Język szybski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Utworzył nową stronę „{{język |nazwa=szybski |nazwa własna=sibbīska togga |conlanger1=sib |conlanger3=pos.sib.tqr |rok=2012 |twórca=tqr |alfabet=łacinka, runy |typologia...”)
 
m
(Nie pokazano 19 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 
{{język
 
{{język
 +
|kolor = skyblue
 
|nazwa=szybski
 
|nazwa=szybski
 
|nazwa własna=sibbīska togga
 
|nazwa własna=sibbīska togga
 +
|mówiący=230 000
 
|conlanger1=sib
 
|conlanger1=sib
 
|conlanger3=pos.sib.tqr
 
|conlanger3=pos.sib.tqr
Linia 8: Linia 10:
 
|alfabet=łacinka, runy
 
|alfabet=łacinka, runy
 
|typologia=SOV, V2
 
|typologia=SOV, V2
−
|tekst=
+
|klasyfikacja=germańskie
 +
* zachodniogermańskie
 +
** anglo-fryzyjskie?
 +
*** '''szybski'''
 +
|tekst=Altudichs sind frijes änd gelikes ana werta rechtach geburas. Hir sind mid tanka gewitanach begebas, änd sküls in gestu broterreds ens anteres donan.
 
}}
 
}}
 
{{słownik}}
 
{{słownik}}
  
−
'''Język szybski''' (''sibbīska togga'') - język germański. Nie jest w żadnej istniejącej grupie języków germańskich, choć najbliżej mu do zachodnich. Jest to język bardzo konserwatywny - posiada pięć przypadków, liczbę podwójną, brak rodzajników nieokreślonych, zachowane jest wygłosowe -z (które przeszło w -s), częściowo zachowane nosówki (jako -am itp).
+
'''Język szybski''' (''sibbīska togga'') - język germański. Nie jest w żadnej istniejącej grupie języków germańskich, choć najbliżej mu do zachodnich. Jest to język bardzo konserwatywny - posiada pięć przypadków, brak rodzajników nieokreślonych, zachowane jest wygłosowe -z (które przeszło w -s), częściowo zachowane nosówki (jako -am itp).
  
 +
=Tło=
 +
{{Główny artykuł|Królestwo Szybskie}}
 +
Język wyewoluował na Wyspach Szybskich (naszych Azorach). Germanie dotarli na wyspy pod koniec III wieku, i z czasem odizolowali się zupełnie od reszty Europy. Kraina została odkryta przez Holendrów dopiero pod koniec XVII wieku, i aż do XX wieku pozostawała holenderskim protektoratem. Obecnie jest niepodległym państwem w unii personalnej z Królestwem Niderlandów. Długa izolacja sprzyjała zachowaniu wielu archaicznych cech języka, a także kultury i religii germańskiej.
 +
 +
=Procesy fonetyczne=
 +
Podstawowymi procesami fonetycznymi był i-przegłos i a-przegłos. Ten pierwszy zachodził, gdy w kolejnej sylabie znajdowało się ''i'' bądź ''j'', a drugi gdy ''a'' bądź ''o''. Innym procesem była monoftongizacja, dzięki której w języku nie ma prawie żadnych dyftongów.
 +
 +
===i-przegłos===
 +
''a > æ'' <br>
 +
''o > ø'' <br>
 +
''u > y'' <br>
 +
''au > øy > ȳ'' <br>
 +
===a-przegłos===
 +
''u > o'' <br>
 +
''i > e'' <br>
 +
===Monoftongizacja===
 +
''au > ō'' <br>
 +
''ai > ē'' <br>
 +
''eu > ō'' <br>
 +
''oi > ī'' <br>
 +
 +
===Geminacja przed j===
 +
Dotyczyła wszystkich spółgłosek z wyjątkiem ''r''. Np: <br>
 +
''gj > gg''
 +
 +
===Inne procesy fonetyczne===
 +
''sts > ss'' <br>
 +
''sks > chs'' <br>
 +
''ks > chs'' <br>
 +
 +
Wygłosowe ''z > s'' <br>
 +
Pozostałe ''z > r'' <br>
 +
 +
''ng > gg'' (przejście musiało nastąpić przed a-przegłosem, bo ten działał także przez ''gg'') <br>
 +
 +
''th'' > ''t'' <br>
 +
 +
Częściowo zachowane wygłosowe nosówki, np: <br>
 +
''-ã'' > ''-am'' <br>
 +
 +
Choć na przykład w nijakich a-tematowych ''ã'' zniknęło, podobnie w bezokolicznikach.
 
=Fonetyka=
 
=Fonetyka=
 +
==Samogłoski==
 +
[[File:Szybski_samogłoski.png|Samogłoski języka szybskiego]]
 +
==Spółgłoski==
 +
[[File:Szybski_spółgłoski.png|Spółgłoski języka szybskiego]]
 +
==Ortografia==
 +
Istnieją dwa zapisy języka, jeden fonetyczny, drugi użytkowy. W słowniku i opisie języka używany jest zapis fonetyczny.
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Dźwięki języka szybskiego
 +
|-
 +
! Zapis fonetyczny
 +
! Zapis użytkowy
 +
! IPA
 +
|-
 +
| align="center" | a
 +
| align="center" | a
 +
| align="center" | /ɑ/
 +
|-
 +
| align="center" | ā
 +
| align="center" | a
 +
| align="center" | /ɑː/
 +
|-
 +
| align="center" | æ
 +
| align="center" | ä
 +
| align="center" | /æ/
 +
|-
 +
| align="center" | ǣ
 +
| align="center" | ä
 +
| align="center" | /æː/
 +
|-
 +
| align="center" | b
 +
| align="center" | b
 +
| align="center" | /b/
 +
|-
 +
| align="center" | d
 +
| align="center" | d
 +
| align="center" | /d/
 +
|-
 +
| align="center" | e
 +
| align="center" | e
 +
| align="center" | /ɛ/
 +
|-
 +
| align="center" | ē
 +
| align="center" | e
 +
| align="center" | /eː/
 +
|-
 +
| align="center" | f
 +
| align="center" | f
 +
| align="center" | /f/
 +
|-
 +
| align="center" | g
 +
| align="center" | g
 +
| align="center" | /g/
 +
|-
 +
| align="center" | h
 +
| align="center" | h
 +
| align="center" | /h/, [x] w wygłosie
 +
|-
 +
| align="center" | ch
 +
| align="center" | ch
 +
| align="center" | /x/
 +
|-
 +
| align="center" | i
 +
| align="center" | i
 +
| align="center" | /i/
 +
|-
 +
| align="center" | ī
 +
| align="center" | i
 +
| align="center" | /iː/
 +
|-
 +
| align="center" | j
 +
| align="center" | j
 +
| align="center" | /j/
 +
|-
 +
| align="center" | k
 +
| align="center" | k
 +
| align="center" | /k/
 +
|-
 +
| align="center" | kw
 +
| align="center" | kw
 +
| align="center" | /kʷ/
 +
|-
 +
| align="center" | l
 +
| align="center" | l
 +
| align="center" | /l/
 +
|-
 +
| align="center" | m
 +
| align="center" | m
 +
| align="center" | /m/
 +
|-
 +
| align="center" | n
 +
| align="center" | n
 +
| align="center" | /n/
 +
|-
 +
| align="center" | gn
 +
| align="center" | gn
 +
| align="center" | /ɲn/ ([ɲ] w zbitkach)
 +
 +
|-
 +
| align="center" | o
 +
| align="center" | o
 +
| align="center" | /ɔ/
 +
|-
 +
| align="center" | ō
 +
| align="center" | o
 +
| align="center" | /oː/
 +
|-
 +
| align="center" | ø
 +
| align="center" | ö
 +
| align="center" | /œ/
 +
|-
 +
| align="center" | ø̄
 +
| align="center" | ö
 +
| align="center" | /øː/
 +
|-
 +
| align="center" | p
 +
| align="center" | p
 +
| align="center" | /p/
 +
|-
 +
| align="center" | r
 +
| align="center" | r
 +
| align="center" | /r/
 +
|-
 +
| align="center" | s
 +
| align="center" | s
 +
| align="center" | /s/
 +
|-
 +
| align="center" | sk
 +
| align="center" | sk
 +
| align="center" | /ʃ/
 +
|-
 +
| align="center" | t
 +
| align="center" | t
 +
| align="center" | /t/
 +
|-
 +
| align="center" | u
 +
| align="center" | u
 +
| align="center" | /u/
 +
|-
 +
| align="center" | ū
 +
| align="center" | u
 +
| align="center" | /uː/
 +
|-
 +
| align="center" | w
 +
| align="center" | w
 +
| align="center" | /w/
 +
|-
 +
| align="center" | hw
 +
| align="center" | hw
 +
| align="center" | /ʍ/
 +
|-
 +
| align="center" | y
 +
| align="center" | ü
 +
| align="center" | /y/
 +
|-
 +
| align="center" | ȳ
 +
| align="center" | ü
 +
| align="center" | /yː/
 +
|}
  
 
=Gramatyka=
 
=Gramatyka=
 
==Rzeczowniki==
 
==Rzeczowniki==
−
Deklinacja opiera się na rdzeniach.
+
Deklinacja opiera się na rdzeniach. Nazwy rdzeni zostały z dawnej odmiany.
  
−
===rdzeń na a===  
+
===a-temat===  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+Deklinacja ''wōlfs'' (''m'') - wilk
 
|+Deklinacja ''wōlfs'' (''m'') - wilk
Linia 34: Linia 239:
 
| Gen.
 
| Gen.
 
| wolfas
 
| wolfas
−
| wolfā
+
| wolfo
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
 
| wolfe
 
| wolfe
−
| wolfams
+
| wolfās
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| wolfam
 
| wolfam
−
| wolfems
+
| wolfēs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| wolfa
 
| wolfa
−
| wolfems
+
| wolfēs
 
|}
 
|}
  
Linia 62: Linia 267:
 
| Gen.
 
| Gen.
 
| jōks
 
| jōks
−
| jokā
+
| joko
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
 
| joke
 
| joke
−
| jokams
+
| jokās
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| jok
 
| jok
−
| jokems
+
| jokēs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| joka
 
| joka
−
| jokems
+
| jokēs
 
|}
 
|}
  
−
===rdzeń na an===
+
===an-temat===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
|+Deklinacja ''gumā'' (''m'') - człowiek
+
|+Deklinacja ''gumo'' (''m'') - człowiek
 
|-
 
|-
 
!  
 
!  
Linia 86: Linia 291:
 
|-
 
|-
 
| Nom.
 
| Nom.
−
| gumā
+
| gumo
−
| gumēns
+
| gumēs
 
|-
 
|-
 
| Gen.
 
| Gen.
−
| gumins
+
| gymīs
 
| gumān
 
| gumān
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
−
| gumini
+
| gymini
−
| gumams
+
| gumās
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| guman
 
| guman
−
| gumems
+
| gumēs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
−
| gumine
+
| gymine
−
| gumems
+
| gumēs
 
|}
 
|}
  
−
===rdzeń na ō===
+
===ō-temat===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+Deklinacja ''geba'' (''f'') - dar
 
|+Deklinacja ''geba'' (''f'') - dar
Linia 120: Linia 325:
 
| Gen.
 
| Gen.
 
| gēbs
 
| gēbs
−
| gebā
+
| gebo
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
 
| gebi
 
| gebi
−
| geboms
+
| gebōs
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
−
| gebā
+
| gebon
−
| gebs (a. gebums)
+
| gebūs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| geba
 
| geba
−
| gebs (a. gebums)
+
| gebūs
−
|}
 
−
 
 
−
===rdzeń na ōn===
 
−
{| class="wikitable"
 
−
|+Deklinacja ''toggā'' (''f'') - język
 
−
|-
 
−
!
 
−
! l. pojedyncza
 
−
! l. mnoga
 
−
|-
 
−
| Nom.
 
−
| toggā
 
−
| toggōns
 
−
|-
 
−
| Gen.
 
−
| toggūns
 
−
| toggōn
 
−
|-
 
−
| Dat.
 
−
| toggūni
 
−
| toggōms
 
−
|-
 
−
| Acc.
 
−
| toggon
 
−
| toggūms
 
−
|-
 
−
| Instr.
 
−
| toggone
 
−
| toggūms
 
−
|}
 
−
 
 
−
===rdzeń na i===
 
−
{| class="wikitable"
 
−
|+Deklinacja ''meri'' (''n'') - morze
 
−
|-
 
−
!
 
−
! l. pojedyncza
 
−
! l. mnoga
 
−
|-
 
−
| Nom.
 
−
| meri
 
−
| merī
 
−
|-
 
−
| Gen.
 
−
| meris
 
−
| mera
 
−
|-
 
−
| Dat.
 
−
| mere
 
−
| merems
 
−
|-
 
−
| Acc.
 
−
| meri
 
−
| merims
 
−
|-
 
−
| Instr.
 
−
| meri
 
−
| merims
 
 
|}
 
|}
  
 +
===i-temat===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+Deklinacja ''skylds'' (''f'') - obowiązek
 
|+Deklinacja ''skylds'' (''f'') - obowiązek
Linia 206: Linia 354:
 
| Gen.
 
| Gen.
 
| skyldis
 
| skyldis
−
| skyldā
+
| skyldo
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
 
| skylde
 
| skylde
−
| skyldems
+
| skyldēs
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| skyldi
 
| skyldi
−
| skyldims
+
| skyldīs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| skyldi
 
| skyldi
−
| skyldims
+
| skyldīs
 
|}
 
|}
  
−
===rdzeń na u===
+
===u-temat===
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
|+Deklinacja ''sūns'' (''f'') - syn
+
|+Deklinacja ''sūns'' (''m'') - syn
 
|-
 
|-
 
!  
 
!  
Linia 231: Linia 379:
 
| Nom.
 
| Nom.
 
| sūns
 
| sūns
−
| suniws
+
| syniws
 
|-
 
|-
 
| Gen.
 
| Gen.
 
| sunos
 
| sunos
−
| suniwā
+
| syniwo
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
−
| suniwi
+
| syniwi
−
| sunūms
+
| sunōs
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| sunum
 
| sunum
−
| sunums
+
| sunūs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| sunu
 
| sunu
−
| sunums
+
| sunūs
 
|}
 
|}
  
−
===rdzeń na r===
+
===r-temat===
 +
Każdy rodzaj może mieć ten temat.
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
|+Deklinacja ''mōdēr'' (''f'') - matka
+
|+Deklinacja ''mōder'' (''f'') - matka
 
|-
 
|-
 
!  
 
!  
Linia 259: Linia 408:
 
|-
 
|-
 
| Nom.
 
| Nom.
−
| mōdēr
+
| mōder
 
| mōders
 
| mōders
 
|-
 
|-
 
| Gen.
 
| Gen.
 
| mōders
 
| mōders
−
| mōderā
+
| mōdero
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
 
| mōderi
 
| mōderi
−
| mōderoms
+
| mōderōs
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| mōderum
 
| mōderum
−
| mōderums
+
| mōderūs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| mōdere
 
| mōdere
−
| mōderums
+
| mōderūs
 
|}
 
|}
  
−
===rdzeń spółgłoskowy===
+
===temat spółgłoskowy===
 +
Każdy rodzaj może mieć ten temat.
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
|+Deklinacja ''fōts'' (''f'') - stopa
+
|+Deklinacja ''fōts'' (''m'') - stopa
 
|-
 
|-
 
!  
 
!  
Linia 289: Linia 439:
 
| Nom.
 
| Nom.
 
| fōts
 
| fōts
−
| fūts
+
| fø̄ts
 
|-
 
|-
 
| Gen.
 
| Gen.
−
| fūts
+
| fø̄ts
−
| fōtā
+
| fōto
 
|-
 
|-
 
| Dat.
 
| Dat.
−
| fūti
+
| fø̄ti
−
| fōtoms
+
| fōtōs
 
|-
 
|-
 
| Acc.
 
| Acc.
 
| fōtum
 
| fōtum
−
| fōtums
+
| fōtūs
 
|-
 
|-
 
| Instr.
 
| Instr.
 
| fōte
 
| fōte
−
| fōtums
+
| fōtūs
 
|}
 
|}
  
Linia 313: Linia 463:
  
 
* 1. ēns
 
* 1. ēns
−
* 2. twē
+
* 2. twe
−
* 3. trīs
+
* 3. tris
−
* 4. fēwōr
+
* 4. fēwor
−
* 5. fimf
+
* 5. fīf
 
* 6. sechs
 
* 6. sechs
 
* 7. sēbn
 
* 7. sēbn
−
* 8. achtō
+
* 8. achta
 
* 9. nēwn
 
* 9. nēwn
 
* 10. tēchn
 
* 10. tēchn
Linia 328: Linia 478:
 
* 13. tritēchn
 
* 13. tritēchn
 
* 14. fēttēchn
 
* 14. fēttēchn
−
* 15. fimftēchn
+
* 15. fīftēchn
 
* 16. sechstēchn
 
* 16. sechstēchn
 
* 17. sēbtēchn
 
* 17. sēbtēchn
−
* 18. achtōtēchn
+
* 18. achtatēchn
 
* 19. nēwtēchn
 
* 19. nēwtēchn
  
Linia 338: Linia 488:
 
* 30. trītīgs
 
* 30. trītīgs
 
* 40. fēttīgs
 
* 40. fēttīgs
−
* 50. fimftīgs
+
* 50. fīftīgs
 
* 60. sechstīgs
 
* 60. sechstīgs
 
* 70. hūndsēbtīgs
 
* 70. hūndsēbtīgs
−
* 80. hūndachtōtīgs
+
* 80. hūndachtatīgs
 
* 90. hūndnēwtīgs
 
* 90. hūndnēwtīgs
 +
* 100. hūndtēchntīgs
 +
* 110. hūndēnēlftīgs
 +
* 120. hūndtwēlftīgs, hūndrad
 +
 +
 +
* 1000. tusonda
 +
* 1200. stōrstusonda
 +
 +
===Porządkowe===
  
 +
* 1. fyriss
 +
* 2. anters
 +
* 3. triddo
 +
* 4. fōrto
 +
* 5. fīfto
 +
* 6. sechsto
 +
* 7. sēbnto
 +
* 8. achto
 +
* 9. nēwnto
 +
* 10. tēchnto
 +
* 11. ēnēlfto
 +
* 12. twēlfto
  
−
* 100. hūndrad (rzad. hūnd)
+
===Odmiana===
  
 +
====ēns - jeden====
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja liczebnika ēns - jeden
 +
|-
 +
!
 +
! m. sg
 +
! m. pl
 +
! f. sg
 +
! f. pl
 +
! n. sg
 +
! n. pl
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| ēns
 +
| ēne
 +
| ēna
 +
| ēnos
 +
| ēn
 +
| ēnas
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| ēnas
 +
| ēnēro
 +
| ēnēros
 +
| ēnēro
 +
| ēnas
 +
| ēnēra
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| ēnamme
 +
| ēnās
 +
| ēnēri
 +
| ēnās
 +
| ēmamme
 +
| ēnās
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| ēna
 +
| ēnēs
 +
| ēna
 +
| ēnēs
 +
| ēna
 +
| ēnēs
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| ēna
 +
| ēnes
 +
| ēnēra
 +
| ēnēs
 +
| ēna
 +
| ēnēs
 +
|}
  
−
* 1000. tusonda
+
====twe - dwa====
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja twe - dwa
 +
|-
 +
!
 +
! m
 +
! f
 +
! n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| twe
 +
| twos
 +
| twe
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| twæjo
 +
| twæjo
 +
| twæjo
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| twēs
 +
| twēs
 +
| twēs
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| twās
 +
| twos
 +
| twe
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| twēs
 +
| twēs
 +
| twēs
 +
|}
  
−
===Porządkowe===
+
====tris - trzy====
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja tris - trzy
 +
|-
 +
!
 +
! m, f, n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| tris
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| tro
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| trēs
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| trīs
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| trīs
 +
|}
  
 +
====fewor - cztery====
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja fewor - cztery
 +
|-
 +
!
 +
! m, f, n
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| fewor
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| feworo
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| fewōrms
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| fewor
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| fewor
 +
|}
  
 
==Czasowniki==
 
==Czasowniki==
  
 +
===Odmiana mocna===
 +
 +
====Wzór odmiany====
 +
{| class="wikitable"
 +
! '''Czas'''
 +
! '''Zaimek'''
 +
!
 +
|-
 +
| colspan="2"|'''Bezokolicznik'''
 +
| (a)-an
 +
|-
 +
|  rowspan="7"|'''Teraźniejszy oznajmujący'''
 +
|-
 +
| '''echs''' || (a)-a
 +
|-
 +
| '''tus''' || (b)-irt
 +
|-
 +
| '''his/ha/hit''' || (b)-it
 +
|-
 +
| '''wis''' || (a)-ās
 +
|-
 +
| '''jus''' || (b)-it
 +
|-
 +
| '''hir/hos''' || (a)-at
 +
|-
 +
|  rowspan="6"|'''Przeszły oznajmujący'''
 +
| '''echs''' || (c)
 +
|-
 +
| '''tus''' || (c)-t
 +
|-
 +
| '''his/ha/hit''' || (c)
 +
|-
 +
| '''wis''' || (d)-un
 +
|-
 +
| '''jus''' || (d)-ut
 +
|-
 +
| '''hir/hos''' || (d)-un
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Teraźniejszy łączący'''
 +
| '''echs/tus/his/ha/hit''' || (a)-e
 +
|-
 +
| '''wis/jus/hir/hos''' || (a)-en
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Przeszły łączący'''
 +
| '''echs/tus/his/ha/hit''' || (d)-i
 +
|-
 +
| '''wis/jus/hir/hos''' || (d)-in
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Rozkazujący'''
 +
| '''Pojedyncza''' || (a)
 +
|-
 +
| '''Mnoga''' || (a)-it
 +
|-
 +
|  colspan="2"| '''Imiesłów czynny (teraźniejszy)''' || (a)-ans
 +
|-
 +
| colspan="2"|'''Imiesłów bierny (przeszły)''' || (e)-ās
 +
|}
 +
 +
====Wzór przegłosów====
 +
Podana lista jest podstawowa, oczywiście głoski mogą także ulec i-przegłosowi.
 +
{| class="wikitable"
 +
! 
 +
! 1
 +
! 2
 +
! 3
 +
! 4
 +
! 5
 +
! 6
 +
|-
 +
| (b)
 +
| i
 +
| u
 +
| i
 +
| e
 +
| a
 +
| a
 +
|-
 +
| (c)
 +
| ē
 +
| ō
 +
| ā
 +
| ā
 +
| ā
 +
| ō
 +
|-
 +
| (d)
 +
| i
 +
| u
 +
| u
 +
| e
 +
| e
 +
| o
 +
|-
 +
| (e)
 +
| i
 +
| u
 +
| u
 +
| u
 +
| e
 +
| a
 +
|}
 +
 +
===Odmiana słaba===
 +
Są trzy wzorce odmiany, z czego trzeci w zaniku.
 +
{| class="wikitable"
 +
! '''Czas'''
 +
! '''Zaimek'''
 +
! 1 - słuchać
 +
! 2 - robić
 +
! 3 - mówić
 +
|-
 +
| colspan="2"|'''Bezokolicznik'''
 +
| hlōtan || makian || seggan
 +
|-
 +
|  rowspan="7"|'''Teraźniejszy oznajmujący'''
 +
|-
 +
| '''echs''' || hlōta || makia || sægga
 +
|-
 +
| '''tus''' || hlø̄tist || makost || sagēst
 +
|-
 +
| '''his/ha/hit''' || hlø̄tit || makot || sagēt
 +
|-
 +
| '''wis''' || hlōtās || makōs || sæggās
 +
|-
 +
| '''jus''' || hlø̄tit || makot || sagēt
 +
|-
 +
| '''hir/hos''' || hlōtat || makiat || sæggāt
 +
|-
 +
|  rowspan="6"|'''Przeszły oznajmujący'''
 +
| '''echs''' || hlōdda (< ''hlōtda'') || makdia || sagda
 +
|-
 +
| '''tus''' || hlø̄tīds || makōds || sagēds
 +
|-
 +
| '''his/ha/hit''' || hlōdde (< ''hlōtde'') || makde || sagde
 +
|-
 +
| '''wis''' || hlōddun (< ''hlōtdun'') || makdun || sagdun
 +
|-
 +
| '''jus''' || hlōddu (< ''hlōtdu'') || makdu || sagdu
 +
|-
 +
| '''hir/hos''' || hlōddun (< ''hlōtdun'') || makdun || sagdun
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Teraźniejszy łączący'''
 +
| '''echs/tus/his/ha/hit''' || hlōte || maka || sægga
 +
|-
 +
| '''wis/jus/hir/hos''' || hlōtets || makom || sæggēm
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Przeszły łączący'''
 +
| '''echs/tus/his/ha/hit''' || hlōdded (< ''hlōtded'') || makded || sagded
 +
|-
 +
| '''wis/jus/hir/hos''' || hlø̄ddin (< ''hlōtdin'') || makdin || sagdīn
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Rozkazujący'''
 +
| '''Pojedyncza''' || hlōt || mak || sag
 +
|-
 +
| '''Mnoga''' || hlø̄tit || makot || sagēt
 +
|-
 +
|  colspan="2"| '''Imiesłów czynny (teraźniejszy)''' || hlōtans || makōns || sæggans
 +
|-
 +
| colspan="2"|'''Imiesłów bierny (przeszły)''' || hlø̄tīds || makōds|| sagads
 +
|}
 +
 +
===Czasowniki nieregularne===
 +
{| class="wikitable"
 +
! '''Czas'''
 +
! '''Zaimek'''
 +
! być (prawdy niezmienne)
 +
! być
 +
|-
 +
| colspan="2"|'''Bezokolicznik'''
 +
| bian || wesan
 +
|-
 +
|  rowspan="7"|'''Teraźniejszy oznajmujący'''
 +
|-
 +
| '''echs''' || būma || im
 +
|-
 +
| '''tus''' || būst || irt
 +
|-
 +
| '''his/ha/hit''' || but || ist
 +
|-
 +
| '''wis''' || bōs || īrm
 +
|-
 +
| '''jus''' || bōt || īrt
 +
|-
 +
| '''hir/hos''' || būnat || sind
 +
|-
 +
|  rowspan="6"|'''Przeszły oznajmujący'''
 +
| '''echs''' || bōs|| was
 +
|-
 +
| '''tus''' || būst || wast
 +
|-
 +
| '''his/ha/hit''' || bōs || was
 +
|-
 +
| '''wis''' || bōm || wērn
 +
|-
 +
| '''jus''' || bōm || wert
 +
|-
 +
| '''hir/hos''' || bōm || wērn
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Teraźniejszy łączący'''
 +
| '''echs/tus/his/ha/hit''' || biwe || sia/siest/sie
 +
|-
 +
| '''wis/jus/hir/hos''' || biwin || sin/sie/sin
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Przeszły łączący'''
 +
| '''echs/tus/his/ha/hit''' || būmi || wer/wērs/wer
 +
|-
 +
| '''wis/jus/hir/hos''' || bīn || werin/werit/werin
 +
|-
 +
|  rowspan="2"|'''Rozkazujący'''
 +
| '''Pojedyncza''' || bo || wes
 +
|-
 +
| '''Mnoga''' || bōt || wesit
 +
|-
 +
|  colspan="2"| '''Imiesłów czynny (teraźniejszy)''' || bōmans || wesans
 +
|-
 +
| colspan="2"|'''Imiesłów bierny (przeszły)''' || (bōmās) || (wesās)
 +
|}
 +
 +
===Czasowniki ''preterite-present''===
  
 
==Zaimki==
 
==Zaimki==
  
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''echs/wis'' - ja/my
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| echs
 +
| wis
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| mēns
 +
| ūrs
 +
|-
 +
| Dat./Instr.
 +
| mis
 +
| ūss
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| me
 +
| ūs
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''tus/jus'' - ja/my
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| tus
 +
| jus
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| tēns
 +
| īrs
 +
|-
 +
| Dat./Instr.
 +
| tis
 +
| īss
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| te
 +
| īws
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''his/hir'' - on, oni
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| his
 +
| hir
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| hes
 +
| hera
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| hemme
 +
| hēms
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| hina
 +
| hīms
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| hina
 +
| hīms
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''hit/hija'' - ono, one
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| hit
 +
| hir
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| hes
 +
| hera
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| hemme
 +
| hēms
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| hite
 +
| hīms
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| hite
 +
| hīms
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''ha/hos'' - ona, one
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| ha
 +
| hos
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| hērs
 +
| hera
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| heri
 +
| hēms
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| hera
 +
| hīms
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| hera
 +
| hīms
 +
|}
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''hwas'' - kto, co
 +
|-
 +
!
 +
! m
 +
! n
 +
! f
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| hwas
 +
| hwat
 +
| hwa
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| hwes
 +
| hwes
 +
| hweros
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| hwamme
 +
| hwamme
 +
| hweri
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| hwana
 +
| hwat
 +
| hwa
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| hwa
 +
| hwa
 +
| hwera
 +
|}
 +
 +
==Rodzajniki==
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja rodzajnika określonego
 +
|-
 +
!
 +
! m. sg
 +
! m. pl
 +
! n. sg
 +
! n. pl
 +
! f. sg
 +
! f. pl
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| sa
 +
| te
 +
| tat
 +
| to
 +
| so
 +
| tos
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| tas
 +
| tēro
 +
| tas
 +
| tēro
 +
| tēros
 +
| tēro
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| tamme
 +
| tēms
 +
| tamme
 +
| tēms
 +
| tēri
 +
| tēms
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| tana
 +
| tans
 +
| tat
 +
| to
 +
| to
 +
| tos
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| tana
 +
| tans
 +
| tera
 +
| to
 +
| tana
 +
| tos
 +
|}
  
 
==Przymiotniki==
 
==Przymiotniki==
 +
Tak samo, jak rzeczowniki, przymiotniki odmieniają się według rdzeni, zaszły tu jednak większe uproszczenia.
  
 +
===a-temat===
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''blīnds'' - ślepy, ''m, n''
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| blīnds¹
 +
| blinde²
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| blindas
 +
| blindes
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| blindame
 +
| blindēs
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| blinda
 +
| blindās
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| blinda
 +
| blindās
 +
|}
 +
¹ ''neut.'' blind
 +
² ''neut.'' blinda
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Deklinacja ''blinda'' - ślepa, ''f''
 +
|-
 +
!
 +
! l. pojedyncza
 +
! l. mnoga
 +
|-
 +
| Nom.
 +
| blinda
 +
| blindos
 +
|-
 +
| Gen.
 +
| blinders
 +
| blindes
 +
|-
 +
| Dat.
 +
| blinderi
 +
| blindēs
 +
|-
 +
| Acc.
 +
| blindo
 +
| blindās
 +
|-
 +
| Instr.
 +
| blindo
 +
| blindās
 +
|}
 +
 +
===i-temat===
 +
Odmiana identyczna jak przy rdzeniu a, ale występuje i-przegłos w ostatniej sylabie tematu.
 +
 +
===odmiana słaba===
 +
Odmiana identyczna do odmiany rzeczowników wg. a-tematu dla rodzaju męskiego i nijakiego, i do ō-tematu dla rodzaju żeńskiego. Występuje rzadko.
 +
 +
==Stopniowanie przymiotników i przysłówków==
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|+Stopniowanie
 +
|-
 +
!
 +
! stopień wyższy
 +
! stopień najwyższy
 +
|-
 +
| przysłówki
 +
| -es(o)
 +
| -ist
 +
|-
 +
| przymiotniki
 +
| -ers
 +
| -iss (''rdz'' ist-)
 +
|}
 +
 +
=Składnia=
 +
Język szybski charakteryzuje się archaicznym szykiem SOV, ale w przypadku obecności w zdaniu więcej niż jednego czasownika, ten główny wędruje na drugie miejsce w zdaniu, zgodnie z szykiem V2.  W pytaniach i trybie rozkazującym występuje natomiast VSO. Przymiotniki i przysłówki występują zazwyczaj przed słowami opisywanymi, podobnie z np. rzeczownikami w genitywie.
 +
 +
Posiadanie narzędnika odróżnia ten język od innych języków germańskich, nie występuje tu znana np. z niemieckiego opozycja celownik-biernik. Narzędnik jest używany także jako miejscownik, np. ''in himena'' - w niebie.
  
−
=Przykładowe teksty=
+
=Słowotwórstwo=
 +
{{Główny artykuł|Słowotwórstwo języka szybskiego}}
 +
Język szybski ma wiele sposobów na tworzenie nowych słów. Podstawowym jest użycie sufiksów i prefiksów. W dużej części ich funkcja nie zmieniła się mocno od czasów wspólnogermańskich. Innym sposobem są złożenia, dość często tutaj używane. Słowotwórstwo pomaga w utworzeniu ogromnej ilości słów, które okazały się być potrzebne. Język raczej nie zapożycza z obcych języków, posiada na przykład własne słowo na Internet - ''Genett''. Świadczy to o silnym puryźmie językowym.
 +
 
 +
=Teksty=
 +
{{Główny artykuł|Literatura języka szybskiego}}
 
===Ojcze nasz===
 
===Ojcze nasz===
 +
Atto urs, hwa in himena but, <br>
 +
wes tens namo helagons, <br>
 +
kem tens rikk, wert tens willo, <br>
 +
hwa in himena, swo in erta. <br>
 +
Geb urs dagegga hlevam uss tamde, <br>
 +
änd farget urs sündus uss, <br>
 +
hwa wis uss banes fargeten, <br>
 +
änd led niwichs us ta beteggam, <br>
 +
ak ner us fram üvele. <br>
 +
Amen.
 +
 +
===Pierwszy artykuł Deklaracji Praw Człowieka===
 +
Altudiske sidd frijés ädd gelikés ana werta rechtach geburás. Hir sidd mid takka gewittanach begevás, ädd sküll in gestu brotèrreds ens atterés dònan.
 +
 +
===Początek Księgi Rodzaju===
 +
1. In tana beginnegga, God tana himenam toch erton makde. 2. Änd so erta geskaplosta tomach was, ändi mürgeta up dopts flache was. Änd Gods sewala up dopts waterus flat. 3. Änd God sagde: “Bo locht!” Änd locht bekam. 4. Änd Gods locht sah, hes god wer, änd God to mürgeti fram tamme lochte skar. 5. Änd God tat locht dagam toch mürgeton nachte namde, änd evandam kam, morganamuch kam, tana fürsta dagam.
 +
 +
===Bajka Schleichera===
 +
Ana holma, äws hwa wollo niwichs havde, häggistams gesah. Ens häviga wagnam drog, ens mikela bar, änd ens guman swefts bar. So äws ta tems häggistas gesagde: “Mens herto äkit, hwanne sehwa hwa gumo ta häggistas drevit”. Te häggistos ändkwet: “Hlot, äws! Ure hertes akat, hwanne sehwas hwa gumo, so fäds, tena wolla für warma kleti für hemme nemit. Änd äws wollo niwichs havet”. It hlotans, so äws in foldon gefloh.
 +
 +
[[Kategoria:Języki sztuczne a posteriori]]
 +
[[Kategoria:Języki diachroniczne]]
 +
[[Kategoria:Sztuczne języki germańskie]]
 +
[[Kategoria:Użytkownik:tqr]]
 +
[[Kategoria:Królestwo szybskie]]

Wersja z 23:46, 3 lip 2015

szybski
sibbīska togga
Utworzenie: tqr w 2012
Liczba użytkowników 230 000
Sposoby zapisu: łacinka, runy
Typologia: SOV, V2
Klasyfikacja: germańskie
  • zachodniogermańskie
    • anglo-fryzyjskie?
      • szybski
Kody
Conlanger–1 sib
Conlanger–3 pos.sib.tqr
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
Altudichs sind frijes änd gelikes ana werta rechtach geburas. Hir sind mid tanka gewitanach begebas, änd sküls in gestu broterreds ens anteres donan.
Lista conlangów
Nuvola apps bookcase 1 blue.svg.png Zobacz też słownik tego języka.

Język szybski (sibbīska togga) - język germański. Nie jest w żadnej istniejącej grupie języków germańskich, choć najbliżej mu do zachodnich. Jest to język bardzo konserwatywny - posiada pięć przypadków, brak rodzajników nieokreślonych, zachowane jest wygłosowe -z (które przeszło w -s), częściowo zachowane nosówki (jako -am itp).

Tło

Lupa2.gif
Główny artykuł: Królestwo Szybskie

Język wyewoluował na Wyspach Szybskich (naszych Azorach). Germanie dotarli na wyspy pod koniec III wieku, i z czasem odizolowali się zupełnie od reszty Europy. Kraina została odkryta przez Holendrów dopiero pod koniec XVII wieku, i aż do XX wieku pozostawała holenderskim protektoratem. Obecnie jest niepodległym państwem w unii personalnej z Królestwem Niderlandów. Długa izolacja sprzyjała zachowaniu wielu archaicznych cech języka, a także kultury i religii germańskiej.

Procesy fonetyczne

Podstawowymi procesami fonetycznymi był i-przegłos i a-przegłos. Ten pierwszy zachodził, gdy w kolejnej sylabie znajdowało się i bądź j, a drugi gdy a bądź o. Innym procesem była monoftongizacja, dzięki której w języku nie ma prawie żadnych dyftongów.

i-przegłos

a > æ
o > ø
u > y
au > øy > ȳ

a-przegłos

u > o
i > e

Monoftongizacja

au > ō
ai > ē
eu > ō
oi > ī

Geminacja przed j

Dotyczyła wszystkich spółgłosek z wyjątkiem r. Np:
gj > gg

Inne procesy fonetyczne

sts > ss
sks > chs
ks > chs

Wygłosowe z > s
Pozostałe z > r

ng > gg (przejście musiało nastąpić przed a-przegłosem, bo ten działał także przez gg)

th > t

Częściowo zachowane wygłosowe nosówki, np:
-ã > -am

Choć na przykład w nijakich a-tematowych ã zniknęło, podobnie w bezokolicznikach.

Fonetyka

Samogłoski

Samogłoski języka szybskiego

Spółgłoski

Spółgłoski języka szybskiego

Ortografia

Istnieją dwa zapisy języka, jeden fonetyczny, drugi użytkowy. W słowniku i opisie języka używany jest zapis fonetyczny.

Dźwięki języka szybskiego
Zapis fonetyczny Zapis użytkowy IPA
a a /ɑ/
ā a /ɑː/
æ ä /æ/
ǣ ä /æː/
b b /b/
d d /d/
e e /ɛ/
ē e /eː/
f f /f/
g g /g/
h h /h/, [x] w wygłosie
ch ch /x/
i i /i/
ī i /iː/
j j /j/
k k /k/
kw kw /kʷ/
l l /l/
m m /m/
n n /n/
gn gn /ɲn/ ([ɲ] w zbitkach)
o o /ɔ/
ō o /oː/
ø ö /œ/
ø̄ ö /øː/
p p /p/
r r /r/
s s /s/
sk sk /ʃ/
t t /t/
u u /u/
ū u /uː/
w w /w/
hw hw /ʍ/
y ü /y/
ȳ ü /yː/

Gramatyka

Rzeczowniki

Deklinacja opiera się na rdzeniach. Nazwy rdzeni zostały z dawnej odmiany.

a-temat

Deklinacja wōlfs (m) - wilk
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. wōlfs wolfos
Gen. wolfas wolfo
Dat. wolfe wolfās
Acc. wolfam wolfēs
Instr. wolfa wolfēs
Deklinacja jok (n) - jarzmo
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. jok joka
Gen. jōks joko
Dat. joke jokās
Acc. jok jokēs
Instr. joka jokēs

an-temat

Deklinacja gumo (m) - człowiek
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. gumo gumēs
Gen. gymīs gumān
Dat. gymini gumās
Acc. guman gumēs
Instr. gymine gumēs

ō-temat

Deklinacja geba (f) - dar
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. geba gebos
Gen. gēbs gebo
Dat. gebi gebōs
Acc. gebon gebūs
Instr. geba gebūs

i-temat

Deklinacja skylds (f) - obowiązek
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. skylds skyldis
Gen. skyldis skyldo
Dat. skylde skyldēs
Acc. skyldi skyldīs
Instr. skyldi skyldīs

u-temat

Deklinacja sūns (m) - syn
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. sūns syniws
Gen. sunos syniwo
Dat. syniwi sunōs
Acc. sunum sunūs
Instr. sunu sunūs

r-temat

Każdy rodzaj może mieć ten temat.

Deklinacja mōder (f) - matka
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. mōder mōders
Gen. mōders mōdero
Dat. mōderi mōderōs
Acc. mōderum mōderūs
Instr. mōdere mōderūs

temat spółgłoskowy

Każdy rodzaj może mieć ten temat.

Deklinacja fōts (m) - stopa
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. fōts fø̄ts
Gen. fø̄ts fōto
Dat. fø̄ti fōtōs
Acc. fōtum fōtūs
Instr. fōte fōtūs

Liczebniki

Główne

  • 1. ēns
  • 2. twe
  • 3. tris
  • 4. fēwor
  • 5. fīf
  • 6. sechs
  • 7. sēbn
  • 8. achta
  • 9. nēwn
  • 10. tēchn


  • 11. ēnēlf
  • 12. twēlf
  • 13. tritēchn
  • 14. fēttēchn
  • 15. fīftēchn
  • 16. sechstēchn
  • 17. sēbtēchn
  • 18. achtatēchn
  • 19. nēwtēchn


  • 20. twētīgs
  • 30. trītīgs
  • 40. fēttīgs
  • 50. fīftīgs
  • 60. sechstīgs
  • 70. hūndsēbtīgs
  • 80. hūndachtatīgs
  • 90. hūndnēwtīgs
  • 100. hūndtēchntīgs
  • 110. hūndēnēlftīgs
  • 120. hūndtwēlftīgs, hūndrad


  • 1000. tusonda
  • 1200. stōrstusonda

Porządkowe

  • 1. fyriss
  • 2. anters
  • 3. triddo
  • 4. fōrto
  • 5. fīfto
  • 6. sechsto
  • 7. sēbnto
  • 8. achto
  • 9. nēwnto
  • 10. tēchnto
  • 11. ēnēlfto
  • 12. twēlfto

Odmiana

ēns - jeden

Deklinacja liczebnika ēns - jeden
m. sg m. pl f. sg f. pl n. sg n. pl
Nom. ēns ēne ēna ēnos ēn ēnas
Gen. ēnas ēnēro ēnēros ēnēro ēnas ēnēra
Dat. ēnamme ēnās ēnēri ēnās ēmamme ēnās
Acc. ēna ēnēs ēna ēnēs ēna ēnēs
Instr. ēna ēnes ēnēra ēnēs ēna ēnēs

twe - dwa

Deklinacja twe - dwa
m f n
Nom. twe twos twe
Gen. twæjo twæjo twæjo
Dat. twēs twēs twēs
Acc. twās twos twe
Instr. twēs twēs twēs

tris - trzy

Deklinacja tris - trzy
m, f, n
Nom. tris
Gen. tro
Dat. trēs
Acc. trīs
Instr. trīs

fewor - cztery

Deklinacja fewor - cztery
m, f, n
Nom. fewor
Gen. feworo
Dat. fewōrms
Acc. fewor
Instr. fewor

Czasowniki

Odmiana mocna

Wzór odmiany

Czas Zaimek
Bezokolicznik (a)-an
Teraźniejszy oznajmujący
echs (a)-a
tus (b)-irt
his/ha/hit (b)-it
wis (a)-ās
jus (b)-it
hir/hos (a)-at
Przeszły oznajmujący echs (c)
tus (c)-t
his/ha/hit (c)
wis (d)-un
jus (d)-ut
hir/hos (d)-un
Teraźniejszy łączący echs/tus/his/ha/hit (a)-e
wis/jus/hir/hos (a)-en
Przeszły łączący echs/tus/his/ha/hit (d)-i
wis/jus/hir/hos (d)-in
Rozkazujący Pojedyncza (a)
Mnoga (a)-it
Imiesłów czynny (teraźniejszy) (a)-ans
Imiesłów bierny (przeszły) (e)-ās

Wzór przegłosów

Podana lista jest podstawowa, oczywiście głoski mogą także ulec i-przegłosowi.

1 2 3 4 5 6
(b) i u i e a a
(c) ē ō ā ā ā ō
(d) i u u e e o
(e) i u u u e a

Odmiana słaba

Są trzy wzorce odmiany, z czego trzeci w zaniku.

Czas Zaimek 1 - słuchać 2 - robić 3 - mówić
Bezokolicznik hlōtan makian seggan
Teraźniejszy oznajmujący
echs hlōta makia sægga
tus hlø̄tist makost sagēst
his/ha/hit hlø̄tit makot sagēt
wis hlōtās makōs sæggās
jus hlø̄tit makot sagēt
hir/hos hlōtat makiat sæggāt
Przeszły oznajmujący echs hlōdda (< hlōtda) makdia sagda
tus hlø̄tīds makōds sagēds
his/ha/hit hlōdde (< hlōtde) makde sagde
wis hlōddun (< hlōtdun) makdun sagdun
jus hlōddu (< hlōtdu) makdu sagdu
hir/hos hlōddun (< hlōtdun) makdun sagdun
Teraźniejszy łączący echs/tus/his/ha/hit hlōte maka sægga
wis/jus/hir/hos hlōtets makom sæggēm
Przeszły łączący echs/tus/his/ha/hit hlōdded (< hlōtded) makded sagded
wis/jus/hir/hos hlø̄ddin (< hlōtdin) makdin sagdīn
Rozkazujący Pojedyncza hlōt mak sag
Mnoga hlø̄tit makot sagēt
Imiesłów czynny (teraźniejszy) hlōtans makōns sæggans
Imiesłów bierny (przeszły) hlø̄tīds makōds sagads

Czasowniki nieregularne

Czas Zaimek być (prawdy niezmienne) być
Bezokolicznik bian wesan
Teraźniejszy oznajmujący
echs būma im
tus būst irt
his/ha/hit but ist
wis bōs īrm
jus bōt īrt
hir/hos būnat sind
Przeszły oznajmujący echs bōs was
tus būst wast
his/ha/hit bōs was
wis bōm wērn
jus bōm wert
hir/hos bōm wērn
Teraźniejszy łączący echs/tus/his/ha/hit biwe sia/siest/sie
wis/jus/hir/hos biwin sin/sie/sin
Przeszły łączący echs/tus/his/ha/hit būmi wer/wērs/wer
wis/jus/hir/hos bīn werin/werit/werin
Rozkazujący Pojedyncza bo wes
Mnoga bōt wesit
Imiesłów czynny (teraźniejszy) bōmans wesans
Imiesłów bierny (przeszły) (bōmās) (wesās)

Czasowniki preterite-present

Zaimki

Deklinacja echs/wis - ja/my
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. echs wis
Gen. mēns ūrs
Dat./Instr. mis ūss
Acc. me ūs
Deklinacja tus/jus - ja/my
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. tus jus
Gen. tēns īrs
Dat./Instr. tis īss
Acc. te īws
Deklinacja his/hir - on, oni
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. his hir
Gen. hes hera
Dat. hemme hēms
Acc. hina hīms
Instr. hina hīms
Deklinacja hit/hija - ono, one
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. hit hir
Gen. hes hera
Dat. hemme hēms
Acc. hite hīms
Instr. hite hīms
Deklinacja ha/hos - ona, one
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. ha hos
Gen. hērs hera
Dat. heri hēms
Acc. hera hīms
Instr. hera hīms
Deklinacja hwas - kto, co
m n f
Nom. hwas hwat hwa
Gen. hwes hwes hweros
Dat. hwamme hwamme hweri
Acc. hwana hwat hwa
Instr. hwa hwa hwera

Rodzajniki

Deklinacja rodzajnika określonego
m. sg m. pl n. sg n. pl f. sg f. pl
Nom. sa te tat to so tos
Gen. tas tēro tas tēro tēros tēro
Dat. tamme tēms tamme tēms tēri tēms
Acc. tana tans tat to to tos
Instr. tana tans tera to tana tos

Przymiotniki

Tak samo, jak rzeczowniki, przymiotniki odmieniają się według rdzeni, zaszły tu jednak większe uproszczenia.

a-temat

Deklinacja blīnds - ślepy, m, n
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. blīnds¹ blinde²
Gen. blindas blindes
Dat. blindame blindēs
Acc. blinda blindās
Instr. blinda blindās

¹ neut. blind ² neut. blinda

Deklinacja blinda - ślepa, f
l. pojedyncza l. mnoga
Nom. blinda blindos
Gen. blinders blindes
Dat. blinderi blindēs
Acc. blindo blindās
Instr. blindo blindās

i-temat

Odmiana identyczna jak przy rdzeniu a, ale występuje i-przegłos w ostatniej sylabie tematu.

odmiana słaba

Odmiana identyczna do odmiany rzeczowników wg. a-tematu dla rodzaju męskiego i nijakiego, i do ō-tematu dla rodzaju żeńskiego. Występuje rzadko.

Stopniowanie przymiotników i przysłówków

Stopniowanie
stopień wyższy stopień najwyższy
przysłówki -es(o) -ist
przymiotniki -ers -iss (rdz ist-)

Składnia

Język szybski charakteryzuje się archaicznym szykiem SOV, ale w przypadku obecności w zdaniu więcej niż jednego czasownika, ten główny wędruje na drugie miejsce w zdaniu, zgodnie z szykiem V2. W pytaniach i trybie rozkazującym występuje natomiast VSO. Przymiotniki i przysłówki występują zazwyczaj przed słowami opisywanymi, podobnie z np. rzeczownikami w genitywie.

Posiadanie narzędnika odróżnia ten język od innych języków germańskich, nie występuje tu znana np. z niemieckiego opozycja celownik-biernik. Narzędnik jest używany także jako miejscownik, np. in himena - w niebie.

Słowotwórstwo

Lupa2.gif
Główny artykuł: Słowotwórstwo języka szybskiego

Język szybski ma wiele sposobów na tworzenie nowych słów. Podstawowym jest użycie sufiksów i prefiksów. W dużej części ich funkcja nie zmieniła się mocno od czasów wspólnogermańskich. Innym sposobem są złożenia, dość często tutaj używane. Słowotwórstwo pomaga w utworzeniu ogromnej ilości słów, które okazały się być potrzebne. Język raczej nie zapożycza z obcych języków, posiada na przykład własne słowo na Internet - Genett. Świadczy to o silnym puryźmie językowym.

Teksty

Lupa2.gif
Główny artykuł: Literatura języka szybskiego

Ojcze nasz

Atto urs, hwa in himena but,
wes tens namo helagons,
kem tens rikk, wert tens willo,
hwa in himena, swo in erta.
Geb urs dagegga hlevam uss tamde,
änd farget urs sündus uss,
hwa wis uss banes fargeten,
änd led niwichs us ta beteggam,
ak ner us fram üvele.
Amen.

Pierwszy artykuł Deklaracji Praw Człowieka

Altudiske sidd frijés ädd gelikés ana werta rechtach geburás. Hir sidd mid takka gewittanach begevás, ädd sküll in gestu brotèrreds ens atterés dònan.

Początek Księgi Rodzaju

1. In tana beginnegga, God tana himenam toch erton makde. 2. Änd so erta geskaplosta tomach was, ändi mürgeta up dopts flache was. Änd Gods sewala up dopts waterus flat. 3. Änd God sagde: “Bo locht!” Änd locht bekam. 4. Änd Gods locht sah, hes god wer, änd God to mürgeti fram tamme lochte skar. 5. Änd God tat locht dagam toch mürgeton nachte namde, änd evandam kam, morganamuch kam, tana fürsta dagam.

Bajka Schleichera

Ana holma, äws hwa wollo niwichs havde, häggistams gesah. Ens häviga wagnam drog, ens mikela bar, änd ens guman swefts bar. So äws ta tems häggistas gesagde: “Mens herto äkit, hwanne sehwa hwa gumo ta häggistas drevit”. Te häggistos ändkwet: “Hlot, äws! Ure hertes akat, hwanne sehwas hwa gumo, so fäds, tena wolla für warma kleti für hemme nemit. Änd äws wollo niwichs havet”. It hlotans, so äws in foldon gefloh.

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_szybski&oldid=13926”