Język pierwszy

Język pierwszy lub też język laita (tl. toida läittä) - język a priori, autorstwa Aureliusza Chmielewskiego. Powstał w celu zapisywania notatek oraz komunikowania się w rodzinie. Nazwę zawdzięcza temu, że jest to pierwszy, poważniejszy projekt autora.

Fonologia

Podstawowe informacje

Staram się, żeby wymowa była jak najprostsza oraz zrozumiała. Umożliwi (mi) to szybszą naukę języka.

Alfabet

A a

Ä ä

B b

C c

D d

E e

F f

G g

H h

I i

J j

K k

L l

M m

N n

O o

Ö ö

P p

R r

S s

T t

U u

Ü ü

V v

W w

Y y

Z z

Samogłoski

Samogłoski, jakie występują w języku przedstawia poniższa tabelka. Dzielą się na długie oraz krótkie. Samogłoski długie zapisywane są podwójnie. Ponadto, czasami /æ/ upraszcza się do /a/.

	Przednie		Tylne
	Niezaokrąglone	Zaokrąglone	Niezaokrąglone	Zaokrąglone
Zamknięte	i /i/	y /y/		u /u/
Neutralne	e /e/	ö /ø/		o /o/
Otwarte	ä /æ/		a /ɑ/

Dyftongi

Ponadto, w języku laita występują dyftongi. Łącznie są 24 dyftongi. W nawiasach podane nazwy alternatywne (uproszczone).

Samogłoska	ɑ	e	i	o	u
ɑ		ɑe(e)	ɑi	ɑo	ɑu
e	ea		ei	eo	eu
i	iɑ	ie		io	iu
o	oɑ	oe	oi		ou
u	uɑ	ue	ui	uo
ø	øɑ	øe	øi
æ		æe	æi

Gramatyka

Podstawowe informacje

Początkowo język laita miał przypominać fiński z norweską fonologią. Uważałem to za mieszankę idealną, w praktyce okazało się to niewygodne (szczególnie przy długich słowach, które są typowe dla języka fińskiego). Z tego powodu język wyewoluował w stronę estońskiego. Końcówki dalej są "fińskie", aczkolwiek wszystko prawdopodobnie wyewoluuje i się uprości (skróci).

Harmonia samogłoskowa

W języku pierwszym występuje harmonia samogłoskowa. Są trzy klasy samogłosek - przednie, tylne oraz neutralne (podobnie jak w fińskim).

Przednie	ä	ö	ü
Obojętne	e		i
Tylne	a	o	u

Rzeczownik

Język posiada jedną deklinację dla każdej liczby. Występuje osiem przypadków. Odmiana jest bardzo regularna. Ich końcówki są przedstawione w poniższej tabeli. Końcówki nazw przypadków: -vin.

Przypadek	Końcówka lp.	Końcówka lm.	Przykład (lp., lm.)	Odpowiednik pol.	Opis
Nominativin	-∅	-(e)t	laitta, boksua laittet, boksut	język, książka języki, książki	Forma podstawowa, głównie wykorzystywana jako podmiot w zdaniu.
Genetivin	-(e)n	-ien	laitten, boksun laittien, boksuien	języka, książki języków, książek	W zdaniach używane do dopełnienia dalszego. Ponadto używane do oznaczania przynależności.
Akusativin	-(a)tan/(ä)tän	-(e)tin	laittan, boksutan laittetin, boksutin	język, książkę języki, książki	W zdaniach używane przeważnie jako dopełnienie bliższe.
Innesivin	-(u)ssa/-(ü)ssä	-(i)ssat	laittussa, boksussa laittissat, boksussat	w języku, w książce w językach, w książce	Z odpowiednim przyimkiem, używane są z czasownikami które nie wskazują na ruch. (Jestem) w/na/pod/obok/przy itp.
Adessivin	-(u)lla/-(ü)llä	-(i)llat	laittulla, boksulla laittillat, boksullat	do języka, do książki do języków, do książek	Z odpowiednim przyimkiem, używane są z czasownikami, które wskazują na ruch. (Idę) do/na/pod itp.
Vocativin	-(a)ksi/-(ä)ksi	-iksit	laittaksi, boksuksi laittiksit, boksuksit	języku, książko języki, książki	Wołacz, używany tak samo jak w języku polskim.
Abessivin	-(i)le	-(i)let	laittile, boksule laittilet, boksulet	bez języka, bez książki bez języków, bez książek	Określa brak czegoś. Np. "Jestem bez pieniędzy"
Comitativin	-(i)na	-(i)nat	laittina, boksuna laittinat, boksunat	z językiem, z książką z językami, z książkami	Odwrotnie do Abessivina, określa "coś z czymś". Np. "Jestem z matką"