ležjeχ
+
| crilsans
−
| ležjeχte
+
| crilsanar
 
|-
 
|-
−
| III
+
| 40
−
| ležjeχt
+
| ceparsans
−
| ležjeχent
+
| ceparsanar
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Rozkazujący
+
| 50
 +
| pencelsans
 +
| pencelsanar
 
|-
 
|-
−
| II
+
| 60
−
| lež
+
| hesalsans
−
| ležte
+
| hesalsanar
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Imiesłów
+
| 70
 +
| sepansans
 +
| sepansanar
 
|-
 
|-
−
| Act.
+
| 80
−
| colspan="2" | ležjant
+
| astalsans
 +
| astalsanar
 
|-
 
|-
−
| Pass.
+
| 90
−
| colspan="2" | ležjama
+
| silasans
 +
| silasanar
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Bezokolicznik
+
| 100
 +
| santans
 +
| santar
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | ležjeti
+
| 1000
 +
| pans
 +
| panar
 
|}
 
|}
−
wiedzieć znôti
+
 
 +
== Przyimek ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! colspan="3" | Teraźniejszy
+
! Przyimek
 +
!
 +
|-
 +
| w
 +
| ian +LOC, +ACC
 +
|-
 +
| z
 +
| san +DAT
 +
|-
 +
| na
 +
| ans +LOC, +ACC
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| nad
−
| Sg.
+
| upir +LOC, +ACC
−
| Pl.
 
 
|-
 
|-
−
| I
+
| z, od
−
| znôn
+
| ul + LOC
−
| znôjem
 
 
|-
 
|-
−
| II
+
| między
−
| znôjeh
+
| ianr +LOC, +ACC
−
| znôjete
 
 
|-
 
|-
−
| III
+
| do
−
| znôjet
+
| da + GEN
−
| znônti
 
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Przeszły
+
| pod
 +
| ani +LOC, +ACC
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| przed
−
| Sg.
+
| i +LOC, +ACC
−
| Pl.
 
 
|-
 
|-
−
| I
+
| od
−
| znôjam
+
| au + LOC
−
| znôme
 
 
|-
 
|-
−
| II
+
| przy, obok
−
| znôja
+
| al + LOC
−
| znôte
 
 
|-
 
|-
−
| III
+
| o
−
| znôt
+
| pir + ACC
−
| znôjent
 
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Przyszły
+
| ku, do
 +
| pa + DAT
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| przez
−
| Sg.
+
| pra + ACC
−
| Pl.
 
 
|-
 
|-
−
| I
+
| za
−
| znôχe
+
| iat +LOC, +ACC
−
| znôχme
 
 
|-
 
|-
−
| II
+
| bez
−
| znôχ
+
| sin + ACC
−
| znôχte
+
|}
 +
 
 +
== Czasownik ==
 +
W języku osyjskim występują trzy koniugacje:
 +
*e-koniugacja
 +
*koniugacja spółgłoskowa (z dwoma podtypami '''c-''' oraz '''p-'''tematycznymi, które posiadają pewne wyjątkowe alternacje)
 +
*koniugacja samogłoskowa.
 +
 
 +
=== Czas teraźniejszy ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="3" colspan="2" | Forma
 +
! colspan="5" | Koniugacja
 
|-
 
|-
−
| III
+
! I
−
| znôχt
+
! colspan="3" | II
−
| znôχent
+
! III
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Rozkazujący
+
! slaveti<br>"słyszeć"
 +
! elti<br>"jeść"
 +
! hepi<br>"spać"
 +
! seci<br>"mówić"
 +
! stati<br>"stać"
 
|-
 
|-
−
| II
+
! rowspan="3" | Sg
−
| znô
+
! I
−
| znôte
+
| slaio
 +
| elan
 +
| hepan
 +
| secan
 +
| staio
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Imiesłów
+
! II
 +
| slaves
 +
| els
 +
| hes
 +
| sechs
 +
| staies
 
|-
 
|-
−
| Act.
+
! III
−
| colspan="2" | znônt
+
| slavet
 +
| elt
 +
| hep
 +
| sec
 +
| stat
 
|-
 
|-
−
| Pass.
+
! rowspan="3" | Pl.
−
| colspan="2" | znôma
+
! I
 +
| slavemas
 +
| elmas
 +
| hemmas
 +
| secmas
 +
| staiemas
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Bezokolicznik
+
! II
 +
| slavete
 +
| elte
 +
| hepe
 +
| sece
 +
| state
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | znôti
+
! III
 +
| slavans
 +
| elant
 +
| hepant
 +
| secant
 +
| staians
 
|}
 
|}
−
umierać merti
+
W koniugacji I w I osobie '''v''' oraz '''s''' alternują się do '''i''' oraz '''ṡ'''.
 +
 
 +
=== Czas przeszły ===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! colspan="3" | Teraźniejszy
+
! rowspan="3" colspan="2" | Forma
 +
! colspan="5" | Koniugacja
 +
|-
 +
| I
 +
| colspan="3" | II
 +
| III
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| slaveti
−
| Sg.
+
| elti
−
| Pl.
+
| hepi
 +
| seci
 +
| stati
 
|-
 
|-
 +
| rowspan="3" | Sg
 
| I
 
| I
−
| merô
+
| slaveso
−
| merem
+
| elso
 +
| hesso
 +
| sechso
 +
| staso
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| mereh
+
| slavesi
−
| merete
+
| elsi
 +
| hessi
 +
| sechsi
 +
| stasi
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| meret
+
| slavesti
−
| merenti
+
| elsti
−
|-
+
| hessti
−
| colspan="3" | Przeszły
+
| sechsti
−
|-
+
| stasti
−
| Pers.
 
−
| Sg.
 
−
| Pl.
 
 
|-
 
|-
 +
| rowspan="3" | Pl.
 
| I
 
| I
−
| meram
+
| slavesamas
−
| merme
+
| elsamas
 +
| hessamas
 +
| sechsamas
 +
| stasamas
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| mera
+
| slavesate
−
| merte
+
| elsate
 +
| hessate
 +
| sechsate
 +
| stasate
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| mert
+
| slavesanti
−
| merent
+
| elsanti
 +
| hessanti
 +
| sechsanti
 +
| stasanti
 +
|}
 +
 
 +
=== Czas przyszły ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="3" colspan="2" | Forma
 +
! colspan="5" | Koniugacja
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Przyszły
+
| I
 +
| colspan="3" | II
 +
| III
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| slaveti
−
| Sg.
+
| elti
−
| Pl.
+
| hepi
 +
| seci
 +
| stati
 
|-
 
|-
 +
| rowspan="3" | Sg
 
| I
 
| I
−
| mreχe
+
| slaveṡen
−
| mreχme
+
| elṡen
 +
| hepṡen
 +
| secṡen
 +
| staṡen
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| mreχ
+
| slaveṡes
−
| mreχte
+
| elṡes
 +
| hepṡes
 +
| secṡes
 +
| staṡes
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| mreχt
+
| slaveṡet
−
| mreχent
+
| elṡet
 +
| hepṡet
 +
| secṡet
 +
| staṡet
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Rozkazujący
+
| rowspan="3" | Pl.
 +
| I
 +
| slaveṡeme
 +
| elṡeme
 +
| hepṡeme
 +
| secṡeme
 +
| staṡeme
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| mer
+
| slaveṡete
−
| merte
+
| elṡete
 +
| hepṡete
 +
| secṡete
 +
| staṡete
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Imiesłów
+
| III
−
|-
+
| slaveṡens
−
| Act.
+
| elṡens
−
| colspan="2" | merant
+
| hepṡens
−
|-
+
| secṡens
−
| Pass.
+
| staṡens
−
| colspan="2" | merama
 
−
|-
 
−
| colspan="3" | Bezokolicznik
 
−
|-
 
−
| colspan="3" | merti
 
 
|}
 
|}
−
siedzieć hesti (d)
+
 
 +
=== Tryb rozkazujący ===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! colspan="3" | Teraźniejszy
+
! rowspan="3" colspan="2" | Forma
−
|-
+
! colspan="5" | Koniugacja
−
| Pers.
 
−
| Sg.
 
−
| Pl.
 
 
|-
 
|-
 
| I
 
| I
−
| hedô
 
−
| hedem
 
−
|-
 
 
| II
 
| II
−
| hedeh
+
|  
−
| hedete
+
|  
−
|-
 
 
| III
 
| III
−
| hedet
 
−
| hedenti
 
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Przeszły
+
| slaveti
 +
| elti
 +
| hepi
 +
| seci
 +
| stati
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| Sg
−
| Sg.
+
| II
−
| Pl.
+
| slave
 +
| el
 +
| hep
 +
| sec
 +
| stai
 
|-
 
|-
 +
| rowspan="2" | Pl.
 
| I
 
| I
−
| hedam
+
| slavem
−
| hedme
+
| elem
 +
| hepem
 +
| secem
 +
| stame
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| heda
+
| slavete
−
| heste
+
| elte
 +
| hepe
 +
| sece
 +
| state
 +
|}
 +
 
 +
=== Tryb przypuszczający ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! rowspan="3" colspan="2" | Forma
 +
! colspan="5" | Koniugacja
 
|-
 
|-
 +
| I
 +
| colspan="3" | II
 
| III
 
| III
−
| hest
 
−
| hedent
 
−
|-
 
−
| colspan="3" | Przyszły
 
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| slaveti
−
| Sg.
+
| elti
−
| Pl.
+
| hepi
 +
| seci
 +
| stati
 
|-
 
|-
 +
| rowspan="3" | Sg
 
| I
 
| I
−
| hedeχe
+
| slaveno
−
| hedeχme
+
| elno
 +
| hepno
 +
| secno
 +
| stano
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| hedeχ
+
| slavenisi
−
| hedeχte
+
| elnisi
 +
| hepnisi
 +
| secnisi
 +
| stanisi
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| hedeχt
+
| slaveniti
−
| hedeχent
+
| elniti
 +
| hepniti
 +
| secniti
 +
| staniti
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Rozkazujący
+
| rowspan="3" | Pl.
 +
| I
 +
| slavenvime
 +
| elanvime
 +
| hepanvime
 +
| secanvime
 +
| stanvime
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| hed
+
| slavenvite
−
| heste
+
| elanvite
 +
| hepanvite
 +
| secanvite
 +
| stanvite
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Imiesłów
+
| III
 +
| slavenvians
 +
| elanvians
 +
| hepanvians
 +
| secanvians
 +
| stanvians
 +
|}
 +
 
 +
=== Bezokolicznik ===
 +
Bezokolicznik przyjmuje końcówkę '''-ti''' lub '''-i'''.
 +
 
 +
=== Imiesłowy ===
 +
{| class="wikitable"
 +
! Part.
 +
! Act.
 +
! Pass.
 
|-
 
|-
−
| Act.
+
| Ter.
−
| colspan="2" | hedant
+
| -ns, -ans
 +
| -m, -am
 
|-
 
|-
−
| Pass.
+
| Prze.
−
| colspan="2" | hedama
+
| -v, -u, -au
 +
| -van, -avan
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Bezokolicznik
+
| Przy.
−
|-
+
| -ṡt, -aṡt
−
| colspan="3" | hesti
+
| -ṡtim, -aṡtim
 
|}
 
|}
−
mówić heci (p)
+
Tematem deklinacyjnym imiesłowu czasu teraźniejszego jest '''-nt-'''. Imiesłów czynny czasu przeszłego przyjmuje jedną z trzech końcówek: po samogłoskach innych niż /a/ jest to '''-v''', po samogłosce /a/ jest to '''-au''', a dla koniugacji spółgłoskowej jest to '''-au'''. W temacie form zależnych pojawia się jednak zawsze spółgłoska '''-v-''' w miejsce będącego częścią dyftongu /u/.
 +
 
 +
=== Czasownik być ===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
! colspan="3" | Teraźniejszy
 
! colspan="3" | Teraźniejszy
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| Osoba
 
| Sg.
 
| Sg.
 
| Pl.
 
| Pl.
 
|-
 
|-
 
| I
 
| I
−
| hepô
+
| iami
−
| hepem
+
| smas
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| hepeh
+
| iasi
−
| hepete
+
| ste
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| hepet
+
| iasti
−
| hepenti
+
| sans
 
|-
 
|-
 
| colspan="3" | Przeszły
 
| colspan="3" | Przeszły
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| Osoba
 
| Sg.
 
| Sg.
 
| Pl.
 
| Pl.
 
|-
 
|-
 
| I
 
| I
−
| hepam
+
| bun
−
| hepme
+
| bumas
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| hepa
+
| busi
−
| hecte
+
| buste
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| hect
+
| buti
−
| hepent
+
| bunti
 
|-
 
|-
 
| colspan="3" | Przyszły
 
| colspan="3" | Przyszły
 
|-
 
|-
−
| Pers.
+
| Osoba
 
| Sg.
 
| Sg.
 
| Pl.
 
| Pl.
 
|-
 
|-
 
| I
 
| I
−
| hepeχe
+
| ṡan
−
| hepeχme
+
| sime
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| hepeχ
+
| ṡas
−
| hepeχte
+
| site
 
|-
 
|-
 
| III
 
| III
−
| hepeχt
+
| ṡat
−
| hepeχent
+
| sins
 
|-
 
|-
 
| colspan="3" | Rozkazujący
 
| colspan="3" | Rozkazujący
 +
|-
 +
| Osoba
 +
| Sg.
 +
| Pl.
 +
|-
 +
| I
 +
| –
 +
| smas
 
|-
 
|-
 
| II
 
| II
−
| hep
+
| si
−
| hecte
+
| ste
 +
|-
 +
| colspan="3" | Przypuszczający
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | Imiesłów
+
| Osoba
 +
| Sg.
 +
| Pl.
 
|-
 
|-
−
| Act.
+
| I
−
| colspan="2" | hepant
+
| iaso
 +
| iasime
 
|-
 
|-
−
| Pass.
+
| II
−
| colspan="2" | hepama
+
| iasesi
 +
| iasite
 +
|-
 +
| III
 +
| iaseti
 +
| iaṡans
 
|-
 
|-
 
| colspan="3" | Bezokolicznik
 
| colspan="3" | Bezokolicznik
 
|-
 
|-
−
| colspan="3" | heci
+
| colspan="3" | iasti
 +
|-
 +
| Imiesłów
 +
| colspan="2" | Czynny
 +
|-
 +
| Teraźniejszy
 +
| colspan="2" | sans
 +
|-
 +
| Przeszły
 +
| colspan="2" | biast
 +
|-
 +
| Przyszły
 +
| colspan="2" | biaṡt
 
|}
 
|}
−
 
−
 
−
 
−
 
−
 
−
 
−
 
  
 
[[Kategoria:Użytkownik:Henryk Pruthenia]][[Kategoria:Adnata]]
 
[[Kategoria:Użytkownik:Henryk Pruthenia]][[Kategoria:Adnata]]

Aktualna wersja na dzień 13:22, 1 sie 2019

Język osyjski
Typologia: Fleksyjny
SOV
Faktycznie
Utworzenie: Henryk Pruthenia w 2019
W Adnacie
Używany w : brak
Lista conlangów
Nuvola apps bookcase 1 blue.svg.png Zobacz też słownik tego języka.

Dźwięki

Samogłoski

  • i u (i u)
  • e o (e o)
  • a (a)
  • ai au (ai au)

Spółgłoski

  • m n (m n)
  • p b t d k g (p b t d c g)
  • v s ʃ χ ʕ h (v s ṡ ch ġ~gg h)
  • l r j (l r i)

Przemiany głoskowe

  • h₁e, eh₁ > e, ē
  • h₂e, eh₂ > a, ā
  • h₃e, eh₃ > o, ō
  • VH > V:
  • h₁, h₂, h₃ > e, a, o
  • H > ∅
  • o, oi, ou > a, ai, au
  • g > ʕ
  • d > l
  • rs > rʃ
  • bʰ, dʰ, gʰ, gʷʰ, ǵʰ > b, d, g, gʷ, ǵ
  • ḱ, ǵ > s, z
  • sw > h
  • l̥, r̥, n̥, m̥ > ul, ur, an, am
  • tt, dt, dd > χt
  • sk, sg > χ
  • ks, gs > χs
  • sʕ > ʕ
  • e- > ja-
  • ei > ai, iai
  • eu, au > iu~au, au
  • w > v
  • kʷ, gʷ > k, b
  • pt, kt > p, k
  • ps > ss
  • ē > ī
  • V: > V
  • tR > kR
  • tv, dv, pv, bv > p, b
  • RkV, RgV > RjV
  • vj, vi > j, ji
  • C1C1 > C1
  • sN > NN
  • lv > v
  • z > s
  • sj > ʃ

Gramatyka

Zaimek

Zaimki osobowe

Cas. Sg. Pl Refl.
I II I II
Nom. san tu vai iu –
Gen. mais tais nais vais sais
Dat. mene tebe ni vi sebe
Acc. me te na va se
Loc. mel tel ni vi sel
Poss. mas tav nan ius has
Cas. Sg. Pl.
m f n
Nom. iai i ial ie
Gen. iaṡa ṡas iaṡa iason
Dat. iammai ṡai iammai iamas
Acc. ian iana ial ians
Loc. iammal ṡas iammal iamas

Zaimki wskazujące

Cas. Sg. Pl.
m f n
Nom. ca co cal ce
Gen. caṡa cas caṡa cason
Dat. cai cai cai camas
Acc. can cana cal cans
Loc. cal cas cal camas
Cas. Sg. Pl.
m f n
Nom. ta ti tal te
Gen. taṡa tas taṡa tason
Dat. tai tai tai tamas
Acc. tan tana tal tans
Loc. tal tas tal tamas

Zaimki pytające

Cas. kto? co?
Nom. ci cal
Gen. ceṡa ces
Dat. cemi ci
Acc. cin cal
Loc. cel ci

Rzeczownik

W języku osyjskim występują cztery deklinacje rzeczownika.

Deklinacja I

Do deklinacji I należą rzeczowniki zakończone na -eh₂ oraz -ih₂ (współczesne -a oraz ia). Są to rzeczowniki rodzaju żeńskiego.

Deklinacja I
bina "kobieta"
Cas. Sg. Pl.
Nom. bina bine
Gen. binas binan
Dat. binai binamas
Acc. binan binans
Loc. binas binamas

Deklinacja II

Do deklinacji II należą męskie i nijakie o-, i- oraz u-tematy. Nie są one fleksyjnie rozróżnione w rodzaju męskim, lecz w rodzaju nijakim pewnego rodzaju pozostałością rozdziału tego schematu jest przyjmowanie końcówek-an, -ian, oraz -van.

Deklinacja II
vulc "wilk"
Cas. Sg. Pl.
Nom. vulc vulcai
Gen. vulcaṡ vulcon
Dat. vulcai vulcamas
Acc. vulcan vulcans
Loc. vulcal vulcamas
Deklinacja II
dravan "drzewo"
Cas. Sg. Pl.
Nom. dravan drava
Gen. dravaṡ dravon
Dat. dravai dravamas
Acc. dravan drava
Loc. draval dravamas

Niektóre wyrazy oznaczające przedmioty parzyste mają nieregularną liczbę mnogą, będącą pozostałością dawnej liczby podwójnej, np. achsan "oko", ale achsi "oczy", ovs "ucho", ale ovsi "uszy"NOM, ovsins "uszy"ACC, crachs "noga", ale "crachsi, crachsins" "nogi", vranc "ręka", ale vranci, vrancins "ręce".
Zachował się także szczątkowe formy wołacza dla słów Laiv "Bóg" - Laive! "Boże!", oraz ir "człowiek, mężczyzna" - ire! "człowieku!".
Wyraz sun "syn" posiada nieregularną formę liczby mnogiej, to jest suneve "synowie"NOM, sunevens "synów"ACC.
Wyraz gast "gość" także posiada nieregularną formę liczby mnogiej, to jest gaste "goście"NOM, gastens "gości"ACC

Deklinacja III

Deklinacja III jest spadkobiercą szerokiej gamy deklinacji, takich jak -n̥, -onts, -mō, -ōm, -ṓ, -uH. Są to wyrazy rodzaju nijakiego.

Deklinacja III
namans "imię"
Cas. Sg. Pl.
Nom. namans namana
Gen. namans namane
Dat. namanai namane
Acc. naman namana
Loc. namans namane

Deklinacja IV

Do deklinacji IV należą dawne rzeczowniki r-tematyczne.

Deklinacja IV
bratir "brat"
Cas. Sg. Pl.
Nom. bratir bratare
Gen. bratarṡ bratarn
Dat. bratar bratarmas
Acc. bratarn bratarans
Loc. bratar bratarmas
Deklinacja IV
hesor "siostra"
Cas. Sg. Pl.
Nom. hesor hesare
Gen. hesarṡ hesarn
Dat. hesar hesarmas
Acc. hesarn hesarans
Loc. hesar hesarmas

W deklinacji IV zachowało się wiele form wołacza odnoszących się do członków rodziny, jak np. bratar "bracie", matar "matko", patar "ojcze", ducar "córko"

Przymiotnik

Przymiotnik stopniuje się.

Stopień równy

Cas. Sg. Pl.
m f n
Nom. sen sena senan senai
Gen. senaṡ senas senaṡ senon
Dat. senai senai senai senamas
Acc. senan senan senan senans
Loc. senal senas senal senamas

Stopień wyższy

Cas. Sg. Pl.
m f n
Nom. senio senisi senia seniase
Gen. seniases seniṡas seniases senison
Dat. senias seniṡai senias senimas
Acc. seniasan senisin senia seniasans
Loc. senias seniṡas senias senimas

W stopniu wyższym zbitka siV przechodzi w ṡV, np. ves "dobry", ale veṡo "lepszy", ale vesisi "lepsza".

Stopień najwyższy

Cas. Sg. Pl.
m f n
Nom. senistan senistani senistana senistane
Gen. senistanaṡ senistanas senistanaṡ senistanon
Dat. senistanai senistanai senistanai senistanimas
Acc. senistanan senistanin senistana senistanans
Loc. senistanai senistanas senistanai senistanimas

Nieregularne stopniowanie

Równy Wyższy Najwyższy
ves
"dobry" 		leṡo lesistan
ṡai
"zły" 		lustario lustaristan

Przysłówek

Przysłówki odprzymiotnikowe tworzy się za pomocą sufiksu -u.

Forma Równy Wyższy Najwyższy
Przymiotnik sen senio senistan
Przysłówek senu senise seniste

Liczebnik

Liczebnik
Cyfra Główny Porzadkowy
1 ain megin
2 vas vatar
3 crais craitar
4 cepars cepartar
5 pechs pechtar
6 hes hepar
7 sepans separ
8 ass apar
9 nevans nevar
10 lesans lesar
11 aineles aineles
12 vasles vaslestar
13 craisles craislestar
14 ceparles ceparlestar
15 penles penlestar
16 hesles heslestar
17 sepanles sepanlestar
18 asles aslestar
19 nevanles nevanlestar
20 lesans vilsanar
21 lesans ain lesans megin
30 crilsans crilsanar
40 ceparsans ceparsanar
50 pencelsans pencelsanar
60 hesalsans hesalsanar
70 sepansans sepansanar
80 astalsans astalsanar
90 silasans silasanar
100 santans santar
1000 pans panar

Przyimek

Przyimek
w ian +LOC, +ACC
z san +DAT
na ans +LOC, +ACC
nad upir +LOC, +ACC
z, od ul + LOC
między ianr +LOC, +ACC
do da + GEN
pod ani +LOC, +ACC
przed i +LOC, +ACC
od au + LOC
przy, obok al + LOC
o pir + ACC
ku, do pa + DAT
przez pra + ACC
za iat +LOC, +ACC
bez sin + ACC

Czasownik

W języku osyjskim występują trzy koniugacje:

  • e-koniugacja
  • koniugacja spółgłoskowa (z dwoma podtypami c- oraz p-tematycznymi, które posiadają pewne wyjątkowe alternacje)
  • koniugacja samogłoskowa.

Czas teraźniejszy

Forma Koniugacja
I II III
slaveti
"słyszeć" 		elti
"jeść" 		hepi
"spać" 		seci
"mówić" 		stati
"stać"
Sg I slaio elan hepan secan staio
II slaves els hes sechs staies
III slavet elt hep sec stat
Pl. I slavemas elmas hemmas secmas staiemas
II slavete elte hepe sece state
III slavans elant hepant secant staians

W koniugacji I w I osobie v oraz s alternują się do i oraz ṡ.

Czas przeszły

Forma Koniugacja
I II III
slaveti elti hepi seci stati
Sg I slaveso elso hesso sechso staso
II slavesi elsi hessi sechsi stasi
III slavesti elsti hessti sechsti stasti
Pl. I slavesamas elsamas hessamas sechsamas stasamas
II slavesate elsate hessate sechsate stasate
III slavesanti elsanti hessanti sechsanti stasanti

Czas przyszły

Forma Koniugacja
I II III
slaveti elti hepi seci stati
Sg I slaveṡen elṡen hepṡen secṡen staṡen
II slaveṡes elṡes hepṡes secṡes staṡes
III slaveṡet elṡet hepṡet secṡet staṡet
Pl. I slaveṡeme elṡeme hepṡeme secṡeme staṡeme
II slaveṡete elṡete hepṡete secṡete staṡete
III slaveṡens elṡens hepṡens secṡens staṡens

Tryb rozkazujący

Forma Koniugacja
I II III
slaveti elti hepi seci stati
Sg II slave el hep sec stai
Pl. I slavem elem hepem secem stame
II slavete elte hepe sece state

Tryb przypuszczający

Forma Koniugacja
I II III
slaveti elti hepi seci stati
Sg I slaveno elno hepno secno stano
II slavenisi elnisi hepnisi secnisi stanisi
III slaveniti elniti hepniti secniti staniti
Pl. I slavenvime elanvime hepanvime secanvime stanvime
II slavenvite elanvite hepanvite secanvite stanvite
III slavenvians elanvians hepanvians secanvians stanvians

Bezokolicznik

Bezokolicznik przyjmuje końcówkę -ti lub -i.

Imiesłowy

Part. Act. Pass.
Ter. -ns, -ans -m, -am
Prze. -v, -u, -au -van, -avan
Przy. -ṡt, -aṡt -ṡtim, -aṡtim

Tematem deklinacyjnym imiesłowu czasu teraźniejszego jest -nt-. Imiesłów czynny czasu przeszłego przyjmuje jedną z trzech końcówek: po samogłoskach innych niż /a/ jest to -v, po samogłosce /a/ jest to -au, a dla koniugacji spółgłoskowej jest to -au. W temacie form zależnych pojawia się jednak zawsze spółgłoska -v- w miejsce będącego częścią dyftongu /u/.

Czasownik być

Teraźniejszy
Osoba Sg. Pl.
I iami smas
II iasi ste
III iasti sans
Przeszły
Osoba Sg. Pl.
I bun bumas
II busi buste
III buti bunti
Przyszły
Osoba Sg. Pl.
I ṡan sime
II ṡas site
III ṡat sins
Rozkazujący
Osoba Sg. Pl.
I – smas
II si ste
Przypuszczający
Osoba Sg. Pl.
I iaso iasime
II iasesi iasite
III iaseti iaṡans
Bezokolicznik
iasti
Imiesłów Czynny
Teraźniejszy sans
Przeszły biast
Przyszły biaṡt
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_osyjski&oldid=27875”