Język pierwszy
Język pierwszy Toide laita | |
---|---|
Sposoby zapisu: | łaciński |
Faktycznie | |
Utworzenie: | Keats w 2013 |
Kody | |
Conlanger–1 | tl |
Liczba użytkowników | 2 |
Lista conlangów |
Język pierwszy lub też język laita (tl. toide läittä) - język a priori, autorstwa Aureliusza Chmielewskiego. Powstał w celu zapisywania notatek oraz komunikowania się w rodzinie. Nazwę zawdzięcza temu, że jest to pierwszy, poważniejszy projekt autora.
Fonologia
Podstawowe informacje
Staram się, żeby wymowa była jak najprostsza oraz zrozumiała. Umożliwi (mi) to szybszą naukę języka.
Alfabet
Samogłoski
Samogłoski, jakie występują w języku przedstawia poniższa tabelka. Dzielą się na długie oraz krótkie. Samogłoski długie zapisywane są podwójnie. Ponadto, czasami /æ/ upraszcza się do /a/.
Przednie | Tylne | |||
Niezaokrąglone | Zaokrąglone | Niezaokrąglone | Zaokrąglone | |
Zamknięte | i /i/ | y/ü /y/ | u /u/ | |
Neutralne | e /e/ | ö /ø/ | o /o/ | |
Otwarte | ä /æ/ | a /ɑ/ |
Dyftongi
Ponadto, w języku laita występują dyftongi. Łącznie są 24 dyftongi. W nawiasach podane nazwy alternatywne (uproszczone).
Samogłoska | ɑ | e | i | o | u |
ɑ | ɑe(e) | ɑi | ɑo | ɑu | |
e | ea | ei | eo | eu | |
i | iɑ | ie | io | iu | |
o | oɑ | oe | oi | ou | |
u | uɑ | ue | ui | uo | |
ø | øɑ | øe | øi | ||
æ | æe | æi |
Spółgłoski
Dwu- wargowe |
War- gowo- zębowe |
Dzią- słowe |
Zdzią- słowe |
Podnie- bienne |
Miękko- podnie- bienne |
Języcz- kowe |
Krtaniowe | |
Nosowe | m | n | ŋ | |||||
Zwarte | p b | t d | k g | |||||
Szczelinowe | (f) v | s | (ʃ) | x | (χ) | (h) | ||
Aproksymanty | j | |||||||
Drżące | r | (ʀ) | ||||||
Boczne aproksymanty | l |
Wymowa w nawiasach jest alternatywna. Czyli tak:
- [ʃ] jest odpowiednikiem [s]
- [f] jest odpowiednikiem [v]
- [ʀ] jest odpowiednikiem [r]
- [χ] jest odpowiednikiem [x]
- [h] raczej nie występuje, jednak taka wymowa nie jest uznawana za błąd
Gramatyka
Podstawowe informacje
Początkowo język laita miał przypominać fiński z norweską fonologią. Uważałem to za mieszankę idealną, w praktyce okazało się to niewygodne (szczególnie przy długich słowach, które są typowe dla języka fińskiego). Z tego powodu język wyewoluował w stronę estońskiego. Końcówki dalej są "fińskie", aczkolwiek wszystko prawdopodobnie wyewoluuje i się uprości (skróci).
Harmonia samogłoskowa
W języku pierwszym występuje harmonia samogłoskowa. Są trzy klasy samogłosek - przednie, tylne oraz neutralne (podobnie jak w fińskim).
Przednie | ä | ö | ü |
Obojętne | e | i | |
Tylne | a | o | u |
Rzeczowniki
Przypadki
Język posiada jedną deklinację dla każdej liczby. Występuje osiem przypadków. Odmiana jest bardzo regularna. Ich końcówki są przedstawione w poniższej tabeli. Końcówki nazw przypadków: -vin.
Przypadek | Końcówka lp. | Końcówka lm. | Przykład (lp., lm.) | Odpowiednik pol. | Opis |
Nominativin | -∅ | -(e)t | laitta, boksua laittet, boksut |
język, książka języki, książki |
Forma podstawowa, głównie wykorzystywana jako podmiot w zdaniu. |
Genetivin | -(e)n | -ien | laitten, boksun laittien, boksuien |
języka, książki języków, książek |
W zdaniach używane do dopełnienia dalszego. Ponadto używane do oznaczania przynależności. |
Akusativin | -(i)st | -(e)sti | laittan, boksutan laittetin, boksutin |
język, książkę języki, książki |
W zdaniach używane przeważnie jako dopełnienie bliższe. |
Innesivin | -(u)ssa/-(ü)ssä | -(i)ssat | laittussa, boksussa laittissat, boksussat |
w języku, w książce w językach, w książce |
Z odpowiednim przyimkiem, używane są z czasownikami które nie wskazują na ruch. (Jestem) w/na/pod/obok/przy itp. |
Adessivin | -(u)lla/-(ü)llä | -(i)llat | laittulla, boksulla laittillat, boksullat |
do języka, do książki do języków, do książek |
Z odpowiednim przyimkiem, używane są z czasownikami, które wskazują na ruch. (Idę) do/na/pod itp. |
Vocativin | -(a)ksi/-(ä)ksi | -iksit | laittaksi, boksuksi laittiksit, boksuksit |
języku, książko języki, książki |
Wołacz, używany tak samo jak w języku polskim. |
Abessivin | -(i)le | -(i)let | laittile, boksule laittilet, boksulet |
bez języka, bez książki bez języków, bez książek |
Określa brak czegoś. Np. "Jestem bez pieniędzy" |
Comitativin | -(i)na | -(i)nat | laittina, boksuna laittinat, boksunat |
z językiem, z książką z językami, z książkami |
Odwrotnie do Abessivina, określa "coś z czymś". Np. "Jestem z matką". Poza tym używane do określania osobowości(?), np. "Jestem (kim? czym?) człowiekiem", "Jestem sobą". |
Podział rzeczowników
Zaimki
Osobowe
Jak widać, aby uzyskać liczbę mnogą w zaimkach osobowych wystarczy dodać -ti do liczby pojedynczej.
Lp. | Lmn. | ||
Ja | Jal | My | Jalti |
Ty | Den | Wy | Denti |
On/ona/ono | Lam | Oni/one | Lamti |
Zwrotne
Zaimek zwrotny to inuu. Odmienia się przez przypadki regularnie.
Przypadek | Zaimek zw. | Odpowiednik pol. |
Nominativin | ||
Genetivin | Inuun | siebie |
Akusativin | Inuust | siebie (się) |
Innesivin | Inuussa | (w/na itp.) sobie |
Adessivin | Inuulla | (do/pod itp.) siebie |
Vocativin | ||
Abessivin | Inuule | bez siebie |
Comitativin | Inuuna | ze sobą |
Dzierżawcze
Zaimki dzierżawcze również odmieniają się przez przypadki regularnie.
Mój → ihsi
Twój → täppü
Jego → mies
Nasze → ihsit
Wasze → täppüt
Ich → miest
Wskazujące
Ten →
Ci →
Tamten →
Tam →
Tutaj →
Taki →
Tamci →
Tłumaczenia
Informacje
Tutaj będę publikował ważniejsze (dłuższe) tłumaczenia.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - Artykuł 1
Tenna loiket videres toonad oi källäd di lege keelam oi legeti määtät. Lam gutes lakkson oi iniitul oi skales länäe toi rabinatan di änüllä algusegien.
/Tenːɑ loiket videreʃ toːnad oi kæːlːæːd di lege keːlɑm oi legeti mæːtæt. Lam guteʃ lɑkːson oi iniːtul oi ʃkɑleʃ lænæe toi rɑbinɑtɑn di ænyllæ ɑlgusegien. /
Mały książę
Jal tunen tenne päslätin, kel lukanisin mana boksutan top tiilädänüssä.
Czasowniki
Jest jedna deklinacja, więc i jedna koniugacja. Upraszczanie języka (na początku były 2 deklinacje oraz 2 koniugacje) zrobiło swoje.
Czas teraźniejszy
Osoba | Końcówka | Przykład | Znaczenie |
Jal | -(e)n | Teren | Jestem |
Den | -(e)d | Tered | Jesteś |
Lam | -(e)s | Teres | Jest |
Jalti | -(e)ne | Terene | Jesteśmy |
Denti | -(e)de | Terede | Jesteście |
Lamti | -(e)se | Terese | Są |
Czas przeszły
Osoba | Końcówka | Przykład | Znaczenie |
Jal | -(i)sin | Teresin | Byłem |
Den | -(i)sid | Tered | Byłeś |
Lam | -(i)sa | Teresa | Był |
Jalti | -(i)sini | Teresini | Byliśmy |
Denti | -(i)sidi | Teresidi | Byliście |
Lamti | -(i)sit | Teresit | Byli |
Czas przyszły
Osoba | Końcówka | Przykład | Znaczenie |
Jal | -(i)g | Tereg | Będę |
Den | -(i)gi | Teregi | Będziesz |
Lam | -(e)ge | Terege | Będzie |
Jalti | -(e)tag | Teretag | Będziemy |
Denti | -(e)tagi | Teretagi | Będziecie |
Lamti | -(e)tege | Teresit | Będą |
Czasownik dokonany i niedokonany
Przeczenie czasowników
Tryby
Strona bierna
Stronę bierną tworzy się w następujący sposób:
Czasownik w odpowiedniej formie (3.os, w odp. czasie) + imiesłów bierny (patrz niżej).
Przykład: Kot jest lizany przez psa.
Talavut: Akri teres kalavat tuuki pürüüsten.