Język roterski: Różnice pomiędzy wersjami
(→Zaimki) |
|||
Linia 1289: | Linia 1289: | ||
!Narzędnik | !Narzędnik | ||
|colspan=4 align=center|svemi | |colspan=4 align=center|svemi | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | === Zaimki wskazujące === | ||
+ | |||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! '''l. poj.''' | ||
+ | ! r. męski | ||
+ | ! r. żeński | ||
+ | ! r. nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Mianownik | ||
+ | | align=left |teň | ||
+ | | align=left |ta | ||
+ | | align=left |ťa | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dopełniacz | ||
+ | | align=left |ťaźa | ||
+ | | align=left |töu | ||
+ | | align=left |ťaźa | ||
+ | |- | ||
+ | ! Celownik | ||
+ | | align=left |ťam'''ua''' | ||
+ | | align=left |töu | ||
+ | | align=left |ťam'''ua''' | ||
+ | |- | ||
+ | ! Biernik | ||
+ | | align=left |ťaźa (ż)<br/>teň (nż) | ||
+ | | align=left |tua | ||
+ | | align=left |ťa | ||
+ | |- | ||
+ | ! Miejscownik | ||
+ | | align=left |ťam | ||
+ | | align=left |töu | ||
+ | | align=left |ťam | ||
+ | |- | ||
+ | ! Narzędnik | ||
+ | | align=left |tim | ||
+ | | align=left |tou | ||
+ | | align=left |tim | ||
+ | |- | ||
+ | ! '''l. mn.''' | ||
+ | ! r. męski | ||
+ | ! r. żeński | ||
+ | ! r. nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Mianownik | ||
+ | | align=left |ti (ż)<br>ty (nż) | ||
+ | | align=left |ty | ||
+ | | align=left |ta | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dopełniacz | ||
+ | | colspan=3 align=center |töś | ||
+ | |- | ||
+ | ! Celownik | ||
+ | | colspan=3 align=center |töm | ||
+ | |- | ||
+ | ! Biernik | ||
+ | | align=left |ty | ||
+ | | align=left |ty | ||
+ | | align=left |ta | ||
+ | |- | ||
+ | ! Miejscownik | ||
+ | | colspan=3 align=center |töś | ||
+ | |- | ||
+ | ! Narzędnik | ||
+ | | colspan=3 align=center |tömi | ||
|} | |} | ||
Wersja z 19:46, 8 lut 2015
język roterski rautarstöj jazyť | |
---|---|
Utworzenie: | Drukarz w 2013 |
Sposoby zapisu: | alfabet łaciński |
Klasyfikacja: | języki słowiańskie
|
Kody | |
Conlanger–1 | rtr |
Przykład | |
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Vsötti lidöu raudijou se šaboďnü a šaböj rauvnü ča ďa dōšťaňastö a zözečōj. Sou jabdarönü rauzuamom a söďamüm a majou spoľua ödnať v duaśavi brautrsti. | |
Lista conlangów |
Język roterski to język zachodniosłowiański stworzony przez Drukarza. Są w nim obecne bardzo duże wpływy czeskie, bo z tegoż języka się wywodzi, ale nie brakuje też niemieckich, bo obecni Rotercy to w dużej części potomkowie zroteryzowanych Niemców, którzy niegdyś na obszarze Roterii stanowili przytłaczającą większość. Na dzisiejszy kształt języka wpłynęło jego długotrwałe odizolowanie i to, że podczas tworzenia jego literackiego wariantu dla samych standaryzujących nierzadko był on językiem obcym. Pod wpływem czeskiego duża część słownictwa zapożyczonego z niemieckiego została zastąpiona czeskim i międzynarodowym, ale mimo to stanowi ono nadal ważną część roterskiej leksyki.
Rozwój z prasłowiańskiego
- I palatalizacja
- II palatalizacja
- III palatalizacja
- TorT, TolT > TraT, TlaT > TraŭT, TlaŭT
- TerT, TelT > TrěT, TlěT
- olT-, orT- > laT-, raT- > laŭT-, raŭT-
- ra, la (w większości pozycyj) > raŭ, laŭ
- sporadycznie ro, la, TroT, TloT > raŭ, laŭ, TraŭT, TlaŭT
- g > h
- kvě, kvi, gvě, gvi, xvě, xvi > kvě, kvi, hvě, hvi, chvě, chvi
- tl, dl > tŭ, dŭ
- dz > z
- tj, dj > c´, dz´ > c´, z´
- ě > ´ei
- TrěT, TlěT > TrěiT, TlěiT
- y > i niemiękczące [ɪ]
- sj, zj > š, ž
- stj, zdj > šč, ždž > št´, žd´
- skj, zgj > šč, ždž > št´, žd´
- kj, gj, xj > č, dž, š
- -gti, -kti > -c´i
- -dti, -tti > -sti
- prejotacja, prelabializacja
- wokalizacja jerów: ъ > o/e, ь > e
- wzdłużenie zastępcze
- ǫ > u
- ę > ´a
- v w nagłosie przed samogłoską > ŭ [w], CvC > CC
- zachowanie sonantów
- kontrakcja
- mazurzenie (na skutek częstych kontaktów z Polską): č > c, š > s, ž > z, dž > dz > z, (z wyjątkiem č, š, ž przed 'e')
- postępowe miękczenie samogłosek (pod wpływem czeskim): ´a > ´ei, ´u > i, ´a:, ´e:, ´u: > i:
- iV, yV > ijV, yjV
- coś à la 4. palatalizacja: ky, hy, chy > ki, hi, chi (tylko krótkie „y”)
- 1. dyftongizacja długich samogłosek: a: > åi, e: > ie > ije, i: > ij, o: > ŭo, y: > ei, u: > oŭ
- o (krótkie) > ´a
- r´ > ř
- 1. palatalizacja roterska: ke, ki, de, di, he, hi, che, chi (w każdej pozycji) > t´e, t´i, d´e, d´i, h´e, h´i, ch´e, ch´i
- sr > stř
- t´, d´, n´, l´, h´, ch´ > ť, ď, ň, ľ, ź, ś
- c´, s´, z´ > c, s, z
- 2. palatalizacja roterska: Vj + t, d, n, l, h, ch > Vť, Vď, Vň, Vľ, Vź, Vś
- j w nagłosie przed spółgłoską zanika, np. jmijeno > mijeno, jsi > si
- yr > er > ar
- dedyftongizacja i ponowne wydłużenie: ŭo > ó (w każdej pozycji), oŭ > ú (w nagłosie)
- aj > ej
- 3. palatalizacja roterska: j przed lub po s, c, z, r > š, č, ž, ř, w reszcie pozycji jC > C
- 1. przegłos roterski: je > ö, ij > ü; zachodził równocześnie z 3-cią palatalizacją
- spółgłoska miękka + ö, ü > spółgłoska twarda + ö, ü
- 2. przegłos roterski: iö > ő, ja > á; w nagłosie ja- nie uległo przegłoszeniu, ´a, czyli „a” po spógłoskach z hačkami również nie zostało przegłoszone
- 2. dyftongizacja długich samogłosek: á > åj (ponowna palatalizacja i ew. zanik j), ő > öŭ, ó > ōj (palatalizacja i ew. zanik j), ú > uj (palatalizacja i ew. zanik j)
- częste przejścia miękkości, zwykle niezapisywane, np. jadpusťte /jadpuʃçːɛ ~ jadpuʃcːɛ ~ jadpuscːɛ/
- częściowy zanik rodzaju nijakiego i przejście rzeczowników nijakich do rodzaju żeńskiego - zmiany w deklinacji
- palatalizacja wygłosowych spółgłosek (i jej ew. zanik przy spółgłoskach nie mających swojego miękkiego odpowiednika)
- w związku z palatalizacją wygłosową zmiany deklinacyjne (przejście części rzeczowników twardotematowych w miękkotematowe)
- wygłosowe ľ > j, a jeśli stało po spółgłosce, to palatalizacja i zanik
- częściowy zanik 2-iej palatalizacji w odmianie
- przejście Cu (u po samogłosce) w Cŭaː (zapisywane „ua”) razem z przejściem akcentu na nowopowstały dyftong
- å /ɒ/ > o /ɔ/
Alfabet i fonologia
Alfabet składa się z 39 liter
A a | (Å å) | B b | C c | Č č | Ch ch | D d | Ď ď | E e | F f | |
[a] | [ɔ] | [b] | [t͡s] | [t͡ʃʲ] | [x] | [d] | [ɟ] | [ɛ] | [f] | |
G g | H h | I i | J j | K k | L l | Ľ ľ | M m | N n | Ň ň | |
[g] | [ɦ] | [i] | [j] | [k] | [l̩] | [ʎ] | [m] | [n] | [ɲ] | |
O o | Ō ō | Ö ö | P p | R r | Ř ř | S s | Š š | Ś ś | T t | |
[ɔ] | [o] | [ø] | [p] | [r] | [r̝] | [s] | [ʃʲ] | [ç] | [t] | |
Ť ť | U u | (Ŭ ŭ) | Ü ü | V v | Y y | Z z | Ž ž | Ź ź | ||
[c] | [u] | [w] | [ʏ] | [v] | [ɪ] | [z] | [ʒʲ] | [ʝ] |
Uwagi
- fonemy f i g nie występują naturalnie w roterskim. Są one używane tylko w zapożyczeniach.
- ti, di, ni i li wymawia się zawsze miękko (/ci/, /ɟi/, /ɲi/, /ʎi/) i zapisuje bez hačka
- ŭ jest często zapisywane z pominięciem łuczka, jak zwykłe 'u'
- dyftongi w wymowie rozdziela się za pomocą „ŭ”: ťaö (twoja) /caˈwø/ lub, jeśli składa się z „i”, j, np. liceiś /ʎit͡sɛjiç/
- dyftongu nie rozdziela się, jeśli składa się z „u” - wtedy wymawia się je jako ŭ: kuapuö (kupuje) /ˈkwapwø/
- palatalizacji spółgłosek wygłosowych (oprócz ś i ź) się nie zaznacza w piśmie odręcznym i maszynowym (ale wyłącznie w sytuacjach nieformalnych)
- połączenia Vun i Vum mogą być wymawiane nosowo /Vw̃/, np. Frauncioj /Fraw̃t͡sijɔj/
- å po zlaniu się z o zaczęto zapisywać jako „o” - å można spotkać tylko w starszych tekstach
Spółgłoski
System głosek w roterskim | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
SPÓŁGŁOSKI | wargowe | przedniojęzykowe | zadziąsłowe | podniebienne | tylnojęzykowe | krtaniowe | ||
nosowe | m | n | ɲ | |||||
zwarte | p b | t d | c ɟ | k | ||||
zwarto-szczelinowe | t͡s (d͡z) | t͡ʃʲ (d͡ʒʲ) | ||||||
szczelinowe | v | s z | ʃʲ ʒʲ | ç ʝ | x | ɦ | ||
półotwarte | j | w | ||||||
drżące | r r̝ | |||||||
boczne półotwarte | l̩ | ʎ |
Samogłoski
Samogłoski w roterskim | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
SAMOGŁOSKI | przednie | centralne | tylne | |||||
przymknięte | i | u | ||||||
prawie przymknięte | ɪ ʏ | |||||||
półprzymknięte | ø | o | ||||||
półotwarte | ɛ | ɔ | ||||||
otwarte | a |
Akcent
Akcent w roterskim może padać na:
- pierwszą sylabę, zawierającą kiedyś „u”, które występowało po samogłosce, a więc obecnie zawierającą dyftong ŭa
- pierwszą sylabę z historycznie długą samogłoską
- sylabę, która była akcentowana w języku, z którego zapożyczono słowo
- pierwszą sylabę słowa, jeśli żadne z powyższych nie jest spełnione
Reguły dodatkowe:
- Akcent nie może padać na sylabę, zawierającą niegdyś krótkie „o” - wtedy przechodzi na kolejną, niezawierającą tej samogłoski, chyba że słowo nie ma innych głosek, wtedy akcent pada na pierwszą sylabę
- Obecność dyftongu „ŭa” wymusza przesunięcie akcentu na sylabę go zawierający, nawet jeśli w słowie obecna jest historycznie długa samogłoska, albo mamy do czynienia z zapożyczeniem
W artykule autor oznaczył akcent jedynie wtedy, gdy padał na sylabę inną niż pierwsza.
Pary spółgłoskowe
W języku roterskim wiele spółgłosek twardych ma swoje miękkie odpowiedniki - wynika to z palatalizacyj, które w tymto języku zaszły. Pierwsza tabelka przedstawia reguły palatalizacji spółgłosek twardych, a druga ich depalatalizacji (następującej w wyniku przegłosów).
Palatalizacja spółgłosek | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
twarda | c | ch | d | h | k | l | n | r | s | t | z |
miękka | č | ś | ď | ź | ť | ľ | ň | ř | š | ť | ž |
Depalatalizacja spółgłosek | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
miękka | č | ś | ď | ź | ť | ľ | ň | ř | š | ť | ž |
twarda | c | s | d | z | t | l | n | r | s | t | z |
Deklinacja
Występują dwie liczby - pojedyncza i mnoga oraz sześć przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik, narzędnik. Wołacz zlał się z mianownikiem.
Rzeczownik
Rodzaj męski
- twardotematowy żywotny (rzeczowniki kończące się -b, -m, -p, -v)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | chlaup | chlaupovöu / chlaupi |
Dopełniacz | chlaupa | chlaupōj |
Celownik | chlaupovi / chlaupua | chlaupōm |
Biernik | chlaupa | chlaupy |
Miejscownik | chlaupovi / chlaupua | chlaupeś |
Narzędnik | chlaupom | chlaupy |
- twardotematowy nieżywotny (rzeczowniki kończące się -b, -m, -p, -v)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | dōm | dōmy |
Dopełniacz | dōmua | dōmōj |
Celownik | dōmua | dōmōm |
Biernik | dōm | dōmy |
Miejscownik | dōmöj / dōmua | dōmeś |
Narzędnik | dōmom | dōmy |
- miękkotematowy żywotny
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | kōň syň |
ťanö / ťani synö / syni |
Dopełniacz | ťanö synö |
ťaňōj syňōj |
Celownik | ťaňavi syňavi |
ťaňōm syňōm |
Biernik | ťanö synö |
ťanö synö |
Miejscownik | ťaňavi syňavi |
ťaniś syniś |
Narzędnik | ťaňam syňam |
ťani / ťaňmi syni |
- miękkotematowy nieżywotny
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | moť střaj |
motö střaö |
Dopełniacz | motö střaö |
moťōj střajōj |
Celownik | moti střaji |
moťōm střajōm |
Biernik | moť střaj |
motö střaö |
Miejscownik | moti střaji |
moťiś střajiś |
Narzędnik | moťam střajom |
moti střaji |
- a-tematowy (hrdina - bohater)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | hrdina | hrdiňavöu |
Dopełniacz | hrdiny | hrdinōj |
Celownik | hrdiňavi | hrdinōm |
Biernik | hrdinua | hrdiny |
Miejscownik | hrdiňavi | hrdineś |
Narzędnik | hrdinou | hrdiny |
- e-tematowe (pořaudce - doradca)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | pořaudce | pořaudci |
Dopełniacz | pořaudce | pořaudcōj |
Celownik | pořaudci | pořaudcōm |
Biernik | pořaudce | pořaudce |
Miejscownik | pořaudci | pořaudciś |
Narzędnik | pořaudcou | pořaudci |
Rodzaj żeński
- a-tematowe (zöna - kobieta) (również dawne a- i -en-tematowe nijakie, np. möšťa, brömeňa)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | zöna | zöny möšti |
Dopełniacz | zöny möšti |
zöuň |
Celownik | zönö | zönom |
Biernik | zönua | zöny möšti |
Miejscownik | zönö slauvöj |
zönoś |
Narzędnik | zönou | zönami |
- e-, ö- i öj-tematowe (również dawne nijakie ö- i öj-tematowe, np. morö - morze)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | ulice | ulice |
Dopełniacz | ulice | ulicü |
Celownik | ulici | ulicüm |
Biernik | ulici | ulice |
Miejscownik | ulici | uliciś |
Narzędnik | ulicü | ulicemi |
- miękkotematowe (pišň - pieśń) (również dawne żeńskie twardotematowe, żeńskie kończące się na -eř w B. i dawne nijakie oj-tematowe)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | pišň | pišnö |
Dopełniacz | pišnö | pišnü |
Celownik | pišni | pišnüm |
Biernik | pišň | pišnö |
Miejscownik | pišni | pišniś |
Narzędnik | pišnü | pišnömi |
- oj-tematowe
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | akcioj idöoj |
akcöu idöö |
Dopełniacz | akcöu idöö |
akcijü idöjü |
Celownik | akcöu idöö |
akcijüm idöjüm |
Biernik | akcioj idöoj |
akcöu idöö |
Miejscownik | akcöu idöö |
akcijiś idöjiś |
Narzędnik | akcijü idöjü |
akcöumi idöömi |
Rodzaj nijaki
- e-tematowe
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | nebe | nebe |
Dopełniacz | nebe | nebü |
Celownik | nebi | nebüm |
Miejscownik | nebi | nebiś |
Narzędnik | nebom poľam |
nebi |
- ata-tematowe w M. l.mn.
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | tele | telata |
Dopełniacz | telete | teloť |
Celownik | teleti | telatōm |
Miejscownik | teleti | telateś |
Narzędnik | teleťam | telaty |
- ü-tematowe (stavenü - budynek)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | stavenü | stavenü |
Dopełniacz | stavenü | stavenü |
Celownik | stavenü | stavenüm |
Miejscownik | stavenü | staveniś |
Narzędnik | stavenüm | stavenümi |
- um-tematowe
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | liceum | licea |
Dopełniacz | licea | liceü |
Celownik | liceum | liceüm |
Miejscownik | liceum | liceiś |
Narzędnik | liceom | liceü |
Przymiotnik
Twardotematowe
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | malej źartöj |
maloj źarkoj |
malöu źartöu |
Dopełniacz | malöuźa źartöuźa |
malöu źartöu |
malöuźa źartöuźa |
Celownik | malöumua źartöumua |
malöu źartöu |
malöumua źartöumua |
Biernik | malöuźa (ż) malej (nż) źartöuźa (ż) źartöj (nż) |
malou źarkou |
malöu źartöu |
Miejscownik | malöum źartöum |
malöu źartöu |
malöum źartöum |
Narzędnik | malem źartöm |
malou źarkou |
malem źartöm |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | malü (ż) malöu (nż) źartü (ż) źartöu (nż) |
malöu źartöu |
maloj źarkoj |
Dopełniacz | maleś źartöś | ||
Celownik | malem źartöm | ||
Biernik | malöu źartöu |
malöu źartöu |
maloj źarkoj |
Miejscownik | maleś źartöś | ||
Narzędnik | malemi źartömi |
Miękkotematowe
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | jarnü | jarnü | jarnü |
Dopełniacz | jarniźa | jarnü | jarniźa |
Celownik | jarnümua | jarnü | jarnümua |
Biernik | jarniźa (ż) jarnü (nż) |
jarnü | jarnü |
Miejscownik | jarnüm | jarnü | jarnüm |
Narzędnik | jarnüm | jarnü | jarnüm |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | jarnü | ||
Dopełniacz | jarniś | ||
Celownik | jarnüm | ||
Biernik | jarnü | ||
Miejscownik | jarniś | ||
Narzędnik | jarnümi |
- Dawne formy jatčōj, mattin zastąpiły określenia opisowe - jaď jatcö, jaď matti
Formy krótkie
- rzadko używane
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | roď | roďa | roďa |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | rodi | rody | roďa |
Stopniowanie
- Stopień wyższy - dodajemy końcówkę -ösü lub -sü
- Stopień najwyższy - dodajemy prefiks nej- (jedynie do przymiotników zaczynających się ŭ-), ne- lub neˇ-, gdzie [ˇ], to zmiękczenie następnej spółgłoski zgodnie z zasadą par spółgłoskowych. Należy pamiętać jednak, że zasada par spółgłoskowych nie ma pierwszeństwa przed przegłosami roterskimi (spółgłoska miękka zawsze ulega depalatalizacji przed ü oraz ö)
Np.
stopień niski | stopień wyższy | stopień najwyższy | znaczenie |
---|---|---|---|
kroušnej | kroušnösü | neťroušnösü | piękny |
hlaudtöj | hlaudsü | neźlaudsü | gładki |
töntöj | tönsü | netönsü | cienki |
zdrauvej | zdrauvsü | neždrauvsü | zdrowy |
sśapnej | sśapnösü | nešśapnösü | zdolny |
dlzöj | dlzsü | neďlzsü | długi |
- Stopniowanie opisowe
aňfaśavej - uicö aňfaśavej - neuicö aňfaśavej (znaczenie: łatwy, prosty, zwyczajny)
Stopniowanie opisowe nie jest jednak często używane, bo większość przymiotników można wystopniować tradycyjnie (nawet te, które w polskim stopniuje się opisowo)
- Stopniowanie nieregularne
Jest grupa przymiotników stopniujących się nieregularnie, na przykład:
stopień niski | stopień wyższy | stopień najwyższy |
---|---|---|
ďabrej | lepsü | nelöpsü |
zlej | źarsü | neźarsü |
ueltöj | uötsü | nejuötsü |
malej | mensü | nemensü |
svatöj | sötsü | nesötsü |
Zaimki
Zaimki osobowe
Sg. | Mianownik | joj | ty | jaň | jana | jaňa |
---|---|---|---|---|---|---|
Dopełniacz | mne, mö | tebe, tö | öźa, źa nöźa |
jü nü |
öźa, źa nöźa | |
Celownik | mnö, mi | ťaböj, ti | ömua, mua nömua |
jü nü |
ömua, mua nömua | |
Biernik | mne, mö | tebe, tö | öźa, źa, öj nöźa, nöj |
ji ni |
ö, źa nö | |
Miejscownik | mnö | ťaböj | nöm | nü | nöm | |
Narzędnik | mnou | tebou | jim nim |
jü nü |
jim nim | |
Pl. | Mianownik | my | ŭy | jani | jany | jana |
Dopełniacz | noš | uoš | jiś niś | |||
Celownik | nom | uom | jim nim | |||
Biernik | noš | uoš | ö nö | |||
Miejscownik | noš | uoš | nich | |||
Narzędnik | nomi | uomi | jimi nimi |
- zwrotny: M. - ; D. sebe; C. šaböj, si; B. sebe, se; Msc. šaböj; N. sebou
Zaimki dzierżawcze
- mōj, tvōj
r. męski żywotny |
r. męski nieżywotny |
r. żeński | r. nijaki | ||
---|---|---|---|---|---|
Sg. | Mianownik | mōj tvōj |
mojö, moj ťaö, tvoj |
mojö, möu ťaö, tvöu | |
Dopełniacz | möuźa tvöuźa |
mojü, möu ťajü, tvöu |
möuźa tvöuźa | ||
Celownik | möumua tvöumua |
mojü, möu ťajü, tvöu |
möumua tvöumua | ||
Biernik | möuźa tvöuźa |
mōj tvōj |
moji, mou ťaji, tvou |
mojö, möu ťaö, tvöu | |
Miejscownik | möum tvöum |
mojü, möu ťajü, tvöu |
möum tvöum | ||
Narzędnik | mem tvem |
mojü, mou ťajü, tvou |
mem tvem | ||
Pl. | Mianownik | moji, mü ťaji, tvü |
måjö, möu ťaö, tvöu |
mojö, moj ťaö, tvoj | |
Dopełniacz | meś tveś | ||||
Celownik | mem tvem | ||||
Biernik | mojö, möu ťaö, tvöu |
mojö, moj ťaö, tvoj | |||
Miejscownik | meś tveś | ||||
Narzędnik | memi tvemi |
- öźa, öj - nieodmienne
- noš, uoš
r. męski żywotny |
r. męski nieżywotny |
r. żeński | r. nijaki | ||
---|---|---|---|---|---|
Sg. | Mianownik | noš uoš |
nasö uasö | ||
Dopełniacz | nasöźa uasöźa |
nasü uasü |
nasöźa uasöźa | ||
Celownik | nasömua uasömua |
nasü uasü |
nasömua uasömua | ||
Biernik | nasöźa uasöźa |
noš uoš |
nasi uasi |
nasö uasö | |
Miejscownik | nasöm uasöm |
nasü uasü |
nasöm uasöm | ||
Narzędnik | nasüm uasüm |
nasü uasü |
nasüm uasüm | ||
Pl. | Mianownik | nasi uasi |
nasö uasö | ||
Dopełniacz | nasiś uasiś | ||||
Celownik | nasim uasim | ||||
Biernik | nasö uasö | ||||
Miejscownik | nasiś uasiś | ||||
Narzędnik | nasimi uasimi |
- öś - nieodmienny
- svōj
r. męski żywotny |
r. męski nieżywotny |
r. żeński | r. nijaki | ||
---|---|---|---|---|---|
Sg. | Mianownik | svōj | šaö, svoj | šaö, svöu | |
Dopełniacz | svöuźa | šajü, svöu | svöuźa | ||
Celownik | svöumua | šajü, svöu | svöumua | ||
Biernik | svöuźa | svōj | šaji, svou | šaö, svöu | |
Miejscownik | svöum | šajü, svöu | svöum | ||
Narzędnik | svem | šajü, svou | svem | ||
Pl. | Mianownik | šaji, svü | šaö, svöu | šaö, svoj | |
Dopełniacz | sveś | ||||
Celownik | svem | ||||
Biernik | šaö, svöu | šaö, svoj | |||
Miejscownik | sveś | ||||
Narzędnik | svemi |
Zaimki wskazujące
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | teň | ta | ťa |
Dopełniacz | ťaźa | töu | ťaźa |
Celownik | ťamua | töu | ťamua |
Biernik | ťaźa (ż) teň (nż) |
tua | ťa |
Miejscownik | ťam | töu | ťam |
Narzędnik | tim | tou | tim |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | ti (ż) ty (nż) |
ty | ta |
Dopełniacz | töś | ||
Celownik | töm | ||
Biernik | ty | ty | ta |
Miejscownik | töś | ||
Narzędnik | tömi |
Liczebniki
liczebnik | ||
---|---|---|
liczba | główny | porządkowy |
0 | nuala | nualtej |
1 | ödöň | prnü |
2 | dva | druazöj |
3 | tři | trötü |
4 | styři | strtej |
5 | pöť | potöj |
6 | sösť | söstej |
7 | sedöm | sedmej |
8 | jasem | jasmej |
9 | dövöť | dövotöj |
10 | döseť | dösotöj |
11 | ödönadseť | ödönoďstej |
12 | dvanadseť | dvanoďstej |
13 | třinadseť | třinoďstej |
14 | strnadseť | strnoďstej |
15 | pöťnadseť | patnoďstej |
16 | söstnadseť | söstnoďstej |
17 | sedömnadseť | sedömnoďstej |
18 | jasömnadseť | jasömnoďstej |
19 | dövatnadseť | dövatnoďstej |
20 | dvadseť | dvadsotöj |
21 | ödönadvadseť | dvadseť prnü |
22 | dvaadvadseť | dvadseť druazöj |
30 | třidseť | třidsotöj |
40 | styřidseť | styřidsotöj |
50 | pöťdösoť | pöťdösotöj |
60 | söstdösoť | söstdösotöj |
70 | sedömdösoť | sedömdösotöj |
80 | jasemdösoť | jasemdösotöj |
90 | dövöťdösoť | dövöťdösotöj |
100 | sťa | stej |
101 | sťa ödöň | sťa prnü |
200 | döj stö | dvoustej |
300 | tři sta | třistej |
400 | styři sta | styřistej |
500 | pöť seť | pötistej |
600 | sösť seť | söstistej |
700 | sedöm seť | sedmistej |
800 | jasem seť | jasmistej |
900 | dövöť seť | dövatistej |
1000 | tisič | tisicü |
2000 | dva tisicö | dvatisicü |
5000 | pöť tisičōj | pöťtisicü |
1.000.000 | miliōň | miliōňtej |
2.000.000 | dva miliōnö | dvamiliōňtej |
5.000.000 | pöť miliōňōj | pöťmiliōntej |
1.000.000.000 | miliořda | miliořdnej |
- odmienia się tylko ostatnią część liczby - np. 2489-ej (dva tisicö jasemdösoť dövotöj)
- liczebniki porządkowe kończące się na -ü odmieniają się wzorem miękkotematowych, a kończące się na -ej, -öj - wzorem twardotematowych
Części nieodmienne
Przysłówek
Przysłówki w roterskim tworzy się dosyć regularnie od przymiotników:
- -stöj → -sťa, np. rautarstöj > rautarsťa
- -töj → -ťa, np. krouťtöj > krouťťa
- -ctöj → -cťa, np. fantastictöj > fantasticťa
- -ej, → -öj, np. pöťnej > pöťnöj
- -ej, -öj, ü → -e, -ö np. noźlej > noźle
Stopień wyższy powstaje przez zmianę końcówki na:
-štöji, -čtöji, -öji i -eji
albo poprzez użycie w tym celu przymiotnika w stopniu wyższym rodzaju nijakiego (popularne w mowie potocznej)
Stopień najwyższy powstaje na tych samych zasadach co przy przymiotniku.
Jest też trochę przysłówków nieregularnych, oto niektóre z nich:
ďabrö > lepöji > nelöpöji;
spatnö > źaröji > neźaröji;
moľa > möunö > nemöunö;
źadnö > uicö > nejuicö;
Czasownik
Bezokolicznik
- kończy się na ť
Czas teraźniejszy
- czasownik beť; mówiąc my sou nie można pomijać zaimka
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
beť | šam | si | ö | sme sou |
ste | sou |
- czasowniki kończące się na -ať lub -oť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledom | hledoš | hledoj | hledome | hledotö | hledajou |
doť | dom | doš | doj | dome | dotö | dajou |
- kończące się -avať, -ovať, -eť lub -iť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
kuapovať | kuapuaöm | kuapuaöš | kuapuaö | kuapuaöme | kuapuaöte | kuapuajou |
meť | myöm | myöš | myö | myöme | myöte | myjou |
liť | löum | löuš | löu | löume | löute | lijou |
- kończące się -iť, -eť, -öť (< -ěť)
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
prausiť | prausim | prausiš | prausü | prausime | prausitö | prausijou |
rauzuamöť | rauzuamim | rauzuamiš | rauzuamü | rauzuamime | rauzuamitö | rauzuamijou |
- kończące się -ouť, -cť oraz inne, jak nöusť, broť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
źinouť | źinem | źineš | źine | źineme | źinete | źinou |
močť | mōzöm | mōzöš | mōzö | mōzöme | mōzöte | mōžou |
nöusť | nesem | neseš | nese | neseme | nesete | nesou |
broť | barem | bareš | bare | bareme | barete | barou |
Czas przeszły
- tworzony przez imiesłów czasu przeszłego oraz odmieniony czasownik beť (za wyjątkiem 3. os. l. poj. i l. mn.)
l. poj. | joj | ty | jaň | my | ŭy | jani |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj šam hledalś |
hledaj si | hledaj | hledali sme | hledali ste | hledali |
beť | byj šam bylś |
byj si | byj | byli sme | byli ste | byli |
Czas przyszły
Czas przyszły złożony
- Tworzony przez odmienione beť w formie przyszłej oraz bezokolicznik
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | buadöm hledať | buadöš hledať | buadö hledať | buadöme hledať | buadöte hledať | buadou hledať |
Czas przyszły prosty
- Tworzony przez zmianę aspektu czasownika na dokonany
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
uyhled | uyhledom | uyhledoš | uyhledoj | uyhledome | uyhledotö | uyhledajou |
Tryb rozkazujący
- nieregularny, niżej podane formy rozkaźnika dla hledať i dölauť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | - | hledöj | - | hledöme | hledötö | - |
dölauť | - | dölej | - | döleme | döletö | - |
Tryb przypuszczający
- Tryb przypuszczający krótki
l. poj. | joj | ty | jaň | my | ŭy | jani |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj byś | hledaj byš | hledaj by | hledali byśam | hledali byste | hledali by |
- Tryb przypuszczający długi
l. poj. | joj | ty | jaň | my | ŭy | jani |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj by šam | hledaj by si | hledaj by | hledali by sme | hledali by ste | hledali by |
Imiesłowy
Imiesłowy czasu przeszłego
jaň | jana | jaňa | jani | jany | jana | |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj | hledala | hledaľa | hledali | hledaly | hledala |
byj | byj | byla | byľa | byli | byly | byla |
Imiesłowy przymiotnikowe
Czynne
Mają formę przymiotnika miękkotematowego -cü i są odmieniane jak przymiotniki miękkotematowe, np:
- hledať > hledajicü
- meť > myjicü
- uödöť > uödoucü
- močť > moźoucü
- broť > baroucü
- řiťať > řiťajücü
- plynouť > plynoucü
Bierne
Mają formę przymiotnika twardotematowego i według tej deklinacji są odmieniane, mogą być tworzone zarówno od czasowników dokonanych, jak i niedokonanych.
l. poj. | l. mn. | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
r. męski | r. żeński | r. nijaki | r. męski | r. żeński | r. nijaki | |
hledať | hledanej | hledanoj | hledanöu | hledanü (ż) dölaunöu (nż) |
hledanöu | hledanoj |
meť | mytej | mytoj | mytöu | mytü (ż) mytöu (nż) |
mytöu | mytoj |
Imiesłowy przysłówkowe
Podobnie jak w polskim, przeciwnie do czeskiego, nie odmieniają się przez osoby.
Współczesne
Tworzone od czasowników niedokonanych
- hledať > hledajič
- meť > myjič
- plynouť > plynouč
Uprzednie
Tworzone od czasowników dokonanych, rzadko używane
- uyhledať > uyhledavsi
- umeť > umyvsi
- řičť > řičsi
Strony
Strona czynna
W formie zdania oznajmującego
- Zölena myö poďlauhua. - Helena myje podłogę.
- Uichřice uyvroutila strōm. - Wichura powaliła drzewo.
Strona bierna
Jest tworzona za pomocą czasownika „stovať se” lub „stoť se” (w zależności od tego, czy czynność już się zakończyła czy nie) oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego. Np.
- Poďlauha stovoj se mytoj jaď Zöleny. - Podłoga jest myta przez Helenę.
- Poďlauha stala se umytoj jaď Zöleny. - Podłoga została umyta przez Helenę.
- Strōm staj se uyvroucönej pröš uichřici. - Drzewo zostało powalone przez wichurę.
Strona czynna
Tworzona za pomocą czasownika zwrotnego, np.
- Zölena se myö. - Helena się myje
Dłuższy tekst po rotersku
Dostępny jest on pod tym linkiem: KLIK W tekście oznaczone są wszystkie akcenty.