Język protowertyński: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| (Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
| kolor = #e83f33 | | kolor = #e83f33 | ||
| nazwa = Język protowertyński | | nazwa = Język protowertyński | ||
| − | | nazwa własna = | + | | nazwa własna = Vēřtire laurādh |
| alfabet u = pierwotnie: brak <br/>aktualnie: pismo wertyńskie <br/>na ziemi: alfabet łaciński | | alfabet u = pierwotnie: brak <br/>aktualnie: pismo wertyńskie <br/>na ziemi: alfabet łaciński | ||
| typologia u = aglutynacyjno-fleksyjny, VSO | | typologia u = aglutynacyjno-fleksyjny, VSO | ||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
}} | }} | ||
{{słownik}} | {{słownik}} | ||
| − | '''Język protowertyński''' ( | + | '''Język protowertyński''' (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎaʊ̯ɾaːð]), we [[Język wertyński|współczesnym wertyńskim]] znany jako (...) — język autorstwa [[Użytkownik:F1req|F1rqa]] stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie [[Kyon|Kyonu]] posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej [[Wertynia|Wertynii]]. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie [[Języki wertyńskie|języków wertyńskich]], wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki. |
| − | ==Fonologia== | + | ==Fonologia ✔== |
===Samogłoski ✔=== | ===Samogłoski ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski, | + | W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski krótkie, 4 długie oraz 4 nosowe. |
| − | {|class=wikitable style= | + | {| class=wikitable style=text-align:center |
| + | ! rowspan="2" | | ||
| + | ! colspan="3" | Przednie | ||
| + | ! colspan="3" | Centralne | ||
| + | ! colspan="3" | Tylne | ||
| + | |- | ||
| + | ! Krótkie | ||
| + | ! Długie | ||
| + | ! Nosowe | ||
| + | ! Krótkie | ||
| + | ! Długie | ||
| + | ! Nosowe | ||
| + | ! Krótkie | ||
| + | ! Długie | ||
| + | ! Nosowe | ||
|- | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
!Przymknięte | !Przymknięte | ||
| − | |{{IPA|i}} | + | |{{IPA|i}} ('''i''') |
| + | |{{IPA|iː}} ('''ī''') | ||
| + | |{{IPA|ĩ}} ('''į''') | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
!Prawie przymknięte | !Prawie przymknięte | ||
| | | | ||
| − | |{{IPA|ʊ}} | + | | |
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | |{{IPA|ʊ}} ('''u''') | ||
| + | |{{IPA|ʊː}} ('''ū''') | ||
| + | |{{IPA|ʊ̃}} ('''ų''') | ||
|- | |- | ||
!Półotwarte | !Półotwarte | ||
| − | |{{IPA|ɛ}} | + | |{{IPA|ɛ}} ('''e''') |
| + | |{{IPA|ɛː}} ('''ē''') | ||
| + | |{{IPA|ɛ̃}} ('''ę''') | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
!Otwarte | !Otwarte | ||
| − | | | + | | |
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | |{{IPA|a}} ('''a''') | ||
| + | |{{IPA|aː}} ('''ā''') | ||
| + | |{{IPA|ã}} ('''ą''') | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
| + | | | ||
|} | |} | ||
| − | ====Dyftongi==== | + | ====Dyftongi ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów: | W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów: | ||
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3"> | <div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3"> | ||
| − | *'''au''' - [{{IPA| | + | *'''au''' - [{{IPA|aʊ̯}}] jak w ''laurādh'' [ʎ<font color="darkred">aʊ̯</font>ɾaːð] (język) |
| − | *'''eu''' - [{{IPA| | + | *'''eu''' - [{{IPA|ɛʊ̯}}] jak w ''euvařev'' [<font color="darkred">ɛʊ̯</font>ʋarɛʋ] (mówić) |
| − | *''' | + | *'''ua''' - [{{IPA|ʊa̯}}] jak w [...] |
| − | *''' | + | *'''ay''' - [{{IPA|ai̯}}] jak w [...] |
| − | *''' | + | *'''ey''' - [{{IPA|ɛi̯}}] jak w [...] |
| − | *''' | + | *'''uy''' - [{{IPA|ʊi̯}}] jak w [...] |
| − | *''' | + | *'''ae''' - [{{IPA|aɛ̯}}] jak w [...] |
| − | *''' | + | *'''ea''' - [{{IPA|ɛa̯}}] jak w [...] |
| − | *'''ue''' - [{{IPA| | + | *'''ue''' - [{{IPA|ʊɛ̯}}] jak w [...] |
</div> | </div> | ||
===Spółgłoski ✔=== | ===Spółgłoski ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | W języku protowertyńskim występuje | + | W języku protowertyńskim występuje 24 spółgłosek. |
{| class="wikitable" style=text-align:center | {| class="wikitable" style=text-align:center | ||
! colspan="2" | | ! colspan="2" | | ||
| Linia 73: | Linia 113: | ||
|- align="center" | |- align="center" | ||
! colspan="2" | Nosowe | ! colspan="2" | Nosowe | ||
| − | |{{IPA| | + | |{{IPA|m}} |
| | | | ||
|{{IPA|n}} | |{{IPA|n}} | ||
| Linia 94: | Linia 134: | ||
| | | | ||
| | | | ||
| − | |{{IPA| | + | |{{IPA|ɡ}} |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| | | | ||
|- align="center" | |- align="center" | ||
! rowspan="2" | Szczelinowe | ! rowspan="2" | Szczelinowe | ||
| − | !<small>bezdźwięczne</small> | + | !<small>bezdźwięczne</small> |
|{{IPA|f}} | |{{IPA|f}} | ||
|{{IPA|θ}} | |{{IPA|θ}} | ||
| Linia 153: | Linia 176: | ||
|} | |} | ||
| − | ===Akcent | + | ===Akcent ✔=== |
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę. | W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę. | ||
| + | ===Struktura sylaby ✔=== | ||
| + | <hr> | ||
| + | W języku protowertyńskim maksymalna dopuszczalna sylaba to '''(C)(C)V(C)(C)''', gdzie '''V''' oznacza samogłoskę lub dyftong, a '''C''' spółgłoskę. | ||
==Sposoby zapisu== | ==Sposoby zapisu== | ||
| Linia 161: | Linia 187: | ||
===Transkrypcja łacińska ✔=== | ===Transkrypcja łacińska ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz | + | W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 3 dwuznaków. |
{| cellspacing="10" style="text-align: center;" | {| cellspacing="10" style="text-align: center;" | ||
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| − | | a || ā || ą || b || d || | + | | a || ā || ą || b || d || dh || e || ē || ę |
|- | |- | ||
| − | | [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA| | + | | [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|ð}}] || [{{IPA|ɛ}}] || [{{IPA|ɛː}}] || [{{IPA|ɛ̃}}] |
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| − | + | | f || g || x || i || ī || į || y || q || l | |
|- | |- | ||
| − | + | | [{{IPA|f}}] || [{{IPA|ɡ}}] || [{{IPA|h}}] || [{{IPA|i}}] || [{{IPA|iː}}] || [{{IPA|ĩ}}] || [{{IPA|j}}] || [{{IPA|k}}] || [{{IPA|ʎ}}] | |
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| − | | ll || m || n || | + | | ll || m || n || ň || p || r || ř || s || š |
|- | |- | ||
| − | | [{{IPA|l}}] || [{{IPA| | + | | [{{IPA|l}}] || [{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}] || [{{IPA|ŋ}}] || [{{IPA|p}}] || [{{IPA|ɾ}}] || [{{IPA|r}}] || [{{IPA|s}}] || [{{IPA|ʃ}}] |
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| − | + | | t || th || u || ū || ų || v || w || z || ž | |
|- | |- | ||
| − | | [{{IPA| | + | | [{{IPA|t}}] || [{{IPA|θ}}] || [{{IPA|ʊ}}] || [{{IPA|ʊː}}] || [{{IPA|ʊ̃}}] || [{{IPA|ʋ}}] || [{{IPA|w}}] || [{{IPA|z}}] || [{{IPA|ʒ}}] |
|} | |} | ||
| Linia 436: | Linia 462: | ||
===Czasowniki=== | ===Czasowniki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | ====Odmiana | + | ====Bezokoliczniki ✔==== |
| + | <hr> | ||
| + | Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu '''-ev'''. | ||
| + | *''zeuř'''ev''''' - chodzić | ||
| + | *''euvař'''ev''''' - mówić | ||
| + | *''yauret'''ev''''' - nazywać | ||
| + | |||
| + | ====Odmiana przez osoby ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-ev'''. | Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-ev'''. | ||
| − | {| class="wikitable" | + | {| class="wikitable" style="text-align:center" |
| − | + | !Osoba | |
| − | + | !Liczba pojedyncza | |
| − | + | !Liczba mnoga | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | | | + | ! 1. |
| − | + | | -au<br>''zeuř'''au''''' - chodzę | |
| − | | | + | | -uti<br>''zeuř'''uti''''' - chodzimy |
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | | | + | ! 2. |
| − | + | | -ay<br>''zeuř'''ay''''' - chodzisz | |
| − | | | + | | -avi<br>''zeuř'''avi''''' - chodzicie |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| + | ! 3. | ||
| + | | -an<br>''zeuř'''an''''' - chodzi | ||
| + | | -eni<br>''zeuř'''eni''''' - chodzą | ||
|} | |} | ||
====Czasy ✔==== | ====Czasy ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka ''' | + | W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka '''vir''', czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka '''xer'''. |
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
!Czas | !Czas | ||
| Linia 508: | Linia 501: | ||
! Przeszły | ! Przeszły | ||
! vir | ! vir | ||
| − | | '''vir''' | + | | '''vir''' zeuřau |
---- | ---- | ||
| − | '''vir''' | + | '''vir''' euvařau |
---- | ---- | ||
'''vir''' yauretau | '''vir''' yauretau | ||
| Linia 521: | Linia 514: | ||
! Teraźniejszy | ! Teraźniejszy | ||
! — | ! — | ||
| − | | | + | | zeuřau |
---- | ---- | ||
| − | + | euvařau | |
---- | ---- | ||
yauretau | yauretau | ||
| Linia 534: | Linia 527: | ||
! Przyszły | ! Przyszły | ||
! xer | ! xer | ||
| − | | '''xer''' | + | | '''xer''' zeuřau |
---- | ---- | ||
| − | '''xer''' | + | '''xer''' euvařau |
---- | ---- | ||
'''xer''' yauretau | '''xer''' yauretau | ||
| Linia 557: | Linia 550: | ||
! Oznajmujący | ! Oznajmujący | ||
! — | ! — | ||
| − | | | + | | zeuřay |
---- | ---- | ||
| − | + | euvařay | |
---- | ---- | ||
| − | + | yauretay | |
| ''chodzisz'' | | ''chodzisz'' | ||
---- | ---- | ||
| Linia 570: | Linia 563: | ||
! Potencjalny | ! Potencjalny | ||
! xan | ! xan | ||
| − | | | + | | zeuřay '''xan''' |
---- | ---- | ||
| − | + | euvařay '''xan''' | |
---- | ---- | ||
yauretay '''xan''' | yauretay '''xan''' | ||
| Linia 583: | Linia 576: | ||
! Przypuszczający | ! Przypuszczający | ||
! qin | ! qin | ||
| − | | | + | | zeuřay '''qin''' |
---- | ---- | ||
| − | + | euvařay '''qin''' | |
---- | ---- | ||
yauretay '''qin''' | yauretay '''qin''' | ||
| Linia 596: | Linia 589: | ||
! Rozkazujący | ! Rozkazujący | ||
! ven | ! ven | ||
| − | | | + | | zeuřay '''ven''' |
---- | ---- | ||
| − | + | euvařay '''ven''' | |
---- | ---- | ||
yauretay '''ven''' | yauretay '''ven''' | ||
| Linia 611: | Linia 604: | ||
<hr> | <hr> | ||
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za czasownikiem. | Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za czasownikiem. | ||
| − | * | + | *zeuřau '''rev''' — nie chodzę |
| − | * | + | *euvařau '''rev''' - nie mówisz |
*yauretau '''rev''' - nie nazywam | *yauretau '''rev''' - nie nazywam | ||
| − | ===Przymiotniki | + | ===Przymiotniki ✔=== |
| − | |||
| − | |||
<hr> | <hr> | ||
| − | + | ====Przymiotniki odrzeczownikowe ✔==== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ====Przymiotniki odrzeczownikowe==== | ||
<hr> | <hr> | ||
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to '''-e''', w przypadku wyrazów zakończonych '''-a''' dajemy sufiks '''-ve''', natomiast w przypadku wyrazów zakończonych '''-i''' dajemy sufiks '''-se''' | Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to '''-e''', w przypadku wyrazów zakończonych '''-a''' dajemy sufiks '''-ve''', natomiast w przypadku wyrazów zakończonych '''-i''' dajemy sufiks '''-se''' | ||
| Linia 632: | Linia 618: | ||
! przymiotnik | ! przymiotnik | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | vēřtir |
(wert) | (wert) | ||
| − | | | + | | vēřtir'''e''' |
(wertyński) | (wertyński) | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | ivra |
| − | ( | + | (płomień) |
| − | | | + | | ivra'''ve''' |
| − | ( | + | (płomienisty) |
|- | |- | ||
| nevāri | | nevāri | ||
| Linia 647: | Linia 633: | ||
(robacki) | (robacki) | ||
|} | |} | ||
| + | |||
| + | ====Stopniowanie przymiotników ✔==== | ||
| + | <hr> | ||
| + | Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu '''-ate''', wyższy zaś za pomocą sufiksu '''-avre'''. | ||
| + | <div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | ||
| + | '''Stopień równy:''' | ||
| + | *vēřtire — wertyński | ||
| + | *ivrave — płomienisty | ||
| + | *nevārise — robacki | ||
| + | </div> | ||
| + | |||
| + | <div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | ||
| + | '''Stopień wyższy:''' | ||
| + | *vēřtir'''ate''' — bardziej wertyński | ||
| + | *ivrav'''ate''' — bardziej mniejszy | ||
| + | *nevāris'''ate''' — bardziej robacki | ||
| + | </div> | ||
| + | |||
| + | <div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | ||
| + | '''Stopień najwyższy:''' | ||
| + | :vēřtir'''avre''' — najbardziej wertyński | ||
| + | :ivrav'''avre''' — najbardziej płomienisty | ||
| + | :nevāris'''avre''' — najbardziej robacki | ||
| + | </div> | ||
| + | <br clear="all" /> | ||
====Imiesłowy ✔==== | ====Imiesłowy ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu '''-eti''', a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu '''- | + | W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu '''-eti''', a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu '''-ari'''. |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
| Linia 657: | Linia 668: | ||
! imiesłów bierny | ! imiesłów bierny | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | euvařev |
(mówić) | (mówić) | ||
| − | | | + | | euvař'''eti''' |
(mówiący) | (mówiący) | ||
| − | | | + | | euvař'''ari''' |
(mówiony) | (mówiony) | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | zeuřev |
(chodzić) | (chodzić) | ||
| − | | | + | | zeuř'''eti''' |
(chodzący) | (chodzący) | ||
| − | | | + | | zeuř'''ari''' |
(chodzony) | (chodzony) | ||
|- | |- | ||
| Linia 675: | Linia 686: | ||
| yauret'''eti''' | | yauret'''eti''' | ||
(nazywający) | (nazywający) | ||
| − | | yauret''' | + | | yauret'''ari''' |
(nazywany) | (nazywany) | ||
|} | |} | ||
| + | |||
| + | ====Negacja przymiotników ✔==== | ||
| + | <hr> | ||
| + | Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za przymiotnikiem. | ||
| + | *vēřtire '''rev''' - nie wertyński | ||
| + | *ivrave '''rev''' - nie płomienisty | ||
| + | *nevārise '''rev''' - nie robacki | ||
===Zaimki=== | ===Zaimki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | ====Zaimki | + | ====Zaimki osobowe ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
| − | {| class="wikitable" style="text-align:center | + | W języku protowertyńskim występuje prosty system 6 osób, 3 liczby pojedynczej oraz 3 mnogiej. Zaimki odmieniają się jak regularnie. |
| − | ! | + | {| class="wikitable" style="text-align:center" |
| − | ! | + | !Osoba |
| − | ! | + | !Liczba pojedyncza |
| + | !Liczba mnoga | ||
|- | |- | ||
| − | ! | + | ! 1. |
| − | + | | fīr<br>''ja'' | |
| − | + | | arey<br>''my'' | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | ! | + | ! 2. |
| − | + | | werī<br>''ty'' | |
| − | + | | evey<br>''wy'' | |
|- | |- | ||
| − | ! | + | ! 3. |
| − | + | | šīr<br>''on'' | |
| − | + | | verey<br>''oni'' | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|} | |} | ||
===Rzeczowniki=== | ===Rzeczowniki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
| − | ====Liczba==== | + | ====Liczba ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną. | Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną. | ||
| Linia 782: | Linia 732: | ||
! l.absolutna | ! l.absolutna | ||
|- | |- | ||
| − | | align="center" | xarēdh''' | + | | align="center" | xarēdh'''erį''' |
(żaden miecz) | (żaden miecz) | ||
| align="center" | xarēdh | | align="center" | xarēdh | ||
| Linia 791: | Linia 741: | ||
(wszystkie miecze) | (wszystkie miecze) | ||
|- | |- | ||
| − | | align="center" | nevār''' | + | | align="center" | ivr'''arę''' |
| + | (żaden płomieć) | ||
| + | | align="center" | ivra | ||
| + | (płomień) | ||
| + | | align="center" | ivr'''aye''' | ||
| + | (płomienie) | ||
| + | | align="center" | ivr'''ayi''' | ||
| + | (wszystkie płomienie) | ||
| + | |- | ||
| + | | align="center" | nevār'''irą''' | ||
(żaden robak) | (żaden robak) | ||
| align="center" | nevāri | | align="center" | nevāri | ||
| Linia 799: | Linia 758: | ||
| align="center" | nevār'''iya''' | | align="center" | nevār'''iya''' | ||
(wszystkie robaki) | (wszystkie robaki) | ||
| + | |} | ||
| + | ====Zdrobnienie ✔==== | ||
| + | <hr> | ||
| + | W języku protowertyńskim zdrobnienie tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu w zależności od końcówki. W przypadku słów zakończonych spółgłoską dodajemy sufiks '''-es''', w przypadku słów zakończonych na '''-a''' dodajemy sufiks '''-sa''', a w przypadku słów zakończonych na '''-i''' dodajemy sufiks '''-si'''. | ||
| + | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
| + | ! colspan=4| Zdrobnienie | ||
| + | |- | ||
| + | ! Forma | ||
| + | podstawowa | ||
| + | | tarīn | ||
| + | ''jeż'' | ||
| + | | ivra | ||
| + | ''płomień'' | ||
| + | | nevāri | ||
| + | ''robak'' | ||
| + | |- | ||
| + | ! Forma | ||
| + | zdrobniona | ||
| + | | tarīn'''es''' | ||
| + | ''jeżyk'' | ||
| + | | ivra'''sa''' | ||
| + | ''płomyczek'' | ||
| + | | nevāri'''si''' | ||
| + | ''robaczek'' | ||
|} | |} | ||
| − | ===Przypadki=== | + | ====Forma pejoratywna ✔==== |
| + | <hr> | ||
| + | W języku protowertyńskim formę pejoratywną tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''qev''''. | ||
| + | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
| + | ! colspan=4| Forma pejoratywna | ||
| + | |- | ||
| + | ! Forma | ||
| + | podstawowa | ||
| + | | xāšar | ||
| + | ''poganin'' | ||
| + | | nēla | ||
| + | ''kraina'' | ||
| + | | nevāri | ||
| + | ''robak'' | ||
| + | |- | ||
| + | ! Forma | ||
| + | pejoratywna | ||
| + | | '''qev''''xāšar | ||
| + | ''p*ganin'' | ||
| + | | '''qev''''nēla | ||
| + | ''kr*ina'' | ||
| + | | '''qev''''nevāri | ||
| + | ''r*bak'' | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ====Honoryfikacja ✔==== | ||
| + | <hr> | ||
| + | W języku protowertyńskim honoryfikację tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''var''''. | ||
| + | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
| + | ! colspan=4| Honoryfikacja | ||
| + | |- | ||
| + | ! Rzeczownik | ||
| + | | mēra | ||
| + | ''matka'' | ||
| + | | teuvār | ||
| + | ''ojciec'' | ||
| + | | tarīn | ||
| + | ''jeż'' | ||
| + | |- | ||
| + | ! Honoryfikacja | ||
| + | | '''var''''mēra | ||
| + | ''Matka'' | ||
| + | | '''var''''teuvār | ||
| + | ''Ojciec'' | ||
| + | | '''var''''tarīn | ||
| + | ''Jeż'' | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ===Przypadki ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków. | W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków. | ||
| Linia 854: | Linia 885: | ||
|- | |- | ||
| I. | | I. | ||
| − | | - | + | | -erį / -arę / -irą |
| -ø / -a / -i | | -ø / -a / -i | ||
| -ey / -aye / -iyi | | -ey / -aye / -iyi | ||
| Linia 860: | Linia 891: | ||
|- | |- | ||
| II. | | II. | ||
| − | | - | + | | -erv / -arv / -irv |
| -esi / -ase / -isa | | -esi / -ase / -isa | ||
| -eyu / -ayu / -iyu | | -eyu / -ayu / -iyu | ||
| Linia 872: | Linia 903: | ||
|- | |- | ||
| IV. | | IV. | ||
| − | | - | + | | -erin / -aren / -iran |
| − | | - | + | | -eri / -are / -ira |
| − | | - | + | | -evir / -aver / -ivar |
| -etiv / -atev / -itav | | -etiv / -atev / -itav | ||
|- | |- | ||
| V. | | V. | ||
| -esex / -asix / -isax | | -esex / -asix / -isax | ||
| − | | - | + | | -ene / -ani / -ina |
| -etis / -ates / -itas | | -etis / -ates / -itas | ||
| -esiv / -asev / -isav | | -esiv / -asev / -isav | ||
| Linia 885: | Linia 916: | ||
| VI. | | VI. | ||
| -evin / -aven / -ivun | | -evin / -aven / -ivun | ||
| − | | - | + | | -eur / -aur / -ivr |
| − | | - | + | | -euni / -auna / -ivna |
| − | | - | + | | -eviv / -avev / -ivav |
|- | |- | ||
| VII. | | VII. | ||
| -enis / -anus / -inas | | -enis / -anus / -inas | ||
| − | | - | + | | -eut / -aut / -ivt |
| -enev / -aniv / -inav | | -enev / -aniv / -inav | ||
| -eney / -aniy / -inay | | -eney / -aniy / -inay | ||
| Linia 902: | Linia 933: | ||
|} | |} | ||
| − | ====Odmiana przymiotników | + | ====Odmiana przymiotników==== |
<hr> | <hr> | ||
| − | + | [[Kategoria:Conlangi]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 18:10, 31 sty 2021
| Język protowertyński Vēřtire laurādh | |
|---|---|
| Sposoby zapisu: | pierwotnie: brak aktualnie: pismo wertyńskie na ziemi: alfabet łaciński |
| Typologia: | aglutynacyjno-fleksyjny, VSO |
| Faktycznie | |
| Utworzenie: | F1req w 2020 |
| Najnowsza wersja: | 1 |
| W Kyon | |
| Używany w : | ??? |
| Klasyfikacja: | Języki wertyńskie |
| Przykład | |
| ??? ??? | |
| Lista conlangów | |
|
Zobacz też słownik tego języka. |
Język protowertyński (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎaʊ̯ɾaːð]), we współczesnym wertyńskim znany jako (...) — język autorstwa F1rqa stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie Kyonu posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej Wertynii. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie języków wertyńskich, wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki.
Fonologia ✔
Samogłoski ✔
W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski krótkie, 4 długie oraz 4 nosowe.
| Przednie | Centralne | Tylne | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Krótkie | Długie | Nosowe | Krótkie | Długie | Nosowe | Krótkie | Długie | Nosowe | |
| Przymknięte | i (i) | iː (ī) | ĩ (į) | ||||||
| Prawie przymknięte | ʊ (u) | ʊː (ū) | ʊ̃ (ų) | ||||||
| Półotwarte | ɛ (e) | ɛː (ē) | ɛ̃ (ę) | ||||||
| Otwarte | a (a) | aː (ā) | ã (ą) | ||||||
Dyftongi ✔
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów:
- au - [aʊ̯] jak w laurādh [ʎaʊ̯ɾaːð] (język)
- eu - [ɛʊ̯] jak w euvařev [ɛʊ̯ʋarɛʋ] (mówić)
- ua - [ʊa̯] jak w [...]
- ay - [ai̯] jak w [...]
- ey - [ɛi̯] jak w [...]
- uy - [ʊi̯] jak w [...]
- ae - [aɛ̯] jak w [...]
- ea - [ɛa̯] jak w [...]
- ue - [ʊɛ̯] jak w [...]
Spółgłoski ✔
W języku protowertyńskim występuje 24 spółgłosek.
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podnieb. | Welarne | Krtaniowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | n | ŋ | ||||
| Zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | |||
| dźwięczne | b | d | ɡ | ||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | f | θ | s • ʃ | h | ||
| dźwięczne | ð | z • ʒ | |||||
| Drżące | r | ||||||
| Uderzeniowe | ɾ | ||||||
| Aproksymanty | ʋ | l | j • ʎ | w | |||
Akcent ✔
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę.
Struktura sylaby ✔
W języku protowertyńskim maksymalna dopuszczalna sylaba to (C)(C)V(C)(C), gdzie V oznacza samogłoskę lub dyftong, a C spółgłoskę.
Sposoby zapisu
Język protowertyński w swojej pierwotnej formie nie posiadał sposobów zapisu, dopiero w późniejszych wiekach powstał zapis w alfabecie wertyńskim stworzony przez kapłanów. Na potrzeby realnego świata protowertyński posiada również zapis w alfabecie łacińskim.
Transkrypcja łacińska ✔
W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 3 dwuznaków.
| a | ā | ą | b | d | dh | e | ē | ę |
| [a] | [aː] | [ã] | [b] | [d] | [ð] | [ɛ] | [ɛː] | [ɛ̃] |
| f | g | x | i | ī | į | y | q | l |
| [f] | [ɡ] | [h] | [i] | [iː] | [ĩ] | [j] | [k] | [ʎ] |
| ll | m | n | ň | p | r | ř | s | š |
| [l] | [m] | [n] | [ŋ] | [p] | [ɾ] | [r] | [s] | [ʃ] |
| t | th | u | ū | ų | v | w | z | ž |
| [t] | [θ] | [ʊ] | [ʊː] | [ʊ̃] | [ʋ] | [w] | [z] | [ʒ] |
Pismo wertyńskie
| Litera | Nazwa | Wymowa | Transkrypcja | |
|---|---|---|---|---|
| Zapis | Wymowa | |||
| a | /a/ | /a/ | a | |
| aay | /aːj/ | /a:/ | aa | |
| ą | /ã/ | /ã/ | ą | |
| bay | /baj/ | /b/ | b | |
| day | /daj/ | /d/ | d | |
| dsay | /d͡zaj/ | /d͡z/ | ds | |
| djay | /d͡ʒaj/ | /d͡ʒ/ | dj | |
| dhay | /ðaj/ | /ð/ | dh | |
| e | /ɛ/ | /ɛ/ | e | |
| eey | /ɛːj/ | /ɛː/ | ee | |
| ę | /ɛ̃/ | /ɛ̃/ | ę | |
| fay | /faj/ | /f/ | f | |
| gay | /gaj/ | /g/ | g | |
| xay | /haj/ | /h/ | x | |
| i | /i/ | /i/ | i | |
| iiy | /iːj/ | /iː/ | ii | |
| į | /ĩ/ | /ĩ/ | į | |
| yay | /jaj/ | /j/ | y | |
| qay | /kaj/ | /k/ | q | |
| lay | /laj/ | /l/ | l | |
| ĺay | /ʎaj/ | /ʎ/ | ĺ | |
| may | /ɱaj/ | /ɱ/ | m | |
| nay | /naj/ | /n/ | n | |
| ngay | /ŋaj/ | /ŋ/ | ng | |
| pay | /paj/ | /p/ | p | |
| ray | /raj/ | /r/ | r | |
| ŕay | /ɾaj/ | /ɾ/ | ŕ | |
| say | /saj/ | /s/ | s | |
| shay | /ʃaj/ | /ʃ/ | sh | |
| tay | /taj/ | /t/ | t | |
| tsay | /t͡saj/ | /t͡s/ | ts | |
| tzay | /t͡ʃaj/ | /t͡ʃ/ | tz | |
| thay | /θaj/ | /θ/ | th | |
| u | /ʊ/ | /ʊ/ | u | |
| uuy | /ʊːj/ | /ʊ:/ | uu | |
| ų | /ʊ̃/ | /ʊ̃/ | ų | |
| vay | /ʋaj/ | /ʋ/ | v | |
| way | /waj/ | /w/ | w | |
| zay | /zaj/ | /z/ | z | |
| jay | /ʒaj/ | /ʒ/ | j | |
Gramatyka
Czasowniki
Bezokoliczniki ✔
Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu -ev.
- zeuřev - chodzić
- euvařev - mówić
- yauretev - nazywać
Odmiana przez osoby ✔
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -ev.
| Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|---|
| 1. | -au zeuřau - chodzę |
-uti zeuřuti - chodzimy |
| 2. | -ay zeuřay - chodzisz |
-avi zeuřavi - chodzicie |
| 3. | -an zeuřan - chodzi |
-eni zeuřeni - chodzą |
Czasy ✔
W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka vir, czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka xer.
| Czas | Przedimek | Przykład | Znaczenie |
|---|---|---|---|
| Przeszły | vir | vir zeuřau
vir euvařau vir yauretau |
chodziłem
mówiłem nazywałem |
| Teraźniejszy | — | zeuřau
euvařau yauretau |
chodzę
mówię nazywam |
| Przyszły | xer | xer zeuřau
xer euvařau xer yauretau |
będę chodził
będę mówił będę nazywał |
Tryby ✔
W języku protowertyńskim występują 4 tryby: tryb oznajmujący, tryb potencjalny, tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Tworzy się je dodając odpowiednią partykułę. Tryb oznajmujący zawiera się w rdzeniu czasownika, tryb potencjalny tworzy się poprzez dodanie partykuły xan, tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie partykuły qin, tryb rozkazujący natomiast za pomocą partykuły ven.
| Tryb | Partykuła | Przykład | Znaczenie |
|---|---|---|---|
| Oznajmujący | — | zeuřay
euvařay yauretay |
chodzisz
mówisz nazywasz |
| Potencjalny | xan | zeuřay xan
euvařay xan yauretay xan |
może chodzisz
może mówisz może nazywasz |
| Przypuszczający | qin | zeuřay qin
euvařay qin yauretay qin |
chodziłbyś
mówiłbyś nazywałbyś |
| Rozkazujący | ven | zeuřay ven
euvařay ven yauretay ven |
chodź (ty)
mów (ty) nazywaj (ty) |
Negacja czasowników ✔
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za czasownikiem.
- zeuřau rev — nie chodzę
- euvařau rev - nie mówisz
- yauretau rev - nie nazywam
Przymiotniki ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to -e, w przypadku wyrazów zakończonych -a dajemy sufiks -ve, natomiast w przypadku wyrazów zakończonych -i dajemy sufiks -se
| rzeczownik | przymiotnik |
|---|---|
| vēřtir
(wert) |
vēřtire
(wertyński) |
| ivra
(płomień) |
ivrave
(płomienisty) |
| nevāri
(robak) |
nevārise
(robacki) |
Stopniowanie przymiotników ✔
Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu -ate, wyższy zaś za pomocą sufiksu -avre.
Stopień równy:
- vēřtire — wertyński
- ivrave — płomienisty
- nevārise — robacki
Stopień wyższy:
- vēřtirate — bardziej wertyński
- ivravate — bardziej mniejszy
- nevārisate — bardziej robacki
Stopień najwyższy:
- vēřtiravre — najbardziej wertyński
- ivravavre — najbardziej płomienisty
- nevārisavre — najbardziej robacki
Imiesłowy ✔
W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu -eti, a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu -ari.
| czasownik | imiesłów czynny | imiesłów bierny |
|---|---|---|
| euvařev
(mówić) |
euvařeti
(mówiący) |
euvařari
(mówiony) |
| zeuřev
(chodzić) |
zeuřeti
(chodzący) |
zeuřari
(chodzony) |
| yauretev
(nazywać) |
yaureteti
(nazywający) |
yauretari
(nazywany) |
Negacja przymiotników ✔
Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za przymiotnikiem.
- vēřtire rev - nie wertyński
- ivrave rev - nie płomienisty
- nevārise rev - nie robacki
Zaimki
Zaimki osobowe ✔
W języku protowertyńskim występuje prosty system 6 osób, 3 liczby pojedynczej oraz 3 mnogiej. Zaimki odmieniają się jak regularnie.
| Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|---|
| 1. | fīr ja |
arey my |
| 2. | werī ty |
evey wy |
| 3. | šīr on |
verey oni |
Rzeczowniki
Liczba ✔
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną.
| l.zerowa | l.pojedyncza | l.mnoga | l.absolutna |
|---|---|---|---|
| xarēdherį
(żaden miecz) |
xarēdh
(miecz) |
xarēdhey
(miecze) |
xarēdheye
(wszystkie miecze) |
| ivrarę
(żaden płomieć) |
ivra
(płomień) |
ivraye
(płomienie) |
ivrayi
(wszystkie płomienie) |
| nevārirą
(żaden robak) |
nevāri
(robak) |
nevāriyi
(robaki) |
nevāriya
(wszystkie robaki) |
Zdrobnienie ✔
W języku protowertyńskim zdrobnienie tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu w zależności od końcówki. W przypadku słów zakończonych spółgłoską dodajemy sufiks -es, w przypadku słów zakończonych na -a dodajemy sufiks -sa, a w przypadku słów zakończonych na -i dodajemy sufiks -si.
| Zdrobnienie | |||
|---|---|---|---|
| Forma
podstawowa |
tarīn
jeż |
ivra
płomień |
nevāri
robak |
| Forma
zdrobniona |
tarīnes
jeżyk |
ivrasa
płomyczek |
nevārisi
robaczek |
Forma pejoratywna ✔
W języku protowertyńskim formę pejoratywną tworzy się poprzez dodanie prefiksu qev'.
| Forma pejoratywna | |||
|---|---|---|---|
| Forma
podstawowa |
xāšar
poganin |
nēla
kraina |
nevāri
robak |
| Forma
pejoratywna |
qev'xāšar
p*ganin |
qev'nēla
kr*ina |
qev'nevāri
r*bak |
Honoryfikacja ✔
W języku protowertyńskim honoryfikację tworzy się poprzez dodanie prefiksu var'.
| Honoryfikacja | |||
|---|---|---|---|
| Rzeczownik | mēra
matka |
teuvār
ojciec |
tarīn
jeż |
| Honoryfikacja | var'mēra
Matka |
var'teuvār
Ojciec |
var'tarīn
Jeż |
Przypadki ✔
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków.
| Przypadek | Pytanie | |
|---|---|---|
| I. | Nominativus | Kto?, Co? |
| II. | Genetivus | Kogo?, Czego? |
| III. | Dativus | Komu?, Czemu? |
| IV. | Accusativus | Kogo?, Co? |
| V. | Comitativus | Z kimś, Z czymś. |
| VI. | Ablativus | Skąd?, Od kogo?, Od czego? |
| VII. | Allativus | Dokąd?, Do kogo?, Do czego? |
| VIII. | Vocativus | [Wołacz] |
Odmiana rzeczowników ✔
Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu.
| l.zerowa | l.pojedyńcza | l.mnoga | l.absolutna | |
|---|---|---|---|---|
| I. | -erį / -arę / -irą | -ø / -a / -i | -ey / -aye / -iyi | -eye / -ayi / -iya |
| II. | -erv / -arv / -irv | -esi / -ase / -isa | -eyu / -ayu / -iyu | -esir / -aser / -isar |
| III. | -erex / -arix / -irax | -evi / -ave / -iva | -eviy / -avey / -ivay | -eres / -aris / -iras |
| IV. | -erin / -aren / -iran | -eri / -are / -ira | -evir / -aver / -ivar | -etiv / -atev / -itav |
| V. | -esex / -asix / -isax | -ene / -ani / -ina | -etis / -ates / -itas | -esiv / -asev / -isav |
| VI. | -evin / -aven / -ivun | -eur / -aur / -ivr | -euni / -auna / -ivna | -eviv / -avev / -ivav |
| VII. | -enis / -anus / -inas | -eut / -aut / -ivt | -enev / -aniv / -inav | -eney / -aniy / -inay |
| VIII. | -evus / -avis / -ivas | -eru / -aru / -iru | -esuy / -asay / -isey | -evų / -avą / -ivę |