Język starozongepajcki: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
}}{{sp}} | }}{{sp}} | ||
| − | '''Język starozongepajcki''' (starozongepajcki ''żongábeiseis eigołł'' /{{IPA|'zo̞nɣɞ̜be̞ɪ̯se̞ɪ̯s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ}}/ "język zachodzącego słońca", także ''gammasas eigołł'' /{{IPA|'ɣɑmːɑsɑs 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ}}/ "język | + | '''Język starozongepajcki''' (starozongepajcki ''żongábeiseis eigołł'' /{{IPA|'zo̞nɣɞ̜be̞ɪ̯se̞ɪ̯s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ}}/ "język zachodzącego słońca", także ''gammasas eigołł'' /{{IPA|'ɣɑmːɑsɑs 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ}}/ "język gammajski", dosłownie "język ludzki") był najwcześniejszą wersją [[język zongepajcki|zongepajszczyzny]]. Wywodzi się od pragammajskiego i jest do niego zbliżony. |
Jest to język rekonstruowany, przyczyną było stworzenie punktu zaczepnego do wyprowadzenia djalektu zachodniego i oddzielenia od reszty zongepajszczyzny. | Jest to język rekonstruowany, przyczyną było stworzenie punktu zaczepnego do wyprowadzenia djalektu zachodniego i oddzielenia od reszty zongepajszczyzny. | ||
| Linia 135: | Linia 135: | ||
* ''*e ↔ *e'' | * ''*e ↔ *e'' | ||
* *''o ↔ *o'' | * *''o ↔ *o'' | ||
| − | W przypadku '''*a, *i, *u''' samogłoski | + | W przypadku '''*a, *i, *u''' samogłoski mogły się zmienić w zależności od wymaganej długości. Samogłoski '''*e, *o''' nie miały długich odpowiedników, więc zawsze otrzymywały te same samogłoski. Dopiero później '''*e''' stanie się funkcjonalnie długim '''*o'''. Ta odrębność '''*e *o''' jest wyjątkową innowacją zongepajckiego i dowodem, że harmonja nadal była procesem trwającym i nie zrealizowanym w pełni. Z drugiej strony, mogła to być różnica djalektalna już w pragammajskim. |
Krótka samogłoska podległa haromonji jest oznaczona jako '''_''', a długa jako '''_²''' | Krótka samogłoska podległa haromonji jest oznaczona jako '''_''', a długa jako '''_²''' | ||
| Linia 257: | Linia 257: | ||
| | | | ||
|} | |} | ||
| + | |||
| + | Liczbę podwójną tworzyło się dodając przed końcówkę przypadku sufiks ''*-(_)jja''. Liczbę mnogą tworzyło się podobnie, ale na dwa sposoby – przy słowach kończących się na ''*-łł'' wyrzucenie tej spółgłoski i dodaniu przyrostka ''*-r_sa'', zaś w przypadku innych słów przyrostkiem ''*-łł_sa'' | ||
== Przypisy == | == Przypisy == | ||
Wersja z 21:18, 3 lip 2020
| Język starozongepajcki żongábeiseis eigołł | |
|---|---|
| Typologia: | analityczno-aglutynacyjny z elementami fleksji, z szykiem SOV |
| Utworzenie: | Emil (w 2020) |
| Cel utworzenia: | Na potrzeby projektu/konwerldu |
| Sposoby zapisu: | łacińska transkrypcja |
| Klasyfikacja: | Gamajskie
|
| Kody | |
| Conlanger–1 | zon. |
| Lista conlangów | |
Język starozongepajcki (starozongepajcki żongábeiseis eigołł /'zo̞nɣɞ̜be̞ɪ̯se̞ɪ̯s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ/ "język zachodzącego słońca", także gammasas eigołł /'ɣɑmːɑsɑs 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ/ "język gammajski", dosłownie "język ludzki") był najwcześniejszą wersją zongepajszczyzny. Wywodzi się od pragammajskiego i jest do niego zbliżony.
Jest to język rekonstruowany, przyczyną było stworzenie punktu zaczepnego do wyprowadzenia djalektu zachodniego i oddzielenia od reszty zongepajszczyzny.
Fonetyka
System samogłosek i spółgłosek
Na etapie starozongepajckiego nie ma jeszcze drastycznych różnic od protogamajskiego. Odróżnienie iloczasu przy pomocy ilości trwania głoski zanikło, ale *á *ei *ou były swojego rodzaju długimi odpowiednikami *a *i *u. Samogłoski średnie *e *o były wówczas poza tym systemem, dopiero później *e zaczęto traktować jako długi odpowiednik *o (być może pod wpływem coraz bardziej przedniej wymowy *á).
Protogamajska spółgłoska *ħ zaczyna być wymawiana jako *ch [x] i ukończył się slotacyzm (przejście krótkiego *r > *łł [ɮ]). Pierwsza przesuwka jeszcze się nie odbyła, dlatego system spółgłosek starozongepajckich jest jest mocno podobny do innych gammajskich.
| Przednie | Środkowe | Tylne | |
|---|---|---|---|
| Przymknięte | *i (i) | *u (u) | |
| Średnie | *e̞ (e) | *o̞ (o) | |
| Półotwarte | *ɞ̜ (á) [1] | ||
| Otwarte | *ɑ (a) [1] | ||
Dyftongi: *ei, *ou
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Welarne | Języczkowe | Gardłowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | *m, *mː (m, mm) | *n, *nː (n, nn) | ||||||
| Zwarte | bezdźwięczne | *p (p) | *t (t) | *k (k) | *q (q) | |||
| dźwięczne | *b (b) | *d (d) | *g (ǧ) | |||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | *f (f) | *θ, *s (þ, s) | *x (ch) [2] | *h (h) | |||
| dźwięczne | *ð, *z (ð, sz/ż) | *ɣ (g) | ||||||
| Drżące | *r(ː) (r) [1] | |||||||
| Boczne, Półsamogłoski | *ɫ, *ɫː (ł, l) [3] | *ɮ (łł) [2] | *j, *jː (j, jj) | *w, *wː (w, ww) | ||||
Akcent
Pierwotnie akcent padał zgodnie z zasadami pragammajskimi. W pewnym momencie przesunął się o jedną sylabę do tyłu w zestroju akcentowanym. Echwekty to:
- konstrukcje z przedimkem łłach stały się na ogół akcentowane na pierwszą sylabę rzeczownika/przymiotnika
- konstrukcje z przedimkem i jednosylabowym słowem stały się akcentowane na przedimek
- akcent w wyrażeniach przyimkowych zaczął padać na przyimek
- cofnięcie akcentu w nieregularnych słowach i złożeniach np. *kałłgâ > *kâłłga, *neirâ > *neîra, *chahtatâgei > *chahtâtagei. W dwóch pierwszych przypadkach akcent de chwakto ustał w pozycji regularnej.
Powstanie stałego akcentu na pierwszą sylabę w wschodniozongepajckich odbyło się później, po oddzieleniu się djalektu zachodniego (który częściowo utrzymuje zasady akcentu starozongepajckiego).
Akcent nieregularny jest oznaczony cyrkumfleksem, lub w przypadku *á, kółkem. W dychwtongach oznacza się tylko drugi element (â å ê eî î ô oû û).
Gramatyka
Harmonja samogłosek w afiksach
Odziedziczona od protogamajskiego, pierwsza samogłoska afiksu musi się zgadzać z ostatnią samogłoską. Samogłoska po lewej to warjant krótki, po prawej jest to warjant funkcjonalnie długi.
- *i *ei ↔ *i *ei
- *u *ou ↔ *u *ou
- *a *á ↔ *a *á
- *e ↔ *e
- *o ↔ *o
W przypadku *a, *i, *u samogłoski mogły się zmienić w zależności od wymaganej długości. Samogłoski *e, *o nie miały długich odpowiedników, więc zawsze otrzymywały te same samogłoski. Dopiero później *e stanie się funkcjonalnie długim *o. Ta odrębność *e *o jest wyjątkową innowacją zongepajckiego i dowodem, że harmonja nadal była procesem trwającym i nie zrealizowanym w pełni. Z drugiej strony, mogła to być różnica djalektalna już w pragammajskim.
Krótka samogłoska podległa haromonji jest oznaczona jako _, a długa jako _²
Deklinacja rzeczowników
Rekonstruuje się 9 przypadków – o jeden więcej niż w j. klasycznym. Celownik bowiem występuje w ołłuchu, a także w utartych zwrotach.
Oddzielne tematy nie występowały, gdyż palatalizacja nie była przeprowadzona.
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Liczbę podwójną tworzyło się dodając przed końcówkę przypadku sufiks *-(_)jja. Liczbę mnogą tworzyło się podobnie, ale na dwa sposoby – przy słowach kończących się na *-łł wyrzucenie tej spółgłoski i dodaniu przyrostka *-r_sa, zaś w przypadku innych słów przyrostkiem *-łł_sa
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 wymowa rekonstruowana
- ↑ 2,0 2,1 barwa zaświadczona tylko w ołłuchu
- ↑ Żaden język nie utrzymał welaryzacji z długiej płynnej geminaty, jednak po obecności welaryzacji krótkiej wersji w większości potomkiw można uznać, że początkowo gieminata też została zwelaryzowana
- ↑ Wszystkie języki potomne nie mają w tej końcówce harmonji, ale pierwotnie powinna być
- ↑ 5,0 5,1 w większości języków gammajskich, które utrzymały allatyw, końcówki pochodzą od rekonstruowanego *-(_)ksu, ale w zongepajckich jest to *-kuch i jest ono rekonstruowane jako starozongepajckie *-(ǧ)uk. Przyczyna tej zmiany nieznana