Język słowiński

Język słowiński (gwara słowińska, etnolekt słowiński) — mowa zachodniosłowiańska używana na terenie dzisiejszej gminy Smołdzino mniej więcej do lat siedemdziesiątych XX wieku. Wcześniej była używana jednak na większym obszarze. Artykuł ma na celu przetłumaczyć, streścić oraz uaktualnić opracowanie tego języka stworzone przez F. Lorentza.

Historia i zasięg języka

Etnolekt słowiński był północnozachodnim dialektem kaszubskiego, jednak będąc bardzo konserwatywny i inny niż reszta dialektów, stąd też był przez wiele lat uważany za odrębny język.

Podział dialektalny

Słowiński dzielił się na dwa duże zespoły gwar — dialekt wschodniosłowiński oraz zachodniosłowiński.

Prasłowiańskie krótkie *i, *y, *u, a czasem też *ę w pozycji akcentowanej po twardej spółgłosce są oddawane we wschodniosłowińskim przez ȧ /a/, a w zachodniosłowińskim przez ä /æ/, za wyjątkiem pozycji po c /t͡s/, ʒ /d͡z/, gdzie są oddawane przez ȧ /a/. Por. wsłi. glȧ͂nă, rȧ͂bă, strȧ͂gă, řȧ͂ʒĕc; zsłi. glä̀nă, rä̀bă, strä̀gă, řä̀ʒĕc; psł. *glina, *ryba, *struga, *ręditi

Fonologia i fonetyka historyczna

Wyprowadzenie słowińskich dźwięków z prasłowiańskich

Słowińskie samogłoski powstawały w bardzo skomplikowanych procesach w zależności od ich otoczenia fonetycznego, długości, dodatkowo każda z samogłosek mogła mieć wariant akcentowany i nieakcentowany. W uproszczony sposób te procesa opisuje poniższa tabelka

język prasłowiański	dialekt zachodni	dialekt wschodni
*a	akc. a /ɑ/;
*ā	akc. åu̯ /ɒu̯/; nieakc. å /ɒ/ w syl. otw., ȯ /o/ w syl. zamk.
*o	akc. ʉɵ̯ /ʉɵ̯/; nieakc. ɵ /ɵ/
*ō	akc. ȯu̯ /ou̯/; nieakc.
*e
*ē
*i, *y	akc.: ȧ /a/; nieakc.:	akc.: ä /æ/, ȧ /a/ (po c /t͡s/, ʒ /d͡z/); nieakc.:
*ī, *ȳ
*u
*ū
*ę
*ę̄
*ǫ	ą /ɑ̃/
*ǭ	Kluki: ȯų /ou̯͂/, indziej: ȯu̯ /ou̯/

Inne ważne zmiany to m.in.:

• *ra- > re-