Język sweński: Różnice pomiędzy wersjami
(→Akcent) |
|||
Linia 68: | Linia 68: | ||
===Samogłoski=== | ===Samogłoski=== | ||
+ | |||
+ | Sweński rozróżnia 10 fonemów samogłoskowych, które ilustruje poniższy diagram. Są one zapisywane następująco: '''a''' /ɑ/, '''å''' /o/, '''o''' /o, u/, '''u''' /ʉ/, '''e''' /e, ə/, '''i''' /i/, '''ä''' /ɛ/, '''ö''' /ø/, '''y''' /y/. Litera '''o''' może powodować pewne trudności, ponieważ reguły jej pisania niedokładnie pokrywają się z wymową. | ||
{|class="IPA" cellspacing="0px" cellpadding="0" style="text-align:center; background:transparent;" | {|class="IPA" cellspacing="0px" cellpadding="0" style="text-align:center; background:transparent;" |
Wersja z 00:57, 16 sie 2013
sweński svenska | |
---|---|
Utworzenie: | Toivo w 2008 |
Cel utworzenia: | na potrzeby conworldu |
Używany w (Unia Krajów Słowiańskich): | Swenia (Svenska kungrika) |
Sposoby zapisu: | łaciński |
Klasyfikacja: | języki indoeuropejskie słowiańskie północnosłowiańskie sweński |
Status urzędowy | |
Język urzędowy (Unia Krajów Słowiańskich): | Swenia |
Oficjalna regulacja: | Svenske Move Instituten åd Kungske Navukev Akademiene |
Kody | |
Conlanger–1 | svn |
Przykład | |
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Veskje lyde rodjas svobodne a rovne u svöje dåstönöstene a svöjme pråvenme. Öne es åbdarene s orsumenem a sumenenem a mä delat s durgeme v ducke braterstva. | |
Lista conlangów |
Język sweński (svenska (mova)) - język słowiański używany w Swenii.
Cel utworzenia i zamysły
Mimo że sweński jest językiem słowiańskim, jego brzmienie i gramatyka w założeniu są silnie bazowane na szwedzkim. Język ten powstał do roli "słowiańskiego szwedzkiego". Wiele pomysłów jest współdzielonych z rodzkim.
Upodobnienie się do szwedzkiego oznacza silne zmiany fonetyczne: utratę wielu charakterystycznych dla języków słowiańskich spółgłosek (m. in. /z/, /ʒ/, /x/, /ts/), a jednocześnie znaczne poszerzenie inwentarza samogłosek (/ʉ/, /ə/, samogł. przednie zaokrąglone). W warstwie morfologicznej natomiast relacja sweńskiego do prasłowiańskiego jest mniej więcej taka, jak szwedzkiego do pragermańskiego / staronordyckiego: nastąpiły drastyczne uproszczenia końcówek morfologicznych, spowodowane głównie redukcją samogłosek w tych końcówkach.
Z uwagi na te cechy język mógłby być klasyfikowany w fikcyjnej grupie "północnosłowiańskiej", charakteryzującej się podobnymi cechami, jak języki północnogermańskie w rodzinie germańskiej. W bardziej realistycznej klasyfikacji mógłby natomiast być zaliczony do języków zachodniosłowiańskich.
Rozwój
Poniżej podano najważniejsze procesy fonetyczne, które doprowadziły do wyodrębnienia się języka sweńskiego:
Zachowanie jaci (jako ä /ɛ/)
Przegłos:
a, o, u > ä /ɛ/, ö /ø/, y /y/ przed spółgłoską spalatalizowaną (równocześnie depalatalizacja)
Redukcja iloczasu: (rozwiniętego jak w zachodniosłow.)
ă > a /ɑ/
ā > å /o/
ŏ > o /o/
ō > o /u/
w pozostałych przypadkach - skrócenie samogł.
Usunięcie /ɨ/:
y /ɨ/ > u /ʉ/
Rozwój nosówek:
ę, ǫ > ą > ä
ę:, ǫ: > ą: > å
Redukcja samogłosek w końcówkach:
i, u, e, o > e /ə/
a, ä, å > a /ɑ/
Zmiany spółgłoskowe:
z > s
č /tʃ/ > kj /ɕ/
ž /ʒ/ > /ʝ/, /g/
x /x/ > /h/, /k/
šč > skj /ɕː/
Wałczenie:
l > v po samogł.
Fonologia
Samogłoski
Sweński rozróżnia 10 fonemów samogłoskowych, które ilustruje poniższy diagram. Są one zapisywane następująco: a /ɑ/, å /o/, o /o, u/, u /ʉ/, e /e, ə/, i /i/, ä /ɛ/, ö /ø/, y /y/. Litera o może powodować pewne trudności, ponieważ reguły jej pisania niedokładnie pokrywają się z wymową.
Przednie | Centralne | Tylne | |||
Przymknięte | |||||
Prawie przymknięte | |||||
Półprzymknięte | |||||
Środkowe | |||||
Półotwarte | |||||
Prawie otwarte | |||||
Otwarte |
Spółgłoski
Wargowe | Dziąs- łowe |
Zadziąs- łowe |
Podnie- bienne |
Welarne | Gardłowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m /m/ | n /n/ | |||||
Zwarte | bezdźwięczne | p /p/ | t /t/ | k /k/ | |||
dźwięczne | b /b/ | d /d/ | g /g/ | ||||
Szczelinowe | s /s/ | sj /ʃ/ | kj, tj /ɕ/ | h /h/ | |||
Sonanty | v /ʋ/ | r /r/, l /l/ | j /ʝ/ |
Akcent
Akcent pada przeważnie na pierwszą sylabę. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, np. desåte "dziesiąty".
Morfologia
Rzeczownik
Sweńskie rzeczowniki odmieniają się przez dwie liczby: pojedynczą i mnogą oraz trzy przypadki: mianownik, dopełniacz, celownik (dodatkowo rozróżniany jest biernik, jednakże różni się on od mianownika tylko w przypadku zaimków). Ponadto rozróżnia się formę nieokreśloną (w l. poj. występującą w towarzystwie rodzajnika en, ena, ene) oraz określoną. Rodzaj rzeczownika zazwyczaj bardzo łatwo rozpoznać z jego końcówki: spółgłoska - rodzaj męski, -a - rodzaj żeński, -e - rodzaj nijaki. Również odmiana przez przypadki jest bardzo regularna, co ilustruje poniższa tabela.
kvät "kwiat" |
mova "mowa, język" |
mäste "miasto" | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
l.poj. | l.mn. | l.poj. | l.mn. | l.poj. | l.mn. | |
forma nieokreślona | ||||||
N | en kvät | kväte | ena mova | move | ene mäste | mästa |
G | enev kväta | kvätev | ene move | movev | enev mästa | mästev |
D | enem kväte | kvätem | ene move | movem | enem mäste | mästem |
A | en kvät | kväte | ena mova | move | ene mäste | mästa |
forma określona | ||||||
N | kväten | kvätene | movana | movene | mästene | mästane |
G | kvätanev | kväteneck | movene | moveneck | mästanev | mästeneck |
D | kvätenem | kvätenme | movene | movnem | mästenem | mästenme |
A | kväten | kvätene | movana | movene | mästene | mästane |
Czasownik
Odmiana czasownika jest w sweńskim bardzo uproszczona w stosunku do innych języków słowiańskich. Brak odmiany przez osoby, natomiast tworzenie różnych form czasowych jest bardzo łatwe i regularne.
Podstawową formą czasownika jest bezokolicznik posiada zawsze jedną z dwóch końcówek: -et lub -at. Wyjątkiem jest kilka czasowników jednosylabowych, np. byt "być", ät "jechać" itp. Odmiana tych czasowników jest nieregularna.
Formę czasu teraźniejszego tworzy się odcinając końcówkę bezokolicznika i dodając -a, np. kjitat "czytać" > kjita, hötet "chcieć" > höta.
Tryb rozkazujący tworzy się dwojako: od bezokoliczników zakończonych na -et odcina się całą końcówkę, zaś w przypadku bezokoliczników zakończonych na -at tryb rozkazujący jest identyczny z formą czasu teraźniejszego (końcówka -a).
Istnieją dwie formy używane do tworzenia czasu przeszłego: imiesłów przeszły czynny tworzy się dodając w zależności od rodzaju końcówkę -v/-va/-ve, a imiesłów przeszły bierny - końcówką -n/-na-/ne.
Poniższa tabela zawiera zestawienie form dla przykładowych czasowników (w tym przykładowe czasowniki nieregularne).
znaczenie | bezokolicznik | cz. ter. | tr. rozk. | im. prz. czyn. | im. prz. brn. | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
być | byt | es | bäd | buv | buva | buve | - | ||
czytać | kjitat | kjita | kjita | kjitav | kjitava | kjitave | kjitan | kjitana | kjitane |
iść | idet | ida | id | sjev | sjeva | sjeve | - | ||
mieć | mät | mä | mä | mäv | mäva | mäve | - | ||
mówić | mövet | möva | möv | mövev | möveva | möveve | möven | mövena | mövene |
znać | snät | snäja | snä | snäv | snäva | snäve | snän | snäna | snäne |
Przykładowe zdania:
Mu kjita kniga. - Czytamy książkę.
Ona höta kjitat kniga. - Ona chce czytać książkę.
Kjita kniga! - Czytaj książkę!
Ås es kjitav kniga. - Czytałem książkę.
Ås mä kjitana kniga. - Przeczytałem książkę.