Język wertyński (wer. Lavrāt vērtaye [laβˈraːt ˈβɛːrtajɛ]) - język z grupy języków wertyńskich.
Fonologia
Spółgłoski
|
|
Wargowe
|
Zębowe
|
Dziąsłowe
|
Podnieb.
|
Welarne
|
Krtaniowe
|
| Nosowe
|
m
|
|
n
|
ɲ
|
|
|
| Zwarte
|
bezdźwięczne
|
p
|
t
|
|
|
k
|
|
| dźwięczne
|
b
|
d
|
|
|
g
|
| Afrykaty
|
bezdźwięczne
|
|
|
t͡s • t͡ʃ
|
t͡ɕ
|
|
|
| dźwięczne
|
|
|
d͡ʒ
|
d͡ʑ
|
|
|
| Szczelinowe
|
bezdźwięczne
|
ɸ
|
|
s • ʃ
|
ɕ
|
|
h
|
| dźwięczne
|
β
|
|
z • ʒ
|
ʑ
|
|
|
| Drżące
|
|
r
|
|
|
|
| Aproksymanty
|
|
l
|
j
|
|
|
Samogłoski
|
|
Przednie
|
Tylne
|
| Przymknięte
|
i • iː • y • yː
|
u • uː
|
| Półprzymknięte
|
ø • øː
|
|
| Półotwarte
|
ɛ • ɛː
|
o • oː
|
| Otwarte
|
a • aː
|
Alfabet
Do zapisu języka wertyńskiego używa się rodzimego pisma. Używa się też zapisu alfabetem łacińskim, gdzie występuje 39 liter i 1 dwuznak. W wertyńskim nie może dojść do sytuacji, w której są dwie samogłoski pod rząd.
Zapis łaciński
| a |
ā/ą |
b |
c |
ĉ |
ç |
d |
đ |
dh |
e |
ē/ę |
f |
g |
x |
i |
ī/į |
y |
q |
l |
m
|
| [a] |
[aː] |
[b] |
[t͡s] |
[t͡ɕ] |
[t͡ʃ] |
[d] |
[d͡ʑ] |
[d͡ʒ] |
[ɛ] |
[ɛː] |
[ɸ] |
[g] |
[h] |
[i] |
[iː] |
[j] |
[k] |
[l] |
[m]
|
| n |
n̂ |
o |
ō/ǫ |
ö |
õ/ǫ̈ |
p |
r |
s |
ŝ |
ş |
t |
u |
ū/ų |
ü |
ũ/ų̈ |
v |
z |
ẑ |
j
|
| [n] |
[ɲ] |
[o] |
[oː] |
[ø] |
[øː] |
[p] |
[r] |
[s] |
[ɕ] |
[ʃ] |
[t] |
[u] |
[u:] |
[y] |
[y:] |
[β] |
[z] |
[ʑ] |
[ʒ]
|
####
Gramatyka
Czasowniki
Odmiana czasowników
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniej końcówki. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -ēv.
| osoba
|
końcówka
|
paryēv - jeść
|
xeqyēv - mówić
|
qivryēv - kochać
|
| ja - uyę
|
-ēs
|
paryēs - jem
|
xeqyēs - mówię
|
qivryēs - kocham
|
| ty - tyę
|
-ēt
|
paryēt - jesz
|
xeqyēt - mówisz
|
qivryēt - kochasz
|
| on - īlv
|
-ūn
|
paryūn - on je
|
xeqyūn - on mówi
|
qivryūn - on kocha
|
| ona - īlşa
|
-ān
|
paryān - ona je
|
xeqyān - ona mówi
|
qivryān - ona kocha
|
| ono - īlye
|
-ēn
|
paryēn - ono je
|
xeqyēn - ono mówi
|
qivryēn - ono kocha
|
| my - tarvāy
|
-ēsay
|
paryēsay - jemy
|
xeqyēsay - mówimy
|
qivryēsay - kochamy
|
| wy - oyrāy
|
-ētay
|
paryētay - jecie
|
xeqyētay - mówicie
|
qivryētay - kochacie
|
| oni - īlqay
|
-īnay
|
paryīnay - jedzą
|
xeqyīnay - mówią
|
qivryīnay - kochają
|
Rzeczowniki
| L. pojedyncza
|
L. mnoga
|
| dyovīn
(człowiek)
|
dyovīnay
(ludzie)
|
Zdrobnienia
Zdrobniony rzeczownik opisuje przedmiot, rzecz lub istotę. Zdrobnienia są także używane, gdy odnosimy się do opisywanego przedmiotu z pozytywnymi emocjami. Tworzymy je poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu. (yu-, ya-, ye-)
| Zdrobnienie
|
| Rodzaj
|
Męski
|
Żeński
|
Neutralny
|
| Forma podstawowa
|
lövdēr tata
|
fütryą mama
|
jörvę dziecko
|
| Forma zdrobniona
|
yu'lövdēr tatuś
|
ya'fütryą mamusia
|
ye'jörvę dzieciątko
|
Honoryfikacja
Forma honoratywna rzeczownika opisuje przedmiot, rzecz, istotę lub osobę czczoną, ciesząą się szacunkiem, uznaniem. Formy honoratywne są także używane, gdy odnosimy się do opisywanego rzeczownika z czcią, patosem, podniosłością. Tworzymy ją przez dodanie odpowiedniego prefiksu. (vur-, var-, ver-)
| Honoryfikacja
|
| Rodzaj
|
Męski
|
Żeński
|
Neutralny
|
| Forma podstawowa
|
lövdēr tata
|
fütryą mama
|
jörvę dziecko
|
| Honoryfikacja
|
vur'lövdēr ojciec
|
var'fütryą matka
|
ver'jörvę dziecko
|
Forma pejoratywna
Forma pejoratywna rzeczownika opisuje przedmiot lub istotę, do której mówiący ma pogardliwy stosunek, lub do której żywi mocne negatywne odczucia. Tworzymy ją przez dodanie odpowiedniego prefiksu. (xus-, xas-, xes-)
| Forma pejoratywna
|
| Rodzaj
|
Męski
|
Żeński
|
Neutralny
|
| Forma podstawowa
|
lövdēr tata
|
fütryą mama
|
jörvę dziecko
|
| Forma pejoratywna
|
xus'lövdēr
|
xas'fütryą
|
xes'jörvę
|
Zaimki
| Przypadek
|
Liczba pojedyncza
|
Liczba mnoga
|
| 1. os.
|
2. os.
|
3 os.
|
1. os.
|
2. os.
|
3 os.
|
| m
|
ż
|
n
|
| Mianownik
|
uyę (ja)
|
tyę (ty)
|
īlv (on)
|
īlşa (ona)
|
īlye (ono)
|
tarvāy (my)
|
oyrāy (wy)
|
īlqay (oni)
|
| Dopełniacz
|
uyēxe (mnie)
|
tyēxe (ciebie)
|
īlve (jego/go)
|
īlşaxe (jej/niej)
|
īlyexe (jego/go/niego)
|
tarvāye (nas)
|
oyrāye (was)
|
īlqaye (ich/nich)
|
| Celownik
|
uyēxev (mnie/mi)
|
tyēxev (tobie/ci)
|
īlvev (jemu/mu/niemu)
|
īlşaxev (jej/niej)
|
īlyexev (jemu/mu/niemu)
|
tarvāyev (nam)
|
oyrāyev (wam)
|
īlqayev (im/nim)
|
| Biernik
|
uyēxen (mnie/mię)
|
tyēxen (ciebie/cię)
|
īlven (jego/go/niego)
|
īlşaxen (ją/nią)
|
īlyexen (je/nie)
|
tarvāyen (nas)
|
oyrāyen (was)
|
īlqayen (ich/nich)
|
| Narzędnik
|
uyēxet (ze mną)
|
tyēxet (z tobą)
|
īlvet (z nim)
|
īlşaxet (z nią)
|
īlyexet (z nim)
|
tarvāyet (z nami)
|
oyrāyet (z wami)
|
īlqayet (z nimi)
|
| Miejscownik
|
uyēxes (o mnie)
|
tyēxes (o tobie)
|
īlves (o nim)
|
īlşaxes (o niej)
|
īlyexes (o nim)
|
tarvāyes (o nas)
|
oyrāyes (o was)
|
īlqayes (o nich)
|
Przypadki
W wertyńskim występuje 20 przypadków.
| Przypadek
|
Pytanie
|
| Nominativus
|
[kto?, co?] Ulyerą, Artyēr
|
| Genetivus
|
[kogo?, czego?] Ulyerę, Artyēre
|
| Dativus
|
[komu?, czemu?] Ulyerēv, Artyērev
|
| Accusativus
|
[kogo?, co?] Ulyerēn, Artyēren
|
| Instrumentalis
|
[z kim?, z czym?] Ulyerēt, Artyēret
|
| Locativus
|
[o kim?, o czym?] Ulyerēs, Artyēres
|
| Vocativus
|
[wołacz] Ulyerų, Artyerų
|
- essivus-formalis [jako] np. jako dom/
- essivus-modalis [w jaki sposób] np. po polsku/
- illativus [do wnętrza (D); w (B)] np. do domu/Artyēresōn
- inessivus [w czymś, wewnątrz czegoś] np. w domu/Artyēresnūy
- elativus [z (D)] np. z pociągu/Artyērexēt
- allativus [do zewnątrz (D); ku (C)] np. ku pociągowi/Artyērevōr
- adessivus [przy (Ms); u (D)] np. przy pociągu/Artyēres'
- ablativus [od (D)] np. od pociągu/Artyērexūn
- sublativus [na (B)] np. na pociąg/Artyērenāx
- superessivus [na (Ms)] np. na pociągu/Artyērexāx
- delativus [z (D); o (Ms)] np. o pociągu/Artyēresjį
- causalis-finalis [za (B); dla (D); o (B); po (B)] np. o pociąg/Artyērenjį
- translativus-factivus [w (B)] np. w pociąg/Artyērenūy
Słowotwórstwo
