Język prapółnocnoonski: Różnice pomiędzy wersjami
CivilixXXX (dyskusja | edycje) |
CivilixXXX (dyskusja | edycje) |
||
Linia 91: | Linia 91: | ||
W sytuacji, gdy akcent padał na głoskę długą lub dyftong, powstawał ton łamany: rosnąco-opadający (cyrkumfleks) z akutu i opadająco-rosnacy (haczek) z grawisu. | W sytuacji, gdy akcent padał na głoskę długą lub dyftong, powstawał ton łamany: rosnąco-opadający (cyrkumfleks) z akutu i opadająco-rosnacy (haczek) z grawisu. | ||
=== u-umlaut === | === u-umlaut === | ||
− | Głoska labializowana wywoływała mutację poprzedzającej samogłoski: | + | Głoska labializowana wywoływała mutację poprzedzającej samogłoski:<br> |
− | ɒ > o | + | ɒ > o <br> |
− | œ y > o u | + | œ y > o u <br> |
− | ɛ > œ | + | ɛ > œ <br> |
− | i > y | + | i > y <br> |
Proces ten był dość niekonsekwentny w dialekcie wschodnim. | Proces ten był dość niekonsekwentny w dialekcie wschodnim. | ||
+ | |||
=== Zanik dźwięczności === | === Zanik dźwięczności === | ||
Dźwięczne obstruenty zanikły, całkowicie zlewając się ze swoimi bezdźwięcznymi odpowiednikami. Proces ten nie dotknął dialektu południowego. | Dźwięczne obstruenty zanikły, całkowicie zlewając się ze swoimi bezdźwięcznymi odpowiednikami. Proces ten nie dotknął dialektu południowego. |
Wersja z 16:25, 24 lut 2021
język prapółnocnoonski re yéur ônre | |
---|---|
Typologia: | SVO, fleksyjny, mianownikowo - biernikowy |
Utworzenie: | CivilixXXX (w 2020) |
Cel utworzenia: | Na potrzeby projektu/konwerldu |
Sposoby zapisu: | w świecie brak, de facto transkrypcja łacińska |
Klasyfikacja: | Gamajskie
|
Kody | |
Conlanger–1 | pon./ppłnon. |
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język prapółnocnoonski, także język północnoonski (ppłnon. re yéur ônre /ˈre ˈyewr˧˦˧ ˈon˧˦˧re/) - język z rodziny języków onskich (a tym samym grupy peryferyjnej języków gamajskich, przodek języków północnoonskich. Charakteryzują go: silnie rozwinięty system akcentuacji tonalnej, wytworzenie nietypowej dla języków gamajskich kategorii rodzaju, występowanie głosek palatalizowanych i labializowanych, a także częsty zanik kontrastu dźwięczności (choć z racji licznych różnic dialektalnych w przeprowadzeniu tego procesu, w tym artykule dźwięczne obstruenty zostaną uznane za występujace w języku). Był on używany na północy Stepu Gamajskiego, a także na południu Stepu Mamuciego w okresie 1300 - 2300 PG. Ten artykuł opisuje stan na końcowe 200 lat tego okresu.
Procesa fonetyczne od języka onskiego
Przesuwka akcentowa
W języku prapółnocnooonskim dość szybko doszło do zmiany odziedziczonego akcentu inicjalnego na akcent zależny od wagi sylab. W słowach dwusylabowych akcent padał na drugą morę, a w wielosylabowych na trzecią. Z racji tego że w języku onskim nie występowały otwarte sylaby w wygłosie, obecność spółgłoski w wygłosie nie była liczona jako mora, w przeciwieństwie do dyftongu lub samogłoski nosowej.
Była to niezwykle ważna zmiana w historii języka, która wytworzyła zalążek typowego dla języków północnoonskich systemu akcentuacyjnego. Nie była ona do końca konsekwentna, co może sugerować wcześniejsze, dialektalne zajście częściowej monoftongizacji w języku onskim. Przykładem jest słowo "język" - yéur, które regularnie dałoby **yór.
Wytworzenie kontrastu akut - grawis
Praonskie zwarcie krtaniowe, przez niektórych interpretowane jako glotalizacja, w północnoonskim przeszło w ton rosnący, powszechnie nazywany akutem. Ściąga on na siebie akcent. W ramach kontrastu, pozostały akcent staje się opadający, i od tego momentu jest nazywany grawisem. Interwokaliczne zwarcie spowodowało powstanie rozziewów.
Palatalizacja głosek welarnych
Przed głoskami /e/, /i/, a czasem też /uj/, /oj/ i /aj/ zaszły następujące zmiany:
k > tʃ
g > dʒ > ʒ
ɣ > ʒ
Ubezdźwięcznienie w wygłosie
Wygłosowe obstruenty były ubezdźwięczniane.
Prawo Rui
Prawo Rui zostało tak nazwane, gdyż zachodzi po głoskach /r/, /w/ oraz /i/. Polega ono na następującej zmianie:
s > ʃ > x
z > ʒ > ɣ
Wypadanie nieakcentowanych samogłosek
Przed akcentem, samogłoska często wypadała, jeżeli nie znajdowała się w pierwszej sylabie słowa.
Monoftongizacja
Monoftongizacja przebiegała wsposób następujący:
ei > e
ai > ɛ
oi > œ
ui > y
eu > œ
au > ɔ
ou > o
iu > y
Jest to niezwykle ważna zmiana w historii języka. Spowodowała pojawienie się w języku wygłosowych sylab otwartych, zfonemizowała przesuwkę akcentową i wytworzyła samogłoski przednie zaokrąglone. Ponadto, pojawiła się druga seria samogłosek - /e/ i /o/, które w przyszłości będą miały duży wpływ na rozwój języka.
Kontrakcja
Zanik /ɣ/, /w/ i /j/
Między samogłoskami głoski /ɣ/, /w/ i /j/ zanikały. Spowodowało to powstanie kolejnych rozziewów.
Redukcja samogłosek w rozziewie
Następnie zredukowane zostały rozziewy. Element nieakcentowany, lub drugi w sytuacji, gdy na żaden z elementów rozziewu nie padał akcent przechodził następującą zmianę:
ɛ e i > j
ɔ o u > w
œ y > j (jeśli elementem akcentowanym jest /e/ lub /ɛ/, staje się ono /o/ lub /ɔ/)
a > :
C̩ > :C
rr > :r
Była to ważna zmiana, która spowodowała ponowne powstanie dyftongów, a także samogłosek długich.
Prejotacja i prelabializacja
Głoski /e/ i /o/ wywoływały odpowiednio zmiękczenie (jotację) i zaokrąglenie (labializację) poprzedniej spółgłoski. Jeżeli przed samogłoską nie występowała spółgłoska, to pojawiał się nagłos w postaci /j/ lub /v/. Labializacja nie dotyczyła głosek wargowych (w tym wargowo-zębowych /f/ i /v/) oraz /r/, palatalizacja zaś już miękkich /tʃ/ i /ʒ/
i-umlaut
Głoska palatalizowana wywoływała mutację poprzedzającej samogłoski: a > æ ɔ o > œ œ u > y
Obniżenie rotyczne
Obniżenie rotyczne to mała zmiana, polegająca na obniżeniu niektórych samogłosek w otoczeniu /r/:
i > e
ɛ > æ
ɔ > ɒ
Zmiany samogłoskowe
Samogłoski średnie-otwarte i średnie-przymknięte zlewają się, a jest zaś cofane i zaokraglane:
ɔ ɛ a> o e ɒ
Zmiana ta powodowała fonemizację palatalizacji i labializacji.
Zanik głosek zębowych
Głoski zębowe, /θ/ i /ð/ zanikają. Z racji zróżnicowania dialektalnego zmiany w tym artykule zostaną one uwzględnione jako fonemy.
Przebieg zmiany w zależności od dialektu wyglądał tak:
Dialekt południowy: θ ð > s z
Dialekt wschodni: θ ð > t d
Dialekt zachodni: θ ð > f v
Druga przesuwka akcentu
Akcent grawis był przesuwany za dźwięcznego obstruenta. Jeśli sylaba akcentowana graniczyła z dwoma dźwięcznymi obstruentami, akcent był przesuwany w tył.
Kontrakcja długości i akcentu
W sytuacji, gdy akcent padał na głoskę długą lub dyftong, powstawał ton łamany: rosnąco-opadający (cyrkumfleks) z akutu i opadająco-rosnacy (haczek) z grawisu.
u-umlaut
Głoska labializowana wywoływała mutację poprzedzającej samogłoski:
ɒ > o
œ y > o u
ɛ > œ
i > y
Proces ten był dość niekonsekwentny w dialekcie wschodnim.
Zanik dźwięczności
Dźwięczne obstruenty zanikły, całkowicie zlewając się ze swoimi bezdźwięcznymi odpowiednikami. Proces ten nie dotknął dialektu południowego.
Fonologia
Samogłoski
przednie niezaokrąglone | przednie zaokrąglone | wysokie | |
---|---|---|---|
wysokie | i | y | u |
średnie | e | œ | o |
niskie | æ | ɒ |