Języki gamajskie

Języki gamajskie to projekt grupowy tworzony wspólnie przez użytkowników Polskiego Forum Językowego, polegający na symulacji rozwoju całej rodziny conlangów apriori, wywodząc ją od jednego wspólnego prajęzyka - tytułowego języka protogamajskiego. Z biegiem czasu wokół rodziny języków gamajskich zaczął wyrastać oddzielny conworld, w którym języki te zostały osadzone. Świat ten jest po części luźną wariacją na temat Ziemi (choć Ziemią nie jest), zainspirowaną teoriami Ericha von Dänikena, o warunkach klimatycznych odpowiadających mniej więcej końcowi ostatniej epoki lodowcowej, oraz z możliwym lecz ograniczonym występowaniem magii.

Projekt jest dowodzony przez Borlacha. Podobnie jak w wielu innych forumowych projektach grupowych, jednym z podstawowych założeń jest aprioryczność - nie można w ramach języków gamajskich, czy innych możliwych rodzin językowych występujących w conworldzie, opracowywać języków opartych na językach naturalnych. Można za to inspirować się nimi a na komputerach korzystać ze systemów zapisu znanych z rzeczywistości, z zastrzeżeniem, że dany lud ma własne pismo, a użyte systemy pisma stanowią jedynie reprezentację prawdziwych sposobów zapisu stosowanych wewnątrz conworldu.

Grupowy projekt „języków gamajskich” narodził się w 2018 roku na forumowym Discordzie, w ramach żartów na temat gammy (spółgłoski szczelinowej miękkopodniebiennej dźwięcznej [ɣ]), różnicy zdań oraz personalnej sympatii (lub jej braku) wobec tego dźwięku. Tak też padł pomysł stworzenia rodziny języków, w ramach której każdy mógłby potraktować gammę wedle własnej woli. Punktem wyjścia dla powstania rodziny stała się więc kwestia zaniku lub zachowania występującej w prajęzyku gammy.

W wrześniu 2020 roku w projekcie brało udział 11 osób:

• Borlach
• Emil
• Grzymkieł
• Kazimierz
• Runiéj
• Todsmer
• Toyatl
• Ulfurinn
• CivilixXXX
• Pluur
• F1req

Klasyfikacja języków gamajskich

Języki centralne i peryferyjne

Języki gamajskie dzieli się na dwie najbardziej podstawowe grupy, tak zwaną Grupę Centralną oraz Grupę Peryferyjną.

Grupa Centralna obejmuje te języki, w których protogamajska gamma [ɣ] przeszła w [ŋ]. Należą do niej przede wszystkim języki ngamskie, ńanyjskie oraz ńamski, a także naumowski. Ponieważ proces [ɣ] > [ŋ] zaszedł jeszcze przed ostatecznym rozdzieleniem się powyższych grup językowych, możliwym jest, że języki centralne są ze sobą bliżej spokrewnione i stanowią jedną grupę genetyczną, w przeciwieństwie do języków peryferyjnych.

Los gammy w językach peryferyjnych był natomiast różny – niektóre zachowały ją w niemal niezmienionej formie, część natomiast zastąpiła innym dźwiękiem lub zatraciła całkowicie.

Lista języków gamajskich

Grupa centralna

• Język protogamajski
  • Język prangamajski
    • Język ngamski
      • języki ngamskie
    • Język ńanyjski
      • języki ńanyjskie
    • Język ńamski
    • Język pranaumowski
      • Język naumowski
      • Język gowojski
    • Język Centralnego Stepu

Grupa peryferyjna

• Język protogamajski
  • Język starozongepajcki
    • Język średniozongepajcki
      • Język zongepajski klasyczny
      • Język zongepajski ludowy
        • Języki wschodniozongepajckie
          • Język ołłuch
        • Języki południowozongepajckie
    • Język staro-zachodnio-zongepajcki
      • Język staro-wysoko-zongepajcki
        • Języki wysoko-zachodnio-zongepajckie (wysokozongepajckie)
      • Języki zachodniozongepajckie
  • Język prakszapszański
    • języki kszapszańskie
      • języki kszapszańskie przymorskie
        • języki dolnokszapszańskie
          • Język starokszapszański
        • języki górnokszapszańskie
      • języki kszapszańskie zamorskie
        • Język krapski
  • Język protohawwajski
    • języki hawwajsko-hejdarskie
  • Język prachamski
    • języki chamskie
  • Język onski
    • Języki północnoonskie
    • Języki południowoonskie
  • Język indoński
  • Język czyrejski
  • Baukut (język izolowany)
  • Język pralejhamski
    • Języki lejhamskie

Historia rozwoju języków gamajskich

Etap 0

Główny artykuł: Język protogamajski

Zobacz też: Pragamajowie

Etap I

Rozpad wspólnoty protogamajskiej

Tabela kognatów

Porównanie kognatów u bezpośrednich potomków protogamajskiego

Rodzina

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
taghii /'taɣi:/ "ojciec"	sagai /'sɐɣaɪ̯/ "ojciec"	taqey /ˈtʰaɣeɪ̯/ "ojciec"	tahei /ˈtaʔej/ "ojciec"		ŧaꝃe /ˈtʰakʃe/ "ojciec"	tahe /'taɣe/	cåkne /'t͡sɔ̞knə/ "ojciec"	daizî /dai̯'ʒi/ "ojciec"	cokní /t͡sɔ'kniː/ "ojciec"
dharaħ /'ðaraħ/ "matka"	ðaslax /'ðɐslɐk͡x/ "matka"	cara /ˈɬara/ "matka"	ðarai /ðaraj/ "matka"		đhaga /ˈðʰaɣa/ "matka"	varach /'βarax/	şarår /ʂæ'rɔ̞r/ "matka"	vzie /'vʒɛ/ "matka"	dórór /dɔː'ɹɔːɹ/ "matka"
tiiqar /'ti:qar/ "brat"	saikhaslo /'saɪ̯χɐslo/ "brat"	teyqar /ˈtʰeɪ̯ɣal/ "brat"	taiğar /ˈtajɣaɾ/ "brat"		teqa /ˈteqa/ "brat"	tekar /'tekar/	ćikår /t͡ɕi'kɔ̞r/ "brat"	cíquel /t͡ʃikʷɛl/ "brat"	cikór /t͡si'lɔːɹ/ "brat"
kaylaħ /'kaylaħ/ "siostra"	chełax /'xeɫɐk͡x/ "siostra"	kela /ˈkʰɛla/ "siostra"	kail /kajɫ/ "siostra"		ꝁaera /ˈkʰaeɾa/ "siostra"	kełach /'kelax/	kaiłår /käɪ̯'wɔ̞r/ "siostra"	celie /'t͡ʃɛlʲɛ/ "siostra"	kailór /kaɪ̯'lɔːɹ/ "siostra"
ghahan /'ɣahan/ "syn"	gahan /'ɣɐhɐn/ "syn"	qān /xãː/ "syn"	—		ꝅaha /ˈkʃapʃaha/ "syn"	hachan /'ɣaxan/	naún /'näʊ̯n/ "syn"	cran /kʀã/ "syn"	hohau /ɣɔ'ɣaʊ̯/ "syn"
iiyuzu /'i:juzu/ "córka"	aijuszu /'aɪ̯juzu/ "córka"	ēyuzu /ˈɛːjʊzʊ/ "córka"	oyu /ojuw/ "dziecko"		eyuzu /ˈejʉzʉ/ "córka"	eyzë /'ejzə/	airó /äɪ̯'ro/ "córka"	íjúz /'ijuʒ/ "córka"	ijór /i'jɔːɹ/ "córka"
nipuur /'nipu:r/ "wnuk, wnuczka"	ňifauslo /'ɲifaʊ̯slo/ "wnuk"	nipowr /ˈnɪbʱoʊ̯l/ "wnuk, wnuczka"	nibour /nibowɾ/ "wnuk, wnuczka"		niꝑogo /ˈnɨpʰoɣo/ "wnuk"	nifor /'niɸor/	nebǘr /ne'byr/ "wnuk"	nibul /'ɲɪbɯl/ "wnuk"	nepűr /nɛ'pyːɹ/ "wnuk"
ħahtataghii /ħahta'taɣi:/ "dziadek"	xahsasagai /'kxɐːsɐsɐɣaɪ̯/ "dziadek"	ataqey /ˈadʱaɣeɪ̯/ "dziadek"	ğaidatahei /'ɣajdataʔej/ "dziadek"		ħahŧaꝃe /ˈħahtʰakʃe/ "wuj, stryj"	hattatahe /'ɣat:ataɣe/	–	hattaizî/hattez /hat.tai̯'ʒi/'hat.tɛʒ/ "dziadek"	rašokní /ɹaʃɔ'kniː/ "dziadek"
ħahtadharaħ /ħahta'ðaraħ/ "babcia"	xahsaðaslax /'kxɐːsɐðɐslɐk͡x/ "babcia"	acara /ˈaɮara/ "babcia"	ğaidaðar /'ɣajdaðaɾ/ "babcia"		hahđhagara /ˈhahðʰaɣaɾa/ "ciotka, stryjenka"	hattavarach /'ɣat:aβarax/	–	hattza /'hat.tza/ "babcia"	radórór /ɹadɔː'ɹɔːɹ/ "babcia"
yuziif /'juzi:f/ "stryj"	uszaipf /'uzaɪ̯p͡f/ "stryj, wuj"	yuzeyf /ˈjʊzeɪ̯p̚/ "stryj"	yuwei /juwej/ "wuj, stryj"		yuzefi /ˈjʉzefɨ/ "dziadek, ojciec ojca"	yuzef /'juzeɸ/	jaŕí /jæ'rʲi/ "kuzyn"	juzî /jɯ'ʒi/ "stryj"	jar /'jaɹ/ "kuzyn"
sitaallin /'sita:l:in/ "wuj"	žisěľin /'t͡ʃisɛʎin/ wulgarne określenie mężczyzny	sitōlin /ˈsʰɪdʱɔːlɪ̃/ "wuj"	sedelį /sɛdɛʎiw̃/ "daleki krewny, bądź osoba bliska niebędąca członkiem rodziny"		siŧeri /ˈsɨtʰeɾɨ/ "dziadek, ojciec matki"	sitellën /'sitellʲen/	secálen /se't͡sælən/ "stryj, wuj"	zidaien /ʒɪ'dai̯ɛ̃/ "wuj"	secóglä /sɛ't͡sɔːglæ/ "stryj, wuj"
wiina /'wi:na/ "ciotka (siostra ojca)"	waina /'waɪ̯nɐ/ "ciocia"	weyna /'weɪ̯na/ "ciotka (siostra ojca)"	—		eňa /ˈenʰa/ "babcia, matka ojca"	wenë /'wenə/	źinå /ʑi'nɔ̞/ "kuzynka"	vin /vɪ̃/ "ciotka (siostra ojca)"	vim /'vim/ "kuzynka"
kahya /'kahja/ "ciotka (siostra matki)"	ołł. chaja /'xɐjɐ/ "dziewczyna"	kaya /ˈkʰaja/ "ciotka (siostra matki)"	kai /kaj/ "ciocia"		ꝁaħa /ˈkʰaħa/ "babcia, matka matki"	kayë /'kajə/	kaúja /'käʊ̯jɐ/ "ciotka"	gas /gaʃ/ "ciotka (siostra matki)"	kow /'kɔw/ "ciocia"

Ludzie i zawody

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
ghamma /'ɣam:a/ "człowiek"	gaba /'ɣɐbɐ/ "człowiek"		hąn /ˈʔaw̃n/ "On (człowiek narodu Onów)"		ꝅama /ˈkʃapʃama/ "człowiek"		naumå /näʊ̯'mɔ̞/ "człowiek"	cranz /kʀãʒ/ "człowiek"	how /'ɣɔw/ "człowiek"
laughal /'lawɣal/ "mężczyzna, mąż"	łogał /'ɫoɣɐɫ/ "mąż"		lauhal /'lawʔal/ "mężczyzna, małżonek"		laoꝅa /ˈʟaokʃapʃa/ "mężczyzna"		łauknåł /wäʊ̯k'nɔ̞w/ "mężczyzna"	luogel /'lu̯ɔgəl/ "mężczyzna"	lukno /lu'knɔ/ "mężczyzna"
limmi /'lim:i/ "kobieta, żona"	ľibi /'ʎibi/ "żona"		lįn /'ʎiw̃n/ "kobieta"		rimi /ˈɾɨmɨ/ "kobieta"		líme /'limə/ "kobieta"	lienz /ʝɛ̃ʒ/ "kobieta"	lämé /læ'mɛː/ "kobieta"
hitlaa /'hitla:/ "kapłan, szaman"	jisłě /'iːsɫɛ/ "kapłan, szaman, magik, guślarz"		ğehl /'ɣɛʔɫ/ "kapłan, doradca"		hitra /ˈhɨtɾa/ "król"		žéssa /'ʒesːɐ/ "kapłan"	sidlo /'ʃɪdlɔ/ "władca, kapłan"	—
wayla /'wajla/ "kobieta, kapłanka, szmanka"	weła /'weɫɐ/ "kapłanka, szamanka, czarownica"		wail /'wajɫ/ "sługa, nierządnica"		waera /ˈwaeɾa/ "kapłan"		vałå /væ'wɔ̞/ "kapłanka"	vel /vɛl/ "władczyni, kapłanka"	vaił /'vaɪ̯ɫ/ "dziwka"
qabrii /'qabri:/ "król, wódz, bohater"	khapsolai /'χɐpsolaɪ̯/ "wódz, król"		ğamrei /'ɣamɾej/ "wódz"		―		choúpre /'xoʊ̯prə/ "wódz"	quabrie /'kʷabri̯ə/ "król, dowódca"	chobrí /xɔb'ɹiː/ "wódz"
waliig /'wali:g/ "osoba"	wałaik /'wɐɫaɪ̯k/ "osoba"		waleing /'walejŋ/ "człowiek"		wari /ˈwaɾɨ/ "osoba"		vaĺík /væ'ʎik/ "obcokrajowiec" våłk /'vɔ̞wk/ "innowierca"	vailîc /vai̯'lik/ "współplemienny, członek plemienia"	volih /vɔ'liɣ/ "obcy człowiek"
suwaridu /'suwaridu/ "myśliwy"	zuwasľitu /'t͡suwɐsʎitu/ "myśliwy"		sowereu /'sowɛrew/ "myśliwy"		šuwagiđu /ˈʃʉwaɣɨdʰʉ/ "myśliwy"		saúretu /'säʊ̯rətu/ "myśliwy"	zuorjôt /zu̯ɔr'jɔt/ "myśliwy"	ƕavóräð /ʍa'vɔːɹæð/ "myśliwy"
auf /'awf/ "pasterz" (dialektalnie również "przewodnik")	opf /'op͡f/ "pasterz"		au /'aw/ "pasterz"		ao /ao/ "przywódca, bohater, wódz"		aúf /'äʊ̯f/ "pasterz"	op /ɔp}/ "przewodnik, pasterz"	uf /'uf/ "pasterz"
kiigiiru /'ki:gi:ru/ "rolnik, osoba robiąca w polu"	chaikaislu /'xaɪ̯kaɪ̯slu/ "rolnik"		keiğoir /'kejɣojɾ/ "rolnik"		keꝃegu /ˈkekʃeɣʉ/ "rolnik"		šišíru /ʃi'ʃiru/ "rolnik"	cíôr /t͡ʃi.'ɔr/ "artystokrata" cízír /'t͡ʃiʒir/ "rolnik"	čiy̌ír /t͡ʃi'd͡ʒiːɹ/ "rolnik"
qadunu /'qadunu/ "jeździec, osoba doglądająca koni"	khatunu /'χɐtunu/ "hodowca"		ğowun /'ɣowun/ "jeździec, kawaleria"		qađuňu /ˈqadʰʉnʰʉ/ "jeździec"		chasónu /xæ'sonu/ "jeździec"	quaitzun / 'kʷai̯t͡sɯ̃/ "jeździec"	chowém /xɔ'wɛːm/ "jeździec"

Części ciała

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
asuwan /'asuwan/ "głowa"	azuwan /'ɐt͡suwɐn/ "rozum"		osową /ˈosowaw̃/ "głowa"		ašuwan /ˈašʉwan/ "głowa"		bazaún /bæ'zäʊ̯n/ "głowa"	zuvan /'zɯvã/ "głowa"	oƕavau /ɔˈʍavaʊ̯/ "głowa"
zuumak /'zu:mak/ "oko"	szaumach /'zaʊ̯mɐx/ "oko"		zaumah /ˈzawmaʔ/ "oko"		zom̌ak /ˈzomʰak/ "spoglądać" zom̌a /ˈzomʰa/ "oko"		ŕümåch /rʲy'mɔ̞x/ "oko"	zúmaic /'zumai̯k/ "oko"	ärümoch /æ'ɹymɔx/ "oko"
nirrya /'nir:ja/ "łza"	ňija /'ɲijɐ/ "woda"		nerr /'nɛr/ "woda"		nirya /ˈnɨrja/ "woda morska"		niŕå /ni'rʲɔ̞/ "sól"	nirie /'nɪri̯ə/ "łza, ciecz"	néru /nɛː'ɹu/ "sól"
daguum /'dagu:m/ "ucho"	takaum /'tɐkaʊ̯m/ "ucho, słuch"		dağǫ /'daɣow̃/ "ucho"		đakom /ˈdʰakom/ "przysłuchiwać się" đako /ˈdʰako/ "ucho"		şaušǘm /ʂäʊ̯'ʃym/ "ucho"	tzacrún /'t͡sakʀũ/ "ucho"	doy̌ü /dɔ'd͡ʒy/ "ucho"
ħarrtaaq /'ħar:ta:q/ "krew"	xorsěkh /'kxoɾsɛχ/ "krew"		ğarrtah /'ɣartaʔ/ "krew"		ħarŧaka /ˈħartʰaka/ "krew"		raurcaík /räʊ̯r't͡säɪ̯k/ "krew"	hairtav /'xai̯rtav/ "krew"	rórcak /ɹɔːɹ't͡sak/ "krew"
warghat /'warɣat/ "policzek, broda, szczęka"	waslogas /'wɐsloɣɐs/ "broda"		warhah /'waɾʔaʔ/ "twarz"		warꝅa /ˈwarkʃapʃa/ "broda"		varnås /vær'nɔ̞s/ "szczęka"	varge /'vargə/ "twarz, buzia"	vórhos /vɔːɹ'ɣɔs/ "życie, usta"
tayrim /'tajrim/ "noga"	šesľim /'ʃesʎim/ "noga"		teirį /'tejɾiw̃/ "stopa"		ŧaegi /ˈtʰaeɣɨ/ "noga"		cairém /t͡säɪ̯'rem/ "noga"	derin /derɪ̃/ "noga, stopa"	ceirä /t͡sɛɪ̯ː'ɹæ/ "noga"
sukayrim /'sukajrim/ "kolano"	zusėsľim /'t͡susisʎim/ "kolano"		sogeirį /'soɡejriw̃/ "staw"		suꝁaegi /ˈsukʰaeɣɨ/ "kolano"		sogaírem /so'gäɪ̯rəm/ "kolano"	zugerin /zu'gerɪ̃/ "kolano"	ƕekeirä /ʍɛ'kɛɪ̯ɹæ/ "kolano, łokeć"
ayn /'ajn/ "ręka, dłoń"	en /'en/ "dłoń"		aį /'aj̃/ "czyn" -ę /ew̃/ "końcowka używana do tworzenia czasowników od rzeczowników"		ae /ˈae/ "siła"		aín /'äɪ̯n/ "ręka"	en /'ɛ̃/ "ręka, dłoń"	ai /'aɪ̯/ "ręka"
kahin /'kahin/ "kość"	chajin /'xɐjin/ "ręka"		keğį /'keɣiw̃/ "kość"		ꝁahi /ˈkʰahɨ/ "kość"		čín /'t͡ʃin/ "kość"	gaîn /ga.'ɪ̃/ "kość"	kojä /kɔ'jæ/ "trup" čin /'t͡ʃin/ "kość"
yuugan /'ju:gan/ "ząb"	aukan /'aʊ̯kɐn/ "ząb"		yauğą /'jawɣaw̃/ "ząb"		yoga /ˈjoɣa/ "ząb"		jükån /jy'kɔ̞n/ "ząb"	júcran /'jukʀã/ "ząb" cron /'kʀɔ̃/ "szczęka"	jügau /jy'gaʊ̯/ "ząb"
qiwaħ /'qiwaħ/ "serce" qiwaħ /'qiwaħ/ "wierzyć"	siwax /'siwɐk͡x/ "serce"		ğewai /'ɣewaj/ "serce, wiara, wierzyć"		hhiwaħa /ˈʡɨwaħa/ "serce" hhiwaħ /ˈʡɨwaħ/ "mieć nadzieję"		—	quivai /'kʷivai̯/ "serce, wierność, wiara"	—
farra, farrah /'far:a/, /'far:ah/ "wątroba" farrah /'far:ah/ "kochać"	pforah /'p͡foɾɐː/ "miłość"		farr /'far/ "wątroba" farrai /'faraj/ "miłość, kochać"		faga /ˈfaɣa/ "pieczeń, wątroba" fagah /ˈfaɣah/ "wierzyć"		furaú /fu'räʊ̯/ "serce"	far /'far/ "wnętrzności ogólnie" for /'fɔr/ "miłość"	fór /'fɔːɹ/ "serce"
ruubu /'ru:bu/ "włosy, sierść"	oslaupu /'oslaʊ̯pu/ "włosy"		ruv /'ɾuf/ "włosy, sierść"		loƀu /ˈlobʰʉ/ "włos"		ŕüpó /rʲy'po/ "włosy" (rzeczownik niepoliczalny)	rúp /'rup/ "włosy"	ärübvé /æ'ɹybvɛː/ "włosy" (rzeczownik niepoliczalny)

Hodowla i rolnictwo

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
karrad /'kar:ad/ "zboże"	chorat /'xoɾɐt/ "zboże"		karran /ˈkaran/ "pszenica"				kuraús /ku'räʊ̯s/ "kłos"		kórol /kɔː'ɹɔl/ "kłos"
buurtiis /'bu:rti:s/ "pole"	pauslosaiz /'paʊ̯slosaɪ̯t͡s/ "pole"		bourtei /ˈbowɾtej/ "pole"				fürćí /fyr't͡ɕi/ "pole"		bűrc /'byːɹt͡s/ "pole"
ziim /'zi:m/ "orać"	szaiměj /'zaɪ̯mɛj/ "orać"		zeimį /ˈzejmiw̃/ "orać" zeim /ˈzejm/ "pług"				ŕím /'rʲim/ "orać"		äri /æ'ɹi/ "orać"
pahag /'pahag/ "siać"	fahakěj /'fɐhɐkɛj/ "siać" fahak /'fɐhɐk/ "ziarno"		pağangą /ˈpaɣaŋaw̃/ "siać" pağang /ˈpaɣaŋ/ "ziarno"				paúk /'päʊ̯k/ "siać"		pohoh /pɔ'ɣɔɣ/ "siać"
sahmat /'sahmat/ "mleć, miażdżyc"	zahmasěj /'ts͡ɐːmɐsɛj/ "mleć"						saúmas /'säʊ̯mɐs/ "mleć"		somos /sɔ'mɔs/ "mleć"
haluz /'haluz/ "ziarno"	–						ghåłar /'ɣɔ̞wɐr/ "ziarno"		holár /ɣɔ'laːɹ/ "ziarno"
asaal /'asa:l/ "mleko"	azěł /'ɐt͡sɛɫ/ "mleko"						bazáł /bæ'zæw/ "mleko"		osa /ɔ'sa/ "mleko"
yugtun /'jugtun/ "miód, miód pitny"	uksun /'uksun/ "miód"						jukcón /juk't͡son/ "miód"		wehsfe /wɛɣ'sfɛ/ "miód"
hautlaa /'hawtla:/ "wypas"	hosłě /'hosɫɛ/ "wypas"						ghaússa /'ɣäʊ̯sːɐ/ "wypas"		hucló /ɣu'clɔː/ "wypas"
saman /'saman/ "jarzmo"	zaman /'t͡sɐmɐn/ "jarzmo"						samån /sæ'mɔ̞n/ "jarzmo"		somau /sɔ'maʊ̯/ "jarzmo"

Religia i zjawiska przyrodnicze

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
phannif /'θan:if/ "niebo"	zadzipf /'t͡sɐd͡zip͡f/ "niebo"						toúne /'toʊ̯nə/ "niebo"		ton /'tɔn/ "niebo"
zayla /'zajla/ "gwiazda"	šzeła /'ʒeɫɐ/ "gwiazda"						raiłå /räɪ̯'wɔ̞/ "gwiazda"		äraił /æ'ɹaɪ̯ɫ/ "gwiazda"
gauda /'gawda/ "dzień"	kota /'kotɐ/ "dzień"						chauså /xäʊ̯'sɔ̞/ "dzień"		guw /'guw/ "dzień"
baylar /'bajlar/ "noc"	pełaslo /'peɫɐslo/ "noc"						faiłår /fäɪ̯'wɔ̞r/ "noc"		bailór /baɪ̯'lɔːɹ/ "noc"
raawwiya /'ra:w:ija/ "bóg"	oslěwawija /'oslɛwawijɐ/ "bóg"						raghaú /ræ'ɣäʊ̯/ "bóg"		Ražéjo [raˈʒɛːjɔ] "najwyższy bóg religji gowojskiej" äražéj /æˈɹaʒɛːj/ "bóg"
aaħura /'a:ħura/ "anioł, dobry duch"	ěxusla /'ɛk͡xuslɐ/ "duch"						arǘra /æ'ryrɐ/ "duch"		árür /aːˈɹyɹ/ "duch"
aaħrriim /'a:ħr:i:m/ "demon, zły duch"	ěxraim /'ɛk͡xraɪ̯m/ "demon, szatan"						raíŕim /'räɪ̯rʲim/ "demon"		äreiri /æˈɹɛɪ̯ɹi/ "demon"
yinmadh /'jinmað/ "księżyc, miesiąc"	inmað /'inmɐð/ "księżyc"						janmaút /jæn'mäʊ̯t/ "księżyc"		jenmoz /jɛnˈmɔz/ "księżyc"
ghaabii /'ɣa:bi:/ "słońce"	gěpai /'ɣɛpaɪ̯/ "słońce"						nápe /'næpə/ "słońce"		habí /ɣaˈbiː/ "słońce"
aab /'a:b/ "ziemia, kraina"	ěp /'ɛp/ "kraina"						aíp /'äɪ̯p/ "kraina, ziemia (w terenie)"		ab /ˈab/ "ziemia (w terenie)"
katara /'katara/ "woda"	chasasla /'xɐsɐslɐ/ "morze"						kacåra /kæ't͡sɔ̞rɐ/ "jezioro"		kosfór /kɔˈsfɔːɹ/ "jezioro"
faatraa /'fa:tra:/ "ogień"	pfěslě /'p͡fɛslɛ/ "ogień"						facrá /fæt͡s'ræ/ "ogień"		fašró /faʃ'ɹɔː/ "ogień"
dhurqagh /'ðurqaɣ/ "wiatr"	ðuslokhag /'ðusloχɐɣ/ "wiatr"						şürchånk /ʂyr'xɔ̞ŋk/ "wiatr"		—
qurran /'qur:an/ "burza"	khuran /'χuɾɐn/ "załamanie pogody"						chairån /xäɪ̯'rɔ̞n/ "burza"		þérau /θɛː'ɹaʊ̯/ "burza"

Zaimki osobowe

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
ghau /'ɣaw/ "ja"	go /'ɣo/ "ja"	qo /xɔ/ "ja"					naú /'näʊ̯/ "ja"	go /gɔ/ "ja"	hú /'ɣuː/ "ja"
lii /'liː/ "ty"	łai /'ɫɐɪ̯/ "ty"	ley /leɪ̯/ "ty"					ĺí /'ʎi/ "ty"	lí /'ʝi/ "ty"	lí /'liː/ "ty"
dhilii /'ðiliː/ "Ty (grzecznościowe)"	–	–					şeĺí /ʂe'ʎi/ "Ty (grzecznościowe)"	vzil /vʒɪl/ "Ty"	delí /dɛ'liː/ "Ty"
pay /'paj/ "on"	pe /'pe/ "on"	be /pɛ/ "ona", "on"					paí /'päɪ̯/ "on"	pe /pɛ/ "ona", "on"	paí /'paɪ̯ː/ "on"
dhipay /'ðipaj/ "On (grzecznościowe)"	–	–					şepaí /ʂe'päɪ̯/ "on"	–	–
zifayya /'zifajːa/ "my (du.)"	šzipfajěja /'ʒipfɐjɛjɐ/ "my (du.)"	zifeya /ˈsɪvɛja/ "my (inkl.)"					rauyá /räʊ̯'d͡zæ/ "My (grzecznościowe)"	ziasie /'ʒaʃɛ/ "my oba"	–
uuruyya /'uːrujːa/ "wy (du.)"	ujěja /'ujɛjɐ/ "wy (du.)"	–					–	urie /'ɯrjɛ/ "wy dwa"	–
zifa /'zifa/ "my"	šzipfa /'ʒipfɐ/ "my"	zifa /ˈsɪva/ "my (ekskl.)"					raú /'räʊ̯/ "my"	zias /ʒaʃ/ "my"	räƕ /'ɹæʍ/ "my"
uur /'uːr/ "wy"	auslo /'aʊ̯slo/ "wy"	owr /oʊ̯l/ "wy"					ǘr /'yr/ "wy"	úl /ul/ "wy"	ür /'yɹ/ "wy"
dhinuur /'ðinuːr/ "Wy (grzecznościowe)"	–	–					şǘr /'ʂyr/ "Wy (grzecznościowe)"	vzílul /'vʒilɯl/ "Wy"	dür /'dyɹ/ "Wy"
qa /'qa/ "oni"	kha, khado /'χɐ/, /'χɐdo/ "oni", "oni (du.)"	kka /kːa/ "one", "oni"					chå /'xɔ̞/ "oni"	qua /kʷa/ "oni", "one"	fo /'fɔ/ "oni"
dhiqa /'ðiqa/ "Oni (grzecznościowe)"	–	–					şechå /ʂe'xɔ̞/ "Oni (grzecznościowe)"	–	–

Liczebniki

Protogamajski	Zongepajcki	Prachamski	Onski	Baukut	Prakszapszański	Protohawwajski	Naumowski	Czyrejski	Gowojski	język 10	język 11	język 12	język 13
hazru /'hazru/ "jeden, pewien"	haszsolu /'hɐzsolu/ "jeden"	arru /ˈarːʊ/ "jeden"	ğaur /ˈɣawɾ/ "jeden"		hae /hae/ "jeden"		ghaúru /'ɣäʊ̯ru/ "jeden" ghaú /'ɣäʊ̯/ przedimek nieokreślony		hora̋ /ɣɔ'ɹæː/ "jeden" ƕo /'ʍɔ/ przedimek nieokreślony
pharu /'θaru/ "dwa"	zaslu /'t͡sɐslu/ "dwa"	łaru /ˈɬʰarʊ/ "dwa"	þor /'θɔɾ/ "dwa"		tha /θa/ "dwa, ręka"		taró /tæ'ro/ "dwa"		tora̋ /tɔ'ɹæː/ "dwa"
dhinnu /'ðin:u/ "trzy"	džidu /'d͡ʒidu/ "trzy"	cīnu /ˈɬiːnʊ/ "trzy"	ðęn /ˈðew̃n/ "trzy"		dhi /ðɨ/ "trzy"		şunó /ʂu'no/ "trzy"		demé /dɛ'mɛː/ "trzy"
aasau /'a:saw/ "cztery"	ězo /'ɛt͡so/ "cztery"	oso /ˈɔzʱɔ/ "cztery"	azau /'azau/ "cztery"		ose /ˈose/ "cztery"		azaú /æ'zäʊ̯/ "cztery"		asú /a'suː/ "cztery"
kargha /kar'ɣa/ "pięć"	chasloga /'xɐsloɣɐ/ "pięć"	kalqa /kʰalˈɣa/ "pięć"	kahr /kaʔɾ/ "pięć"		kigu /ˈkɨɣʉ/ "pięć, dłoń"		karnå /kær'nɔ̞/ "pięć"		kórvo /kɔːɹ'vɔ/ "pięć"
niirra /ni:'r:a/ "sześć"	naira /'naɪ̯ɾɐ/ "sześć"	nēyra /neːɪˈra/ "sześć"	neirr /'nejr/ "sześć"		ne /ne/ "sześć"		ńirå /ɲi'rɔ̞/ "sześć"		nir /'niɹ/ "sześć"
saugh /'sawɣ/ "siedem"	zog /'t͡soɣ/ "siedem"	soq /sʰɔk̚/ "siedem"	sauh /'sawʔ/ "siedem"		sao /sao/ "siedem"		saúnk /'säʊ̯ŋk/ "siedem"		súŋ /'suːŋ/ "siedem"
wayr /'wajr/ "osiem"	weslo /'weslo/ "osiem"	wer /ˈwɛl/ "osiem"	wair /'wajɾ/ "osiem"		wae /wae/ "osiem"		vår /'vɔ̞r/ "osiem"		veir /'vɛɪ̯ɹ/ "osiem"
baalla /'ba:l:a/ "dziewięć"	pěla /'pɛlɐ/ "dziewięć"	bōla /ˈpɔːla/ "dziewięć"	ball /'baʎ/ "dziewięć"		ƀer /bʰeɾ/ "dziewięć"		falå /fæ'lɔ̞/ "dziewięć"		bagło /ba'gɫɔ/ "dziewięć"
abaagh /'aba:ɣ/ "dziesięć"	apěg /'ɐpɛɣ/ "dziesięć"	aboq /ˈabɔk̚/ "dziesięć"	avah /'avaʔ/ "dziesięć"		aƀe /ˈabʰe/ "dziesięć, palec"		bapánk /bæ'pæŋk/ "dziesięć"		obáŋ /ɔ'baːŋ/ "dziesięć"
pharwi /'θarwi/ "dwadzieścia"	zaslowi /'t͡sɐslowi/ "dwadzieścia"	łarwi /ˈɬʰarwɪ/ "dwadzieścia"			tagu /ˈθaɣʉ/ "dwadzieścia"		tårve /'tɔ̞rve/ "dwadzieścia"		torvé /tɔɹ'vɛː/ "dwadzieścia"
karghawwa /kar.ɣa'w:a/ "pięćdziesiąt"	chaslogawawa /'xɐsloɣɐwɐwɐ/ "pięćdziesiąt"	kalqwa /kʰalˈɣwa/ "pięćdziesiąt"			kigao /ˈkɨɣao/ "pięćdziesiąt"		karnågha /kær'nɔ̞ɣɐ/ "pięćdziesiąt"		kórvoh /kɔːɹ'vɔɣ/ "pięćdziesiąt"
saughiw /'sawɣiw/ "siedemdziesiąt"	zosziw /'t͡soziw/ "siedemdziesiąt"	soqiw /ˈsʰɔɣɪʊ̯/ "siedemdziesiąt"			saogu /ˈsaoɣʉ/ "siedemdziesiąt"		sauknév /säʊ̯k'nev/ "siedemdziesiąt"		suknev /su'knɛv/ "siedemdziesiąt"
phaafyar /'θa:fjar/ "sto"	zěpfjaslo /'t͡sɛp͡fjɐslo/ "sto"	łovyar /ˈɬʰɔvjal/ "sto"			fef /fef/ "sto"		taśår /tæ'ɕɔ̞r/ "sto"		tajór /ta'jɔːɹ/ "sto"
ħahtaphaafyar /ħahta'θa:fjar/ "tysiąc"	–	atovyar /ˈadʱɔvjal/ "tysiąc" (nieregularne skrócenie)			hahfef /ˈhahfef/ "tysiąc"		roùcataśår /roʊ̯t͡sɐtæ'ɕɔ̞r/ "tysiąc"		ratajór /ɹata'jɔːɹ/ "nieskończoność"