Język roterski: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Zwykłe teksty) |
m (→Zwykłe teksty) |
||
(Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 56: | Linia 56: | ||
*r´ > ř | *r´ > ř | ||
*'''1. palatalizacja roterska''': ke, ki, de, di, he, hi, che, chi (w każdej pozycji) > t´e, t´i, d´e, d´i, h´e, h´i, ch´e, ch´i | *'''1. palatalizacja roterska''': ke, ki, de, di, he, hi, che, chi (w każdej pozycji) > t´e, t´i, d´e, d´i, h´e, h´i, ch´e, ch´i | ||
− | |||
*t´, d´, n´, l´, h´, ch´ > ť, ď, ň, ľ, ź, ś | *t´, d´, n´, l´, h´, ch´ > ť, ď, ň, ľ, ź, ś | ||
*c´, s´, z´ > c, s, z | *c´, s´, z´ > c, s, z | ||
*'''2. palatalizacja roterska''': j + t, d, n, l, h, ch > Vť, Vď, Vň, Vľ, Vź, Vś | *'''2. palatalizacja roterska''': j + t, d, n, l, h, ch > Vť, Vď, Vň, Vľ, Vź, Vś | ||
*j w nagłosie przed spółgłoską zanika, np. jmijeno > mijeno, jsi > si | *j w nagłosie przed spółgłoską zanika, np. jmijeno > mijeno, jsi > si | ||
− | *yr > | + | *yr > ar |
*dedyftongizacja i ponowne wydłużenie: ŭo > ó (w każdej pozycji), oŭ > ú (w nagłosie) | *dedyftongizacja i ponowne wydłużenie: ŭo > ó (w każdej pozycji), oŭ > ú (w nagłosie) | ||
*aj > ej | *aj > ej | ||
− | |||
*'''3. palatalizacja roterska''': j przed lub po s, c, z, r > š, č, ž, ř, w reszcie pozycji jC > C | *'''3. palatalizacja roterska''': j przed lub po s, c, z, r > š, č, ž, ř, w reszcie pozycji jC > C | ||
*'''1. przegłos roterski''': je > ö, ij > ü; zachodził równocześnie z 3-cią palatalizacją | *'''1. przegłos roterski''': je > ö, ij > ü; zachodził równocześnie z 3-cią palatalizacją | ||
*spółgłoska miękka + ö, ü > spółgłoska twarda + ö, ü | *spółgłoska miękka + ö, ü > spółgłoska twarda + ö, ü | ||
− | *'''2. przegłos roterski''': iö > ő, ja > á; w nagłosie ja- nie uległo | + | *'''2. przegłos roterski''': iö > ő, ja > á; w nagłosie ja- nie uległo przegłosowi, ´a, czyli „a” po spógłoskach z hačkami również się nie zmieniało |
*'''2. dyftongizacja długich samogłosek''': á > åj (ponowna palatalizacja i ew. zanik j), ő > öŭ, ó > ōj (palatalizacja i ew. zanik j), ú > uj (palatalizacja i ew. zanik j) | *'''2. dyftongizacja długich samogłosek''': á > åj (ponowna palatalizacja i ew. zanik j), ő > öŭ, ó > ōj (palatalizacja i ew. zanik j), ú > uj (palatalizacja i ew. zanik j) | ||
*częste przejścia miękkości, zwykle niezapisywane, np. jadpusťte /jadpuʃçːɛ ~ jadpuʃcːɛ ~ jadpuscːɛ/ | *częste przejścia miękkości, zwykle niezapisywane, np. jadpusťte /jadpuʃçːɛ ~ jadpuʃcːɛ ~ jadpuscːɛ/ | ||
Linia 76: | Linia 74: | ||
*wygłosowe ľ > j, a jeśli stało po spółgłosce, to palatalizacja i zanik | *wygłosowe ľ > j, a jeśli stało po spółgłosce, to palatalizacja i zanik | ||
*częściowy zanik 2-iej palatalizacji w odmianie | *częściowy zanik 2-iej palatalizacji w odmianie | ||
− | |||
*å /ɒ/ > o /ɔ/ | *å /ɒ/ > o /ɔ/ | ||
*VlC > VŭC | *VlC > VŭC | ||
Linia 84: | Linia 81: | ||
*akcentowane ´a > ´u | *akcentowane ´a > ´u | ||
*wygłosowe ť, ď > t, d (niekonsekwentnie, większość żeńskich miękkotematowych oraz bezokoliczniki pozostały bez zmian) | *wygłosowe ť, ď > t, d (niekonsekwentnie, większość żeńskich miękkotematowych oraz bezokoliczniki pozostały bez zmian) | ||
− | |||
*ř > r, czasem CřV, VřV > CriV, VriV | *ř > r, czasem CřV, VřV > CriV, VriV | ||
− | |||
*Cnŭ > Cŭ | *Cnŭ > Cŭ | ||
− | *ü > yj | + | *ü > yj, y przed spółgłoskami, czasem zmiękczało |
+ | *č, š, ž > ť, ś, ź | ||
+ | *ci, si, zi > ťi, śi, źi (zapisywane ti, si, zi) | ||
+ | *VŭC > VCC, w wygłosie VVC, przy trudno wymawialnych zbitkach spółgłoskowych VŭC > VC | ||
+ | *zanik ŭ rozdzielającego dyftongi, zanik większości dyftongów, wzdłużenie drugiej samogłoski w dyftongach | ||
+ | *częściowy zanik j rozdzielającego dyftongi, np. policioj /pɔlit͡sijɔj/ > politioj /pɔlicɔj/ | ||
+ | *przejścia miękkości zapisywane | ||
= Alfabet i fonologia = | = Alfabet i fonologia = | ||
− | Alfabet składa się z | + | Alfabet składa się z 33 liter |
{| cellspacing="10" style="text-align: center;" | {| cellspacing="10" style="text-align: center;" | ||
|- style="font-size: 1.5em;" | |- style="font-size: 1.5em;" | ||
− | | A a | + | | A a || B b || C c || Ch ch || D d || Ď ď || E e || F f || G g || H h |
|- | |- | ||
− | | [a] || [ | + | | [a] || [b] || [t͡s] || [x] || [d] || [ɟ] || [ɛ] || [f] || [g] || [ɦ] |
|- style="font-size: 1.5em;" | |- style="font-size: 1.5em;" | ||
− | + | | I i || J j || K k || L l || Ľ ľ || M m || N n || Ň ň || O o || Ō ō | |
|- | |- | ||
− | + | | [i] || [j] || [k] || [l̩] || [ʎ] || [m] || [n] || [ɲ] || [ɔ] || [o] | |
|- style="font-size: 1.5em;" | |- style="font-size: 1.5em;" | ||
− | + | | Ö ö || P p || R r || S s || Ś ś || T t || Ť ť || U u || Ŭ ŭ || V v | |
|- | |- | ||
− | | [ | + | | [ø] || [p] || [r] || [s] || [ç] || [t] || [c] || [u] || [w] || [v] |
|- style="font-size: 1.5em;" | |- style="font-size: 1.5em;" | ||
− | + | | Y y || Z z || Ź ź | |
|- | |- | ||
− | + | | [ɪ] || [z] || [ʝ] | |
|} | |} | ||
'''Uwagi''' | '''Uwagi''' | ||
*fonemy f i g nie występują naturalnie w roterskim. Są one używane tylko w zapożyczeniach. | *fonemy f i g nie występują naturalnie w roterskim. Są one używane tylko w zapożyczeniach. | ||
− | *ti, di, ni | + | *ti, di, li, ni, si, zi wymawia się zawsze miękko (/ci/, /ɟi/, /ʎi/, /ɲi/, /çi/, /ʝi/) i zapisuje bez hačka |
− | *ŭ jest | + | *ŭ jest prawie zawsze zapisywane z pominięciem łuczka, jak zwykłe 'u' |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
== Spółgłoski == | == Spółgłoski == | ||
Linia 157: | Linia 150: | ||
| | | | ||
| align=center | t͡s (d͡z) | | align=center | t͡s (d͡z) | ||
− | | align=center | | + | | align=center | |
| | | | ||
| | | | ||
Linia 165: | Linia 158: | ||
| align=center | v | | align=center | v | ||
| align=center | s z | | align=center | s z | ||
− | | align=center | | + | | align=center | |
| align=center | ç ʝ | | align=center | ç ʝ | ||
| align=center | x | | align=center | x | ||
Linia 246: | Linia 239: | ||
Akcent w roterskim może padać na:<br> | Akcent w roterskim może padać na:<br> | ||
− | |||
*pierwszą sylabę z historycznie długą samogłoską | *pierwszą sylabę z historycznie długą samogłoską | ||
*sylabę, która była akcentowana w języku, z którego zapożyczono słowo | *sylabę, która była akcentowana w języku, z którego zapożyczono słowo | ||
Linia 253: | Linia 245: | ||
Reguły dodatkowe: | Reguły dodatkowe: | ||
*Akcent nie może padać na sylabę, zawierającą niegdyś krótkie „o” - wtedy przechodzi na kolejną, niezawierającą tej samogłoski, chyba że słowo nie ma innych głosek, wtedy akcent pada na pierwszą sylabę | *Akcent nie może padać na sylabę, zawierającą niegdyś krótkie „o” - wtedy przechodzi na kolejną, niezawierającą tej samogłoski, chyba że słowo nie ma innych głosek, wtedy akcent pada na pierwszą sylabę | ||
− | |||
<br> | <br> | ||
W artykule autor oznaczył akcent jedynie wtedy, gdy padał na sylabę inną niż pierwsza. | W artykule autor oznaczył akcent jedynie wtedy, gdy padał na sylabę inną niż pierwsza. | ||
Linia 259: | Linia 250: | ||
== Pary spółgłoskowe == | == Pary spółgłoskowe == | ||
− | W języku roterskim wiele spółgłosek twardych ma swoje miękkie odpowiedniki - wynika to z palatalizacyj, które w | + | W języku roterskim wiele spółgłosek twardych ma swoje miękkie odpowiedniki - wynika to z palatalizacyj, które w tym języku zaszły. Pierwsza tabelka przedstawia reguły palatalizacji spółgłosek twardych, a druga ich depalatalizacji (następującej w wyniku przegłosów). |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
Linia 277: | Linia 268: | ||
|- | |- | ||
! miękka | ! miękka | ||
− | | align=center | | + | | align=center | ť |
| align=center | ś | | align=center | ś | ||
| align=center | ď | | align=center | ď | ||
Linia 284: | Linia 275: | ||
| align=center | ľ | | align=center | ľ | ||
| align=center | ň | | align=center | ň | ||
− | | align=center | | + | | align=center | ś |
| align=center | ť | | align=center | ť | ||
− | | align=center | | + | | align=center | ź |
|} | |} | ||
<br/> | <br/> | ||
Linia 293: | Linia 284: | ||
|- | |- | ||
! miękka | ! miękka | ||
− | | align=center | | + | | align=center | ť |
| align=center | ś | | align=center | ś | ||
| align=center | ď | | align=center | ď | ||
| align=center | ź | | align=center | ź | ||
− | |||
| align=center | ľ | | align=center | ľ | ||
| align=center | ň | | align=center | ň | ||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
! twarda | ! twarda | ||
− | | align=center | | + | | align=center | t |
| align=center | s | | align=center | s | ||
| align=center | d | | align=center | d | ||
− | | align=center | z | + | | align=center | z |
− | |||
| align=center | l | | align=center | l | ||
− | | align=center | n | + | | align=center | n |
− | |||
− | |||
− | |||
|} | |} | ||
Linia 334: | Linia 317: | ||
|- | |- | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |chlaap |
− | | align=center | | + | | align=center |chlappovi'''ö'''u / chlappi |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center | | + | | align=center |chlappa |
− | | align=center | | + | | align=center |chlapp'''ō'''j |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |chlappovi / chlappu |
− | | align=center | | + | | align=center |chlapp'''ō'''m |
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |chlappa |
− | | align=center | | + | | align=center |chlappy |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |chlappovi / chlappu |
− | | align=center | | + | | align=center |chlappieś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |chlappom |
− | | align=center | | + | | align=center |chlappy |
|} | |} | ||
Linia 371: | Linia 354: | ||
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center |dōmu | + | | align=center |dōmu / dōma |
| align=center |dōmōj | | align=center |dōmōj | ||
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center |dōmu | + | | align=center |dōmu |
| align=center |dōmōm | | align=center |dōmōm | ||
|- | |- | ||
Linia 383: | Linia 366: | ||
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center |dōmöj / dōmu | + | | align=center |dōmöj / dōmu |
| align=center |dōmieś | | align=center |dōmieś | ||
|- | |- | ||
Linia 433: | Linia 416: | ||
|- | |- | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |kliť<br>striaj |
− | | align=center | | + | | align=center |klitö<br>stri'''öö''' |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center | | + | | align=center |klitö<br>stri'''öö''' |
− | | align=center | | + | | align=center |kliť'''ō'''j<br>striaj'''ō'''j |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |kliti<br>striaj'''i''' |
− | | align=center | | + | | align=center |klitōm<br>striaj'''ō'''m |
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |kliť<br>striaj |
− | | align=center | | + | | align=center |klitö<br>stri'''öö''' |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |kliti<br>striaj'''i''' |
− | | align=center | | + | | align=center |klit'''i'''ś<br>striaj'''i'''ś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |kliťam<br>striajom |
− | | align=center | | + | | align=center |kliti<br>striaj'''i''' |
|} | |} | ||
Linia 478: | Linia 461: | ||
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center |hrdinu | + | | align=center |hrdinu |
| align=center |hrdiny | | align=center |hrdiny | ||
|- | |- | ||
Linia 490: | Linia 473: | ||
|} | |} | ||
− | *e-tematowe (pori'''a''' | + | *e-tematowe (pori'''a'''ďtie - doradca) |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
Linia 499: | Linia 482: | ||
|- | |- | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďtie |
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďti |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďtie |
− | | align=center | | + | | align=center |poriadc'''ō'''j |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďti |
− | | align=center | | + | | align=center |poriadc'''ō'''m |
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďtie |
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďtie |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďti |
− | | align=center | | + | | align=center |poriaďt'''i'''ś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |poriadc'''o'''u |
− | | align=center |pori'''a''' | + | | align=center |pori'''a'''ďti |
|} | |} | ||
=== Rodzaj żeński === | === Rodzaj żeński === | ||
− | *a-tematowe ( | + | *a-tematowe (ziöna - kobieta, sklenka - szklanka) (również dawne a- i -en-tematowe nijakie, np. miöśťa, briömieňa) |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
Linia 535: | Linia 518: | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
| align=center |ziöna | | align=center |ziöna | ||
− | | align=center |ziöny<br> | + | | align=center |ziöny<br>miöśti |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center |ziöny<br> | + | | align=center |ziöny<br>miöśti<br>skleňti |
− | | align=center | | + | | align=center |ziööň |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
Linia 546: | Linia 529: | ||
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |ziönu |
− | | align=center |ziöny<br> | + | | align=center |ziöny<br>miöśti |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center |ziönö<br> | + | | align=center |ziönö<br>slavvöj<br>sklentö |
| align=center |zön'''o'''ś | | align=center |zön'''o'''ś | ||
|- | |- | ||
Linia 567: | Linia 550: | ||
|- | |- | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |ulitie |
− | | align=center | | + | | align=center |ulitie |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center | | + | | align=center |ulitie |
| align=center |ulic'''y'''j | | align=center |ulic'''y'''j | ||
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |uliti |
− | | align=center |ulic'''y''' | + | | align=center |ulic'''y'''m |
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |uliti |
− | | align=center | | + | | align=center |ulitie |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |uliti |
− | | align=center | | + | | align=center |ulit'''i'''ś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
| align=center |ulic'''y'''j | | align=center |ulic'''y'''j | ||
− | | align=center | | + | | align=center |ulitiemi |
|} | |} | ||
− | *miękkotematowe ( | + | *miękkotematowe (piśň - pieśń) (również dawne żeńskie twardotematowe, żeńskie kończące się na -er w B. i dawne nijakie oj-tematowe) |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
Linia 600: | Linia 583: | ||
|- | |- | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |piśň |
− | | align=center | | + | | align=center |piśnö |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center | | + | | align=center |piśnö |
− | | align=center | | + | | align=center |piśn'''y'''j |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |piśni |
− | | align=center | | + | | align=center |piśn'''y'''m |
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |piśň |
− | | align=center | | + | | align=center |piśnö |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |piśni |
− | | align=center | | + | | align=center |piśn'''i'''ś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |piśn'''y'''j |
− | | align=center | | + | | align=center |piśnömi |
|} | |} | ||
Linia 633: | Linia 616: | ||
|- | |- | ||
! Mianownik | ! Mianownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''o'''j<br>idooj |
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''ö'''u<br>idöö |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''ö'''u<br>idöö |
− | | align=center | | + | | align=center |aktij'''y'''j<br>idöj'''y'''j |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''ö'''u<br>idöö |
− | | align=center | | + | | align=center |aktij'''y'''m<br>idöj'''y'''m |
|- | |- | ||
! Biernik | ! Biernik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''o'''j<br>idooj |
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''ö'''u<br>idöö |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''ö'''u<br>idöö |
− | | align=center | | + | | align=center |aktij'''i'''ś<br>idöj'''i'''ś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |aktij'''y'''j<br>idöj'''y'''j |
− | | align=center | | + | | align=center |akti'''ö'''umi<br>idöömi |
|} | |} | ||
Linia 677: | Linia 660: | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
| align=center |nebi | | align=center |nebi | ||
− | | align=center |nieb'''y''' | + | | align=center |nieb'''y'''m |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
Linia 735: | Linia 718: | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
| align=center |stavien'''y'''j | | align=center |stavien'''y'''j | ||
− | | align=center |stavien'''y''' | + | | align=center |stavien'''y'''m |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
Linia 742: | Linia 725: | ||
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center |stavien'''y''' | + | | align=center |stavien'''y'''m |
− | | align=center |stavien'''y''' | + | | align=center |stavien'''y'''mi |
|} | |} | ||
− | *um-tematowe | + | *um-tematowe (abbum - album) |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
Linia 755: | Linia 738: | ||
|- | |- | ||
! M. - B. | ! M. - B. | ||
− | | align=center | | + | | align=center |abbum |
− | | align=center | | + | | align=center |abba |
|- | |- | ||
! Dopełniacz | ! Dopełniacz | ||
− | | align=center | | + | | align=center |abba |
− | | align=center | | + | | align=center |abb'''y'''j |
|- | |- | ||
! Celownik | ! Celownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |abbum |
− | | align=center | | + | | align=center |abb'''y'''m |
|- | |- | ||
! Miejscownik | ! Miejscownik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |abbum |
− | | align=center | | + | | align=center |abb'''i'''ś |
|- | |- | ||
! Narzędnik | ! Narzędnik | ||
− | | align=center | | + | | align=center |abbom |
− | | align=center | | + | | align=center |abb'''y'''j |
|} | |} | ||
Linia 2078: | Linia 2061: | ||
- Nie. To dla mnie. Ale kto wie, mam nadzieję, że będę mógł komuś dać...<br> | - Nie. To dla mnie. Ale kto wie, mam nadzieję, że będę mógł komuś dać...<br> | ||
Kasjer zamilkł i sięgnął po towar. Gdy pieniądze stukały o tackę na monety, mierzył przybysza podejrzanym wzrokiem i potem podziękował za sprzedaż.<br>Mężczyzna opuścił sklep, ale zaraz za drzwiami położył misia na podłodze. <br>Wyjąwszy zapalniczkę, odmówił jakieś niezrozumiałe modły i podpalił zabawkę. W tym momencie kasjer chwycił za telefon i zadzwonił na policję. | Kasjer zamilkł i sięgnął po towar. Gdy pieniądze stukały o tackę na monety, mierzył przybysza podejrzanym wzrokiem i potem podziękował za sprzedaż.<br>Mężczyzna opuścił sklep, ale zaraz za drzwiami położył misia na podłodze. <br>Wyjąwszy zapalniczkę, odmówił jakieś niezrozumiałe modły i podpalił zabawkę. W tym momencie kasjer chwycił za telefon i zadzwonił na policję. | ||
− | | align=left | Stars'''y'''j | + | | align=left | Stars'''y'''j chlaap uosi'''ö'''j ďu zösi'''ö'''ftu, nies'''oo'''ť cörn'''e'''j ťaf'''a'''r. |
− | - Ďabr'''e'''döň! – | + | - Ďabr'''e'''döň! – riöt.<br> |
− | - | + | - Ziörťliś Uoś uiťom, jat mōzöm Uom pomoť? – jadpou'''ö'''döj mu kas'''i'''rör, mör'''i'''ť priśaziźa zrattom.<br> |
− | - Diönnö pröch'''o''' | + | - Diönnö pröch'''o'''zim juťaľa ťuźa zösi'''ö'''ftu. Teňťakr'''o'''t śum se raźźad tady koknooť. Ťu Uy źdiö pröd'''o'''votö?<br> |
− | Kas'''i'''rör | + | Kas'''i'''rör uemmi se usmiňuj a uybraťuj ruti, ukazuj'''i'''ť uorö.<br> |
− | - | + | - Hratti pria kaźdi'''ö'''u ditötie. Pria froliňti momie panieňti, pria chlapcö tanty, pria vsichn'''y'''j miedv'''i'''ďty!<br> |
− | + | Chlaap poďrb'''a'''j se na braddö.<br> | |
− | - Uitö – pridaj | + | - Uitö – pridaj haźravvi'''öö'''m hlaśśam – uezmiem teň hraťťav'''e'''j tant, zinuźuvsi prstom, a dva miedv'''i'''ďty.<br> |
- Motö diöti?<br> | - Motö diöti?<br> | ||
− | - Niö. Ťu niö pria miö. Alie kťu uyj, | + | - Niö. Ťu niö pria miö. Alie kťu uyj, doffom, ťu budöm moť niöťamu doť...<br> |
− | Kas'''i'''rör | + | Kas'''i'''rör umlkuj a hraffuj za uorömi. Kdy ziööd klepaj ju myňtiet'''o'''ťat, miörij priśaziźa podözröl'''e'''m zrattom a pat podi'''ö'''ťavaj za priödöj. <br>Chlaap jap'''u'''śtij zösiöft, alie hned za dvarömi lehuj miedv'''i'''ďty na poďl'''a'''zzö. <br>Uytahn'''o'''vsi föörťaź, pou'''ö'''döj nöjati'''ö'''u nöpośapitienni'''ö'''u moďl'''i'''tvy a upalij hraťku. V ťum mom'''e'''ntöj kas'''i'''rör sitij za mob'''i'''kku a anrufuj politi'''o'''j. |
|} | |} |
Aktualna wersja na dzień 15:28, 9 paź 2016
język roterski rautarstiöj jazyť | |
---|---|
Utworzenie: | Drukarz w 2013 |
Sposoby zapisu: | alfabet łaciński |
Klasyfikacja: | języki słowiańskie
|
Kody | |
Conlanger–1 | rtr |
Przykład | |
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Vsiötti lidiöu raudijou se šaboďnyj a šabiöj rauvnyj ču ďu dōšťaňastö a zözečōj. Sou jabdarönyj rauzuamom a söďamyjm a majou spoľua ödnať v duaśavi brautrsti. | |
Lista conlangów |
Język roterski to język zachodniosłowiański stworzony przez Drukarza. Są w nim obecne bardzo duże wpływy czeskie, bo z tegoż języka się wywodzi, ale nie brakuje też niemieckich, bo obecni Rotercy to w dużej części potomkowie zroteryzowanych Niemców, którzy niegdyś na obszarze Roterii stanowili przytłaczającą większość. Na dzisiejszy kształt języka wpłynęło jego długotrwałe odizolowanie i to, że podczas tworzenia jego literackiego wariantu dla samych standaryzujących nierzadko był on językiem obcym. Pod wpływem czeskiego duża część słownictwa zapożyczonego z niemieckiego została zastąpiona czeskim i międzynarodowym, ale mimo to stanowi ono nadal ważną część roterskiej leksyki.
Rozwój z prasłowiańskiego
- I palatalizacja
- II palatalizacja
- III palatalizacja
- TorT, TolT > TraT, TlaT > TraŭT, TlaŭT
- TerT, TelT > TrěT, TlěT
- olT-, orT- > laT-, raT- > laŭT-, raŭT-
- ra, la (w większości pozycyj) > raŭ, laŭ
- sporadycznie ro, la, TroT, TloT > raŭ, laŭ, TraŭT, TlaŭT
- g > h
- kvě, kvi, gvě, gvi, xvě, xvi > kvě, kvi, hvě, hvi, chvě, chvi
- tl, dl > tŭ, dŭ
- dz > z
- tj, dj > c´, dz´ > c´, z´
- ě > ´ei
- TrěT, TlěT > TrěiT, TlěiT
- y > i niemiękczące [ɪ]
- sj, zj > š, ž
- stj, zdj > šč, ždž > št´, žd´
- skj, zgj > šč, ždž > št´, žd´
- kj, gj, xj > č, dž, š
- -gti, -kti > -c´i
- -dti, -tti > -sti
- prejotacja, prelabializacja
- wokalizacja jerów: ъ > o/e, ь > e
- wzdłużenie zastępcze
- ǫ > u
- ę > ´a
- v w nagłosie przed samogłoską > ŭ [w], CvC > CC
- zachowanie sonantów
- kontrakcja
- mazurzenie (na skutek częstych kontaktów z Polską): č > c, š > s, ž > z, dž > dz > z, (z wyjątkiem č, š, ž przed 'e')
- postępowe miękczenie samogłosek (pod wpływem czeskim): ´a > ´ei, ´u > i, ´a:, ´e:, ´u: > i:
- iV, yV > ijV, yjV
- coś à la 4. palatalizacja: ky, hy, chy > ki, hi, chi (tylko krótkie „y”)
- 1. dyftongizacja długich samogłosek: a: > åi, e: > ie > ije, i: > ij, o: > ŭo, y: > ei, u: > oŭ
- o (krótkie) > ´a
- r´ > ř
- 1. palatalizacja roterska: ke, ki, de, di, he, hi, che, chi (w każdej pozycji) > t´e, t´i, d´e, d´i, h´e, h´i, ch´e, ch´i
- t´, d´, n´, l´, h´, ch´ > ť, ď, ň, ľ, ź, ś
- c´, s´, z´ > c, s, z
- 2. palatalizacja roterska: j + t, d, n, l, h, ch > Vť, Vď, Vň, Vľ, Vź, Vś
- j w nagłosie przed spółgłoską zanika, np. jmijeno > mijeno, jsi > si
- yr > ar
- dedyftongizacja i ponowne wydłużenie: ŭo > ó (w każdej pozycji), oŭ > ú (w nagłosie)
- aj > ej
- 3. palatalizacja roterska: j przed lub po s, c, z, r > š, č, ž, ř, w reszcie pozycji jC > C
- 1. przegłos roterski: je > ö, ij > ü; zachodził równocześnie z 3-cią palatalizacją
- spółgłoska miękka + ö, ü > spółgłoska twarda + ö, ü
- 2. przegłos roterski: iö > ő, ja > á; w nagłosie ja- nie uległo przegłosowi, ´a, czyli „a” po spógłoskach z hačkami również się nie zmieniało
- 2. dyftongizacja długich samogłosek: á > åj (ponowna palatalizacja i ew. zanik j), ő > öŭ, ó > ōj (palatalizacja i ew. zanik j), ú > uj (palatalizacja i ew. zanik j)
- częste przejścia miękkości, zwykle niezapisywane, np. jadpusťte /jadpuʃçːɛ ~ jadpuʃcːɛ ~ jadpuscːɛ/
- częściowy zanik rodzaju nijakiego i przejście rzeczowników nijakich do rodzaju żeńskiego - zmiany w deklinacji
- palatalizacja wygłosowych spółgłosek (i jej ew. zanik przy spółgłoskach nie mających swojego miękkiego odpowiednika)
- w związku z palatalizacją wygłosową zmiany deklinacyjne (przejście części rzeczowników twardotematowych w miękkotematowe)
- wygłosowe ľ > j, a jeśli stało po spółgłosce, to palatalizacja i zanik
- częściowy zanik 2-iej palatalizacji w odmianie
- å /ɒ/ > o /ɔ/
- VlC > VŭC
- ClŭV > CŭV
- nieakcentowane e > ie
- akcentowane ö, öu > iö, iöu
- akcentowane ´a > ´u
- wygłosowe ť, ď > t, d (niekonsekwentnie, większość żeńskich miękkotematowych oraz bezokoliczniki pozostały bez zmian)
- ř > r, czasem CřV, VřV > CriV, VriV
- Cnŭ > Cŭ
- ü > yj, y przed spółgłoskami, czasem zmiękczało
- č, š, ž > ť, ś, ź
- ci, si, zi > ťi, śi, źi (zapisywane ti, si, zi)
- VŭC > VCC, w wygłosie VVC, przy trudno wymawialnych zbitkach spółgłoskowych VŭC > VC
- zanik ŭ rozdzielającego dyftongi, zanik większości dyftongów, wzdłużenie drugiej samogłoski w dyftongach
- częściowy zanik j rozdzielającego dyftongi, np. policioj /pɔlit͡sijɔj/ > politioj /pɔlicɔj/
- przejścia miękkości zapisywane
Alfabet i fonologia
Alfabet składa się z 33 liter
A a | B b | C c | Ch ch | D d | Ď ď | E e | F f | G g | H h |
[a] | [b] | [t͡s] | [x] | [d] | [ɟ] | [ɛ] | [f] | [g] | [ɦ] |
I i | J j | K k | L l | Ľ ľ | M m | N n | Ň ň | O o | Ō ō |
[i] | [j] | [k] | [l̩] | [ʎ] | [m] | [n] | [ɲ] | [ɔ] | [o] |
Ö ö | P p | R r | S s | Ś ś | T t | Ť ť | U u | Ŭ ŭ | V v |
[ø] | [p] | [r] | [s] | [ç] | [t] | [c] | [u] | [w] | [v] |
Y y | Z z | Ź ź | |||||||
[ɪ] | [z] | [ʝ] |
Uwagi
- fonemy f i g nie występują naturalnie w roterskim. Są one używane tylko w zapożyczeniach.
- ti, di, li, ni, si, zi wymawia się zawsze miękko (/ci/, /ɟi/, /ʎi/, /ɲi/, /çi/, /ʝi/) i zapisuje bez hačka
- ŭ jest prawie zawsze zapisywane z pominięciem łuczka, jak zwykłe 'u'
Spółgłoski
System głosek w roterskim | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
SPÓŁGŁOSKI | wargowe | przedniojęzykowe | zadziąsłowe | podniebienne | tylnojęzykowe | krtaniowe | ||
nosowe | m | n | ɲ | |||||
zwarte | p b | t d | c ɟ | k | ||||
zwarto-szczelinowe | t͡s (d͡z) | |||||||
szczelinowe | v | s z | ç ʝ | x | ɦ | |||
półotwarte | j | w | ||||||
drżące | r | |||||||
boczne półotwarte | l̩ | ʎ |
Samogłoski
Samogłoski w roterskim | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
SAMOGŁOSKI | przednie | centralne | tylne | |||||
przymknięte | i | u | ||||||
prawie przymknięte | ɪ | |||||||
półprzymknięte | ø | o | ||||||
półotwarte | ɛ | ɔ | ||||||
otwarte | a |
Akcent
Akcent w roterskim może padać na:
- pierwszą sylabę z historycznie długą samogłoską
- sylabę, która była akcentowana w języku, z którego zapożyczono słowo
- pierwszą sylabę słowa, jeśli żadne z powyższych nie jest spełnione
Reguły dodatkowe:
- Akcent nie może padać na sylabę, zawierającą niegdyś krótkie „o” - wtedy przechodzi na kolejną, niezawierającą tej samogłoski, chyba że słowo nie ma innych głosek, wtedy akcent pada na pierwszą sylabę
W artykule autor oznaczył akcent jedynie wtedy, gdy padał na sylabę inną niż pierwsza.
Pary spółgłoskowe
W języku roterskim wiele spółgłosek twardych ma swoje miękkie odpowiedniki - wynika to z palatalizacyj, które w tym języku zaszły. Pierwsza tabelka przedstawia reguły palatalizacji spółgłosek twardych, a druga ich depalatalizacji (następującej w wyniku przegłosów).
Palatalizacja spółgłosek | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
twarda | c | ch | d | h | k | l | n | s | t | z | |
miękka | ť | ś | ď | ź | ť | ľ | ň | ś | ť | ź |
Depalatalizacja spółgłosek | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
miękka | ť | ś | ď | ź | ľ | ň | |||||
twarda | t | s | d | z | l | n |
Deklinacja
Występują dwie liczby - pojedyncza i mnoga oraz sześć przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik, narzędnik. Wołacz zlał się z mianownikiem.
Rzeczownik
Rodzaj męski
- twardotematowy żywotny (rzeczowniki kończące się -b, -m, -p, -v, -t, -d)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | chlaap | chlappoviöu / chlappi |
Dopełniacz | chlappa | chlappōj |
Celownik | chlappovi / chlappu | chlappōm |
Biernik | chlappa | chlappy |
Miejscownik | chlappovi / chlappu | chlappieś |
Narzędnik | chlappom | chlappy |
- twardotematowy nieżywotny (rzeczowniki kończące się -b, -m, -p, -v, -t, -d)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | dōm | dōmy |
Dopełniacz | dōmu / dōma | dōmōj |
Celownik | dōmu | dōmōm |
Biernik | dōm | dōmy |
Miejscownik | dōmöj / dōmu | dōmieś |
Narzędnik | dōmom | dōmy |
- miękkotematowy żywotny
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | kōň syň |
ťaniö / ťani synö / syni |
Dopełniacz | ťaniö synö |
ťaňōj syňōj |
Celownik | ťaňavi syňavi |
ťaňōm syňōm |
Biernik | ťaniö synö |
ťaniö synö |
Miejscownik | ťaňavi syňavi |
ťaniś syniś |
Narzędnik | ťuňam syňam |
ťani / ťaňmi syni |
- miękkotematowy nieżywotny
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | kliť striaj |
klitö striöö |
Dopełniacz | klitö striöö |
kliťōj striajōj |
Celownik | kliti striaji |
klitōm striajōm |
Biernik | kliť striaj |
klitö striöö |
Miejscownik | kliti striaji |
klitiś striajiś |
Narzędnik | kliťam striajom |
kliti striaji |
- a-tematowy (hrdina - bohater)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | hrdina | hrdiňaviöu |
Dopełniacz | hrdiny | hrdinōj |
Celownik | hrdiňavi | hrdinōm |
Biernik | hrdinu | hrdiny |
Miejscownik | hrdiňavi | hrdinieś |
Narzędnik | hrdinou | hrdiny |
- e-tematowe (poriaďtie - doradca)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | poriaďtie | poriaďti |
Dopełniacz | poriaďtie | poriadcōj |
Celownik | poriaďti | poriadcōm |
Biernik | poriaďtie | poriaďtie |
Miejscownik | poriaďti | poriaďtiś |
Narzędnik | poriadcou | poriaďti |
Rodzaj żeński
- a-tematowe (ziöna - kobieta, sklenka - szklanka) (również dawne a- i -en-tematowe nijakie, np. miöśťa, briömieňa)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | ziöna | ziöny miöśti |
Dopełniacz | ziöny miöśti skleňti |
ziööň |
Celownik | ziönö | zönom |
Biernik | ziönu | ziöny miöśti |
Miejscownik | ziönö slavvöj sklentö |
zönoś |
Narzędnik | zönou | ziönami |
- e-, ö- i öj-tematowe (również dawne nijakie ö- i öj-tematowe, np. moriö - morze)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | ulitie | ulitie |
Dopełniacz | ulitie | ulicyj |
Celownik | uliti | ulicym |
Biernik | uliti | ulitie |
Miejscownik | uliti | ulitiś |
Narzędnik | ulicyj | ulitiemi |
- miękkotematowe (piśň - pieśń) (również dawne żeńskie twardotematowe, żeńskie kończące się na -er w B. i dawne nijakie oj-tematowe)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | piśň | piśnö |
Dopełniacz | piśnö | piśnyj |
Celownik | piśni | piśnym |
Biernik | piśň | piśnö |
Miejscownik | piśni | piśniś |
Narzędnik | piśnyj | piśnömi |
- oj-tematowe
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | aktioj idooj |
aktiöu idöö |
Dopełniacz | aktiöu idöö |
aktijyj idöjyj |
Celownik | aktiöu idöö |
aktijym idöjym |
Biernik | aktioj idooj |
aktiöu idöö |
Miejscownik | aktiöu idöö |
aktijiś idöjiś |
Narzędnik | aktijyj idöjyj |
aktiöumi idöömi |
Rodzaj nijaki
- e-tematowe
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | nebie | nebie |
Dopełniacz | nebie | niebyj |
Celownik | nebi | niebym |
Miejscownik | nebi | niebiś |
Narzędnik | nebom poľam |
nebi |
- ata-tematowe w M. l.mn.
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | telie | telata |
Dopełniacz | telietie | tieloť |
Celownik | telieti | tielatōm |
Miejscownik | telieti | telatieś |
Narzędnik | telieťam | telaty |
- yj-tematowe (stavienyj - budynek)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | stavienyj | stavienyj |
Dopełniacz | stavienyj | stavienyj |
Celownik | stavienyj | stavienym |
Miejscownik | stavienyj | stavieniś |
Narzędnik | stavienym | stavienymi |
- um-tematowe (abbum - album)
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
M. - B. | abbum | abba |
Dopełniacz | abba | abbyj |
Celownik | abbum | abbym |
Miejscownik | abbum | abbiś |
Narzędnik | abbom | abbyj |
Przymiotnik
Twardotematowe
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | malej źartiöj |
maloj źarkoj |
maliöu źartiöu |
Dopełniacz | maliöuźa źartiöuźa |
maliöu źartiöu |
maliöuźa źartiöuźa |
Celownik | malöumua źartöumua |
maliöu źartiöu |
malöumua źartöumua |
Biernik | maliöuźa (ż) malej (nż) źartiöuźa (ż) źartiöj (nż) |
malou źarkou |
maliöu źartiöu |
Miejscownik | maliöum źartiöum |
maliöu źartiöu |
maliöum źartiöum |
Narzędnik | malem źartiöm |
malou źarkou |
malem źartiöm |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | malyj (ż) maliöu (nż) źartyj (ż) źartiöu (nż) |
maliöu źartiöu |
maloj źarkoj |
Dopełniacz | maleś źartiöś | ||
Celownik | malem źartiöm | ||
Biernik | maliöu źartiöu |
maliöu źartiöu |
maloj źarkoj |
Miejscownik | maleś źartiöś | ||
Narzędnik | malemi źartiömi |
Miękkotematowe
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | jarnyj | jarnyj | jarnyj |
Dopełniacz | jarnyjźa | jarnyj | jarnyjźa |
Celownik | jarnyjmua | jarnyj | jarnyjmua |
Biernik | jarniźa (ż) jarnyj (nż) |
jarnyj | jarnyj |
Miejscownik | jarnyjm | jarnyj | jarnyjm |
Narzędnik | jarnyjm | jarnyj | jarnyjm |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | jarnyj | ||
Dopełniacz | jarniś | ||
Celownik | jarnyjm | ||
Biernik | jarnyj | ||
Miejscownik | jarniś | ||
Narzędnik | jarnyjmi |
- Dawne formy jatčōj, mattiň zastąpiły określenia opisowe - jud jatciö, jud matti
Formy krótkie
- rzadko używane
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | rod | roďa | roďa |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | rodi | rody | roďa |
Stopniowanie
- Stopień wyższy - dodajemy końcówkę -ösyj lub -syj
- Stopień najwyższy - dodajemy prefiks niej- (jedynie do przymiotników zaczynających się ŭ-), nie- lub nieˇ-, gdzie [ˇ], to zmiękczenie następnej spółgłoski zgodnie z zasadą par spółgłoskowych. Należy pamiętać jednak, że zasada par spółgłoskowych nie ma pierwszeństwa przed przegłosami roterskimi (spółgłoska miękka zawsze ulega depalatalizacji przed yj oraz ö)
Np.
stopień niski | stopień wyższy | stopień najwyższy | znaczenie |
---|---|---|---|
kroušniej | kroušnösyj | nieťroušnösyj | piękny |
hlaudtiöj | hlaudsyj | nieźlaudsyj | gładki |
töntiöj | tönsyj | nietönsyj | cienki |
zdrauvej | zdrausyj | nieždrauvsyj | zdrowy |
sśapnej | sśapnösyj | niešśapnösyj | zdolny |
dlziöj | dlsyj | nieďlsyj | długi |
- Stopniowanie opisowe
aňfaśavej - uicö aňfaśavej - nieuicö aňfaśavej (znaczenie: łatwy, prosty, zwyczajny)
Stopniowanie opisowe nie jest jednak często używane, bo większość przymiotników można wystopniować tradycyjnie (nawet te, które w polskim stopniuje się opisowo)
- Stopniowanie nieregularne
Jest grupa przymiotników stopniujących się nieregularnie, na przykład:
stopień niski | stopień wyższy | stopień najwyższy |
---|---|---|
ďabrej | liepsyj | nielöpsyj |
zlej | źarsyj | nieźarsyj |
ueutöj | uötsyj | niejuötsyj |
malej | miensyj | niemiensyj |
svatöj | sötsyj | niesötsyj |
Zaimki
Zaimki osobowe
Sg. | Mianownik | joj | ty | jaň | jana | jaňa |
---|---|---|---|---|---|---|
Dopełniacz | mne, miö | tebie, tiö | öźa, źu niöźa |
jyj nyj |
öźa, źu niöźa | |
Celownik | mniö, mi | ťabiöj, ti | ömua, mua nömua |
jyj nyj |
ömua, mua nömua | |
Biernik | mne, miö | tebie, tiö | öźa, źu, öj niöźa, niöj |
ji ni |
ö, źu niö | |
Miejscownik | mniö | ťabiöj | niöm | nyj | niöm | |
Narzędnik | mnou | tebou | jim nim |
jyj nyj |
jim nim | |
Pl. | Mianownik | my | uy | jani | jany | jana |
Dopełniacz | noš | uoš | jiś niś | |||
Celownik | nom | uom | jim nim | |||
Biernik | noš | uoš | ö niö | |||
Miejscownik | noš | uoš | niś | |||
Narzędnik | nomi | uomi | jimi nimi |
- zwrotny: M. - ; D. sebie; C. šabiöj, si; B. sebie, se; Msc. šabiöj; N. siebou
Zaimki dzierżawcze
- mōj, tvōj
r. męski żywotny |
r. męski nieżywotny |
r. żeński | r. nijaki | ||
---|---|---|---|---|---|
Sg. | Mianownik | mōj tvōj |
mojö, moj ťaö, tvoj |
mojö, miöu ťaö, tivöu | |
Dopełniacz | möuźa tvöuźa |
mojyj, miöu ťajyj, tviöu |
miöuźa tviöuźa | ||
Celownik | möumua tvöumua |
mojyj, möu ťajyj, tviöu |
möumua tvöumua | ||
Biernik | miöuźa tviöuźa |
mōj tvōj |
moji, mou ťaji, tvou |
mojö, miöu ťaö, tviöu | |
Miejscownik | miöum tviöum |
mojyj, miöu ťajyj, tvöu |
möum tvöum | ||
Narzędnik | mem tvem |
mojyj, mou ťajyj, tvou |
mem tvem | ||
Pl. | Mianownik | moji, myj ťaji, tvyj |
mojö, miöu ťaö, tviöu |
mojö, moj ťaö, tvoj | |
Dopełniacz | meś tveś | ||||
Celownik | mem tvem | ||||
Biernik | mojö, miöu ťaö, tviöu |
mojö, moj ťaö, tvoj | |||
Miejscownik | meś tveś | ||||
Narzędnik | memi tvemi |
- öźa, öj - nieodmienne
- noš, uoš
r. męski żywotny |
r. męski nieżywotny |
r. żeński | r. nijaki | ||
---|---|---|---|---|---|
Sg. | Mianownik | noš uoš |
nasö uasö | ||
Dopełniacz | nasöźa uasöźa |
nasyj uasyj |
nasöźa uasöźa | ||
Celownik | nasömua uasömua |
nasyj uasyj |
nasömua uasömua | ||
Biernik | nasöźa uasöźa |
noš uoš |
nasi uasi |
nasö uasö | |
Miejscownik | nasöm uasöm |
nasyj uasyj |
nasöm uasöm | ||
Narzędnik | nasyjm uasyjm |
nasyj uasyj |
nasyjm uasyjm | ||
Pl. | Mianownik | nasi uasi |
nasö uasö | ||
Dopełniacz | nasiś uasiś | ||||
Celownik | nasim uasim | ||||
Biernik | nasö uasö | ||||
Miejscownik | nasiś uasiś | ||||
Narzędnik | nasimi uasimi |
- öś - nieodmienny
- svōj
r. męski żywotny |
r. męski nieżywotny |
r. żeński | r. nijaki | ||
---|---|---|---|---|---|
Sg. | Mianownik | svōj | šaö, svoj | šaö, sviöu | |
Dopełniacz | sviöuźa | šajyj, sviöu | sviöuźa | ||
Celownik | svöumua | šajyj, sviöu | svöumua | ||
Biernik | sviöuźa | svōj | šaji, svou | šaö, sviöu | |
Miejscownik | sviöum | šajyj, sviöu | sviöum | ||
Narzędnik | svem | šajyj, svou | svem | ||
Pl. | Mianownik | šaji, svyj | šaö, sviöu | šaö, svoj | |
Dopełniacz | sveś | ||||
Celownik | svem | ||||
Biernik | šaö, sviöu | šaö, svoj | |||
Miejscownik | sveś | ||||
Narzędnik | svemi |
Zaimki wskazujące
l. poj. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Mianownik | teň | ta | ťu |
Dopełniacz | ťuźa | tiöu | ťuźa |
Celownik | ťamua | tiöu | ťamua |
Biernik | ťuźa (ż) teň (nż) |
tua | ťu |
Miejscownik | ťum | tiöu | ťum |
Narzędnik | tim | tou | tim |
l. mn. | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
Mianownik | ti (ż) ty (nż) |
ty | ta |
Dopełniacz | tiöś | ||
Celownik | tiöm | ||
Biernik | ty | ty | ta |
Miejscownik | tiöś | ||
Narzędnik | tiömi |
Liczebniki
liczebnik | ||
---|---|---|
liczba | główny | porządkowy |
0 | nuala | nualtiej |
1 | ödöň | prnyj |
2 | dva | druazöj |
3 | tri | trötyj |
4 | styri | srtej |
5 | piöt | potöj |
6 | siöst | söstej |
7 | sedöm | siedmej |
8 | jasem | jasmej |
9 | diövöt | dövotöj |
10 | diöset | dösotöj |
11 | ödönadsiet | ödönoďstiej |
12 | dvanadsiet | dvanoďstiej |
13 | trinadsiet | trinoďstiej |
14 | srnadsiet | srnoďstiej |
15 | piötnadseť | patnoďstiej |
16 | siöstnadsiet | söstnoďstiej |
17 | sedömnadsiet | siedömnoďstiej |
18 | jasömnadsiet | jasömnoďstiej |
19 | diövatnadsiet | dövatnoďstiej |
20 | dvadsiet | dvadsotöj |
21 | ödönadvadsiet | dvadseť prnü |
22 | dvaadvadsiet | dvadsiet druazöj |
30 | tridsiet | tridsotöj |
40 | styridsiet | styridsotöj |
50 | pötdösot | pötdösotöj |
60 | söstdösot | söstdösotöj |
70 | siedömdösot | siedömdösotöj |
80 | jasiemdösot | jasiemdösotöj |
90 | dövötdösot | dövötdösotöj |
100 | sťa | stej |
101 | sťu ödöň | sťu prnyj |
200 | diöj stiö | dvoustiej |
300 | tri sta | tristej |
400 | styri sta | styristej |
500 | piöt set | pötistej |
600 | siöst set | söstistej |
700 | sedöm set | siedmistej |
800 | jasem set | jasmistej |
900 | diövöť set | dövatistej |
1000 | tisič | tisicyj |
2000 | dva tisicö | dvatisicyj |
5000 | piöt tisičōj | pöttisicyj |
1.000.000 | miliōň | miliōňtiej |
2.000.000 | dva miliōnö | dvamiliōňtiej |
5.000.000 | piöt miliōňōj | pöťmiliōntiej |
1.000.000.000 | miliorda | miliordniej |
- odmienia się tylko ostatnią część liczby - np. 2489-öj (dva tisicö jasiemdösot dövotöj)
- liczebniki porządkowe kończące się na -yj odmieniają się wzorem miękkotematowych, a kończące się na -ej, -öj - wzorem twardotematowych
Części nieodmienne
Przysłówek
Przysłówki w roterskim tworzy się dosyć regularnie od przymiotników:
- -stöj → -sťa, np. rautarstiöj > rautarsťa
- -töj → -ťa, np. krouťtöj > krouťťa
- -ctöj → -cťa, np. fantastictiöj > fantasticťa
- -ej, → -ö, np. pöťnej > piöťnö
- -ej, -öj, ü → -e, -ö np. noźliej > noźlie
Stopień wyższy powstaje przez zmianę końcówki na:
-štöji, -čtöji, -öji i -eji
albo poprzez użycie w tym celu przymiotnika w stopniu wyższym (popularne w mowie potocznej)
Stopień najwyższy powstaje na tych samych zasadach co przy przymiotniku.
Jest też trochę przysłówków nieregularnych, oto niektóre z nich:
ďabriö > lepöji > nelöpöji;
spatnö > źaröji > neźaröji;
moľa > miöunö > nemöunö;
źadniö > uicö > nejuicö;
Czasownik
Bezokolicznik
- kończy się na ť
Czas teraźniejszy
- czasownik beť; mówiąc my sou nie można pomijać zaimka
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
beť | šam | si | ö | sme sou |
ste | sou |
- czasowniki kończące się na -ať lub -oť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hliedom | hliedoš | hliedoj | hliedomie | hliedotö | hliedajou |
doť | dom | doš | doj | domie | dotö | dajou |
- kończące się -avať, -ovať, -eť lub -iť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
kuapovať | kuapuaöm | kuapuaöš | kuapuaö | kuapuaömie | kuapuaötie | kuapuajou |
meť | myöm | myöš | myö | myömie | myötie | myjou |
liť | liöum | liöuš | liöu | liöumie | liöutie | lijou |
- kończące się -iť, -eť, -öť (< -ěť)
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
prausiť | prausim | prausiš | prausyj | prausimie | prausitö | prausijou |
rauzuamöť | rauzuamim | rauzuamiš | rauzuamü | rauzuamime | rauzuamitö | rauzuamijou |
- kończące się -ouť, -cť oraz inne, jak niöusť, broť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | ŭy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
źinouť | źiniem | źinieš | źinie | źiniemie | źinietie | źinou |
močť | mōzöm | mōzöš | mōzö | mōzömie | mōzötie | mōžou |
niöusť | nesiem | nesieš | nesie | nesiemie | nesietie | nesou |
broť | bariem | barieš | barie | bariemie | barietie | barou |
Czas przeszły
- tworzony przez imiesłów czasu przeszłego oraz odmieniony czasownik beť (za wyjątkiem 3. os. l. poj. i l. mn.)
l. poj. | joj | ty | jaň | my | uy | jani |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj šam hledalś |
hledaj si | hledaj | hledali sme | hledali ste | hledali |
beť | byj šam bylś |
byj si | byj | byli sme | byli ste | byli |
Czas przyszły
Czas przyszły złożony
- Tworzony przez odmienione beť w formie przyszłej oraz bezokolicznik
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | buadöm hledať | buadöš hledať | buadö hledať | buadömie hledať | buadötie hledať | buadou hledať |
Czas przyszły prosty
- Tworzony przez zmianę aspektu czasownika na dokonany
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
uyhled | uyhliedom | uyhliedoš | uyhliedoj | uyhliedomie | uyhliedotö | uyhliedajou |
Tryb rozkazujący
- nieregularny, niżej podane formy rozkaźnika dla hledať i dölauť
l. poj. | joj | ty | jaň, jana, jaňa | my | uy | jani, jany, jana |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | - | hledöj | - | hledömie | hledötö | - |
dölauť | - | döliej | - | döliemie | dölietö | - |
Tryb przypuszczający
- Tryb przypuszczający krótki
l. poj. | joj | ty | jaň | my | uy | jani |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj byś | hledaj byš | hledaj by | hledali byśam | hledali bystie | hledali by |
- Tryb przypuszczający długi
l. poj. | joj | ty | jaň | my | ŭy | jani |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj by šam | hledaj by si | hledaj by | hledali by sme | hledali by ste | hledali by |
Imiesłowy
Imiesłowy czasu przeszłego
jaň | jana | jaňa | jani | jany | jana | |
---|---|---|---|---|---|---|
hledať | hledaj | hledaa | hledaľa | hledali | hleday | hledaa |
byj | byj | bya | byľa | byli | byy | bya |
Imiesłowy przymiotnikowe
Czynne
Mają formę przymiotnika miękkotematowego -cyj i są odmieniane jak przymiotniki miękkotematowe, np:
- hledať > hliedajicyj
- meť > myjicyj
- uödöť > uödoucyj
- močť > moźoucyj
- broť > baroucyj
- riťať > riťajicyj
- plynouť > plynoucyj
Bierne
Mają formę przymiotnika twardotematowego i według tej deklinacji są odmieniane, mogą być tworzone zarówno od czasowników dokonanych, jak i niedokonanych.
l. poj. | l. mn. | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
r. męski | r. żeński | r. nijaki | r. męski | r. żeński | r. nijaki | |
hledať | hliedanej | hliedanoj | hliedaniöu | hliedanyj (ż) dölauniöu (nż) |
hliedaniöu | hliedanoj |
meť | mytej | mytoj | mytiöu | mytyj (ż) mytiöu (nż) |
mytiöu | mytoj |
stoźnouť | stoźuatiej | stoźuatoj | stoźuatöu | stoźuatyj (ż) stoźuatöu (nż) |
stoźuatöu | stoźuatoj |
Imiesłowy przysłówkowe
Podobnie jak w polskim, przeciwnie do czeskiego, nie odmieniają się przez osoby.
Współczesne
Tworzone od czasowników niedokonanych
- hledať > hliedajič
- meť > myjič
- plynouť > plynouč
Uprzednie
Tworzone od czasowników dokonanych, rzadko używane
- uyhliedať > uyhliedavsi
- umieť > umyvsi
- ričť > ričsi
Strony
Strona czynna
W formie zdania oznajmującego
- Zöliena myö poďlauhua. - Helena myje podłogę.
- Uichricie uyvroutia strōm. - Wichura powaliła drzewo.
Strona bierna
Jest tworzona za pomocą czasownika „stovať se” lub „stoť se” (w zależności od tego, czy czynność już się zakończyła czy nie) oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego. Np.
- Poďlauha stovoj se mytoj jud Ziölieny. - Podłoga jest myta przez Helenę.
- Poďlauha staa se umytoj jud Ziölieny. - Podłoga została umyta przez Helenę.
- Strōm staj se uyvroucöniej priöš uichrici. - Drzewo zostało powalone przez wichurę.
Strona czynna
Tworzona za pomocą czasownika zwrotnego, np.
- Ziöliena se myö. - Helena się myje
Dłuższe teksty po rotersku
Artykuły
Szczyt w Berlinie ws. Ukrainy
Nowy wróg jemeńskiej Al-Kaidy
Zwykłe teksty
Zdarzenie w sklepie | |
---|---|
Starszy mężczyzna wszedł do sklepu, nosząc czarną walizkę.
- Dzień dobry! - rzekł. |
Starsyj chlaap uosiöj ďu zösiöftu, niesooť cörnej ťafar.
- Ďabredöň! – riöt. |