Język panamski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 11 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
'''Język panamski''' (pan. ''ﾊﾟﾅﾏｸｧㇽ'' (''panamakwar'') lub ''ﾊﾟﾅﾏﾊﾟｰㇲ'' (''panamapās''), dosł. 'ludzka mowa')
+
{{Język
 +
|kolor=Turquoise
 +
|nazwa=język panamski
 +
|nazwa własna=パナマクァㇽ
 +
|twórca=[[User:Hapana Mtu|Hapana Mtu]]
 +
|rok=2014
 +
|alfabet=katakana
 +
}}
 +
 
 +
'''Język panamski''' (pan. ''パナマクｧㇽ'' (''panamakwar'') lub ''パナマパーㇲ'' (''panamapās''), dosł. 'ludzka mowa') - język z rodziny kamskiej.
  
 
==Zapis i wymowa==
 
==Zapis i wymowa==
−
Sylaba ma budowę CVC.
+
Sylaba ma budowę (C)V(C).
 
{|class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0"
 
{|class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0"
 
!<small>Spółgłoska</small>
 
!<small>Spółgłoska</small>
Linia 13: Linia 22:
 
|- align=center
 
|- align=center
 
!<small>brak</small>
 
!<small>brak</small>
−
| ｱ
+
| ア
−
| ｳ
+
| イ
−
| ｲ
+
| ウ
−
| ｴ
+
| エ
−
| ｵ
+
| オ
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 
! k
 
! k
−
| ｶ
+
| カ
−
| ｷ [{{IPA|ci}}]
+
| キ [{{IPA|ci}}]
−
| ｸ [{{IPA|kʷu}}]
+
| ク [{{IPA|kʷu}}]
−
| ｹ
+
| ケ
−
| ｺ
+
| コ
 
| ㇰ
 
| ㇰ
 
|-
 
|-
 
! kj [{{IPA|c}}]
 
! kj [{{IPA|c}}]
−
| ｷｬ
+
| キャ
 
|
 
|
−
| ｷｭ
+
| キュ
−
| ｷｪ
+
| キェ
−
| ｷｮ
+
| キョ
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 
! kw [{{IPA|kʷ}}]
 
! kw [{{IPA|kʷ}}]
−
| ｸｧ
+
| クァ
−
| ｸｨ
+
| クィ
 
|  
 
|  
−
| ｸｪ
+
| クェ
−
| ｸｫ
+
| クォ
 
|
 
|
 +
|-
 +
! q
 +
| ガ
 +
| ギ
 +
| グ
 +
| ゲ
 +
| ゴ
 +
|
 
|-
 
|-
 
! s
 
! s
−
| ｻ
+
| サ
−
| ｼ [{{IPA|sʲi}}]
+
| シ [{{IPA|sʲi}}]
−
| ｽ
+
| ス
−
| ｾ
+
| セ
−
| ｿ
+
| ソ
 
| ㇲ
 
| ㇲ
 +
|-
 +
! z [{{IPA|θ}}]
 +
| ザ
 +
| ジ [{{IPA|θʲi}}]
 +
| ズ
 +
| ゼ
 +
| ゾ
 +
|
 
|-
 
|-
 
! t
 
! t
−
| ﾀ
+
| タ
−
| ﾁ [{{IPA|ʦʲi}}]
+
| チ [{{IPA|ʦʲi}}]
−
| ﾄｩ
+
| トゥ
−
| ﾃ
+
| テ
−
| ﾄ
+
| ト
 
| ㇳ
 
| ㇳ
 
|-
 
|-
 
! c [{{IPA|ʦ}}]
 
! c [{{IPA|ʦ}}]
−
| ﾂｧ
+
| ツァ
 
|
 
|
−
| ﾂ
+
| ツ
−
| ﾂｪ
+
| ツェ
−
| ﾂｫ
+
| ツォ
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 
! n  
 
! n  
−
| ﾅ
+
| ナ
−
| ﾆ
+
| ニ
−
| ﾇ
+
| ヌ
−
| ﾈ
+
| ネ
−
| ﾉ
+
| ノ
 
| ㇴ
 
| ㇴ
 
|-
 
|-
 
! h
 
! h
−
| ﾊ
+
| ハ
−
| ﾋ
+
| ヒ
−
| ﾌ
+
| フ
−
| ﾍ
+
| ヘ
−
| ﾎ
+
| ホ
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 
! p
 
! p
−
| ﾊﾟ
+
| パ
−
| ﾋﾟ
+
| ピ
−
| ﾌﾟ
+
| プ
−
| ﾍﾟ
+
| ペ
−
| ﾎﾟ
+
| ポ
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 
! m
 
! m
−
| ﾏ
+
| マ
−
| ﾐ
+
| ミ
−
| ﾑ
+
| ム
−
| ﾒ
+
| メ
−
| ﾓ
+
| モ
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 
! j
 
! j
−
| ﾔ
+
| ヤ 
 
|
 
|
−
| ﾕ
+
| ユ
 
|
 
|
−
| ﾖ
+
| ヨ
−
| ｲ
+
| イ
 
|-
 
|-
 
! r [{{IPA|ɾ}}]
 
! r [{{IPA|ɾ}}]
−
| ﾗ
+
| ラ
−
| ﾘ
+
| リ
−
| ﾙ
+
| ル
−
| ﾚ
+
| レ
−
| ﾛ
+
| ロ
 
| ㇽ
 
| ㇽ
 
|-
 
|-
 
! w
 
! w
−
| ﾜ
+
| ワ
 
| ヰ
 
| ヰ
 
|
 
|
 
| ヱ
 
| ヱ
 
| ヲ
 
| ヲ
−
| ｳ
+
| ウ
 +
|-
 +
! hw [{{IPA|ɰ}}]
 +
| ヷ
 +
| ヸ
 +
|
 +
| ヹ
 +
| ヺ
 +
| ヴ
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
Fonem '''n''' w kodzie sylaby w pozycjach przed '''m'''/'''p''', '''k'''/'''kw''' i '''kj''' wymawiany jest odpowiednio jako [{{IPA|m}}], [{{IPA|ŋ}}] i [{{IPA|ɲ}}]. <br>
 
Fonem '''n''' w kodzie sylaby w pozycjach przed '''m'''/'''p''', '''k'''/'''kw''' i '''kj''' wymawiany jest odpowiednio jako [{{IPA|m}}], [{{IPA|ŋ}}] i [{{IPA|ɲ}}]. <br>
−
Istnieją też długie samogłoski zapisywane przez '''ｰ''', np. '''ｵㇲｷｪｰﾗ''' ''oskjēra''.<br>
+
Istnieją też długie samogłoski zapisywane przez '''ー''', np. '''オㇲキェーラ''' ''oskjēra''.<br>
−
Ponadto jeżeli '''ｳ''' lub '''ｲ''' stoi w pozycji, w której można je interpretować na dwa sposoby (jako kodę sylaby lub nagłos nowej sylaby), używa się znaku kropki '''・''', by zasygnalizować, że wymawia się jak samogłoskę, np. ''ﾃ・ｲ'' (trans. ''tei'', wym. [{{IPA|te.ʔi}}]) w opozycji do ''ﾃｲ'' (transkrybowanego i czytanego ''tej''); połączenie ''ﾃｲㇴ'' (trans. ''tein'', wym. [{{IPA|te.ʔin}}]) nie wymaga użycia kropki, gdyż w tej pozycji interpretacja ''*tejn'' dawałaby niezgodną z fonotaktykami sylabę CVCC.
+
Ponadto jeżeli '''ウ''' lub '''イ''' stoi w pozycji, w której można je interpretować na dwa sposoby (jako kodę sylaby lub nagłos nowej sylaby), używa się znaku kropki '''・''', by zasygnalizować, że wymawia się jak samogłoskę, np. ''テ・イ'' (trans. ''tei'', wym. [{{IPA|te.ʔi}}]) w opozycji do ''テイ'' (transkrybowanego i czytanego ''tej''); połączenie ''テイㇴ'' (trans. ''tein'', wym. [{{IPA|te.ʔin}}]) nie wymaga użycia kropki, gdyż w tej pozycji interpretacja ''*tejn'' dawałaby niezgodną z fonotaktykami sylabę CVCC.
  
−
==Lenicja==
+
===Lenicja===
 
W języku panamskim lenicja spółgłosek zwartych zachodzi wg poniższego wzoru:
 
W języku panamskim lenicja spółgłosek zwartych zachodzi wg poniższego wzoru:
 
* k -> h
 
* k -> h
 
* kj -> j
 
* kj -> j
 
* kw -> w
 
* kw -> w
 +
* q -> ø
 
* t -> c
 
* t -> c
 
* p -> m
 
* p -> m
 
Uwaga! Efektem lenicji '''t''' przed '''i''' jest '''s''', nie '''c'''. '''K''' przechodzi w '''h''' także w pozycji przed '''i''' i '''u''', mimo iż wymawia się je wtedy odpowiednio jak '''kj''' i '''kw'''.<br>
 
Uwaga! Efektem lenicji '''t''' przed '''i''' jest '''s''', nie '''c'''. '''K''' przechodzi w '''h''' także w pozycji przed '''i''' i '''u''', mimo iż wymawia się je wtedy odpowiednio jak '''kj''' i '''kw'''.<br>
−
Lenicja zachodzi w trzech przypadkach:
+
Lenicja zachodzi w czterech przypadkach:
 
# Gdy do tematu zakończonego na spółgłoskę zwartą dodawany jest sufiks rozpoczynający się od samogłoski, np. ''kwot'' 'chłopiec' -> ''kwoca itāj'' 'chłopiec i jego matka'.
 
# Gdy do tematu zakończonego na spółgłoskę zwartą dodawany jest sufiks rozpoczynający się od samogłoski, np. ''kwot'' 'chłopiec' -> ''kwoca itāj'' 'chłopiec i jego matka'.
 
# Gdy do tematu zakończonego na długą samogłoskę po spółgłosce zwartej dodaje się sufiks powodujący skrócenie samogłoski, np. ''potō'' 'dziś' -> ''pocona kajrō'' 'dziś i jutro'.
 
# Gdy do tematu zakończonego na długą samogłoskę po spółgłosce zwartej dodaje się sufiks powodujący skrócenie samogłoski, np. ''potō'' 'dziś' -> ''pocona kajrō'' 'dziś i jutro'.
 
# Przy reduplikacji pierwszej sylaby, np. ''kwot'' 'chłopiec' -> ''wokwot'' 'chłopcy'.
 
# Przy reduplikacji pierwszej sylaby, np. ''kwot'' 'chłopiec' -> ''wokwot'' 'chłopcy'.
 +
# Po niektórych prefiksach, np. ''tiaro'' 'sześć' -> ''hesiaro'' 'szósty'.
  
 
==Imię==
 
==Imię==
Linia 152: Linia 187:
 
Czasem przy tworzeniu liczby mnogiej zachodzą dalsze zmiany, np. ''ama'' 'człowiek', ''panama'' 'ludzie' (prawdopodobnie skutek dysymilacji regularnej formy ''*pamama'').
 
Czasem przy tworzeniu liczby mnogiej zachodzą dalsze zmiany, np. ''ama'' 'człowiek', ''panama'' 'ludzie' (prawdopodobnie skutek dysymilacji regularnej formy ''*pamama'').
 
====Liczba towarzysząca====
 
====Liczba towarzysząca====
−
Ma końcówkę ''ja'', z wariantem ''sa'' dla wyrazów zakończonych na ''-s'', np. ''ritāj'' 'moja matka', ''ritājja'' 'moja matka i ci, którzy są z nią', ''yes'' 'jego przyjaciel', ''yessa'' 'jego przyjaciel i ci, którzy są z nim'. Liczba ta może współistnieć z liczbą mnogą, np. ''ōhacatāj'' 'wasze matki', ''ōhacatājja'' 'wasze matki i ci, którzy są z nimi'.
+
Ma końcówkę ''ja'', z wariantem ''sa'' dla wyrazów zakończonych na ''-s'', np. ''ritāj'' 'moja matka', ''ritājja'' 'moja matka i ci, którzy są z nią', ''jes'' 'jego przyjaciel', ''jessa'' 'jego przyjaciel i ci, którzy są z nim'. Liczba ta może współistnieć z liczbą mnogą, np. ''ōhacatāj'' 'wasze matki', ''ōhacatājja'' 'wasze matki i ci, którzy są z nimi'.
 
===Posiadacz===
 
===Posiadacz===
−
Wykładnik posiadacza jest prefiksem. Może stać zarówno przed, jak i po wykładniku liczby mnogiej, np. ''rawokwot'' = ''worakwot'' 'nasi chłopcy, nasi synowie', ''payessa'' = ''ipasessa'' 'jego przyjaciele i ci, którzy są z nimi'. Przedrostek liczby mnogiej drugiego typu upraszcza się przed posiadaczem do ''pa-'', np. ''ripahīka'' = ''parīka'' 'moi dziadkowie'.  
+
Wykładnik posiadacza jest prefiksem. Może stać zarówno przed, jak i po wykładniku liczby mnogiej, np. ''rawokwot'' = ''worakwot'' 'nasi chłopcy, nasi synowie', ''pajessa'' = ''ipasessa'' 'jego przyjaciele i ci, którzy są z nimi'. Przedrostek liczby mnogiej drugiego typu upraszcza się przed posiadaczem do ''pa-'', np. ''ripahīka'' = ''parīka'' 'moi dziadkowie'.  
 
<br>Lista prefiksów (najpierw wariant używany przed spółgł., potem przed samogł.):
 
<br>Lista prefiksów (najpierw wariant używany przed spółgł., potem przed samogł.):
 
* ri, r - mój
 
* ri, r - mój
Linia 160: Linia 195:
 
* ta, t - nasz (inkl.)
 
* ta, t - nasz (inkl.)
 
* ōha, ōk - twój, wasz itd.
 
* ōha, ōk - twój, wasz itd.
−
* i, j - jego, ich itd.  
+
* pansa, pans - twój, wasz itd. (pogardliwie)
−
'''Uwaga!''' Wykładnik dzierżawczy 3. osoby przed tematami rozpoczętymi od i/ī ma postać zerową, np. ''īka'' 'pradziadek, jego pradziadek'.
+
* i, j - jego, ich itd. (osobowe)
 +
* u, w - jego, ich itd. (nieosobowe)
 +
'''Uwaga!''' Wykładnik dzierżawczy 3. osoby osobowej przed tematami rozpoczętymi od i/ī oraz wykładnik dzierżawczy 3. osoby nieosobowej przed tematami rozpoczętymi od u/ū mają postać zerową, np. ''īka'' 'pradziadek, jego pradziadek', ''uto'' 'wnętrze, wnętrze tego'.
 +
 
 
===Partykuły imienne===
 
===Partykuły imienne===
 
* ''ko'' - part. dzierżawcza, np. ''rīw ko parīka'' 'moi dziadkowie'.
 
* ''ko'' - part. dzierżawcza, np. ''rīw ko parīka'' 'moi dziadkowie'.
 +
 
==Zaimek==
 
==Zaimek==
 
===Zaimki osobowe===
 
===Zaimki osobowe===
−
* rīkwo, rīw - ja
+
* リークォ ''rīkwo'', リーウ ''rīw'' - ja
−
* rīkwoja, rīkja - my (ekskl.)
+
* リークォヤ ''rīkwoja'', リーキャ ''rīkja'' - my (ekskluzywne)
−
* ta - my (inkl.)
+
* タ ''ta'' - my (inkluzywne)
−
* ōkwi - ty, wy, państwo
+
* オークィ ''ōkwi'' - 2. osoba
−
* pan - on, ona, ono (osobowe)
+
* パㇴ ''pan'' - 2. osoba (lekceważące)
−
* mapan - oni, one
+
* アーㇴ ''ān'' - 3. osoba pojedyncza (osobowe)
−
* ahē - on, ona, ono (ożywione, nieosobowe)
+
* パナーㇴ''panān'', マーㇴ ''mān'' - 3. osoba mnoga (osobowe)
−
* pahahē, pahā, pā - oni, one
+
* アヘー ''ahē'' - 3. osoba pojedyncza (ożywione, nieosobowe)
−
* ur - on, ona, ono, oni, one (nieożywione)
+
* パハヘー ''pahahē'', パハー ''pahā'', パー ''pā'' - 3. osoba mnoga (ożywione, nieosobowe)
 +
* ウㇽ ''ur'' - 3. osoba (nieożywione)
 
Wszystkie te zaimki - oprócz 'ja' i 'my (ekskl.)' - mogą tworzyć l. towarzyszącą.
 
Wszystkie te zaimki - oprócz 'ja' i 'my (ekskl.)' - mogą tworzyć l. towarzyszącą.
 +
 +
==Liczebnik==
 +
===Liczebniki główne===
 +
System liczebników jest dziesiętny. Posiada osobne liczebniki na 100, 1000 i 10000.
 +
* 0 ヱー ''wē''
 +
* 1 ロピ ''ropi''
 +
* 2 キー ''kī''
 +
* 3 ツ ''cu''
 +
* 4 トロㇳ ''torot''
 +
* 5 セポ ''sepo''
 +
* 6 チアロ ''tiaro''
 +
* 7 チーエ ''tīe''
 +
* 8 キゾセ ''kizose''
 +
* 9 クゾト ''kuzoto''
 +
* 10 ノー ''nō''
 +
* 11 ノーロピ ''nō ropi'' etc.
 +
* 20 ミーロ ''mīro''
 +
* 30 トゾー ''tozō''
 +
* 40 クォロㇰ ''kworok''
 +
* 50 セポキャ ''sepokja''
 +
* 60 チアロキャ ''tiarokja''
 +
* 70 チーエレ ''tīere''
 +
* 80 キゾレ ''kizore''
 +
* 90 クゾレ ''kuzore''
 +
* 100 ゾユ ''zoju''
 +
* 200 キーゾユ ''kī zoju'' etc.
 +
* 1000 ニーポ ''nīpo''
 +
* 10000 マヲ ''mawo''
 +
===Liczebniki porządkowe===
 +
Tworzy się je przedrostkiem ''he-''. Przedrostek ten powoduje lenicję pierwszej spółgłoski rdzenia, np. ''sepo'' 'pięć', ''hesepo'' 'piąty', ''kworok'' 'czterdzieści', ''heworok'' 'czterdziesty'. <br>
 +
W znaczeniu 'pierwszy' obok regularnego ''heropi'' używa się też nieregularnego ''wīrok''.
 +
 +
==Czasownik==
 +
Za formę słownikową przyjmuje się formę trybu rozkazującego.
 +
===Osoba, czas, tryb, negacja===
 +
Na te kategorie wskazują prefiksy. Wyjątkiem jest część osób trybu rozkazującego, które tworzy się dodając partykułę ''was(pa)'' do form czasu teraźniejszego. Część przedrostków posiada dwie formy w zależności od tego, czy temat zaczyna się samo- czy spółgłoską.
 +
{| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0"
 +
|-
 +
! Osoba !! colspan=2|Czas teraźniejszy !! colspan=2|Czas przeszły !! colspan=2|Czas narracyjny !!  colspan=2|Rozkaz
 +
|-
 +
|  || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja
 +
|-
 +
| ja || ron(n) || sar || r(e) || sor || row || sarow ||  ||
 +
|-
 +
| my (ekskl.) || ran(n) || sār || r(e) || sōr || rō ~ row || sarō ~ sarow ||  ||
 +
|-
 +
| my (inkl.) || tan(n) || sat || t(e) || sot || tā ~ taw || tās ||  ||
 +
|-
 +
| ty, wy etc. || ōn || saw || k ~ he || sō(n) || ō(n) || sō(n) || - || s(a)
 +
|-
 +
| on, ona, oni etc. || n(o) || sa(n) || e(n) || se(n) || o(n) || so(n) || ti(h) || si(n)
 +
|}
 +
Odmiana przykładowego czasownika rozpoczętego od spółgłoski - ''jomaska'' 'łgać, kłamać jak najęty'.
 +
{| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0"
 +
|-
 +
! Osoba !! colspan=2|Czas teraźniejszy !! colspan=2|Czas przeszły !! colspan=2|Czas narracyjny !!  colspan=2|Rozkaz
 +
|-
 +
|  || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja
 +
|-
 +
| ja || ''ronjomaska'' 'łżę' || ''sarjomaska'' 'nie łżę' || ''rejomaska'' 'łgałem' || ''sorjomaska'' 'nie łgałem' || ''rowjomaska'' 'łgałem' || ''sarowjomaska'' 'nie łgałem' || ''was(pa) ronjomaska'' 'niech zełgam'  || ''was(pa) sarjomaska'' "niech nie zełgam"
 +
|-
 +
| my (ekskl.) || ''ranjomaska'' 'łżemy' || ''sārjomaska'' 'nie łżemy' || ''rejomaska'' 'łgaliśmy' || ''sōrjomaska'' 'nie łgaliśmy' || ''rōjomaska'' 'łgaliśmy' || ''sarōjomaska'' 'nie łgaliśmy' || ''was(pa) ranjomaska'' 'łżyjmy' || ''was(pa) sārjomaska'' 'nie łżyjmy'
 +
|-
 +
| my (inkl.) || ''tanjomaska'' 'łżemy' || ''satjomaska'' 'nie łżemy' || ''tejomaska'' 'łgaliśmy' || ''sotjomaska'' 'nie łgaliśmy' || ''tājomaska'' 'łgaliśmy' || ''tāsjomaska'' 'nie łgaliśmy' || ''was(pa) tanjomaska'' 'łżyjmy' || ''was(pa) satjomaska'' 'nie łżyjmy'
 +
|-
 +
| ty, wy etc. || ''ōnjomaska'' 'łżesz' || ''sawjomaska'' 'nie łżesz' || ''hejomaska'' 'łgałeś' || ''sōjomaska'' 'nie łgałeś' || ''ōjomaska'' 'łgałeś' || ''sōjomaska'' 'nie łgałeś' || ''jomaska'' 'łżyj' || ''sajomaska'' 'nie łżyj'
 +
|-
 +
| on, ona, oni etc. || ''nojomaska'' 'łże' || ''sajomaska'' 'nie łże' || ''ejomaska'' 'łgał' || ''sejomaska'' 'nie łgał' || ''ojomaska'' 'łgał' || ''sojomaska'' 'nie łgał' || ''tijomaska'' 'niech łże' || ''sijomaska'' 'niech nie łże'
 +
|}
 +
Odmiana przykładowego czasownika rozpoczętego od samogłoski - ''ejwa'' 'spać'.
 +
{| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0"
 +
|-
 +
! Osoba !! colspan=2|Czas teraźniejszy !! colspan=2|Czas przeszły !! colspan=2|Czas narracyjny !!  colspan=2|Rozkaz
 +
|-
 +
|  || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja || Twierdzenie || Negacja
 +
|-
 +
| ja || ''ronnejwa'' 'śpię' || ''sarejwa'' 'nie śpię' || ''rejwa'' 'spałem' || ''sorejwa'' 'nie spałem' || ''rowejwa'' 'spałem' || ''sarowejwa'' 'nie spałem' || ''was(pa) ronnejwa'' 'niech pośpię'  || ''was(pa) sarejwa'' "niech nie pośpię"
 +
|-
 +
| my (ekskl.) || ''rannejwa'' 'śpimy' || ''sārejwa'' 'nie śpimy' || ''rejwa'' 'spaliśmy' || ''sōrejwa'' 'nie spaliśmy' || ''rowejwa'' 'spaliśmy' || ''sarowejwa'' 'nie spaliśmy' || ''was(pa) rannejwa'' 'śpijmy' || ''was(pa) sārejwa'' 'nie śpijmy'
 +
|-
 +
| my (inkl.) || ''tannejwa'' 'śpimy' || ''satejwa'' 'nie śpimy' || ''tejwa'' 'spaliśmy' || ''sotejwa'' 'nie spaliśmy' || ''tawejwa'' 'spaliśmy' || ''tāsejwa'' 'nie spaliśmy' || ''was(pa) tannejwa'' 'śpijmy' || ''was(pa) satejwa'' 'nie śpijmy'
 +
|-
 +
| ty, wy etc. || ''ōnejwa'' 'śpisz' || ''sawejwa'' 'nie śpisz' || ''kejwa'' 'spałeś' || ''sōnejwa'' 'nie spałeś' || ''ōnejwa'' 'spałeś' || ''sōnejwa'' 'nie spałeś' || ''ejwa'' 'śpij' || ''sejwa'' 'nie śpij'
 +
|-
 +
| on, ona, oni etc. || ''nejwa'' 'śpi' || ''sanejwa'' 'nie śpi' || ''enejwa'' 'spał' || ''senejwa'' 'nie spał' || ''onejwa'' 'spał' || ''sonejwa'' 'nie spał' || ''tihejwa'' 'niech śpi' || ''sinejwa'' 'niech nie śpi'
 +
|}
 +
 +
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]

Aktualna wersja na dzień 21:11, 17 lut 2021

język panamski
パナマクァㇽ
Utworzenie: Hapana Mtu w 2014
Sposoby zapisu: katakana
Lista conlangów


Język panamski (pan. パナマクｧㇽ (panamakwar) lub パナマパーㇲ (panamapās), dosł. 'ludzka mowa') - język z rodziny kamskiej.

Zapis i wymowa

Sylaba ma budowę (C)V(C).

Spółgłoska a i u e o wygłos
brak ア イ ウ エ オ
k カ キ [ci] ク [kʷu] ケ コ ㇰ
kj [c] キャ キュ キェ キョ
kw [kʷ] クァ クィ クェ クォ
q ガ ギ グ ゲ ゴ
s サ シ [sʲi] ス セ ソ ㇲ
z [θ] ザ ジ [θʲi] ズ ゼ ゾ
t タ チ [ʦʲi] トゥ テ ト ㇳ
c [ʦ] ツァ ツ ツェ ツォ
n ナ ニ ヌ ネ ノ ㇴ
h ハ ヒ フ ヘ ホ
p パ ピ プ ペ ポ
m マ ミ ム メ モ
j ヤ ユ ヨ イ
r [ɾ] ラ リ ル レ ロ ㇽ
w ワ ヰ ヱ ヲ ウ
hw [ɰ] ヷ ヸ ヹ ヺ ヴ

Fonem n w kodzie sylaby w pozycjach przed m/p, k/kw i kj wymawiany jest odpowiednio jako [m], [ŋ] i [ɲ].
Istnieją też długie samogłoski zapisywane przez ー, np. オㇲキェーラ oskjēra.
Ponadto jeżeli ウ lub イ stoi w pozycji, w której można je interpretować na dwa sposoby (jako kodę sylaby lub nagłos nowej sylaby), używa się znaku kropki ・, by zasygnalizować, że wymawia się jak samogłoskę, np. テ・イ (trans. tei, wym. [te.ʔi]) w opozycji do テイ (transkrybowanego i czytanego tej); połączenie テイㇴ (trans. tein, wym. [te.ʔin]) nie wymaga użycia kropki, gdyż w tej pozycji interpretacja *tejn dawałaby niezgodną z fonotaktykami sylabę CVCC.

Lenicja

W języku panamskim lenicja spółgłosek zwartych zachodzi wg poniższego wzoru:

  • k -> h
  • kj -> j
  • kw -> w
  • q -> ø
  • t -> c
  • p -> m

Uwaga! Efektem lenicji t przed i jest s, nie c. K przechodzi w h także w pozycji przed i i u, mimo iż wymawia się je wtedy odpowiednio jak kj i kw.
Lenicja zachodzi w czterech przypadkach:

  1. Gdy do tematu zakończonego na spółgłoskę zwartą dodawany jest sufiks rozpoczynający się od samogłoski, np. kwot 'chłopiec' -> kwoca itāj 'chłopiec i jego matka'.
  2. Gdy do tematu zakończonego na długą samogłoskę po spółgłosce zwartej dodaje się sufiks powodujący skrócenie samogłoski, np. potō 'dziś' -> pocona kajrō 'dziś i jutro'.
  3. Przy reduplikacji pierwszej sylaby, np. kwot 'chłopiec' -> wokwot 'chłopcy'.
  4. Po niektórych prefiksach, np. tiaro 'sześć' -> hesiaro 'szósty'.

Imię

Odmiana imion

Imiona odmieniają się przez liczbę i posiadacza. Rolę przypadków spełniają osobne partykuły.

Liczba

Liczba mnoga

Dotyczy tylko rzeczowników ożywionych.

  • Od wyrazów rozpoczynających się spółgłoską liczba mnoga tworzona jest metodą reduplikacji pierwszej sylaby. Procesowi temu towarzyszą uproszczenia fonetyczne w obrębie dodanej sylaby: koda jest pomijana, długa samogłoska skracana, a spółgłoska zwarta ulega lenicji. Przykłady: sapawojmi 'mag', sasapawojmi 'magowie'; kwot 'chłopiec', wokwot 'chłopcy' (nie *kwokwot, *kwotkwot, *wotkwot); tāj 'matka', catāj 'matki' (nie *tatāj, *cātāj, *cajtāj itd.).
  • Od wyrazów rozpoczętych samogłoskami tworzy się ją przedrostkiem paC-, w którym C odpowiada pierwszej spółgłosce w rdzeniu, a jeśli jest to spółgłoska zwarta, ulega ona lenicji. Przykłady: īka 'pradziadek', pahīka 'pradziadkowie' (nie *pakīka); es 'przyjaciel', pases 'przyjaciele'.

Czasem przy tworzeniu liczby mnogiej zachodzą dalsze zmiany, np. ama 'człowiek', panama 'ludzie' (prawdopodobnie skutek dysymilacji regularnej formy *pamama).

Liczba towarzysząca

Ma końcówkę ja, z wariantem sa dla wyrazów zakończonych na -s, np. ritāj 'moja matka', ritājja 'moja matka i ci, którzy są z nią', jes 'jego przyjaciel', jessa 'jego przyjaciel i ci, którzy są z nim'. Liczba ta może współistnieć z liczbą mnogą, np. ōhacatāj 'wasze matki', ōhacatājja 'wasze matki i ci, którzy są z nimi'.

Posiadacz

Wykładnik posiadacza jest prefiksem. Może stać zarówno przed, jak i po wykładniku liczby mnogiej, np. rawokwot = worakwot 'nasi chłopcy, nasi synowie', pajessa = ipasessa 'jego przyjaciele i ci, którzy są z nimi'. Przedrostek liczby mnogiej drugiego typu upraszcza się przed posiadaczem do pa-, np. ripahīka = parīka 'moi dziadkowie'.
Lista prefiksów (najpierw wariant używany przed spółgł., potem przed samogł.):

  • ri, r - mój
  • ra, r - nasz (ekskl.)
  • ta, t - nasz (inkl.)
  • ōha, ōk - twój, wasz itd.
  • pansa, pans - twój, wasz itd. (pogardliwie)
  • i, j - jego, ich itd. (osobowe)
  • u, w - jego, ich itd. (nieosobowe)

Uwaga! Wykładnik dzierżawczy 3. osoby osobowej przed tematami rozpoczętymi od i/ī oraz wykładnik dzierżawczy 3. osoby nieosobowej przed tematami rozpoczętymi od u/ū mają postać zerową, np. īka 'pradziadek, jego pradziadek', uto 'wnętrze, wnętrze tego'.

Partykuły imienne

  • ko - part. dzierżawcza, np. rīw ko parīka 'moi dziadkowie'.

Zaimek

Zaimki osobowe

  • リークォ rīkwo, リーウ rīw - ja
  • リークォヤ rīkwoja, リーキャ rīkja - my (ekskluzywne)
  • タ ta - my (inkluzywne)
  • オークィ ōkwi - 2. osoba
  • パㇴ pan - 2. osoba (lekceważące)
  • アーㇴ ān - 3. osoba pojedyncza (osobowe)
  • パナーㇴpanān, マーㇴ mān - 3. osoba mnoga (osobowe)
  • アヘー ahē - 3. osoba pojedyncza (ożywione, nieosobowe)
  • パハヘー pahahē, パハー pahā, パー pā - 3. osoba mnoga (ożywione, nieosobowe)
  • ウㇽ ur - 3. osoba (nieożywione)

Wszystkie te zaimki - oprócz 'ja' i 'my (ekskl.)' - mogą tworzyć l. towarzyszącą.

Liczebnik

Liczebniki główne

System liczebników jest dziesiętny. Posiada osobne liczebniki na 100, 1000 i 10000.

  • 0 ヱー wē
  • 1 ロピ ropi
  • 2 キー kī
  • 3 ツ cu
  • 4 トロㇳ torot
  • 5 セポ sepo
  • 6 チアロ tiaro
  • 7 チーエ tīe
  • 8 キゾセ kizose
  • 9 クゾト kuzoto
  • 10 ノー nō
  • 11 ノーロピ nō ropi etc.
  • 20 ミーロ mīro
  • 30 トゾー tozō
  • 40 クォロㇰ kworok
  • 50 セポキャ sepokja
  • 60 チアロキャ tiarokja
  • 70 チーエレ tīere
  • 80 キゾレ kizore
  • 90 クゾレ kuzore
  • 100 ゾユ zoju
  • 200 キーゾユ kī zoju etc.
  • 1000 ニーポ nīpo
  • 10000 マヲ mawo

Liczebniki porządkowe

Tworzy się je przedrostkiem he-. Przedrostek ten powoduje lenicję pierwszej spółgłoski rdzenia, np. sepo 'pięć', hesepo 'piąty', kworok 'czterdzieści', heworok 'czterdziesty'.
W znaczeniu 'pierwszy' obok regularnego heropi używa się też nieregularnego wīrok.

Czasownik

Za formę słownikową przyjmuje się formę trybu rozkazującego.

Osoba, czas, tryb, negacja

Na te kategorie wskazują prefiksy. Wyjątkiem jest część osób trybu rozkazującego, które tworzy się dodając partykułę was(pa) do form czasu teraźniejszego. Część przedrostków posiada dwie formy w zależności od tego, czy temat zaczyna się samo- czy spółgłoską.

Osoba Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas narracyjny Rozkaz
Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja
ja ron(n) sar r(e) sor row sarow
my (ekskl.) ran(n) sār r(e) sōr rō ~ row sarō ~ sarow
my (inkl.) tan(n) sat t(e) sot tā ~ taw tās
ty, wy etc. ōn saw k ~ he sō(n) ō(n) sō(n) - s(a)
on, ona, oni etc. n(o) sa(n) e(n) se(n) o(n) so(n) ti(h) si(n)

Odmiana przykładowego czasownika rozpoczętego od spółgłoski - jomaska 'łgać, kłamać jak najęty'.

Osoba Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas narracyjny Rozkaz
Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja
ja ronjomaska 'łżę' sarjomaska 'nie łżę' rejomaska 'łgałem' sorjomaska 'nie łgałem' rowjomaska 'łgałem' sarowjomaska 'nie łgałem' was(pa) ronjomaska 'niech zełgam' was(pa) sarjomaska "niech nie zełgam"
my (ekskl.) ranjomaska 'łżemy' sārjomaska 'nie łżemy' rejomaska 'łgaliśmy' sōrjomaska 'nie łgaliśmy' rōjomaska 'łgaliśmy' sarōjomaska 'nie łgaliśmy' was(pa) ranjomaska 'łżyjmy' was(pa) sārjomaska 'nie łżyjmy'
my (inkl.) tanjomaska 'łżemy' satjomaska 'nie łżemy' tejomaska 'łgaliśmy' sotjomaska 'nie łgaliśmy' tājomaska 'łgaliśmy' tāsjomaska 'nie łgaliśmy' was(pa) tanjomaska 'łżyjmy' was(pa) satjomaska 'nie łżyjmy'
ty, wy etc. ōnjomaska 'łżesz' sawjomaska 'nie łżesz' hejomaska 'łgałeś' sōjomaska 'nie łgałeś' ōjomaska 'łgałeś' sōjomaska 'nie łgałeś' jomaska 'łżyj' sajomaska 'nie łżyj'
on, ona, oni etc. nojomaska 'łże' sajomaska 'nie łże' ejomaska 'łgał' sejomaska 'nie łgał' ojomaska 'łgał' sojomaska 'nie łgał' tijomaska 'niech łże' sijomaska 'niech nie łże'

Odmiana przykładowego czasownika rozpoczętego od samogłoski - ejwa 'spać'.

Osoba Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas narracyjny Rozkaz
Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja Twierdzenie Negacja
ja ronnejwa 'śpię' sarejwa 'nie śpię' rejwa 'spałem' sorejwa 'nie spałem' rowejwa 'spałem' sarowejwa 'nie spałem' was(pa) ronnejwa 'niech pośpię' was(pa) sarejwa "niech nie pośpię"
my (ekskl.) rannejwa 'śpimy' sārejwa 'nie śpimy' rejwa 'spaliśmy' sōrejwa 'nie spaliśmy' rowejwa 'spaliśmy' sarowejwa 'nie spaliśmy' was(pa) rannejwa 'śpijmy' was(pa) sārejwa 'nie śpijmy'
my (inkl.) tannejwa 'śpimy' satejwa 'nie śpimy' tejwa 'spaliśmy' sotejwa 'nie spaliśmy' tawejwa 'spaliśmy' tāsejwa 'nie spaliśmy' was(pa) tannejwa 'śpijmy' was(pa) satejwa 'nie śpijmy'
ty, wy etc. ōnejwa 'śpisz' sawejwa 'nie śpisz' kejwa 'spałeś' sōnejwa 'nie spałeś' ōnejwa 'spałeś' sōnejwa 'nie spałeś' ejwa 'śpij' sejwa 'nie śpij'
on, ona, oni etc. nejwa 'śpi' sanejwa 'nie śpi' enejwa 'spał' senejwa 'nie spał' onejwa 'spał' sonejwa 'nie spał' tihejwa 'niech śpi' sinejwa 'niech nie śpi'
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_panamski&oldid=42270”