Język roterski

język roterski rautarstiöj jazyť
Utworzenie:	Drukarz w 2013
Sposoby zapisu:	alfabet łaciński
Klasyfikacja:	języki słowiańskie języki zachodniosłowiańskie języki czesko-słowackie język roterski
Kody
Conlanger–1	rtr
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Vsiötti lidiöu raudijou se šaboďnyj a šabiöj rauvnyj ču ďu dōšťaňastö a zözečōj. Sou jabdarönyj rauzuamom a söďamyjm a majou spoľua ödnať v duaśavi brautrsti.
Lista conlangów

Język roterski to język zachodniosłowiański stworzony przez Drukarza. Są w nim obecne bardzo duże wpływy czeskie, bo z tegoż języka się wywodzi, ale nie brakuje też niemieckich, bo obecni Rotercy to w dużej części potomkowie zroteryzowanych Niemców, którzy niegdyś na obszarze Roterii stanowili przytłaczającą większość. Na dzisiejszy kształt języka wpłynęło jego długotrwałe odizolowanie i to, że podczas tworzenia jego literackiego wariantu dla samych standaryzujących nierzadko był on językiem obcym. Pod wpływem czeskiego duża część słownictwa zapożyczonego z niemieckiego została zastąpiona czeskim i międzynarodowym, ale mimo to stanowi ono nadal ważną część roterskiej leksyki.

Rozwój z prasłowiańskiego

• I palatalizacja
• II palatalizacja
• III palatalizacja
• TorT, TolT > TraT, TlaT > TraŭT, TlaŭT
• TerT, TelT > TrěT, TlěT
• olT-, orT- > laT-, raT- > laŭT-, raŭT-
• ra, la (w większości pozycyj) > raŭ, laŭ
• sporadycznie ro, la, TroT, TloT > raŭ, laŭ, TraŭT, TlaŭT
• g > h
• kvě, kvi, gvě, gvi, xvě, xvi > kvě, kvi, hvě, hvi, chvě, chvi
• tl, dl > tŭ, dŭ
• dz > z
• tj, dj > c´, dz´ > c´, z´
• ě > ´ei
• TrěT, TlěT > TrěiT, TlěiT
• y > i niemiękczące [ɪ]
• sj, zj > š, ž
• stj, zdj > šč, ždž > št´, žd´
• skj, zgj > šč, ždž > št´, žd´
• kj, gj, xj > č, dž, š
• -gti, -kti > -c´i
• -dti, -tti > -sti
• prejotacja, prelabializacja
• wokalizacja jerów: ъ > o/e, ь > e
• wzdłużenie zastępcze
• ǫ > u
• ę > ´a
• v w nagłosie przed samogłoską > ŭ [w], CvC > CC
• zachowanie sonantów
• kontrakcja
• mazurzenie (na skutek częstych kontaktów z Polską): č > c, š > s, ž > z, dž > dz > z, (z wyjątkiem č, š, ž przed 'e')
• postępowe miękczenie samogłosek (pod wpływem czeskim): ´a > ´ei, ´u > i, ´a:, ´e:, ´u: > i:
• iV, yV > ijV, yjV
• coś à la 4. palatalizacja: ky, hy, chy > ki, hi, chi (tylko krótkie „y”)
• 1. dyftongizacja długich samogłosek: a: > åi, e: > ie > ije, i: > ij, o: > ŭo, y: > ei, u: > oŭ
• o (krótkie) > ´a
• r´ > ř
• 1. palatalizacja roterska: ke, ki, de, di, he, hi, che, chi (w każdej pozycji) > t´e, t´i, d´e, d´i, h´e, h´i, ch´e, ch´i
• sr > stř
• t´, d´, n´, l´, h´, ch´ > ť, ď, ň, ľ, ź, ś
• c´, s´, z´ > c, s, z
• 2. palatalizacja roterska: j + t, d, n, l, h, ch > Vť, Vď, Vň, Vľ, Vź, Vś
• j w nagłosie przed spółgłoską zanika, np. jmijeno > mijeno, jsi > si
• yr > er
• dedyftongizacja i ponowne wydłużenie: ŭo > ó (w każdej pozycji), oŭ > ú (w nagłosie)
• aj > ej
• er > ar
• 3. palatalizacja roterska: j przed lub po s, c, z, r > š, č, ž, ř, w reszcie pozycji jC > C
• 1. przegłos roterski: je > ö, ij > ü; zachodził równocześnie z 3-cią palatalizacją
• spółgłoska miękka + ö, ü > spółgłoska twarda + ö, ü
• 2. przegłos roterski: iö > ő, ja > á; w nagłosie ja- nie uległo przegłoszeniu, ´a, czyli „a” po spógłoskach z hačkami również nie zostało przegłoszone
• 2. dyftongizacja długich samogłosek: á > åj (ponowna palatalizacja i ew. zanik j), ő > öŭ, ó > ōj (palatalizacja i ew. zanik j), ú > uj (palatalizacja i ew. zanik j)
• częste przejścia miękkości, zwykle niezapisywane, np. jadpusťte /jadpuʃçːɛ ~ jadpuʃcːɛ ~ jadpuscːɛ/
• częściowy zanik rodzaju nijakiego i przejście rzeczowników nijakich do rodzaju żeńskiego - zmiany w deklinacji
• palatalizacja wygłosowych spółgłosek (i jej ew. zanik przy spółgłoskach nie mających swojego miękkiego odpowiednika)
• w związku z palatalizacją wygłosową zmiany deklinacyjne (przejście części rzeczowników twardotematowych w miękkotematowe)
• wygłosowe ľ > j, a jeśli stało po spółgłosce, to palatalizacja i zanik
• częściowy zanik 2-iej palatalizacji w odmianie
• przejście Cu (u po samogłosce) w Cŭaː (zapisywane „ua”) razem z przejściem akcentu na nowopowstały dyftong
• å /ɒ/ > o /ɔ/
• VlC > VŭC
• ClŭV > CŭV
• nieakcentowane e > ie
• akcentowane ö, öu > iö, iöu
• akcentowane ´a > ´u
• wygłosowe ť, ď > t, d (niekonsekwentnie, większość żeńskich miękkotematowych oraz bezokoliczniki pozostały bez zmian)
• wygłosowe VlV > VwV
• ř > r, czasem CřV, VřV > CriV, VriV
• CtC > CC
• Cnŭ > Cŭ
• ü > yj

Alfabet i fonologia

Alfabet składa się z 37 liter

A a	(Å å)	B b	C c	Č č	Ch ch	D d	Ď ď	E e	F f
[a]	[ɔ]	[b]	[t͡s]	[t͡ʃʲ]	[x]	[d]	[ɟ]	[ɛ]	[f]
G g	H h	I i	J j	K k	L l	Ľ ľ	M m	N n	Ň ň
[g]	[ɦ]	[i]	[j]	[k]	[l̩]	[ʎ]	[m]	[n]	[ɲ]
O o	Ō ō	Ö ö	P p	R r	S s	Š š	Ś ś	T t	Ť ť
[ɔ]	[o]	[ø]	[p]	[r]	[s]	[ʃʲ]	[ç]	[t]	[c]
U u	(Ŭ ŭ)	V v	Y y	Z z	Ž ž	Ź ź
[u]	[w]	[v]	[ɪ]	[z]	[ʒʲ]	[ʝ]

Uwagi

• fonemy f i g nie występują naturalnie w roterskim. Są one używane tylko w zapożyczeniach.
• ti, di, ni i li wymawia się zawsze miękko (/ci/, /ɟi/, /ɲi/, /ʎi/) i zapisuje bez hačka
• ŭ jest często zapisywane z pominięciem łuczka, jak zwykłe 'u'
• dyftongi w wymowie rozdziela się za pomocą „ŭ”: ťaö (twoja) /caˈwø/ lub, jeśli składa się z „i”, j, np. licieiś /ʎit͡sʲɛjiç/
• dyftongu nie rozdziela się, jeśli składa się z „u” - wtedy wymawia się je jako ŭ: kuapuö (kupuje) /ˈkwapwø/
• palatalizacji spółgłosek wygłosowych (oprócz ś i ź) się nie zaznacza w piśmie odręcznym i maszynowym (ale wyłącznie w sytuacjach nieformalnych)
• połączenia VŭnC i VŭmC są wymawiane nosowo /Vw̃C/, np. Frauncioj /Fraw̃t͡siˈjɔj/
• å po zlaniu się z o zaczęto zapisywać jako „o” - å można spotkać tylko w starszych tekstach
• trudne do wymówienia zbitki Vŭj, np. pošlauj wymawia się /pɔʃʲˈlawi/ (końcowe i jest mocno zredukowane)
• połączenia ŭCŭ asymilują się najczęściej do ŭCʷ
• ie, iö oraz iöu zwykle nie ulegają rozdzieleniu jak większość dyftongów i dodatkowo zmiękczają poprzedzającą je spółgłoskę, np. akcioj /akt͡siˈjɔj/, akciöu /akˈt͡sʲøw/

Spółgłoski

System głosek w roterskim
SPÓŁGŁOSKI	wargowe	przedniojęzykowe	zadziąsłowe	podniebienne	tylnojęzykowe	krtaniowe
nosowe	m	n		ɲ
zwarte	p b	t d		c ɟ	k
zwarto-szczelinowe		t͡s (d͡z)	t͡ʃ (d͡ʒ)
szczelinowe	v	s z	ʃ ʒ	ç ʝ	x	ɦ
półotwarte				j	w
drżące		r
boczne półotwarte		l̩		ʎ

Samogłoski

Samogłoski w roterskim
SAMOGŁOSKI	przednie		centralne		tylne
przymknięte	i				u
prawie przymknięte		ɪ
półprzymknięte	ø				o
półotwarte	ɛ				ɔ
otwarte	a

Akcent

Akcent w roterskim może padać na:

• pierwszą sylabę, zawierającą kiedyś „u”, które występowało po samogłosce, a więc obecnie zawierającą dyftong ŭa
• pierwszą sylabę z historycznie długą samogłoską
• sylabę, która była akcentowana w języku, z którego zapożyczono słowo
• pierwszą sylabę słowa, jeśli żadne z powyższych nie jest spełnione

Reguły dodatkowe:

• Akcent nie może padać na sylabę, zawierającą niegdyś krótkie „o” - wtedy przechodzi na kolejną, niezawierającą tej samogłoski, chyba że słowo nie ma innych głosek, wtedy akcent pada na pierwszą sylabę
• Obecność dyftongu „ŭa” wymusza przesunięcie akcentu na sylabę go zawierającą, nawet jeśli w słowie obecna jest historycznie długa samogłoska, albo mamy do czynienia z zapożyczeniem

W artykule autor oznaczył akcent jedynie wtedy, gdy padał na sylabę inną niż pierwsza.

Pary spółgłoskowe

W języku roterskim wiele spółgłosek twardych ma swoje miękkie odpowiedniki - wynika to z palatalizacyj, które w tymto języku zaszły. Pierwsza tabelka przedstawia reguły palatalizacji spółgłosek twardych, a druga ich depalatalizacji (następującej w wyniku przegłosów).

Palatalizacja spółgłosek
twarda	c	ch	d	h	k	l	n	s	t	z
miękka	č	ś	ď	ź	ť	ľ	ň	š	ť	ž

Depalatalizacja spółgłosek
miękka	č	ś	ď	ź	ť	ľ	ň	š	ť	ž
twarda	c	s	d	z	t	l	n	s	t	z

Deklinacja

Występują dwie liczby - pojedyncza i mnoga oraz sześć przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik, narzędnik. Wołacz zlał się z mianownikiem.

Rzeczownik

Rodzaj męski

• twardotematowy żywotny (rzeczowniki kończące się -b, -m, -p, -v, -t, -d)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	chlaup	chlaupoviöu / chlaupi
Dopełniacz	chlaupa	chlaupōj
Celownik	chlaupovi / chlaupua	chlaupōm
Biernik	chlaupa	chlaupy
Miejscownik	chlaupovi / chlaupua	chlaupieś
Narzędnik	chlaupom	chlaupy

• twardotematowy nieżywotny (rzeczowniki kończące się -b, -m, -p, -v, -t, -d)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	dōm	dōmy
Dopełniacz	dōmua / dōma	dōmōj
Celownik	dōmua	dōmōm
Biernik	dōm	dōmy
Miejscownik	dōmöj / dōmua	dōmieś
Narzędnik	dōmom	dōmy

• miękkotematowy żywotny

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	kōň syň	ťaniö / ťani synö / syni
Dopełniacz	ťaniö synö	ťaňōj syňōj
Celownik	ťaňavi syňavi	ťaňōm syňōm
Biernik	ťaniö synö	ťaniö synö
Miejscownik	ťaňavi syňavi	ťaniś syniś
Narzędnik	ťuňam syňam	ťani / ťaňmi syni

• miękkotematowy nieżywotny

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	klič striaj	klicö striaö
Dopełniacz	klicö striaö	kličōj striajōj
Celownik	kliči striaji	kličōm striajōm
Biernik	klič striaj	klicö striaö
Miejscownik	kliči striaji	kličiś striajiś
Narzędnik	kličam striajom	kliči striaji

• a-tematowy (hrdina - bohater)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	hrdina	hrdiňaviöu
Dopełniacz	hrdiny	hrdinōj
Celownik	hrdiňavi	hrdinōm
Biernik	hrdinua	hrdiny
Miejscownik	hrdiňavi	hrdinieś
Narzędnik	hrdinou	hrdiny

• e-tematowe (poriaudcie - doradca)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	poriaudcie	poriaudci
Dopełniacz	poriaudcie	poriaudcōj
Celownik	poriaudci	poriaudcōm
Biernik	poriaudcie	poriaudcie
Miejscownik	poriaudci	poriaudciś
Narzędnik	poriaudcou	poriaudci

Rodzaj żeński

• a-tematowe (zöna - kobieta, sklenka - szklanka) (również dawne a- i -en-tematowe nijakie, np. miöšťa, briömieňa)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	ziöna	ziöny miöšti
Dopełniacz	ziöny miöšti sklenti	ziöuň
Celownik	ziönö	zönom
Biernik	zönua	ziöny miöšti
Miejscownik	ziönö slauvöj sklentö	zönoś
Narzędnik	zönou	ziönami

• e-, ö- i öj-tematowe (również dawne nijakie ö- i öj-tematowe, np. moriö - morze)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	ulicie	ulicie
Dopełniacz	ulicie	ulicyj
Celownik	ulici	ulicyjm
Biernik	ulici	ulicie
Miejscownik	ulici	uliciś
Narzędnik	ulicyj	uliciemi

• miękkotematowe (pišň - pieśń) (również dawne żeńskie twardotematowe, żeńskie kończące się na -er w B. i dawne nijakie oj-tematowe)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	pišň	pišnö
Dopełniacz	pišnö	pišnyj
Celownik	pišni	pišnyjm
Biernik	pišň	pišnö
Miejscownik	pišni	pišniś
Narzędnik	pišnyj	pišnömi

• oj-tematowe

Przypadek	l. poj.	l. mn.
Mianownik	akcioj idöoj	akciöu idöö
Dopełniacz	akciöu idöö	akcijyj idöjyj
Celownik	akciöu idöö	akcijyjm idöjyjm
Biernik	akcioj idöoj	akciöu idöö
Miejscownik	akciöu idöö	akcijiś idöjiś
Narzędnik	akcijyj idöjyj	akciöumi idöömi

Rodzaj nijaki

• e-tematowe

Przypadek	l. poj.	l. mn.
M. - B.	nebie	nebie
Dopełniacz	nebie	niebyj
Celownik	nebi	niebyjm
Miejscownik	nebi	niebiś
Narzędnik	nebom poľam	nebi

• ata-tematowe w M. l.mn.

Przypadek	l. poj.	l. mn.
M. - B.	telie	telata
Dopełniacz	telietie	tieloť
Celownik	telieti	tielatōm
Miejscownik	telieti	telatieś
Narzędnik	telieťam	telaty

• yj-tematowe (stavienyj - budynek)

Przypadek	l. poj.	l. mn.
M. - B.	stavienyj	stavienyj
Dopełniacz	stavienyj	stavienyj
Celownik	stavienyj	stavienyjm
Miejscownik	stavienyj	stavieniś
Narzędnik	stavienyjm	stavienyjmi

• um-tematowe

Przypadek	l. poj.	l. mn.
M. - B.	licieum	liciea
Dopełniacz	liciea	licieyj
Celownik	licieum	licieyjm
Miejscownik	licieum	licieiś
Narzędnik	licieom	licieyj

Przymiotnik

Twardotematowe

l. poj.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	malej źartiöj	maloj źarkoj	maliöu źartiöu
Dopełniacz	maliöuźa źartiöuźa	maliöu źartiöu	maliöuźa źartiöuźa
Celownik	malöumua źartöumua	maliöu źartiöu	malöumua źartöumua
Biernik	maliöuźa (ż) malej (nż) źartiöuźa (ż) źartiöj (nż)	malou źarkou	maliöu źartiöu
Miejscownik	maliöum źartiöum	maliöu źartiöu	maliöum źartiöum
Narzędnik	malem źartiöm	malou źarkou	malem źartiöm
l. mn.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	malyj (ż) maliöu (nż) źartyj (ż) źartiöu (nż)	maliöu źartiöu	maloj źarkoj
Dopełniacz	maleś źartiöś
Celownik	malem źartiöm
Biernik	maliöu źartiöu	maliöu źartiöu	maloj źarkoj
Miejscownik	maleś źartiöś
Narzędnik	malemi źartiömi

Miękkotematowe

l. poj.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	jarnyj	jarnyj	jarnyj
Dopełniacz	jarnyjźa	jarnyj	jarnyjźa
Celownik	jarnyjmua	jarnyj	jarnyjmua
Biernik	jarniźa (ż) jarnyj (nż)	jarnyj	jarnyj
Miejscownik	jarnyjm	jarnyj	jarnyjm
Narzędnik	jarnyjm	jarnyj	jarnyjm
l. mn.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	jarnyj
Dopełniacz	jarniś
Celownik	jarnyjm
Biernik	jarnyj
Miejscownik	jarniś
Narzędnik	jarnyjmi

• Dawne formy jatčōj, mattiň zastąpiły określenia opisowe - jad jatciö, jad matti

Formy krótkie

• rzadko używane

l. poj.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	rod	roďa	roďa
l. mn.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	rodi	rody	roďa

Stopniowanie

• Stopień wyższy - dodajemy końcówkę -ösyj lub -syj
• Stopień najwyższy - dodajemy prefiks niej- (jedynie do przymiotników zaczynających się ŭ-), nie- lub nieˇ-, gdzie [ˇ], to zmiękczenie następnej spółgłoski zgodnie z zasadą par spółgłoskowych. Należy pamiętać jednak, że zasada par spółgłoskowych nie ma pierwszeństwa przed przegłosami roterskimi (spółgłoska miękka zawsze ulega depalatalizacji przed yj oraz ö)

Np.

stopień niski	stopień wyższy	stopień najwyższy	znaczenie
kroušniej	kroušnösyj	nieťroušnösyj	piękny
hlaudtiöj	hlaudsyj	nieźlaudsyj	gładki
töntiöj	tönsyj	nietönsyj	cienki
zdrauvej	zdrausyj	nieždrauvsyj	zdrowy
sśapnej	sśapnösyj	niešśapnösyj	zdolny
dlziöj	dlsyj	nieďlsyj	długi

• Stopniowanie opisowe

aňfaśavej - uicö aňfaśavej - nieuicö aňfaśavej (znaczenie: łatwy, prosty, zwyczajny)
Stopniowanie opisowe nie jest jednak często używane, bo większość przymiotników można wystopniować tradycyjnie (nawet te, które w polskim stopniuje się opisowo)

• Stopniowanie nieregularne
  

Jest grupa przymiotników stopniujących się nieregularnie, na przykład:

stopień niski	stopień wyższy	stopień najwyższy
ďabrej	liepsyj	nielöpsyj
zlej	źarsyj	nieźarsyj
ueutöj	uötsyj	niejuötsyj
malej	miensyj	niemiensyj
svatöj	sötsyj	niesötsyj

Zaimki

Zaimki osobowe

Sg.	Mianownik	joj	ty	jaň	jana	jaňa
	Dopełniacz	mne, miö	tebie, tiö	öźa, źu niöźa	jyj nyj	öźa, źu niöźa
	Celownik	mniö, mi	ťabiöj, ti	ömua, mua nömua	jyj nyj	ömua, mua nömua
	Biernik	mne, miö	tebie, tiö	öźa, źu, öj niöźa, niöj	ji ni	ö, źu niö
	Miejscownik	mniö	ťabiöj	niöm	nyj	niöm
	Narzędnik	mnou	tebou	jim nim	jyj nyj	jim nim
Pl.	Mianownik	my	uy	jani	jany	jana
	Dopełniacz	noš	uoš	jiś niś
	Celownik	nom	uom	jim nim
	Biernik	noš	uoš	ö niö
	Miejscownik	noš	uoš	niś
	Narzędnik	nomi	uomi	jimi nimi

• zwrotny: M. - ; D. sebie; C. šabiöj, si; B. sebie, se; Msc. šabiöj; N. siebou

Zaimki dzierżawcze

• mōj, tvōj

		r. męski żywotny	r. męski nieżywotny	r. żeński	r. nijaki
Sg.	Mianownik	mōj tvōj		mojö, moj ťaö, tvoj	mojö, miöu ťaö, tivöu
	Dopełniacz	möuźa tvöuźa		mojyj, miöu ťajyj, tviöu	miöuźa tviöuźa
	Celownik	möumua tvöumua		mojyj, möu ťajyj, tviöu	möumua tvöumua
	Biernik	miöuźa tviöuźa	mōj tvōj	moji, mou ťaji, tvou	mojö, miöu ťaö, tviöu
	Miejscownik	miöum tviöum		mojyj, miöu ťajyj, tvöu	möum tvöum
	Narzędnik	mem tvem		mojyj, mou ťajyj, tvou	mem tvem
Pl.	Mianownik	moji, myj ťaji, tvyj	mojö, miöu ťaö, tviöu		mojö, moj ťaö, tvoj
	Dopełniacz	meś tveś
	Celownik	mem tvem
	Biernik	mojö, miöu ťaö, tviöu			mojö, moj ťaö, tvoj
	Miejscownik	meś tveś
	Narzędnik	memi tvemi

• öźa, öj - nieodmienne
  
• noš, uoš

		r. męski żywotny	r. męski nieżywotny	r. żeński	r. nijaki
Sg.	Mianownik	noš uoš		nasö uasö
	Dopełniacz	nasöźa uasöźa		nasyj uasyj	nasöźa uasöźa
	Celownik	nasömua uasömua		nasyj uasyj	nasömua uasömua
	Biernik	nasöźa uasöźa	noš uoš	nasi uasi	nasö uasö
	Miejscownik	nasöm uasöm		nasyj uasyj	nasöm uasöm
	Narzędnik	nasyjm uasyjm		nasyj uasyj	nasyjm uasyjm
Pl.	Mianownik	nasi uasi	nasö uasö
	Dopełniacz	nasiś uasiś
	Celownik	nasim uasim
	Biernik	nasö uasö
	Miejscownik	nasiś uasiś
	Narzędnik	nasimi uasimi

• öś - nieodmienny
  
• svōj

		r. męski żywotny	r. męski nieżywotny	r. żeński	r. nijaki
Sg.	Mianownik	svōj		šaö, svoj	šaö, sviöu
	Dopełniacz	sviöuźa		šajyj, sviöu	sviöuźa
	Celownik	svöumua		šajyj, sviöu	svöumua
	Biernik	sviöuźa	svōj	šaji, svou	šaö, sviöu
	Miejscownik	sviöum		šajyj, sviöu	sviöum
	Narzędnik	svem		šajyj, svou	svem
Pl.	Mianownik	šaji, svyj	šaö, sviöu		šaö, svoj
	Dopełniacz	sveś
	Celownik	svem
	Biernik	šaö, sviöu			šaö, svoj
	Miejscownik	sveś
	Narzędnik	svemi

Zaimki wskazujące

l. poj.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	teň	ta	ťu
Dopełniacz	ťuźa	tiöu	ťuźa
Celownik	ťamua	tiöu	ťamua
Biernik	ťuźa (ż) teň (nż)	tua	ťu
Miejscownik	ťum	tiöu	ťum
Narzędnik	tim	tou	tim
l. mn.	r. męski	r. żeński	r. nijaki
Mianownik	ti (ż) ty (nż)	ty	ta
Dopełniacz	tiöś
Celownik	tiöm
Biernik	ty	ty	ta
Miejscownik	tiöś
Narzędnik	tiömi

Liczebniki

	liczebnik
liczba	główny	porządkowy
0	nuala	nualtiej
1	ödöň	prnyj
2	dva	druazöj
3	tri	trötyj
4	styri	strtej
5	piöt	potöj
6	siöst	söstej
7	sedöm	siedmej
8	jasem	jasmej
9	diövöt	dövotöj
10	diöset	dösotöj
11	ödönadsiet	ödönoďstiej
12	dvanadsiet	dvanoďstiej
13	trinadsiet	trinoďstiej
14	strnadsiet	strnoďstiej
15	piötnadseť	patnoďstiej
16	siöstnadsiet	söstnoďstiej
17	sedömnadsiet	siedömnoďstiej
18	jasömnadsiet	jasömnoďstiej
19	diövatnadsiet	dövatnoďstiej
20	dvadsiet	dvadsotöj
21	ödönadvadsiet	dvadseť prnü
22	dvaadvadsiet	dvadsiet druazöj
30	tridsiet	tridsotöj
40	styridsiet	styridsotöj
50	pötdösot	pötdösotöj
60	söstdösot	söstdösotöj
70	siedömdösot	siedömdösotöj
80	jasiemdösot	jasiemdösotöj
90	dövötdösot	dövötdösotöj
100	sťa	stej
101	sťu ödöň	sťu prnyj
200	diöj stiö	dvoustiej
300	tri sta	tristej
400	styri sta	styristej
500	piöt set	pötistej
600	siöst set	söstistej
700	sedöm set	siedmistej
800	jasem set	jasmistej
900	diövöť set	dövatistej
1000	tisič	tisicyj
2000	dva tisicö	dvatisicyj
5000	piöt tisičōj	pöttisicyj
1.000.000	miliōň	miliōňtiej
2.000.000	dva miliōnö	dvamiliōňtiej
5.000.000	piöt miliōňōj	pöťmiliōntiej
1.000.000.000	miliorda	miliordniej

• odmienia się tylko ostatnią część liczby - np. 2489-öj (dva tisicö jasiemdösot dövotöj)
• liczebniki porządkowe kończące się na -yj odmieniają się wzorem miękkotematowych, a kończące się na -ej, -öj - wzorem twardotematowych

Części nieodmienne

Przysłówek

Przysłówki w roterskim tworzy się dosyć regularnie od przymiotników:

• -stöj → -sťa, np. rautarstiöj > rautarsťa
• -töj → -ťa, np. krouťtöj > krouťťa
• -ctöj → -cťa, np. fantastictiöj > fantasticťa
• -ej, → -ö, np. pöťnej > piöťnö
• -ej, -öj, ü → -e, -ö np. noźliej > noźlie

Stopień wyższy powstaje przez zmianę końcówki na:

-štöji, -čtöji, -öji i -eji

albo poprzez użycie w tym celu przymiotnika w stopniu wyższym (popularne w mowie potocznej)

Stopień najwyższy powstaje na tych samych zasadach co przy przymiotniku.

Jest też trochę przysłówków nieregularnych, oto niektóre z nich:

ďabriö > lepöji > nelöpöji;
spatnö > źaröji > neźaröji;
moľa > miöunö > nemöunö;
źadniö > uicö > nejuicö;

Czasownik

Bezokolicznik

• kończy się na ť

Czas teraźniejszy

• czasownik beť; mówiąc my sou nie można pomijać zaimka

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
beť	šam	si	ö	sme sou	ste	sou

• czasowniki kończące się na -ať lub -oť

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
hledať	hliedom	hliedoš	hliedoj	hliedomie	hliedotö	hliedajou
doť	dom	doš	doj	domie	dotö	dajou

• kończące się -avať, -ovať, -eť lub -iť

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
kuapovať	kuapuaöm	kuapuaöš	kuapuaö	kuapuaömie	kuapuaötie	kuapuajou
meť	myöm	myöš	myö	myömie	myötie	myjou
liť	liöum	liöuš	liöu	liöumie	liöutie	lijou

• kończące się -iť, -eť, -öť (< -ěť)

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
prausiť	prausim	prausiš	prausyj	prausimie	prausitö	prausijou
rauzuamöť	rauzuamim	rauzuamiš	rauzuamü	rauzuamime	rauzuamitö	rauzuamijou

• kończące się -ouť, -cť oraz inne, jak niöusť, broť

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	ŭy	jani, jany, jana
źinouť	źiniem	źinieš	źinie	źiniemie	źinietie	źinou
močť	mōzöm	mōzöš	mōzö	mōzömie	mōzötie	mōžou
niöusť	nesiem	nesieš	nesie	nesiemie	nesietie	nesou
broť	bariem	barieš	barie	bariemie	barietie	barou

Czas przeszły

• tworzony przez imiesłów czasu przeszłego oraz odmieniony czasownik beť (za wyjątkiem 3. os. l. poj. i l. mn.)

l. poj.	joj	ty	jaň	my	uy	jani
hledať	hledaj šam hledalś	hledaj si	hledaj	hledali sme	hledali ste	hledali
beť	byj šam bylś	byj si	byj	byli sme	byli ste	byli

Czas przyszły

Czas przyszły złożony

• Tworzony przez odmienione beť w formie przyszłej oraz bezokolicznik

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
hledať	buadöm hledať	buadöš hledať	buadö hledať	buadömie hledať	buadötie hledať	buadou hledať

Czas przyszły prosty

• Tworzony przez zmianę aspektu czasownika na dokonany

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
uyhled	uyhliedom	uyhliedoš	uyhliedoj	uyhliedomie	uyhliedotö	uyhliedajou

Tryb rozkazujący

• nieregularny, niżej podane formy rozkaźnika dla hledať i dölauť

l. poj.	joj	ty	jaň, jana, jaňa	my	uy	jani, jany, jana
hledať	-	hledöj	-	hledömie	hledötö	-
dölauť	-	döliej	-	döliemie	dölietö	-

Tryb przypuszczający

• Tryb przypuszczający krótki

l. poj.	joj	ty	jaň	my	uy	jani
hledať	hledaj byś	hledaj byš	hledaj by	hledali byśam	hledali bystie	hledali by

• Tryb przypuszczający długi

l. poj.	joj	ty	jaň	my	ŭy	jani
hledať	hledaj by šam	hledaj by si	hledaj by	hledali by sme	hledali by ste	hledali by

Imiesłowy

Imiesłowy czasu przeszłego

	jaň	jana	jaňa	jani	jany	jana
hledať	hledaj	hledaa	hledaľa	hledali	hleday	hledaa
byj	byj	bya	byľa	byli	byy	bya

Imiesłowy przymiotnikowe

Czynne

Mają formę przymiotnika miękkotematowego -cyj i są odmieniane jak przymiotniki miękkotematowe, np:

• hledať > hliedajicyj
• meť > myjicyj
• uödöť > uödoucyj
• močť > moźoucyj
• broť > baroucyj
• riťať > riťajicyj
• plynouť > plynoucyj

Bierne

Mają formę przymiotnika twardotematowego i według tej deklinacji są odmieniane, mogą być tworzone zarówno od czasowników dokonanych, jak i niedokonanych.

	l. poj.			l. mn.
	r. męski	r. żeński	r. nijaki	r. męski	r. żeński	r. nijaki
hledať	hliedanej	hliedanoj	hliedaniöu	hliedanyj (ż) dölauniöu (nż)	hliedaniöu	hliedanoj
meť	mytej	mytoj	mytiöu	mytyj (ż) mytiöu (nż)	mytiöu	mytoj
stoźnouť	stoźnuatiej	stoźnuatoj	stoźnuatöu	stoźnuatyj (ż) stoźnuatöu (nż)	stoźnuatöu	stoźnuatoj

Imiesłowy przysłówkowe

Podobnie jak w polskim, przeciwnie do czeskiego, nie odmieniają się przez osoby.

Współczesne

Tworzone od czasowników niedokonanych

• hledať > hledajič
• meť > myjič
• plynouť > plynouč

Uprzednie

Tworzone od czasowników dokonanych, rzadko używane

• uyhliedať > uyhliedavsi
• umieť > umyvsi
• ričť > ričsi

Strony

Strona czynna

W formie zdania oznajmującego

• Zöliena myö poďlauhua. - Helena myje podłogę.
• Uichricie uyvroutila strōm. - Wichura powaliła drzewo.

Strona bierna

Jest tworzona za pomocą czasownika „stovať se” lub „stoť se” (w zależności od tego, czy czynność już się zakończyła czy nie) oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego. Np.

• Poďlauha stovoj se mytoj jad Zöleny. - Podłoga jest myta przez Helenę.
• Poďlauha stala se umytoj jad Zöleny. - Podłoga została umyta przez Helenę.
• Strōm staj se uyvroucöniej pröš uichrici. - Drzewo zostało powalone przez wichurę.

Strona czynna

Tworzona za pomocą czasownika zwrotnego, np.

• Zöliena se myö. - Helena się myje

Dłuższe teksty po rotersku

Artykuły

Szczyt w Berlinie ws. Ukrainy
Nowy wróg jemeńskiej Al-Kaidy

Zwykłe teksty

Zdarzenie w sklepie

Starszy mężczyzna wszedł do sklepu, nosząc czarną walizkę. - Dzień dobry! - rzekł. - Witam serdecznie, czym mogę służyć? - odpowiedział mu kasjer, mierząc przybysza wzrokiem. - Codziennie przechodzę koło tego sklepu. Tym razem postanowiłem zajrzeć. Co państwo tu sprzedajcie? Kasjer uśmiechnął się szeroko i rozłożył ręce, pokazując towar. - Zabawki dla każdego dziecka. Dla dziewczynek mamy lalki, dla chłopców czołgi, dla wszystkich pluszowe misie! Mężczyzna podrapał się po brodzie. - Wie pan - dodał ochrypłym głosem - Wezmę ten zabawkowy czołg - tu wskazał palcem - i dwa misie. - Ma pan dzieci? - Nie. To dla mnie. Ale kto wie, mam nadzieję, że będę mógł komuś dać... Kasjer zamilkł i sięgnął po towar. Gdy pieniądze stukały o tackę na monety, mierzył przybysza podejrzanym wzrokiem i potem podziękował za sprzedaż. Mężczyzna opuścił sklep, ale zaraz za drzwiami położył misia na podłodze. Wyjąwszy zapalniczkę, odmówił jakieś niezrozumiałe modły i podpalił zabawkę. W tym momencie kasjer chwycił za telefon i zadzwonił na policję.

Starsyj chlaup uosiöj ďu zösiöftö, niesouč cörnej ťafer. - Ďabredöň! – riöť. - Ziörcliś Uoš uiťom, jat mōzöm Uom pomočť? – jadpouödöj mua kasirör, mörič priśaziźa zrauťam. - Diönnö pröchožim jaťaľa ťuźa zösiöftö. Teňťakrot šam se rauzźad tady kouknouť. Ču Uy zdiö prödovotö? Kasirör ueumi se usmiňuaj a uybraťuaj ruaťi, ukazuajič uorö. - Hraucti pra kazdiöu ditötie. Pra frolinti momie panienti, pra chlaupcö tanty, pra vsichnyj miedviďty! Chlaup poďrbaj se na braudö. - Uitö – pridaj hažrauviöum hlaušam – uezmiem teň hraučťavej tant, źinuažuavsi prsťum, a dva miedviďty. - Motö diöti? - Nö. Ťu niö pra miö. Alie kťu uyj, doufom, ču buadöm močť nöťamua doť... Kasirör umlkuaj a hrafuaj za uorömi. Kdy zöud klepaj ja myjncietočat, miörij priśaziźa podözrölem zrauťam a pat podiöťavaj za priödöj. Chlaup japuastij ziösöfť, alie hned za dverömi liehuaj miedviďty na poďlauzö. Uytahnouvsi foörčaź, pouödöj nöjatiöu nöpośapitieuniöu moďlitvy a upalij hraučkua. V ťum momenti kasirör śitij za mobiukua a anruafuaj policioj.