Język rybiniecki

Język rybiniecki Rybiněcka rěca
Utworzenie:	Terrus38 w 2020
Używany w :	Niemcy (regionalny)
Liczba użytkowników	68 (2018)
Sposoby zapisu:	alfabet łaciński
Klasyfikacja:	Języki indoeuropejskie Języki bałtosłowiańskie Języki słowiańskie Języki zachodniosłowiańskie Języki lechickie staropolski, połabski, starokaszubski (zachodnie dialekty) Język rybiniecki
Lista conlangów

Język rybiniecki (ryb. Rybiněcka rěca [ˈrɘ.bi.nʲɪt͡s.ka rʲɪt͡sa]) - język z grupy języków zachodniosłowiańskich (do której należą również polski, języki łużyckie, połabski, czeski i słowacki), będącej gałęzią rodziny indoeuropejskiej. Jest uznany językiem regionalnym, urzędowym w powiecie Ribnitz-Damgarten w Niemczech. Jak na rok 2018 68 osób jest biegłych/rodzimymi użytkownikami języka rybinieckiego. Językiem tym posługują się przede wszystkim mieszkańcy powiatu Ribnitz-Damgarten. W spisie nie były brane pod uwagę osoby z diaspory rybinieckiej, występującej w centralnej Polsce (ok. 40 osób)i wschodnim USA (ok. 100 osób). Nie wiadomo ile z tych osób zna język rybiniecki, i w jakim stopniu.

Flaga Rybińczyków i Republiki Rybinieckiej (1813-1835).

Fonologia

Język rybiniecki ma bardzo bogaty inwentarz fonetyczny, z niektórymi dźwiękami nietypowymi dla języków słowiańskich.

Spółgłoski

	dwuwargowa	wargowo-zębowa	dziąsłowa	zadziąsłowa	retrofleksyjna	podniebienna	welarna
nosowa	m			n
zwarta	p, b		t, d	d			k, g
zwarto-szczelinowa			t͡s	t͡ʃ	t͡ʂ*
szczelinowa		f, v	s, z	ʃ, ʒ	ʂ*, ʐ*		x, ɣ*
półotwarta						j
drżąca				r
boczna				l		ʎ

* spółgłoski występujące tylko alofonicznie

Samogłoski

	przednia	przednia scentr.	centralna	tylna
przymknięte	i, iː			u, uː
prawie przymknięte		ɪ, ɪː
półprzymknięte			ɘ
średnie			ə	ɔ̞, ɔ̞ː
półotwarte	ɛ, ɛ̃			ɔ
otwarte	a, aː ã			ɑ

Akcent

Akcent zwykle, jak w języku polskim, pada na przedostatnią sylabę, ale nie jest to aż tak regularne, często występuje akcent na pierwszą sylabę.

Alfabet

ALFABET RYBINIECKI

Rybiněcki alfabêt

• A [a]
• Å [ɑ]
• Ą [ã]
• Ā [aː]
• B [b]
• C [t͡s]
• Č [t͡ʃ] ~ [t͡ʂ]
• D [d]
• E [ɪ]
• Ě [jɛ] ~ [jɪ] ([ʲɛ] ~ [ʲɪ])
• Ê [ɛ]
• Ë [ə]
• Ę [ɛ̃]
• Ē [ɪː]
• F [f]
• G [g]
• H [x] ~ [χ] ~ [ɣ]
• I [i]
• Ī [iː]
• J [j]
• K [k]
• L [l] ~ [ɫ]
• M [m]
• N [n]
• O [o̞]
• Ô [ɔ]
• Ō [o̞ː]
• P [p]
• R [r]
• S [s]
• Š [ʃ] ~ [ʂ]
• T [t]
• U [u]
• Ū [uː]
• V [v]
• Y [ɘ]
• Z [z]
• Ž [ʒ] ~ [ʐ]

Historia

1444-1835

Polska. 1444. Daleko, nad Morzem Czarnym, Polacy i Węgrzy walczą z Turkami pod Warną. Około tygodnia po walce około 10 tysięcy ludzi na dalekim północno-zachodnim krańcu Polski w okolicach Czaplinka aż do Białego Boru usłyszało o katastrofie. Zginął król Władysław i połowa armii, która udała się do Warny. Ci ludzie bardzo przestraszeni zdecydowali uciec z Polski - myśleli, że Imperium Osmańskie podbije całą Polskę. Podróżując po Niemczech, usłyszeli, że w środku Niemiec, nad Łabą, mieszkają Słowianie. Oczywiście wędrowcy chcieli odwiedzić tych tajemniczych Słowian. Tak też zrobili. A więc zamieszkali z Połabianami, najbardziej wysuniętymi na zachód ludami słowiańskimi, mieli ze sobą dzieci. Żyli tak około 100 lat. W 1546 r. Wybuchła w Niemczech wielka wojna - społabianizowani Polacy i Kaszubi musieli uciekać. Więc uciekli na północny wschód. Dotarli do miasteczka Ribnitz - bardzo spokojnego niemieckiego miasteczka nad zalewem Saal. Dowiedzieli się, że w tym mieście są też Połabianie, choć ich liczebność jest tam niewielka. Nasi ludzie znaleźli dwa drewniane domy z Połabianami. Podróżni zaczęli budować domy w pobliżu i stworzyli nową część miasta Ribnitz. W miarę upływu czasu populacja słowiańskich mieszkańców Ribnitz rosła, zajmowali coraz więcej domów w tymże mieście i prawie wyrzucili większość niemieckiej populacji. A więc mieszkali w Ribnitz, który nazwali „Rybiněc”. Ich język był właściwie mieszanką północnych i południowych dialektów połabskiego ze staropolskimi i starokaszubskimi korzeniami. Odtąd słowiańskich mieszkańców Ribnitz będziemy nazywać Rybińczykami. Rybińczycy mieszkali normalnie w Ribnitz do początku XIX wieku, kiedy to Prusy zaczęły germanizować i zabijać Rybińczyków. Rybińczycy poprosili Napoleona o pomoc. W 1806 roku doszło do wojny napoleońskiej z Prusami, niezwiązanej ze sprawą Rybińczyków, ale przybył Bonaparte, podbił Ribnitz i dał Rybińczykom na wpół niepodległe państwo. To było coś w rodzaju Wielkiej Brytanii i Kanady. Ten kraj nie trwał jednak długo.

Herb Rybińczyków, Republiki Rybinieckiej (1813-1835) i symbol języka rybinieckiego.

1835-1939

W 1835 r. Republika Rybiniecka została zaanektowana przez Prusy. I nadszedł czas prawdziwej germanizacji. Niemcy zakazali języka rybinieckiego w szkołach, bankach, radach, urzędach miejskich (Rybińczycy mieszkali nie tylko w Ribnitz, ale także w okolicznych miastach i wsiach). To czas, w którym prawie 60% Rybińczyków przestało istnieć - zostali zgermanizowani lub zginęli, gdy w latach 1841-1857 panował głód. Był to też czas, kiedy paradoksalnie najmniej niemieckich słów dotarło do j. rybinieckiego, bo Rybińcy znienawidzili Niemców, których wcześniej lubili, i był to przejaw ruchu oporu. Zamiast tego Rybińczycy zaczęli pożyczać słowa z duńskiego - Dania jest niedaleko Ribnitz, a Rybińczycy mieli pozytywne stosunki z Duńczykami. Na szczęście wszystko to skończyło się w 1918 roku - po I wojnie światowej. W traktacie wersalskim pojawia się paragraf o tym, że Niemcy muszą szanować Rybinczyków i nie mogą ich germanizować, a język rybiniecki ma być normalnie używany i nauczany w szkołach. W 1920 roku było tylko 900 Rybińczyków. Po przejęciu władzy przez Hitlera przyszła kolejna fala dyskryminacji - Rybińczycy jako Słowianie byli ludźmi gorszej kategorii - prawie jako Żydzi. Rząd Hitlera ich intensywnie germanizował, dyskryminował, Rybińczycy wysyłani byli do obozów koncentracyjnych. Na szczęście program ten ruszył dopiero w 1935 roku i sprytni Rybińczycy, którzy wiedzieli, że Hitler jest podejrzany i zły, wyemigrowali - do Polski, USA, Wielkiej Brytanii.

1939-teraz

Po drugiej wojnie światowej, kiedy powstało NRD, Stalin zaprosił Rybińczyków z całego świata o przybycie do Ribnitz i okolic. A więc większość Rybińczyków przyjechała, a że z oczywistych powodów nienawidzili oni faszyzmu i nazizmu, to myśleli, że „ten komunizm nie musi być taki zły, jak mówią - to jest przeciwieństwo okrutnego nazizmu”. W 1945 r. żyło około 90 Rybińczyków, z czego 25 przyjechało do Niemiec. Przyjechali do Ribnitz (i okolic) i tam zamieszkali. Reżim komunistyczny wspierał Rybińczyków, którzy wyemigrowali do Niemiec, ale zabili wszystkich żołnierzy rybinieckich, którzy zostali zmuszeni do walki w Wehrmachcie lub zostali zmuszeni do podpisania volkslisty. Rybińczycy mieli też ciężkie czasy w NRD - w końcu był to komunizm. Kultura rybiniecka była wspierana do 1953 roku - roku śmierci Stalina. Po 1953 roku Rybinianie byli dyskryminowani i sowietyzowani - nie mogli zostać urzędnikami, urzędnikami, żołnierzami, nauczycielami i pracować w wielu innych zawodach. Milicja katowała ich za błahostki. Na szczęście komunizm się skończył i w 1990 roku Niemcy się zjednoczyły. Kultura rybiniecka zaczęła się ponownie rozwijać, a populacja Rybińczyków rośnie - w 1950 r. osób identyfikujących się z etnicznością rybiniecką w powiecie Ribnitz-Damgarten było 40, w 1980 r. 37, w 1997 r. 51, a w 2018 r. 85! Nie wszyscy z nich są rodzimomówcami/biegli w rybinieckim, ale szacuje się, że 70-80% Rybincian mówi płynnie/jest rodzimomówcami języka rybinieckiego.

Gramatyka

Gramatyka języka rybinieckiego jest porównywalnie skomplikowana jak inne języki zachodniosłowiańskie.

Składnia

Szyk zdania jest w mowie i poezji dowolny, ale podstawową, neutralną składnią jest SVO. Zdania rozkazujące tworzy się dodając partykułę "nēh" (niech) przed czasownik. Stosuje się to w każdej osobie i liczbie.

Zdania pytające tworzy się:

a) za pomocą inwersji

b) dodając słówka typu "kōk" albo "čë" (jak, czy) na początku zdania.

Rzeczowniki

Każdy rzeczownik ma jeden z trzech rodzajów: męski, żeński lub nijaki. Odmienia się przez trzy liczby (pojedyncza, podwójna, mnoga) i 5 przypadków (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, brotucyk - złączony narzędnik i miejscownik). Odmiany nie należą do najregularniejszych, ale poniżej pokazana jest odmiana trzech przykładowych wyrazów w różnych rodzajach - męskim, żeńskim i nijakim: