Język wikajski

wikajski vicae
Utworzenie:	tqr w 2006, 2012
Sposoby zapisu:	cothi-vicae, łacinka
Typologia:	SVO, SOV
Kody
Conlanger–1	vic
Conlanger–3	pri.vic.tqr
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka formalny ro-ailuni caemaoa potho fianoi onthomeni hi fianoi lotheni di demêhte hi di curilêhri athēie eninteno pothenāi maei videce eninteno ti aelothō hi curilō eninteno gomithe maei fetho yoao caipene laene ro-ailunêhri eninteno potoczny ro-ailuni em'potho f'onthomene hi'fi'lothene demêhte'di hi'curilêhri'di athēie ma'videce aelothō'ti hi'curilō ma'fetho'ya'go caipene ro-ailunêhri'lae
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język wikajski (vicae, dosł. mowa) - język stworzony dla conworldu około 2006 roku, w 2012 odkurzony i dość mocno poprawiony, już jako niezależny język. Podstawową cechą wyróżniającą ten język jest używanie języka formalnego, potocznego i kilku pośrednich stopni w różnych sytuacjach jako mowy grzecznościowej.

Język formalny i język potoczny

Zasadniczo istnieją dwie wersje tego języka, różniące się gramatyką i wymową, prawie nie różniące się natomiast słownictwem. Różnice między oboma językami spowodowane są sztucznym stworzeniem języka formalnego, aby "udostojnić" brzmienie poprzednich języków. Język potoczny jest językiem powstałym na bazie języka formalnego, z wpływami starego języka (przedformalnego).

Fonologia i zapis języka

Trzeba rozróżnić fonologię języka formalnego od fonologii języka potocznego. Ta druga zmienia się bardzo pomiędzy różnymi dialektami, jak i nawet pomiędzy osobami. Zapis łacinką nie używa wielkich liter.

Samogłoski

Samogłoski języka formalnego i odpowiadające im dźwięki języka potocznego

Zapis	IPA - język formalny	IPA - język potoczny	Przykład
a	/a/	/a/	alaim ("władca")
ā	/a:/	/a:/
e	/ɛ/	/e/	eilos ("lud, zgromadzenie")
e (koniec wyrazu)	/ɛ/	/ɐ/	lathe ("ląd")
ē	/ɛ:/	/e:/
u	/u/	/ou/	vilune ("dach")
ū	/u:/	/u:/
o	/ɔ/	/au/	vion ("błysk")
ō	/ɔ:/	/ɔ:/
ae	/æ/	/aje/	aelo ("światło")
i	/i/	/i/	nilune ("śmierć")
i (w hi)	/œ/	/i/	hi ("i")
oa	/œ/	/oja/	inthoa ("nurt")
ê	/ə/	/ə/

Spółgłoski

Spółgłoski języka formalnego i odpowiadające im dźwięki języka potocznego

Zapis	IPA - język formalny	IPA - język potoczny	Przykład
y na początku wyrazu	/j/	/j/	yonge ("dym")
y w środku wyrazu	/-/	/-/
ý	/j/	/j/
z	/z/	/z/	naizovie ("gwiazda")
b	/b/	/β/	bocae ("podwójny")
n	/n/	/n/	danathe ("długo")
n w "on"	/n/	/ɲ/	on ("kraj")
n w końcówkach "ene"	/n/	/nʲ/	zirviene ("niebieski")
d	/d/	/d/	dene ("tutaj")
l	/ɫ/	/ɫ/	beld ("syn")
l w xl	/l/	/l/
p	/p/	/p/	pamitho ("nazywać")
c	/k/	/k/	cothe ("znak")
m	/m/	/m/	vimathe ("noga")
k	/gʰ/	/ɣ/	kian/lkian ("piana")
f	/pʰ/	/f/	fothore ("wodospad")
t	/t/	/t/	atimo ("ciąć")
v	/v/	/w/	vico ("mówić")
r	/ɹ/	/r/	maro ("śnieg")
s	/s/	/s/	othis ("słynny")
s na początku wyrazu	/s/	/ʃ/	soaca ("dziewięć")
h	/ɣ/	/ɣ/	hem ("port")
g	/g/	/g/	gabene ("czarny")
dh	/dʰ/	/d/	adh ("gniazdo")
th	/tʰ/	/t/	thun ("woda")
x	/x/	/x/
dd	/ð/	/ð/
tt	/θ/	/θ/
hl	/ʎ/	/l/
hw	/w/	/w/
hr	/ʀ/	/r/
ht	/ts/	/ts/
hz	/ʒ/	/ʒ/
ss	/ʃ/	/ʃ/
qu	/kʰw/	/xw/	lequathe ("pas")
qe	/kʰie/	/xije/	luqebethe ("krew")

Zbitki samogłosek w mowie formalnej zawsze wymawiane są bez protezy, w potocznej z protezą krótkiego /j/. Proteza występuje także czasem na początku wyrazu, jeśli jego pierwsza litera to samogłoska, a ostatnia litera poprzedniego wyrazu też jest samogłoską.

Praktycznie zawsze w mowie potocznej występują: proteza /j/ między samogłoskami (przynajmniej niektórymi), /x/, /f/, /ɣ/, /t/, /d/ zamiast /kʰ/, /pʰ/, /gʰ/, /tʰ/, /dʰ/, oraz formy /ɔɲ/ i /enʲe/.

Akcent

W języku formalnym akcent główny na 3 sylabę od końca, poboczny na ostatnią. Akcent toniczny. W przypadku dwusylabowego słowa akcent na 1 sylabę, jednosylabowe słowa bez akcentu

W języku potocznym 'doklejki' akcentowane tonicznie co drugą 'doklejkę'. Słowo rdzenne akcentowane dynamicznie na pierwszą sylabę, oraz jeśli są przynajmniej trzy sylaby, akcentem pobocznym, na ostatnią. W przypadku słów bez doklejek, akcentowane tak samo jak w języku formalnym, tyle, że dynamicznie.

Gramatyka

Gramatyka w wikajskim jest bardzo prosta. Istnieją trzy czasy, tryb rozkazujący, oraz strona bierna. Obowiązuje szyk SVO, ale w formie potocznej można użyć w niektórych przypadkach szyku SOV.

W przypadku określania jednego czasownika przez drugi np. chcę jeść czasownik jeść jest traktowany jako podstawowy, i do niego odnoszą się wszystkie modyfikacje (oprócz stopniowania, które może odnosić się do obydwu czasowników), natomiast czasownik 'chcieć' występuje zaraz po nim (i jeśli isnieje jego skrót, może się w mowie potocznej doczepić do czasownika podstawowego).

Czasowniki

Czasowniki w wikajskim zawsze zakończone są na literę '-o'. Praktycznie nieodmienne, z wyjątkiem czasowników eninteno - być i camao - mieć; oraz formy trybu rozkazującego.

Czas przeszły

Tworzony jest przez czasownik anantena (forma przeszła od eninteno - być). Czasownik ten w języku formalnym jest zawsze na końcu zdania, w potocznym dokleja się na początku czasownika w skróconej formie an'. W języku potocznym występują skrócenia, sposób ich używania będzie wyjaśniony w odpowiednim punkcie.

Język formalny

athei aemeo viti anantena - On jechał naprzód

Język potoczny

ath'an'aemeo viti - On jechał naprzód

Czas teraźniejszy

Tworzony przez czasownik eninteno (być) w sposób podobny do czasu przeszłego. W języku potocznym czasownik ten jest opuszczany, nawet jeśli w zdaniu nie występuje żaden inny czasownik.

Język formalny

athei aemeo viti eninteno - On jedzie naprzód

Język potoczny

ath'aemeo viti - On jedzie naprzód

Czas przyszły

Tworzony przez czasownik anantenoa (przyszła forma eninteno - być). W języku potocznym czasownik ten skraca się do ano'.

Język formalny

athei aemeo viti anantenoa - On będzie jechał naprzód

Język potoczny

ath'ano'aemeo viti - On będzie jechał naprzód

Tryb rozkazujący

Tworzony przez dodanie końcówki 'e' do czasownika. W przypadku drugiej osoby liczby pojedynczej można opuścić zaimek. Występuje tylko w czasie teraźniejszym i wobec tego nie używa się czasownika eninteno.

Język formalny

aemeoe viti - Jedź naprzód!

Język potoczny

aemeoe viti - Jedź naprzód!

Strona bierna

Tworzony przez dodanie caemaoa (forma czasownika "być", w języku potocznym skrócone do em') przed czasownikiem. Po czasowniku eninteno (lub jego formach) występuje wykonawca czynności, z dodaną końcówką '-a' lub '-ai' w przypadku liczby mnogiej.

Język formalny

Ilune dramo monle eninteno- Człowiek gotuje jedzenie. monle caemaoa dramo eninteno ilunea - Jedzenie jest gotowane przez człowieka.

Język potoczny

Ilune dramo monle - Człowiek gotuje jedzenie. monle em'dramo (ilunea) - Jedzenie jest gotowane (przez człowieka).

W przypadku języka potocznego można opuścić wykonawcę czynności, w języku formalnym musi on zawsze występować.

Rzeczowniki

W wikajskim rzeczowniki odmieniają się przez przypadki. Są trzy przypadki - mianownik, dopełniacz i biernik. Liczba mnoga tworzona jest poprzez zmianę końcówki '-e' na '-i'. Jeśli końcówka to '-ie', wtedy do niej dodaje się '-hi'. Jeśli rzeczownik kończy się na spółgłoskę, dodaje się '-e' lub '-i' na końcu. Jest całkiem sporo wyjątków.

Przykłady: nime – nimi (ubranie), mavie – maviehi (ręka), ilaun – ilauni (mężczyzna) - ale ilaune – ilaunei (kobieta), alaim – alaime (władca).

Dopełniacz tworzy się zawsze poprzez dodanie prefiksu ehlē-. Biernik tworzy się natomiast na kilka sposobów.

Deklinacja

Deklinacja	Końcówki biernika
I	-e, -a, -ae, -o
II	-ie, ire, -im, -in, -ithe, -idhe, -ir
III	-on, -om, -os
IV	-i, -ui, -aer
V	-dh, -th

I deklinacja

Końcówki mianownika	Końcówki biernika
-e	-hte
-a	-hta
-ae	-htae
-o	-hto

II deklinacja

Końcówki mianownika	Końcówki biernika
-ie	-iūe
-ire	-iūhre
-im	-iūme
-in	-iūne
-ithe	-iūtte
-idhe	-iūdde
-ir	-iuhre

III deklinacja

Końcówki mianownika	Końcówki biernika
-on	-ōhte
-om	-ōmêhte
-os	-ōsse

IV deklinacja

Końcówki mianownika	Końcówki biernika
-i	-hri
-ui	-ūhri
-aer	-aehro

V deklinacja

Końcówki mianownika	Końcówki biernika
-dh	-dd
-th	-tt

Rzeczowniki posiadają liczbę wielokrotną. Stosuje się ją wtedy, gdy obiektów jest dużo. Nie ma stałej granicy między liczbą mnogą a wielokrotną, wszystko zależy od użytkownika, jak i obiektów (przykładowo, 1000 monet groszowych będzie raczej opisana przy użyciu liczby mnogiej, 1000 monet pięciozłotowych już będzie opisana za pomocą liczby wielokrotnej).

Liczbę wielokrotną w rzeczownikach tworzy się poprzed dodanie prefiksu vitt- do rzeczownika w liczbie mnogiej. Wyjątkiem są rzeczowniki odnoszące się do kobiet, gdzie używany jest prefiks vidd-.

Przymiotniki

Przymiotniki odrzeczowne zakończone są na "-ene" (l. poj) lub "-eni" (l. mn). Liczby wielokrotnej nie posiadają. Przymiotniki nie odmieniają się, uzgadniają się natomiast liczbą z rzeczownikiem.

Przysłówki

Są nieodmienne. Często powstają od przymiotników poprzed dodanie prefiksu 'yiū-'

Liczebniki

Liczebniki zwykłe i porządkowe

Liczba	Liczebnik zwykły	Liczebnik porządkowy
1	aca	eieaca
2	boca	eieboca
3	memca	eiememca
4	athaca	eieathaca
5	vinthaca	eiehvintaca
6	uthaca	eieothaca
7	lacca	eielacca
8	hoaca	eiehoaca
9	soaca	eiesoaca
10	fimaca	eiefimaca
11	thataca	eietataca
12	nathaca	eienathaca

W języku wikajskim stosowany jest skomplikowany system dwunastkowo - siódemkowy.

Przykładowo: 90 to athaca hi boca-vathone hi uthaca-rath czyli 4 + 2*7 + 6*12

Zaimki

Jako jedyne części mowy odmieniają się przez przypadki. W wikajskim są trzy przypadki: mianownik, dopełniacz i biernik. Dopełniacz ma formę przymiotnika i jako taki się zachowuje. Mianownik jest używany tylko jako podmiot w zdaniu. W innych przypadkach zaimek jest w bierniku.

Zaimki

Przypadek	1 osoba l.poj.	2 osoba l.poj.	3 osoba l.poj.	1 osoba l.mn.	2 osoba l.mn.	3 osoba l.mn.	1 osoba l.wiel.	2 osoba l.wiel.	3 osoba l.wiel.	zaimek zastępczy	zaimek przedm. l. poj.	zaimek przedm. l. wiel.
mianownik	azoei	lumei	athei athoei	bei	cei	maei	hvei	quei	qei	fianoi	thanoi	vittēthanoi
dopełniacz	azoene	lumene	athene athoene	bene	cene	maene	hvene	quene	qene	fianoene	thanoene	vittēthanoene
biernik	azoyēie	lumēie	athēie athoyēie	bēie	cēie	mayēie	hvēie	quēie	qeyōie	fianōie	thanōie	vittēthanōie

Podział na rodzaj męski i żeński występuje tylko u ludzi (lub w przypadku istot żywych posiadających płeć, dla podkreślenia tej płci). Inne istoty żywe są rodzaju męskiego. Zaimek przedmiotowy używany jest tylko do przedmiotów, nie posiada liczby mnogiej, używana jest tylko liczba wielokrotna.

Podmiot jest zazwyczaj wymagany do każdego określenia przymiotnikiem, wtedy używany jest fianoi. Może też być używany w przypadku, gdy użycie któregoś z innych zaimków może powodować problem z określeniem, którą nazwę zastępuje.

Stopniowanie

W wikajskim stopniuje się nie tylko przymiotniki i przysłówki, ale także rzeczowniki, czasowniki i zaimki. Stopniowanie następuje w dwie strony - np "szybki" stopniuje się "w górę" - "szybszy" (st. 1), "najszybszy" (st. 2), albo w dół "mniej szybki" (st. -1), "najmniej szybki" (st. -2). "Wolniejszy" używa się dopiero wtedy, gdy dana osoba porusza się (subiektywnie dla użytkownika języka, nie dla opisywanej osoby) wolno.

Stopniowanie rzeczowników dla najczęstszych końcówek

Końcówka	-2	-1	0	1	2
-e	-hvē	-hve	-e	-xe	-xē
-i	-hviū	-hvi	-i	-xi	-xiū

Stopniowanie przymiotników dla najczęstszych końcówek

Końcówka	-2	-1	0	1	2
-ene, -en	-āhvē	-āhve	-ene	-āhle	-āhlē
-eni	-āhviū	-āhvi	-eni	-āhli	-āhliū

Stopniowanie czasowników

Końcówka	-2	-1	0	1	2
-o	-hvō	-hvo	-o	-xo	-xō

Słowotwórstwo

a) przymiotniki od rzeczowników - dodaje się sufiks '-ne'

b) czasowniki od rzeczowników - zmienia się ostatnią samogłoskę na '-o', jeśli ostatnia litera jest spółgłoską, dodaje się '-o'

c) rzeczowniki od czasowników - zmienia się '-o' na '-e'

Czasowniki zawsze zakończone są na '-o', np: qumeo - żyć, dramo - gotować, alaimo - rozkazywać, avieo - czytać. Rzeczowniki powstałe przez zmianę '-o' na '-e' zazwyczaj określają czynność: drame - gotowanie, avie - czytanie. Alaimo w drodze wyjątku tworzy rzeczownik alaie - rozkaz.

d) rzeczowniki od przymiotników - jeśli przymiotnik nie ma końcówki '-ne', dodawany jest prefiks 'yē-'

e) przysłówki od przymiotników - dodaje się prefiks 'yiū-'

'Doklejki' w języku potocznym

W języku potocznym zdanie skracane jest poprzez doklejanie niektórych wyrazów do innych.

Kolejność przyczepiania

początek wyrazu (od tego wyrazu w lewo)

- an' (en') ano' od anantena eninteno anantenoa, en' wypadło z użycia

- am' em' od camao i caemaoa - 2 formy mieć.

- liczebniki

- reszta przedrostków, w kolejności występowania w zdaniu

koniec wyrazu (od tego wyrazu w prawo)

- 'yo, 'ya - i inne od czasowników określających - od yono - musieć i yoao

- reszta sufiksów sprzed wyrazu

- ewentualne sufiksy zza wyrazu

Modyfikacje

Liczebniki tracą końcówkę '-ca' i przyczepiane są na początku wyrazu, który określają. Spójniki przyczepiane są na końcu następującego wyrazu, z wyjątkiem hi, które doklejane jest na początku.

Stopniowanie według formalności i potoczności

Bardzo istotną cechą języka są stopnie pośrednie między mową formalną a potoczną.

Stopniowanie według formalności

Stopień formalności	Opis
0	Najbardziej formalna forma. Używana tylko w najważniejszych dokumentach państwowych i inskrypcjach.
1	Bardzo ormalna forma. Stosowana w oficjalnych pismach i do osób dużo wyżej postawionych.
2, 2b	Formalna forma. Stosowana do bezpośrednich zwierzchników oraz jako grzeczniejsza forma 3.
3, 3b	Dość formalna forma. Używana do nieznajomych i niżej postawionych.
4, 4b	Dość potoczna forma. Używana w kontaktach równorzędnych do osób znanych, ale nie bliżej.
5, 5b	Potoczna forma. Używana podobnie do 6, ale przy mniejszym stopniu zażyłości.
6	Potoczna forma. Używana w kontaktach równorzędnych i przyjacielskich.

Formy b odnoszą się do możliwości pominięcia czasownika "być", jeśli byłby on w takiej samej formie, w jakiej był użyty poprzednim razem. Dotyczy to tylko użycia jako operator, w zdaniu "on jest człowiekiem" w dalszym ciągu musi być użyty czasownik "być".