Język reski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 14 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 272: Linia 272:
 
: '''m''' /m/; '''n''' /n/
 
: '''m''' /m/; '''n''' /n/
 
: '''v''' /w/; '''l''' /l/; '''r''' /r/; '''j''' /j/; '''ř''' /rʒ/
 
: '''v''' /w/; '''l''' /l/; '''r''' /r/; '''j''' /j/; '''ř''' /rʒ/
 +
 +
===== Wymiany spółgłosek =====
 +
Podobnie jak w innych językach słowiańskich, również w reskim zachodzą pewne przemiany spółgłoskowe, uzależnione od historycznej miękkości, a obecnie sfonologizowane. Są one stosunkowo mało przewidywalne, ponieważ o ile w polszczyźnie czy czeszczyźnie nadal obserwuje się samogłoski miękkie i ich wpływ na sąsiadujące dźwięki, o tyle w reskim cecha ta jest jedynie historycznie relewantna.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan="3" | Alternacje spółgłoskowe w języku reskim
 +
|-
 +
! Tw.
 +
! Mięk.
 +
! Przykład
 +
|-
 +
| /d/
 +
| /d͡z/
 +
| mal'''d'''ý „młody” — mal'''dz'''í „młodzi”
 +
|-
 +
| /t/
 +
| /t͡s/
 +
| popla'''t'''a „grzywna” — popla'''c'''ëc „zapłacić”
 +
|-
 +
| /r/
 +
| /rʒ/
 +
| dob'''r'''á „dobra” — dobři „dobrze”
 +
|-
 +
| /s/
 +
| /ʃ/
 +
| če'''s'''ac „czesać” — če'''š'''ą „czeszę”
 +
|-
 +
| /z/
 +
| /ʒ/
 +
| zká'''z'''ac „odesłać” — zká'''ž'''ą „odeślę”
 +
|-
 +
| /t͡s/
 +
| /t͡ʃ/
 +
| vov'''c'''e „owca” — vov'''č'''ëzna „baranina”
 +
|-
 +
| rowspan="3" |/h/ /g/
 +
| /d͡z/
 +
| no'''h'''a „noga” — no'''dz'''e „nodze”
 +
|-
 +
| /z/
 +
| ré'''h'''a „rząd” — ré'''z'''e „rzędzie”
 +
|-
 +
| /ʒ/
 +
| no'''h'''a „noga” — no'''ž'''ní „nożny”
 +
|-
 +
| /x/
 +
| /ʃ/
 +
| par'''ch''' „kurz” — par'''š'''ëc „kurzyć”
 +
|-
 +
| rowspan="2" | /k/
 +
| /t͡ʃ/
 +
| vodlë'''k''' „odliczanie” — lë'''č'''ba „liczenie”
 +
|-
 +
| /t͡s/
 +
| vlu'''k''' „wilk” — vlu'''c'''i „wilki”
 +
|-
 +
| /sk/
 +
| /st͡ʃ/
 +
| pol'''sk'''á „polska” — pol'''sč'''í „polski, polskie”
 +
|-
 +
| /t͡sk/
 +
| /t͡st͡ʃ/
 +
| anglij'''ck'''á „angielska” — anglij'''cč'''ina „język angielski”
 +
|}
  
 
==== Akcent ====
 
==== Akcent ====
Linia 352: Linia 417:
 
===== Grupa czasownikowa =====
 
===== Grupa czasownikowa =====
 
===== Grupa imienna =====
 
===== Grupa imienna =====
 +
; Rzeczownik
 +
Rzeczowniki reskie odmieniają się przez dwie liczby — pojedynczą i mnogą — oraz siedem przypadków — mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik i wołacz, i występują w rodzaju męskim, żeńskim oraz nijakim. Przynależność do poszczególnych klas deklinacyjnych zwykle uzależniona jest od etymologii, a nie od rodzaju, chociaż niektóre formy ulegają pewnym uzależnionym od niego modyfikacjom. W tabelach poniżej pominięto szczegółowe wywody etymologiczne, podano jednak prasłowiańskie klasy tematyczne, z których dana klasa odmiany się wywodzi. Podobnie jak inne języki zachodniosłowiańskie, reski wypracował opozycję żywotności w rodzaju męskim. Wołacz pozostaje żywy także w przypadku nazw własnych; nie jest odbierany jako forma podniosła czy pretensjonalna.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan="11" | Odmiana rzeczowników męskich
 +
|-
 +
! rowspan="2" | Klasa psł.
 +
! colspan="3" | -o-
 +
! colspan="2" | -jo-
 +
! rowspan="2" | -a-
 +
! rowspan="2" | -ja-
 +
! rowspan="2" | -u-
 +
! rowspan="2" | -i-
 +
! rowspan="2" | -n-
 +
|-
 +
! Ożyw., czł.
 +
! Ożyw., nieczł.
 +
! Nieożyw.
 +
! Ożyw.
 +
! Nieożyw.
 +
|-
 +
! colspan="11" | Liczba pojedyncza
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| pán „pan”
 +
| vluk „wilk”
 +
| chléb „chleb”, hard „zamek”
 +
| męž „mężczyzna”
 +
| strój „narzędzie”
 +
| předseda „poseł”
 +
| vodzce „woźnica”
 +
| sën „syn”
 +
| hosc „gość”
 +
| kámen „kamień”
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| pana
 +
| vluka
 +
| chleba, hardu
 +
| męže
 +
| stroji
 +
| předsedy
 +
| vodzce
 +
| syna
 +
| hosce
 +
| kámene
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| panu, panovi
 +
| vluku, vlukovi
 +
| chlebovi, hardovi
 +
| męži, męžovi
 +
| strojovi
 +
| předsedovi
 +
| vodzcovi
 +
| synovi
 +
| hoscovi
 +
| kámenovi
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| pana
 +
| vluka
 +
| chléb, hard
 +
| męže
 +
| strój
 +
| předsedą
 +
| vodzcą
 +
| syna
 +
| hosce
 +
| kámen
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| panëm
 +
| vlukëm
 +
| chlebę, hardę
 +
| męžëm
 +
| stroję
 +
| předsedę
 +
| vodzcę
 +
| synëm
 +
| hoscëm
 +
| kámenę
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| panovi
 +
| vlukovi
 +
| chlebovi, hardze
 +
| męžovi
 +
| strojovi
 +
| předsedovi
 +
| vodzcovi
 +
| synovi
 +
| hoscovi
 +
| kámenovi
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| pani!
 +
| vluku!
 +
| chlebi! hardze!
 +
| męži!
 +
| stroji!
 +
| předsedo!
 +
| vodzco!
 +
| synu!
 +
| hosci!
 +
| kámeni!
 +
|-
 +
! colspan="11" | Liczba mnoga
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| panoví
 +
| vluci
 +
| chleby, hardy
 +
| męžoví
 +
| strojí
 +
| předsedoví
 +
| vodzcí
 +
| synoví
 +
| hoscí
 +
| kámení
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| panov
 +
| vlukov
 +
| chlebov, hardov
 +
| męžov
 +
| strojov
 +
| předsedov
 +
| vodzcov
 +
| synov
 +
| hoscí
 +
| kámení
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| panóm
 +
| vlukóm
 +
| chlebóm, hardóm
 +
| męžóm
 +
| strojóm
 +
| předsedóm
 +
| vodzcóm
 +
| synóm
 +
| hoscóm
 +
| kámenóm
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| pánov
 +
| vlukov
 +
| chleby, hardy
 +
| męžov
 +
| strojí
 +
| předsedov
 +
| vodzcov
 +
| synov
 +
| hoscí
 +
| kámení
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| panámi
 +
| vlukámi, (lit.) vluky
 +
| chleby, hardy
 +
| męžémi
 +
| strojí
 +
| předsedámi
 +
| vodzcémi
 +
| synámi
 +
| hoscémi
 +
| kámeni
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| panëch
 +
| vlukëch
 +
| chlebëch, hardëch
 +
| męžëch
 +
| strojëch
 +
| předsedëch
 +
| vodzcëch
 +
| synëch
 +
| hoscëch
 +
| kámenëch
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| panoví
 +
| vluci
 +
| chleby, hardy
 +
| męžoví
 +
| strojí
 +
| předsedoví
 +
| vodzcí
 +
| synoví
 +
| hoscí
 +
| kámení
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan="5" | Odmiana rzeczowników żeńskich
 +
|-
 +
! Klasa psł.
 +
! -a-
 +
! -ja-
 +
! -i-
 +
! -u-
 +
|-
 +
! colspan="5" | Liczba pojedyncza
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| voda „woda”
 +
| svíce „świeca”
 +
| kosc „kość”
 +
| krëv „krew”
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| vody
 +
| svíci
 +
| kosci
 +
| krve
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| vodzi
 +
| svíci
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| vodą
 +
| svícą
 +
| kosc
 +
| krëv
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| vodę
 +
| svícę
 +
| koscę
 +
| krvę
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| vodzi
 +
| svíci
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| vodo
 +
| svíco
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|-
 +
! colspan="5" | Liczba mnoga
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| vody
 +
| svíce
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| vód
 +
| svíc
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| vodám
 +
| svícím
 +
| koscëm
 +
| krvëm
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| vody
 +
| svíce
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| vodámi
 +
| svícími
 +
| koscmi
 +
| krvami
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| vodách (dial. vodás)
 +
| svících (dial. svícís)
 +
| koscëch (dial. koscës)
 +
| krvëch (dial. krvës)
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| vody
 +
| svíce
 +
| kosci
 +
| krvi
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan=7 | Odmiana rzeczowników nijakich
 +
|-
 +
! Klasa psł.
 +
! -o-
 +
! -jo-
 +
! -n-
 +
! -nt-
 +
! -s-
 +
! przym.
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| berdo „deska”
 +
| moří „morze”
 +
| jëmę, jëmeno „imię”
 +
| parsę „prosię”
 +
| kolo „koło”
 +
| spání „łóżko”
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| berda
 +
| moře
 +
| jëmena
 +
| parsęca
 +
| kola (dial. kolesa)
 +
| spáního
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| berdu
 +
| moří
 +
| jëmení
 +
| parsęcí
 +
| kolu (dial. kolesí)
 +
| spánímu
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| berdo
 +
| moří
 +
| jëmę, jëmeno
 +
| parsę
 +
| kolo
 +
| spání
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| berdę
 +
| mořím
 +
| jëmenę
 +
| parsęcę
 +
| kolę (dial. kolesę)
 +
| spáním
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| berdu
 +
| moří
 +
| jëmení
 +
| parsęcí
 +
| kolu (dial. kolesí)
 +
| spánímu
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| berdo
 +
| moří
 +
| jëmę, jëmeno
 +
| parsę
 +
| kolo
 +
| spání
 +
|-
 +
! colspan="7" | Liczba mnoga
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| berda
 +
| moře
 +
| jëmena
 +
| parsęta
 +
| kola (dial. kolesa)
 +
| spáné
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| berd
 +
| móř
 +
| jëmen
 +
| parsęt
 +
| kól (dial. koles)
 +
| spáních
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| berdóm
 +
| mořím
 +
| jëmenëm
 +
| parsęcëm
 +
| kolóm (dial. kolesëm)
 +
| spáním
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| berda
 +
| moře
 +
| jëmena
 +
| parsęta
 +
| kola (dial. kolesa)
 +
| spáné
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| berdy
 +
| moří
 +
| jëmeny
 +
| parsęty
 +
| koly (dial. kolesy)
 +
| spánímí
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| berda
 +
| moře
 +
| jëmena
 +
| parsęta
 +
| kola (dial. kolesa)
 +
| spáné
 +
|}
 +
 +
Wybrane rzeczowniki odmieniają się nieregularnie, tzn. nie da się ich przypisać do żadnego współczesnego wzoru odmiany, ponieważ albo są reliktami klasy odmiany, która nie zachowała się w reskim do dzisiejszych czasów, albo ich formy kontynuują odmianę dualną. Te rzeczowniki to: ''rąka'' «ręka», ''noha'' «noga», ''voko'' «oko», ''vucho'' «ucho», ''vústa'' «usta» oraz ''mac'' «matka» i ''dřeca'' «córka».
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan="8" | Rzeczowniki nieregularne
 +
|-
 +
! colspan="8" | Liczba pojedyncza
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| rąka
 +
| noha
 +
| voko
 +
| vucho
 +
| —
 +
| mac
 +
| dřeca
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| rąči
 +
| nodzi
 +
| voka
 +
| vucha
 +
| —
 +
| maceři
 +
| dřecy
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| rące
 +
| nodze
 +
| voku
 +
| vuchu
 +
| —
 +
| maceři
 +
| dřeci
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| rąką
 +
| nohą
 +
| voko
 +
| vucho
 +
| —
 +
| mac
 +
| dřecą
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| rąkę
 +
| nohę
 +
| vokëm
 +
| vuchëm
 +
| —
 +
| maceři
 +
| dřecę
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| rąci
 +
| nodzi
 +
| voku
 +
| vuchu
 +
| —
 +
| maceři
 +
| dřeci
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| rąko
 +
| noho
 +
| voku
 +
| vuchu
 +
| —
 +
| maci
 +
| dřeco
 +
|-
 +
! colspan="8" | Liczba mnoga
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| rąci
 +
| nodzi
 +
| voči
 +
| vuši
 +
| vústa
 +
| macery
 +
| dcory
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| rąku, rąkú
 +
| nohu, nohú
 +
| voču, vočú
 +
| vušu, vušú
 +
| vúst
 +
| macer
 +
| dcor
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| rąkám
 +
| nohám
 +
| vočóm
 +
| vušóm
 +
| vústóm
 +
| maceřëm
 +
| dceřëm
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| rąci
 +
| nodzi
 +
| voči
 +
| vuši
 +
| vústa
 +
| macery
 +
| dcory
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| rąkámi
 +
| nohámi
 +
| voči
 +
| vuši
 +
| vústy
 +
| maceřmi
 +
| dceřmi
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| rąku, rąkú
 +
| nohu, nohú
 +
| voču, vočú
 +
| vušu, vušú
 +
| vúscích
 +
| maceřëch
 +
| dceřëch
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| rąci
 +
| nodzi
 +
| voči
 +
| vuši
 +
| vústa
 +
| macery
 +
| dcory
 +
|}
 +
 +
Bardzo nietypowa odmiana słowa ''dřeca'' znajduje odzwierciedlenie w wielu innych językach słowiańskich, w których również oryginalny leksem oznaczający „córkę” uległ wielu spontanicznym przemianom, które oddaliły go od prasłowiańskiej formy *dъťi. Warto zwrócić uwagę, że słowo to coraz częściej przesuwane jest do grupy -a-tematowej odmiany żeńskiej (wzór odmiany ''voda''), do której należy także dość popularny derywat (pierwotnie zdrobnienie) ''dřecka'' o tym samym znaczeniu.
 +
 +
Wymiany dźwiękowe wynikające z przegłosu albo asymilacji miękkości nie są traktowane jako nieregularności odmiany.
 +
 +
;Przymiotnik
 +
Reskie przymiotniki odmieniają się przez liczby, przypadki i rodzaje. Odmiana przymiotnika musi zostać uzgodniona z określanym przezeń rzeczownikiem. Język zachowuje zarówno krótkie, jak i długie formy przymiotników, chociaż krótkie nie posiadają odmiany przez przypadki, jako że występują wyłącznie w formie orzecznika, gdy występuje on przed formą czasownika. W praktyce, chociaż urobienie formy krótkiej jest możliwe dla każdego przymiotnika, najczęściej używa się go z takimi, które po tej operacji będą jednosylabowe.
 +
 +
Wyróżnia się trzy wzory odmiany przymiotnika: twardą (końcówka -ý w długiej formie r.m.l.poj.), starą miękką (końcówka -í) oraz nową miękką (końcówki -čí, -dzí wynikające z najmłodszej fazy palatalizacji). Tabela poniżej podaje wszystkie formy dla wybranych przymiotników: ''jarý'' „wczesny”, ''starní'' „daleki”, ''kartčí'' „krótki”, ''dardzí'' „cenny”.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan="14" | Przymiotniki reskie
 +
|-
 +
! colspan="2" rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | Odmiana twarda
 +
! colspan="3" | Odmiana miękka stara
 +
! colspan="6" | Odmiana miękka nowa
 +
|-
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
|-
 +
! colspan="14" | Liczba pojedyncza
 +
|-
 +
! rowspan="2" | Mianownik
 +
! Forma dł.
 +
| jarý
 +
| jará
 +
| jaré
 +
| colspan="3" | starní
 +
| kartčí
 +
| kartká
 +
| kartčí
 +
| dardzí
 +
| darhá
 +
| dardzí
 +
|-
 +
! Forma kr.
 +
| jar
 +
| jara
 +
| jaro
 +
| starën
 +
| starna
 +
| starno
 +
| kartk
 +
| kartka
 +
| kartko
 +
| darh
 +
| darha
 +
| darho
 +
|-
 +
! colspan="2" | Dopełniacz
 +
| jarého
 +
| jaré
 +
| jarého
 +
| starního
 +
| starní
 +
| starního
 +
| kartčého
 +
| kartčí
 +
| kartčého
 +
| dardzého
 +
| dardzí
 +
| dardzého
 +
|-
 +
! colspan="2" | Celownik
 +
| jarému
 +
| jaré
 +
| jarému
 +
| starnímu
 +
| starní
 +
| starnímu
 +
| kartčému
 +
| kartčí
 +
| kartčému
 +
| dardzému
 +
| dardzí
 +
| dardzému
 +
|-
 +
! colspan="2" | Biernik
 +
| jarého (ożyw.), jarý (nieożyw.)
 +
| jarę
 +
| jaré
 +
| starního, starní
 +
| starnę
 +
| starní
 +
| kartčého, kartčí
 +
| kartkę
 +
| kartčé
 +
| dardzého, dardzí
 +
| darhę
 +
| dardzé
 +
|-
 +
! colspan="2" | Narzędnik
 +
| jarým
 +
| jarę
 +
| jarým
 +
| starním
 +
| starnę
 +
| starním
 +
| kartčím
 +
| kartkę
 +
| kartčim
 +
| dardzím
 +
| darhę
 +
| dardzím
 +
|-
 +
! colspan="2" | Miejscownik
 +
| jarém
 +
| jarý
 +
| jarém
 +
| starném
 +
| starní
 +
| starném
 +
| kartčém
 +
| kartčí
 +
| kartčém
 +
| dardzém
 +
| dardzí
 +
| dardzém
 +
|-
 +
! colspan="2" | Wołacz
 +
| colspan="12" | = mianownik, forma długa
 +
|-
 +
! colspan="14" | Liczba mnoga
 +
|-
 +
! rowspan="2" | Mianownik
 +
! Forma dł.
 +
| jaří
 +
| jaré
 +
| jará
 +
| colspan="3" | starní
 +
| colspan="3" | kartčí
 +
| colspan="3" | dardzí
 +
|-
 +
! Forma kr.
 +
| jaři
 +
| jary
 +
| jara
 +
| starni
 +
| starny
 +
| starna
 +
| colspan="3" | kartči
 +
| colspan="3" | dardzi
 +
|-
 +
! colspan="2" | Dopełniacz
 +
| colspan="3" | jarých
 +
| colspan="3" | starních
 +
| colspan="3" | kartčích
 +
| colspan="3" | dardzích
 +
|-
 +
! colspan="2" | Celownik
 +
| colspan="3" | jarým
 +
| colspan="3" | starním
 +
| colspan="3" | kartčím
 +
| colspan="3" | dardzím
 +
|-
 +
! colspan="2" | Biernik
 +
| jarých (ożyw.), jaré (nieożyw.)
 +
| jaré
 +
| jará
 +
| starních, starní
 +
| colspan="2" | starní
 +
| kartčích, kartčí
 +
| colspan="2" | kartčí
 +
| dardzích
 +
| colspan="2" | dardzí
 +
|-
 +
! colspan="2" | Narzędnik
 +
| colspan="3" | jarými
 +
| colspan="3" | starními
 +
| colspan="3" | kartčími
 +
| colspan="3" | dardzími
 +
|-
 +
! colspan="2" | Miejscownik
 +
| colspan="3" | jarých
 +
| colspan="3" | starních
 +
| colspan="3" | kartčích
 +
| colspan="3" | dardzích
 +
|-
 +
! colspan="2" | Wołacz
 +
| colspan="12" | = mianownik, forma długa
 +
|}
 +
 +
Nieco inaczej odmieniają się przymiotniki dzierżawcze, które mogą być stworzone tylko od rzeczowników ożywionych. Reski posiada dwie końcówki dzierżawcze: ''-ov'', dołączaną do rzeczowników rodzaju męskiego, i ''-in'', łączącą się z rzeczownikami żeńskimi i nijakimi. Końcówka ''-ov'' posiada także wariant ''-ev'', dołączany do rzeczowników historycznie kończących się miękką spółgłoską, ale odmiany są analogiczne, a sama końcówka – w zaniku.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! colspan="7" | Przymiotniki dzierżawcze
 +
|-
 +
! rowspan="2" | Przypadek
 +
! colspan="3" | -ov
 +
! colspan="3" | -in
 +
|-
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
|-
 +
! colspan="7" | Liczba pojedyncza
 +
|-
 +
! Mianownik
 +
| voccov
 +
| voccova
 +
| voccovo
 +
| mamin
 +
| mamina
 +
| mamino
 +
|-
 +
! Dopełniacz
 +
| voccova
 +
| voccovy
 +
| voccova
 +
| mamina
 +
| maminy
 +
| mamina
 +
|-
 +
! Celownik
 +
| voccovu
 +
| voccovi
 +
| voccovu
 +
| maminu
 +
| mamini
 +
| maminu
 +
|-
 +
! Biernik
 +
| voccova (ożyw.), voccov (nieożyw.)
 +
| voccovą
 +
| voccovo
 +
| mamina (ożyw.), mamin (nieożyw.)
 +
| maminą
 +
| mamino
 +
|-
 +
! Narzędnik
 +
| voccovým
 +
| voccovę
 +
| voccovým
 +
| maminým
 +
| maminę
 +
| maminým
 +
|-
 +
! Miejscownik
 +
| voccovu
 +
| voccovi
 +
| voccovu
 +
| maminu
 +
| mamini
 +
| maminu
 +
|-
 +
! Wołacz
 +
| voccový
 +
| voccová
 +
| voccové
 +
| maminý
 +
| maminá
 +
| maminé
 +
|}
 +
 
==== Słowotwórstwo ====
 
==== Słowotwórstwo ====
  
Linia 357: Linia 1241:
  
 
=== Leksyka ===
 
=== Leksyka ===
 +
==== Słownictwo ogólne ====
 +
==== Onomastyka ====
 +
==== Toponimia ====
  
 
=== Dialektologia ===
 
=== Dialektologia ===
Linia 363: Linia 1250:
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 +
 +
[[Kategoria:Język reski| ]]

Aktualna wersja na dzień 12:19, 9 cze 2017

reski
rësčina
Utworzenie: Widsið w 2017
Cel utworzenia: eksperyment słowiański
Sposoby zapisu: zmodyfikowany husycki
Typologia: fleksyjny, SVO
Klasyfikacja: indoeuropejskie
 bałto-słowiańskie
  słowiańskie
   zachodniosłowiańskie
    lechickie
Kody
Conlanger–3 nat.reg.wid
Lista conlangów

Język reski (rësčina [ˈrəs.t͡ʃinä], rësčí jązýk [ˈrəs.t͡ʃiː ˈjãzɨːk], rëská řič [ˈrəs.käː ˈrʒit͡ʃ]) to naturalistyczny język sztuczny typu a posteriori, opracowywany przed Widsiða od 2017. Reski jest z założenia pierwszym projektem słowiańskiego języka sztucznego, w którym autor zamierza dopasować swój projekt do istniejącej podgrupy językowej — w tym wypadku lechickiej, a także duchowym spadkobiercą języka słupieckiego. Nazwa języka, podobnie jak wielu innych projektów Widsiða, została zaczerpnięta z pomorskiej geografii i jest derywowana od rzeki Regi.

Główne cechy języka reskiego to: przeprowadzenie przegłosu lechickiego oraz przegłosu samogłosek miękkich, zachowanie samogłosek długich oraz nosowych, niepełna przestawka, częściowa neutralizacja samogłosek wysokich w ciężkich sylabach, a także względny morfologiczny konserwatyzm przy znacznym udziale słownictwa germańskiego w leksyce.

Założenia historyczne

Obszar, na którym mógłby rozwinąć się język reski wraz z potencjalnymi kierunkami ekspansji i wpływami zewnętrznymi.

Język reski, inaczej niż np. burgundzki, nie ma silnego podłoża w faktycznych wydarzeniach historycznych. Hipoteza autora zakłada wytworzenie się państwotwórczego ośrodka w dolinie dolnej Odry i u jej ujścia (zachodni skraj dzisiejszego województwa zachodniopomorskiego) o sile wpływów równej sile Polan czy Czechów w swoich kolebkach narodowych. Takie historyczne naciągnięcie skutkowałoby oparciem się — lub dłuższym opieraniem się — Pomorza germanizacji i być może wytworzeniem zwartej państwowości.

Język reski nie opiera się na tym, co wiadomo na temat faktycznych zachodniopomorskich narzeczy, chociaż współdzieli z nimi wiele cech, jako że także należy do podgrupy lechickiej języków zachodniosłowiańskich. Reski posiada natomiast wiele cech, które łączą go z innymi zachodniosłowiańskimi podgrupami, przy czym podobne rezultaty często zostały osiągnięte w wyniku innych procesów historycznych. Obecna forma języka reskiego jest w założeniu współczesna, tzn. każdy proces opisywany jako „rozpoczynający się” czy w podobny sposób, miałby rozpoczynać się w dobie współczesnej.

Związki z innymi językami

Reski jest językiem zachodniosłowiańskim i jako taki posiada względną, zapewne asymetryczną, możliwość wzajemnej zrozumiałości ze swoimi bliższymi krewnymi. Najbliżej spokrewnione z nim języki to języki lechickie: kaszubski, polski i połabski; reski przeprowadza przegłos lechicki, ale nie polski, co sytuuje go teoretycznie bliżej połabszczyzny. Zachowane zostały samogłoski długie, podobnie jak w grupie czesko-słowackiej — rozejście jakościowe („pochylenie”) czy innego rodzaju redukcja iloczasu nie zaszły. Silny pierwiastek germański w leksyce stawia reski bliżej grupy łużyckiej. Pod względem morfologicznym reski jest mniej zachowawczy, niż połabski, a bardziej, niż polski i posiada kilka własnych innowacji na tym polu. Pod względem fonetycznym, charakterystyczna redukcja miękkości zbliża reski do czeskiego, choć tutaj była radykalniejsza. Zachowane zostały obie samogłoski nosowe, ale do ich zmieszania doszło w inny sposób, niż w polszczyźnie, a ich brzmienie jest bardziej nosowe, chociaż współczesny ich rozwój zwiastuje ich rychłą dyftongizację.

Porównanie wybranych leksemów w językach zachodniosłowiańskich
Psł. Reski Połabski Kaszubski Polski Czeski Słowacki Dolnołużycki Górnołużycki
*bergъ bříh brig brzég brzeg břeh breh brjog brjóh
*pьlnъjь polný påunĕ (pôłniô „pełnia”) pełny plný plný połny połny
*pila píla — (Pieła „m. Piła”) piła pila píla piła piła
*kъlbasa kolbasa — kôłbasa kiełbasa klobása klobása kjałbasa kołbasa
*golva halva glåvă głowa głowa hlava hlava głowa hłowa
*gordъ hard gord gard gród hrad hrad grod hród
*byti bëc boit bëc być být byť byś być
*mъlviti mluvëc — mòwic (sł. mʉ̀ɵ̯vjĭc) mówić mluvit mluviť mołwiś mołwieć
*jьgrati jëhrác jaigroją (3PL) grac grać, igrać hrát hrať, ihrať graś, jgraś hrać

Opis

Fonetyka i fonologia

Samogłoski

Reskie fonemy samogłoskowe
Przednie Centralne Tylne
Ustne Nosowe Ustne Nosowe
Przymknięte i iː ɨ ɨː u uː
Półprzymknięte ẽ
Średnie ə
Półotwarte ɛ ɛː ɔ ɔː
Otwarte ä äː ã

Reski ma piętnaście fonemów samogłoskowych: trzynaście ustnych i dwa nosowe. Spośród samogłosek ustnych, dwanaście łączy się w pary krótka-długa; jedyną samogłoską ustną nieposiadającą wariantu długiego jest /ə/ — taki stan rzeczy wynika z jej pochodzenia. Samogłoski nosowe również pierwotnie posiadały wariant krótki i długi, jednak uległy swoistemu przemieszaniu, w wyniku którego są odbierane jako „półtora tonu”. Właściwy zapis w IPA powinien wyglądać w zasadzie tak: /ẽˑ/, /ãˑ/, w tym artykule, dla uproszczenia, zostanie to pominięte.

Podobnie jak w grupie czesko-słowackiej, a inaczej niż w innych językach z grupy lechickiej, rozróżnienie jakościowe pomiędzy samogłoską długą a krótką ma charakter dialektalny i jest nieobecne w języku standardowym. Urzędowy, czy normatywny wariant wymowy zakłada, że różnica między takimi samogłoskami wyraża się wyłącznie w ich długości, w systemie 2 (długa) : 1,5 (nosowa) : 1 (krótka).

Samogłoski nosowe mają tendencję do ulegania dyftongizacji, szczególnie w sylabie otwartej, gdzie często ulegają rozszczepieniu na właściwy element samogłoskowy i nosowy element ślizgowy (odpowiednio [eũ̯] i [aũ̯]). Czasem z procesem tym wiąże się zwężenie samogłoski i redukcja nazalizacji, czego efektem są nowe dyftongi [iu̯], [ɔu̯].

Ortograficzny zapis samogłosek:

i /i/; í /iː/; y /ɨ/; ý /ɨː/; u /u/ ú /uː/
ę /ẽ/; ë /ə/
e /ɛ/; é /ɛː/; o /ɔ/; ó /ɔː/
a /ä/; á /äː/; ą /ã/

Spółgłoski

Reskie fonemy samogłoskowe
Dwuwargowe Wargowo-zębowe Zębowe Zadziąsłowe Przedniopod. Miękkopod. Krtaniowe
Zwarte p b t d k (g)
Zwarto-szczelinowe t͡s d͡z t͡ʃ
Szczelinowe f ʋ s z ʃ ʒ x ɦ
Nosowe m n
Półotwarte w l r j

W inwentarzu spółgłoskowym zwraca uwagę brak spółgłosek miękkich. Wynika to z przegłosu samogłosek zmiękczających, który dokonał się w początkach XVI wieku, w wyniku którego element miękczący został albo zasymilowany przez spółgłoskę, albo całkowicie zanikł. Spółgłoski reskie są niesylabiczne, za wyjątkiem części wyrazów dźwiękonaśladowczych.

Poniższa lista zawiera przegląd alofonów poszczególnych spółgłosek, jeśli takie występują:

  • [p t k x] dla /b d g ɦ/ w wygłosie,
  • [w̥ l̥ r̥] dla /w l r/ w wygłosie,
  • [ɱ] dla /m/ przed /f ʋ/,
  • [ŋ] dla /n/ przed /k g/,
  • [ɣ] dla /x/ w pozycji międzysamogłoskowej.

Jeśli chodzi o wewnątrzwyrazowe zjawiska fonetyczne, zachodzą one rzadziej niż w polszczyźnie, utrzymana jest np. dźwięczna wymowa grupy /kʋ/. Nowym zjawiskiem jest „wtórna miękkość”, polegająca na przesunięciu zadziąsłowych spółgłosek /ʃ/ /ʒ/ w kierunku /ɕ/ /ʑ/.

Czasem mówi się, że spółgłoski /w/ i /ʋ/ występują w dystrybucji komplementarnej, gdzie pierwsza pojawia się w nagłosie i wygłosie, a druga wewnątrz wyrazu; niewielu użytkowników języka jednak tego przestrzega. Powszechna jest wymowa prefiksowanych derywatów słów z /w/ z tą samą spółgłoską (np. vodzce [ˈwɔd͡zt͡sɛ] „woźnica” — podvodzce [pɔdˈwɔd͡zt͡sɛ] albo [pɔdˈʋɔd͡zt͡sɛ] „przewoźnik”).

Zbitka spółgłoskowa /rʒ/, czasem zapisywana jako [r͡ʒ], to efekt rozwoju miękkiego ŕ, które doszło do tego etapu poprzez wcześniejszy wariant /r̝/, wciąż spotykany w części dialektów.

/g/ nie jest fonemem rodzimym i występuje wyłącznie w zapożyczeniach.

Zapis ortograficzny spółgłosek:

p /p/; b /b/; t /t/; d /d/; k /k/; g /g/
c /t͡s/; dz /d͡z/; č /t͡ʃ/
f /f/; v /ʋ/; s /s/; z /z/; š /ʃ/; ž /ʒ/; ch /x/; h /ɦ/
m /m/; n /n/
v /w/; l /l/; r /r/; j /j/; ř /rʒ/
Wymiany spółgłosek

Podobnie jak w innych językach słowiańskich, również w reskim zachodzą pewne przemiany spółgłoskowe, uzależnione od historycznej miękkości, a obecnie sfonologizowane. Są one stosunkowo mało przewidywalne, ponieważ o ile w polszczyźnie czy czeszczyźnie nadal obserwuje się samogłoski miękkie i ich wpływ na sąsiadujące dźwięki, o tyle w reskim cecha ta jest jedynie historycznie relewantna.

Alternacje spółgłoskowe w języku reskim
Tw. Mięk. Przykład
/d/ /d͡z/ maldý „młody” — maldzí „młodzi”
/t/ /t͡s/ poplata „grzywna” — poplacëc „zapłacić”
/r/ /rʒ/ dobrá „dobra” — dobři „dobrze”
/s/ /ʃ/ česac „czesać” — češą „czeszę”
/z/ /ʒ/ zkázac „odesłać” — zkážą „odeślę”
/t͡s/ /t͡ʃ/ vovce „owca” — vovčëzna „baranina”
/h/ /g/ /d͡z/ noha „noga” — nodze „nodze”
/z/ réha „rząd” — réze „rzędzie”
/ʒ/ noha „noga” — nožní „nożny”
/x/ /ʃ/ parch „kurz” — paršëc „kurzyć”
/k/ /t͡ʃ/ vodlëk „odliczanie” — lëčba „liczenie”
/t͡s/ vluk „wilk” — vluci „wilki”
/sk/ /st͡ʃ/ polská „polska” — polsčí „polski, polskie”
/t͡sk/ /t͡st͡ʃ/ anglijcká „angielska” — anglijcčina „język angielski”

Akcent

Akcent reski pada w odizolowanym leksemie na pierwszą sylabę rdzenia w słowach rodzimych i na pierwszą sylabę w ogóle w młodych zapożyczeniach, w których obecność prefiksu została zignorowana (dlatego np. přehyne [prʒɛˈɦɨ.nɛ] „ostęp” < germ. *fergunją z prefiksem zasymilowanym do pře- ale ferát [ˈfɛ.räːt] „dezerter” < niem. Verrat). Śladem po oryginalnym miejscu padania akcentu jest często długa samogłoska (np.matemátika [ˈmä.tɛˌmäːti.kä], kolchóz [ˈkɔl.xɔːs]).

Wywód historyczny

Zmiany zachodniosłowiańskie
  1. ś → š: *mùśě → múše „musze”
  2. tj, ktʲ, gtʲ → c: *nôktь → noc „noc”
  3. dj → dz: *medjà → míze „między”
  4. utrzymanie grup kv, gv: *gvě̄zdà → hvízda „gwiazda”
Zmiany lechickie
  1. proteza [j] i [w]: *oko → voko „oko”
  2. utrzymanie samogłosek nosowych
  3. TorT → TarT: *gôrdъ → hard „zamek”
  4. orT-, olT- → roT-, loT- (intonacja cyrkumfleksowa): *orbiti → robëc „pracować”
  5. orT-, olT- → rāT-, lāT- (intonacja samogłoskowa): *òrdlo → rádlo „radło”
  6. TerT → TrʲeT: *bȇrgъ → bříh „brzeg”
  7. przegłos lechicki przed t, d, n, s, z, r, l
    1. ě → ʲa: *vě̀ra → *vʲàra → véra „wiara”
    2. ę → ʲǫ: *svętъjь → svątý „święty”
    3. ьr → ʲar: *sьrna → serna „sarna”
Zmiany lokalne
  1. TolT → TalT: *mȏldъjь → maldý „młody”
  2. TelT → TlʲoT: *mēlkò → mlóko „mleko”
  3. TelT → TleT (rzadko, potencjalny polonizm): *velkti → vlec „ciągnąć”
  4. ъ̯ → Ø: *dъva → dva „dwa”
  5. ь̯ → ʲ: *tьma → cma „zmrok”
  6. ъ:
    1. pod akcentem: → ə: *dъxъ → dëch „westchnienie”
    2. nie pod akcentem: → Ø: *pьsъkъ → pësk „piesek”
  7. ь:
    1. pod akcentem: → ʲə: *vьsь → *vʲəsʲ → vës „wieś”
    2. nie pod akcentem: → ʲ: *kravьcъ → *kravʲc → kravc „krawiec”
  8. ъr → or: *kъrkъ → kork „kark”
  9. ъl:
    1. po k, g, x: → ol: *xъlmъ → cholm „wzgórze”
    2. pozostałe sytuacje: → lu: *sъlnъce → slunce „słońce”
  10. ьr nieprzegłoszone → ʲyrʲ: *vьrba → *vʲyrʲba → vëřba „wierzba”
  11. ьl → ʲolʲ: *pьlnъjь → *pʲolʲný → polný „pełny”
  12. rozwój iloczasu
    1. z kontrakcji, np. –ъjъ → -ý: *pьlnъjь → *pʲolʲný → polný „pełny”, -ьje → -í: *pitьje → picí „napój”
    2. wzdłużenie zastępcze po zaniku jeru przed dźwięczną nienosową: *rogъ → róh „róg”
    3. wzdłużenie w sylabie otwartej przed /r l/: *pila → píla „piła”
    4. kontynuacja intonacji akutowej: *pàra → pára „para”
    5. kontynuacja prasłowiańskiej samogłoski długiej: *mēlkò → mlóko „mleko”
  13. samogłoski nosowe
    1. ę nieprzegłoszone → ę: *pętь → pęc „pięć”
    2. ǫ, ʲǫ → ą, ʲą: *ǫsъ → vąs „wąsy”
    3. ę́ → ę: *dobrę́ → dobrę „dobrą”
    4. ǫ́ → ę: *dobrǫ́ → dobrę „dobrą”
  14. odmiękczenie
    1. ʲa → e: *lʲas → les „las”
    2. ʲo → o: *mlʲóko → mlóko „mleko”
    3. ʲu → i: *lʲudzí → lidzí „ludzie”
    4. ʲe, ě → i: *rʲě̄ka → říka „rzeka”
    5. ʲi → i: *tanʲí → taní „tani”
    6. ʲə → ə: *pʲəs → pës „pies”
  15. modyfikacje spółgłosek wynikające z odmiękczenia („asymilacja miękkości”):
    1. rʲ → r̝ → rʒ: *rʲě̄ka → říka „rzeka”
    2. srʲ → str̝ → strʒ: *srʲeda → střida „środa”
    3. zrʲ → zdr̝ → zdrʒ: *zrʲedlo → zdřídlo „źródło”
    4. tʲ → c: *tʲma → cma „zmrok”
    5. dʲ → dz: *dʲiký → dzëčí „dziki”
    6. tvʲ → cv: *tvʲardý → cverdý „twardy”
    7. dvʲ → dzv: *dvʲërʲi → dzvëři „drzwi”
  16. k → č po e, y, i: *kartký → kartčí „krótki”
  17. g → dz po e, y, i: *dlugý → dludzí „długi”
  18. g → ɦ: *gard → hard „zamek”
  19. ja-, ra- → je-, re-: *ránk → porénk „wschód”
  20. –óv → -ov [ou̯]: *biskupóv → biskupov [-ou̯] „biskupi”
  21. vo- → vo- [u̯o]: *voda → voda [u̯o-] „woda”
  22. kt- → cht-: *kto → chto „kto”
  23. VːdzV → z: *mídze → míze „między”
  24. šč → sč: *ščęscí → sčęscí „szczęście”
  25. i, y, u → ë w sylabie zamkniętej (częste analogie): *byc → bëc „być”

Morfologia

Fleksja

Grupa czasownikowa
Grupa imienna
Rzeczownik

Rzeczowniki reskie odmieniają się przez dwie liczby — pojedynczą i mnogą — oraz siedem przypadków — mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik i wołacz, i występują w rodzaju męskim, żeńskim oraz nijakim. Przynależność do poszczególnych klas deklinacyjnych zwykle uzależniona jest od etymologii, a nie od rodzaju, chociaż niektóre formy ulegają pewnym uzależnionym od niego modyfikacjom. W tabelach poniżej pominięto szczegółowe wywody etymologiczne, podano jednak prasłowiańskie klasy tematyczne, z których dana klasa odmiany się wywodzi. Podobnie jak inne języki zachodniosłowiańskie, reski wypracował opozycję żywotności w rodzaju męskim. Wołacz pozostaje żywy także w przypadku nazw własnych; nie jest odbierany jako forma podniosła czy pretensjonalna.

Odmiana rzeczowników męskich
Klasa psł. -o- -jo- -a- -ja- -u- -i- -n-
Ożyw., czł. Ożyw., nieczł. Nieożyw. Ożyw. Nieożyw.
Liczba pojedyncza
Mianownik pán „pan” vluk „wilk” chléb „chleb”, hard „zamek” męž „mężczyzna” strój „narzędzie” předseda „poseł” vodzce „woźnica” sën „syn” hosc „gość” kámen „kamień”
Dopełniacz pana vluka chleba, hardu męže stroji předsedy vodzce syna hosce kámene
Celownik panu, panovi vluku, vlukovi chlebovi, hardovi męži, męžovi strojovi předsedovi vodzcovi synovi hoscovi kámenovi
Biernik pana vluka chléb, hard męže strój předsedą vodzcą syna hosce kámen
Narzędnik panëm vlukëm chlebę, hardę męžëm stroję předsedę vodzcę synëm hoscëm kámenę
Miejscownik panovi vlukovi chlebovi, hardze męžovi strojovi předsedovi vodzcovi synovi hoscovi kámenovi
Wołacz pani! vluku! chlebi! hardze! męži! stroji! předsedo! vodzco! synu! hosci! kámeni!
Liczba mnoga
Mianownik panoví vluci chleby, hardy męžoví strojí předsedoví vodzcí synoví hoscí kámení
Dopełniacz panov vlukov chlebov, hardov męžov strojov předsedov vodzcov synov hoscí kámení
Celownik panóm vlukóm chlebóm, hardóm męžóm strojóm předsedóm vodzcóm synóm hoscóm kámenóm
Biernik pánov vlukov chleby, hardy męžov strojí předsedov vodzcov synov hoscí kámení
Narzędnik panámi vlukámi, (lit.) vluky chleby, hardy męžémi strojí předsedámi vodzcémi synámi hoscémi kámeni
Miejscownik panëch vlukëch chlebëch, hardëch męžëch strojëch předsedëch vodzcëch synëch hoscëch kámenëch
Wołacz panoví vluci chleby, hardy męžoví strojí předsedoví vodzcí synoví hoscí kámení
Odmiana rzeczowników żeńskich
Klasa psł. -a- -ja- -i- -u-
Liczba pojedyncza
Mianownik voda „woda” svíce „świeca” kosc „kość” krëv „krew”
Dopełniacz vody svíci kosci krve
Celownik vodzi svíci kosci krvi
Biernik vodą svícą kosc krëv
Narzędnik vodę svícę koscę krvę
Miejscownik vodzi svíci kosci krvi
Wołacz vodo svíco kosci krvi
Liczba mnoga
Mianownik vody svíce kosci krvi
Dopełniacz vód svíc kosci krvi
Celownik vodám svícím koscëm krvëm
Biernik vody svíce kosci krvi
Narzędnik vodámi svícími koscmi krvami
Miejscownik vodách (dial. vodás) svících (dial. svícís) koscëch (dial. koscës) krvëch (dial. krvës)
Wołacz vody svíce kosci krvi
Odmiana rzeczowników nijakich
Klasa psł. -o- -jo- -n- -nt- -s- przym.
Mianownik berdo „deska” moří „morze” jëmę, jëmeno „imię” parsę „prosię” kolo „koło” spání „łóżko”
Dopełniacz berda moře jëmena parsęca kola (dial. kolesa) spáního
Celownik berdu moří jëmení parsęcí kolu (dial. kolesí) spánímu
Biernik berdo moří jëmę, jëmeno parsę kolo spání
Narzędnik berdę mořím jëmenę parsęcę kolę (dial. kolesę) spáním
Miejscownik berdu moří jëmení parsęcí kolu (dial. kolesí) spánímu
Wołacz berdo moří jëmę, jëmeno parsę kolo spání
Liczba mnoga
Mianownik berda moře jëmena parsęta kola (dial. kolesa) spáné
Dopełniacz berd móř jëmen parsęt kól (dial. koles) spáních
Celownik berdóm mořím jëmenëm parsęcëm kolóm (dial. kolesëm) spáním
Biernik berda moře jëmena parsęta kola (dial. kolesa) spáné
Narzędnik berdy moří jëmeny parsęty koly (dial. kolesy) spánímí
Wołacz berda moře jëmena parsęta kola (dial. kolesa) spáné

Wybrane rzeczowniki odmieniają się nieregularnie, tzn. nie da się ich przypisać do żadnego współczesnego wzoru odmiany, ponieważ albo są reliktami klasy odmiany, która nie zachowała się w reskim do dzisiejszych czasów, albo ich formy kontynuują odmianę dualną. Te rzeczowniki to: rąka «ręka», noha «noga», voko «oko», vucho «ucho», vústa «usta» oraz mac «matka» i dřeca «córka».

Rzeczowniki nieregularne
Liczba pojedyncza
Mianownik rąka noha voko vucho — mac dřeca
Dopełniacz rąči nodzi voka vucha — maceři dřecy
Celownik rące nodze voku vuchu — maceři dřeci
Biernik rąką nohą voko vucho — mac dřecą
Narzędnik rąkę nohę vokëm vuchëm — maceři dřecę
Miejscownik rąci nodzi voku vuchu — maceři dřeci
Wołacz rąko noho voku vuchu — maci dřeco
Liczba mnoga
Mianownik rąci nodzi voči vuši vústa macery dcory
Dopełniacz rąku, rąkú nohu, nohú voču, vočú vušu, vušú vúst macer dcor
Celownik rąkám nohám vočóm vušóm vústóm maceřëm dceřëm
Biernik rąci nodzi voči vuši vústa macery dcory
Narzędnik rąkámi nohámi voči vuši vústy maceřmi dceřmi
Miejscownik rąku, rąkú nohu, nohú voču, vočú vušu, vušú vúscích maceřëch dceřëch
Wołacz rąci nodzi voči vuši vústa macery dcory

Bardzo nietypowa odmiana słowa dřeca znajduje odzwierciedlenie w wielu innych językach słowiańskich, w których również oryginalny leksem oznaczający „córkę” uległ wielu spontanicznym przemianom, które oddaliły go od prasłowiańskiej formy *dъťi. Warto zwrócić uwagę, że słowo to coraz częściej przesuwane jest do grupy -a-tematowej odmiany żeńskiej (wzór odmiany voda), do której należy także dość popularny derywat (pierwotnie zdrobnienie) dřecka o tym samym znaczeniu.

Wymiany dźwiękowe wynikające z przegłosu albo asymilacji miękkości nie są traktowane jako nieregularności odmiany.

Przymiotnik

Reskie przymiotniki odmieniają się przez liczby, przypadki i rodzaje. Odmiana przymiotnika musi zostać uzgodniona z określanym przezeń rzeczownikiem. Język zachowuje zarówno krótkie, jak i długie formy przymiotników, chociaż krótkie nie posiadają odmiany przez przypadki, jako że występują wyłącznie w formie orzecznika, gdy występuje on przed formą czasownika. W praktyce, chociaż urobienie formy krótkiej jest możliwe dla każdego przymiotnika, najczęściej używa się go z takimi, które po tej operacji będą jednosylabowe.

Wyróżnia się trzy wzory odmiany przymiotnika: twardą (końcówka -ý w długiej formie r.m.l.poj.), starą miękką (końcówka -í) oraz nową miękką (końcówki -čí, -dzí wynikające z najmłodszej fazy palatalizacji). Tabela poniżej podaje wszystkie formy dla wybranych przymiotników: jarý „wczesny”, starní „daleki”, kartčí „krótki”, dardzí „cenny”.

Przymiotniki reskie
Przypadek Odmiana twarda Odmiana miękka stara Odmiana miękka nowa
m f n m f n m f n m f n
Liczba pojedyncza
Mianownik Forma dł. jarý jará jaré starní kartčí kartká kartčí dardzí darhá dardzí
Forma kr. jar jara jaro starën starna starno kartk kartka kartko darh darha darho
Dopełniacz jarého jaré jarého starního starní starního kartčého kartčí kartčého dardzého dardzí dardzého
Celownik jarému jaré jarému starnímu starní starnímu kartčému kartčí kartčému dardzému dardzí dardzému
Biernik jarého (ożyw.), jarý (nieożyw.) jarę jaré starního, starní starnę starní kartčého, kartčí kartkę kartčé dardzého, dardzí darhę dardzé
Narzędnik jarým jarę jarým starním starnę starním kartčím kartkę kartčim dardzím darhę dardzím
Miejscownik jarém jarý jarém starném starní starném kartčém kartčí kartčém dardzém dardzí dardzém
Wołacz = mianownik, forma długa
Liczba mnoga
Mianownik Forma dł. jaří jaré jará starní kartčí dardzí
Forma kr. jaři jary jara starni starny starna kartči dardzi
Dopełniacz jarých starních kartčích dardzích
Celownik jarým starním kartčím dardzím
Biernik jarých (ożyw.), jaré (nieożyw.) jaré jará starních, starní starní kartčích, kartčí kartčí dardzích dardzí
Narzędnik jarými starními kartčími dardzími
Miejscownik jarých starních kartčích dardzích
Wołacz = mianownik, forma długa

Nieco inaczej odmieniają się przymiotniki dzierżawcze, które mogą być stworzone tylko od rzeczowników ożywionych. Reski posiada dwie końcówki dzierżawcze: -ov, dołączaną do rzeczowników rodzaju męskiego, i -in, łączącą się z rzeczownikami żeńskimi i nijakimi. Końcówka -ov posiada także wariant -ev, dołączany do rzeczowników historycznie kończących się miękką spółgłoską, ale odmiany są analogiczne, a sama końcówka – w zaniku.

Przymiotniki dzierżawcze
Przypadek -ov -in
m f n m f n
Liczba pojedyncza
Mianownik voccov voccova voccovo mamin mamina mamino
Dopełniacz voccova voccovy voccova mamina maminy mamina
Celownik voccovu voccovi voccovu maminu mamini maminu
Biernik voccova (ożyw.), voccov (nieożyw.) voccovą voccovo mamina (ożyw.), mamin (nieożyw.) maminą mamino
Narzędnik voccovým voccovę voccovým maminým maminę maminým
Miejscownik voccovu voccovi voccovu maminu mamini maminu
Wołacz voccový voccová voccové maminý maminá maminé

Słowotwórstwo

Składnia

Leksyka

Słownictwo ogólne

Onomastyka

Toponimia

Dialektologia

Historia wersji

Bibliografia

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_reski&oldid=17471”