Język protofryktejski

Język protofryktejski - prajęzyk wszystkich języków fryktejskich, które są dość swobodną interpretacją ziemskich języków semickich w świecie Gammy.

Język protofryktejski
Typologia:	alternacyjno-fleksyjny, VO
Utworzenie:	Pluur (w 2020)
Cel utworzenia:	Rozwój świata Gammy i chęć użytkowników posiadania języka analogicznego to protosemickiego.
Sposoby zapisu:	w conworldzie: brak de facto: alfabet łaciński
Klasyfikacja:	Języki fryktejskie
Kody
Conlanger–1	pfr.
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Fonetyka

Samogłoski

Język protofryktejski posiada ubogi zasób fonemów samogłoskowych. Rekonstruuje się dwa zestawy - zależne od dystrybucji geograficznej. Dla ułatiwenia, w tym artykule używany będzie zestaw dialektów zachodnich.

• zestaw dialektów wschodnich

	Przednie		Centralne		Tylne
Przymknięte	i i: u u: a a:
Prawie przymknięte
Półprzymknięte
Średnie
Półotwarte
Prawie otwarte
Otwarte

• zestaw dialektów zachodnich

	Przednie		Centralne		Tylne
Przymknięte	i u e o a a:
Prawie przymknięte
Półprzymknięte
Średnie
Półotwarte
Prawie otwarte
Otwarte

Samogłoski zapisuje się następująco:

MAF	a	a:	e	i	i:	o	u	u:
Zapis	a	ā	e	i	ī	o	u	ū

Spółgłoski

W języku protofryktejskim rekonstruuje się trzydzieści trzy dźwięki spółgłoskowe. Poniższa tabela ukazuje zasób spółgłosek wraz z ich zapisem (pogrubienie).

		Wargowe	Wargowo-zębowe	Zębowe	Dziąsłowe	Zadziąsłowe	Dziąsłowo-podniebienne	Miękkopodniebienne	Języczkowe	Gardłowe	Kratniowe
Nosowe		m m		n n
Zwarte	Dźwięczne	b b		d d				g g
	Iniektywne	ɓ bb		ɗ dd				ɠ gg
	Bezdźwięczne	p p		t t				k k
	Faryngalizowane	pˤ pp		tˤ tt				kˤ kk
Szczelinowe	Dźwięczne				z z		ʑ ź		ʁ q
	Bezdźwięczne		f f	θ þ	s s	ʃ š	ɕ ś	x c	χ x	ħ ħ	h h
Uderzeniowe			ⱱ v	ɾ r
Boczne	Dźwięczne			l l
	Bezdźwięczne			ɬ ł
	Faryngalizowane			lˤ ll
Aproksymanty		w w					j j ɥ y

Niektórzy badacze rekonstruują także afrykaty [d͡z t͡s t͡ʃ], zapisywane odpowiednio dz, ts, tš.

Gramatyka

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech języka protofryktejskiego jest posiadanie rdzeni cztero-, trój- i dwuspółgłoskowych. Od ilości spółgłosek w rdzeniu zależą poszczególne wzory odmian. O ile część nominalna jest w tym języku odmieniana stricte przez alternacje, o tyle część werbalna nie. W słowniku są dostępne same rdzenie, od których wg podanych w tym artykule opończ tworzy się odpowiednie formy wyrazów.

Rzeczownik

W języku protofryktejskim rzeczowniki są odmienną częścią mowy. Posiadają także, przypisany do danego rdzenia spółgłoskowego rodzaj żeński bądź męski. W liczbie pojedynczej wyróżnia się pięć form rzeczownika:

• Mianownik - opisujący podmiot
• Biernik - opisujący dopełnienie bliższe
• Dopełniacz - opisujący possesora
• Celownik - opisujący dopełnienie dalsze, a także służący do wyrażenia celowości bądź narzędzia
• Constructus - opisujący possesum

W liczbie podwójnej i mnogiej nie wyróżnia się w ogóle formy dopełniacza, zaś celownik i constructus posiada tę samą formę. W tabeli poniżej myślnik (-) oznacza kolejne spółgłoski rdzenia spółgłoskowego.

Rdzenie →	Czterospółgłoskowe			Trójspółgłoskowe			Dwuspółgłoskowe
Liczba →	poj.	pd.	mn.	poj.	pd.	mn.	poj.	pd.	mn.
Mianownik	-a-e-o-	aj-e--i-	aba-e-e-e-	-a-a-	a--a-	a-a-a-a	a-a-	-a-	ab-a-i
Biernik	-i--e-e	aj-i-i-e-	-i--o-e	a--e-	a--i-	a-a-e-	a-e-u	-e-	eb-e-i
Dopełniacz	-u--o-	-	-	-u-a-o	-	-	a-u-os	-	-
Celownik	a--i-o-	du--a-o-	-i--e-e	-a-i-o	-u-a-o	i--e-	a-i-u	-i-	ib-i-i
Constructus	su--i-i-			su-i-u-			sa-i-u

Poniżej ukazany jest przykład odmiany:

Rdzenie →	N-K-Š-KK człowiek			Ź-R-V noc			Ł-Ś księżyc
Liczba →	poj.	pd.	mn.	poj.	pd.	mn.	poj.	pd.	mn.
Mianownik	nakešokk	ajnekšikk	abanekešekk	źarav	aźrav	aźarava	ałaś	łaś	abłaśi
Biernik	nikšekke	ajnikišekk	nikšokke	aźrev	aźriv	aźarev	ałeśu	łeś	ebłeśi
Dopełniacz	nukšokk	-	-	źuravo	-	-	ałuśos	-	-
Celownik	ankišokk	dunkašokk	nikšekke	źarivo	źuravo	iźrev	ałiyu	łiś	ibłiśi
Constructus	sunkišikk			suźiruv			sałiśu

Przymiotnik

Przymiotniki w języku protofryktejskim odmieniają się przez przypadki i liczby, które muszą być zgodne z przypadkiem i liczbą rzeczownika, określanego danym przymiotnikiem. Ponadto przymiotniki posiadają trzy stopnie: równy, wyższy i najwyższy. Odmiana przez przypadki jest tożsama z odmianą w rzeczowniku. Formą podstawową jest stopień równy. Stopień wyższy tworzony jest poprzez reduplikację nagłosu odmienionego już, zaś stopień najwyższy poprzez jednoczesną reduplikację nagłosu i wygłosu odmienionego wyrazu:

Stopień →	Równy	Wyższy	Najwyższy
Mianownik, l. poj.	nakešokk ludzki	nanakešokk bardziej ludzki	nanakešokkokk najbardziej ludzki
Mianownik, l. pd.	aźrav nocne	aźaźrav bardziej nocne	aźaźravav najbardziej nocne
Mianownik, l. mn.	abłaśi księżycowe	ababłaśi bardziej księżycowe	ababłaśiśi najbardziej księżycowe
Biernik, l. poj.	nikšekke ludzkiego	ninikšekke bardziej ludzkiego	ninikšekkekke najbardziej ludzkiego

Warto zauważyć, że stopień najwyższy był dużo rzadziej używany niż w językach europejskich. Stopień ten służył prawdopodobnie wyłącznie do spraw nadnaturalnych, duchowych, rzadziej uczuciowych.

Czasownik

Czasowniki odmieniają się przez bardzo dużą ilość kategorii gramatycznych. Ich formy różnią się w zależności od rodzaju podmiotu i rdzenia spółgłoskowego. Istnieją trzy czasy: przeszły, teraźniejszy i przyszły. Dwa pierwsze posiadają kilka różnych form i trybów. Ponad to bezokolicznik, tryb nieświadka i tryb rozkazujący istnieją jako osobne formy czasownika. Opis form czasownika:

• Bezokolicznik - odpowiednik polskiego bezokolicznika, np.: pić
• Czas teraźniejszy - opisuje czynności teraźniejsze
  • Tryb oznajmujący - podstawowa forma czasu teraźniejszego, np.: piję
  • Tryb jussywny - wyraża życzenia i prośby, np.: proszę pij (teraz)
  • Forma inceptywna - opisuje czynności, które się rozpoczynają, np.: zaczynam pić
  • Forma terminatywna - opisuje czynności, które się kończą, np.: kończę pić
  • Forma intensywna - wzmacnia wypowiedź, np.: piję-że
  • Forma kauzatywna - forma, która wskazuje, że ktoś dla podmiotu wykonuje daną czynność, np.: (ktoś sprawia), że piję, (ktoś) poi mnie
  • Forma zwrotna - forma, która wskazuje, że jaką czynność podmiot wykonuje sam dla siebie, np.: (ja sam sprawiam), że piję, (sam) poję się
  • Forma wielokrotna - forma wielokrotna, np.: pijam
• Czas przeszły - opisuje czynności teraźniejsze
  • Forma niedokonana - podstawowa, niedokonana, forma czasu przeszłego, np.: piłem
  • Forma dokonana - dokonana forma czasu przeszłego, np.: dopiłem
  • Forma zaprzeszła - zaprzeszła forma czasu przeszłego, np.: byłem piłem
  • Tryb jussywny - wyraża życzenia i prośby, np.: proszę pij (przeszły)
  • Forma inceptywna - opisuje czynności, które się rozpoczęły, np.: zacząłem (już) pić
  • Forma terminatywna - opisuje czynności, które się skończyły, np.: skończyłem (już) pić
  • Forma intensywna - wzmacnia wypowiedź, np.: piłem-że
  • Forma kauzatywna - forma, która wskazuje, że ktoś dla podmiotu wykonywał daną czynność, np.: (ktoś sprawiał), że piłem, (ktoś) poił mnie
  • Forma zwrotna - forma, która wskazuje, że jaką czynność podmiot wykonywał sam dla siebie, np.: (ja sam sprawiałem), że piłem, (sam) poiłem się
  • Forma wielokrotna - forma wielokrotna, np.: pijałem
• Czas przyszły - forma odnosząca się ogólnie do przyszłości, np.: napiję (się), będę pić
• Tryb rozkazujący - forma rozkazująca, np.: pij!
• Tryb nieświadka - forma określająca niewiedzę dotyczącą danej czynności bez określenia czasu, np.: "(on rzekomo) pił/pije/będzie pił" -

Kategoria		Czterospółgłoskowe		Trójspółgłoskowe		Dwuspółgłoskowe
Rdzenie →		Rodzaj żeński	Rodzaj męski	Rodzaj żeński	Rodzaj męski	Rodzaj żeńsko-męski
Bezokolicznik		e-a-e-a-		e-e-a-		e-a-
Czas teraźniejszy	Tryb oznajmujący	-a-i-u-	-a-a-e-	a-a-u-	a-a-e-	-a-uw
	Tryb jussywny	a-a-e-e-	i-a-e-e-	a-a-e-e	i-a-e-e	a-a-uw
	Forma inceptywna	wa-a-i-u-	wa-a-a-e-	wa-a-u-		wa-ta-uw
	Forma terminatywna	sko-a-i-u-	sko-a-a-e-	sko-a-o-		sko-a-uw
	Forma intensywna	-a-i-u-iš	-a-a-e-iš	a-a-u-uš	a-a-e-eš	-a-uš
	Forma kauzatywna	ta-a-i-u-	ri-a-a-e-u	ta-a-u-	ri-a-a-e-	-a-i
	Forma zwrotna	ša-a-i-u-	ša-a-a-e-	ša-a-u-	ša-a-e-	ša-t-uw
	Forma wielokrotna	-a-jij-u-	-a-waw-e-	a-a-wuw-	a-a-jej-	-jaj-wuw
Czas przeszły	Forma niedokonana	-u-o-uj-		-wo-wo-		-wo-uj
	Forma dokonana	-aw-at-aj	-u-at-ej-	-aw-aj-	-u-ej-	-aw-ej
	Forma zaprzeszła	ju-u-u-u-		i-iw-i-		ba-u-uj
	Tryb jussywny	a-u-o-uj-	i-u-o-uj-	a-wo-wo-	i-wo-wo	a-wo-uj
	Forma inceptywna	wa-u-o-uj-		wa-wo-wo-		wa-wo-uj
	Forma terminatywna	sko-u-o-uj-		sko-wo-wo-		sko-wo-uj
	Forma intensywna	-u-o-uj-aš		-wo-wo-oš		-wo-uš
	Forma kauzatywna	ta-u-o-uj-	ri-u-o-uj	ta-wo-wo-	ri-wo-wo	ħo-wo-uj
	Forma zwrotna	ša-u-o-uj-		ša-wo-wo-		ša-wo-uj
	Forma wielokrotna	a-u-wow-wuy-		a-wow-wuy-		a-wow-yuy
Czas przyszły		ku-a-i-i-o	je-a-i-a	ka-a-u-	ja-a-i-	re-e-er
Tryb rozkazujący		-a-a--i!	-i-i--i!	-e-e-!		-e-i!
Tryb nieświadka		a-u-o-i-	i-u-o-i-	a-wo-u-	i-wo-u-	e-wo-uj

Odmiana przez osoby w języku protofryktejskim odbywa się poprzez doklejanie do odmienionego czasownika prefiksów osobowych. Jeżeli w nagłosie odmienionego już czasownika stoi spółgłoska, to należy dokleić prefiks bez spółgłoski w nawiasie. Jeżeli zaś w nagłosie jest samogłoska, wtedy umieszcza się w prefiksie spółgłoskę z nawiasu.

Osoba	Liczba
	Poj.	Pd.	Mn.
1.	ra(r)-	ro(g)-	atri(g)-
2.	ma(s)-	fi(r)-	ape(s)-
3.	thu(s)-	the(s)-	so(m)-

Liczebniki

Liczebniki protofryktejskie nie są odmienne, za to posiadają formę liczebnika głównego, porządkowego (forma podstawowa) i ułamkowego, którego znaczenia ze względu na kulturę i religię mają wiele form przenośnych.

Liczba	Liczebnik
	Główny	Porządkowy	Ułamkowy
1.	sunin	sun	sunħfa cały
2.	pullin	pull	pullħfa pół, 1/2
3.	šveršin	šverš	šveršaħfa 1/3
4.	usin	us	usiħfa ćwierć, 1/4
5.	krešin	kreš	krešiħfa 1/5
6.	dekrešin	dekreš	dekrešiħfa 1/6
7.	stakattin	stakatt	stakattiħfa 1/7
8.	leggatin	leggat	leggatiħfa mała ćwierć, 1/8
9.	pišikatin	pišikat	pišikatiħfa 1/9
10.	šostakofin	šostakof	šostakofiħfa 1/10
11.	sunišostakofin	sunišostakof	sunišostakofiħfa
12.	pullišostakofin	pullišostakof	pullišostakofiħfa
20.	faggin	fagg	faggiħfa
21.	sunifaggin	sunifagg	sunifaggiħfa
22.	pullifaggin	pullifagg	pullifaggiħfa
30.	došin	doš	došiħfa
40.	rawbin	rawb	rawbiħfa
50.	stełin	steł	stełiħfa
60.	āllurin	āllur	ālluriħfa
70.	staddin	stadd	staddiħfa
80.	leggorin	leggor	leggoriħfa
90.	bbāþin	bbāþ	bbāþiħfa
100.	xatsan	xas	xatsaħfa
105.	kreši-xatsan	kreši-xas	kreši-xatsaħfa
174.	usistaddi-xatsan	usistaddi-xasa	usistaddi-xatsaħfa
200.	faggi-xatsan	faggixas	faggixatsaħfa
1000.	muppan	mupp	muppaħfa
1046.	dekreširawbi-muppan	dekreširawbi-mupp	dekreširawbi-muppaħfa
1457.	stakattistełi-rawbixatsan-muppan	stakattistełi-rawbixatsan-mupp	stakattistełi-rawbixatsan-muppaħfa