Język zongepajcki/Druga przesuwka zongepajcka: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 16:41, 19 sie 2021

Druga przesuwka zongepajcka jest ważną zmianą spółgłosek w języku zongepajckim, choć nie aż tak drastyczna jak pierwsza przesuwka. Polegała uzupełnieniu wcześniej mocno przekształconego systemu spółgłosek poprzez zanik gieminat.

Przebieg

Można wyróżnić dwie fazy: fazę asymilacyjną (pierwszą) i fazę właściwą (drugą).

Faza asymilacyjna

Spółgłoski *p po *m oraz *t po *n się asymilują, tworząc nową geminatę. Może to przedstawić następująco:

śzo (średnizongepajckie) *mp → *mː (mm)
śzo *nt → nː (nn)

Asymilacji nie uległa grupa *nk, gdyż nie była wówczas wymawiana z n tylnojęzykowym. Asymilacja ta też nie nastąpiła w prazachodniozogepajckim, tam zamiast tego grupy mp, nt (a także nk) przeszły w nasalizacje poprzedniej samogłoski, jak np. amp ant ank > ąp ąt ąk.

Faza właściwa

W tej fazie geminaty zanikają. Są trzy sposoby zaniku:

Rozbicie geminaty samogłoską (tylko wschodniozongepajckie)

W ten sposób zanikają geminaty *jː oraz *wː w wschodniozongepajckich:

śzo *wː → wɑw → wɐw
śzo *jː → *jɜj → jɛj

Jeśli [jɛj] była po spółgłosce, później pierwsze j zanikało, w zamian zmiękczając poprzednią spółgłoskę (palatalizacja). W zongepajckim ludowym później te grupy ulegały ściągnięciu z innymi samogłoskami.

Skrócenie geminaty

Geminaty płynne się skracają, nie zmieniając barwy (chociaż dawne *ll traci welaryzacje):

śzo *rː → r
SZ *ɫː → l

Przejście geminaty w spółgłoskę zwartą

Najbardziej charakterystyczny zanik geminaty, geminata nosowa (lub półsamogłoskowa w zachodniozongepajckich) staje się dźwięczną spółgłoską zwartą:

śzo *mː → b
śzo *nː → d

oraz zachodnie:

szo *jː → ɟ → d
szo *wː → gʷ → g

Zmiana ta podważyła efekt I przesuwki, która osłabiła opozycje spółgłoska bezdźwięczna-dźwięczna. Powstały bowiem nowe spółgłoski zwarte dźwięczne, które tworzyły opozycje z bezdźwięcznymi (np. gaba – gapa z starozongepajckich gamma – gaba). Załatała więc częściowo lukę po pierwszej przesuwce - właśnie z tego powodu zanik geminat przyjął nazwę drugiej przesuwki ("dopełnienia" pierwszej).

Przypisy

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-'''Druga przesuwka zongepajcka''' jest ważną zmianą spółgłosek w [[język_zongepajcki|języku zongepajckim]], choć nie aż tak drastyczna jak [[Język_zongepajcki/Pierwsza_przesuwka_zongepajcka|pierwsza przesuwka]]. Polegała na zaniku geminat.
+'''Druga przesuwka zongepajcka''' jest ważną zmianą spółgłosek w [[język_zongepajcki|języku zongepajckim]], choć nie aż tak drastyczna jak [[Język_zongepajcki/Pierwsza_przesuwka_zongepajcka|pierwsza przesuwka]]. Polegała uzupełnieniu wcześniej mocno przekształconego systemu spółgłosek poprzez zanik gieminat.
 == Przebieg ==
@@ Linia 8: / Linia 8: @@
 *śzo (średnizongepajckie) *{{IPA|mp}} → {{IPA|*mː}} ('''mm''')
 *śzo *{{IPA|nt}} → {{IPA|nː}} ('''nn''')
-Asymilacji nie uległa grupa '''*nk''', gdyż nie była wówczas wymawiana z n tylnojęzykowym.
+Asymilacji nie uległa grupa '''*nk''', gdyż nie była wówczas wymawiana z n tylnojęzykowym. Asymilacja ta też nie nastąpiła w prazachodniozogepajckim, tam zamiast tego grupy ''mp, nt'' (a także ''nk'') przeszły w nasalizacje poprzedniej samogłoski, jak np. ''amp ant ank > ąp ąt ąk''.
 ===Faza właściwa===
 W tej fazie geminaty zanikają. Są trzy sposoby zaniku:
-====Rozbicie geminaty samogłoską====
+====Rozbicie geminaty samogłoską (tylko wschodniozongepajckie)====
-W ten sposób zanikają geminaty '''*jː''' oraz '''*wː''':
+W ten sposób zanikają geminaty '''*jː''' oraz '''*wː''' w wschodniozongepajckich:
-*śzo *{{IPA|wː}} → {{IPA|waw}} ('''waw/wau''')
+*śzo *{{IPA|wː}} → {{IPA|wɑw}} → {{IPA|wɐw}}
-*śzo *{{IPA|jː}} → *{{IPA|jɜj}} ('''*jáj''') → {{IPA|jɛj}} ('''jěj''')
+*śzo *{{IPA|jː}} → *{{IPA|jɜj}} → {{IPA|jɛj}}
-Jeśli '''jěj''' była po spółgłosce, później pierwsze '''j''' zanikało, w zamian zmiękczając poprzednią spółgłoskę (I palatalizacja). W zongepajckim ludowym później te grupy ulegały ściągnięciu z innymi samogłoskami (ściągnięcia nie odbyły się w grupie wschodniej).
+Jeśli [{{IPA|jɛj}}] była po spółgłosce, później pierwsze '''j''' zanikało, w zamian zmiękczając poprzednią spółgłoskę (palatalizacja). W zongepajckim ludowym później te grupy ulegały ściągnięciu z innymi samogłoskami.
 ====Skrócenie geminaty====
 Geminaty płynne się skracają, nie zmieniając barwy (chociaż dawne '''*ll''' traci welaryzacje):
-*śzo *{{IPA|rː}} → {{IPA|r}} ('''r''')
+*śzo *{{IPA|rː}} → {{IPA|r}}
-*SZ *{{IPA|ɫː}} → {{IPA|l}} ('''l''')
+*SZ *{{IPA|ɫː}} → {{IPA|l}}
 ====Przejście geminaty w spółgłoskę zwartą====
-Najbardziej charakterystyczny zanik geminaty, geminata nosowa staje się dźwięczną spółgłoską zwartą:
+Najbardziej charakterystyczny zanik geminaty, geminata nosowa (lub półsamogłoskowa w zachodniozongepajckich) staje się dźwięczną spółgłoską zwartą:
-*śzo *{{IPA|mː}} → {{IPA|b}} ('''b''')
+*śzo *{{IPA|mː}} → {{IPA|b}}
-*śzo *{{IPA|nː}} → {{IPA|d}} ('''d''')
+*śzo *{{IPA|nː}} → {{IPA|d}}
-Zmiana ta podważyła efekt I przesuwki, która osłabiła opozycje spółgłoska bezdźwięczna-dźwięczna. Powstały bowiem nowe spółgłoski zwarte dźwięczne, które tworzyły opozycje z bezdźwięcznymi (np. '''gaba''' – '''gapa''' z starozongepajckich '''gamma''' – '''gapa'''). Załatała więc lukę po pierwszej przesuwce, chociaż nie pojawiło się nowe '''g''' (i w wielu nigdy się już nie pojawiło).
+oraz zachodnie:
+*szo *{{IPA|jː}} → {{IPA|ɟ}} → {{IPA|d}}
+*szo *{{IPA|wː}} → {{IPA|gʷ}} → {{IPA|g}}
+Zmiana ta podważyła efekt I przesuwki, która osłabiła opozycje spółgłoska bezdźwięczna-dźwięczna. Powstały bowiem nowe spółgłoski zwarte dźwięczne, które tworzyły opozycje z bezdźwięcznymi (np. '''gaba''' – '''gapa''' z starozongepajckich '''gamma''' – '''gaba'''). Załatała więc częściowo lukę po pierwszej przesuwce - właśnie z tego powodu zanik geminat przyjął nazwę drugiej przesuwki ("dopełnienia" pierwszej).
 == Przypisy ==
 [[Kategoria:Języki zongepajckie]]
-[[Kategoria:Emil]]
+[[Kategoria:Użytkownik:Emil]]