Języki naumowskie: Różnice pomiędzy wersjami
(Nie pokazano 19 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | '''Języki naumowskie''' ([[Język naumowski|nau.]] ''rér naumåzu | + | '''Języki naumowskie''' ([[Język naumowski|nau.]] ''rér naumåzu iknaur'', [[Język gowojski|gow.]] ''róre naumåsos iknúr'', [[Język maszyjski|mas.]] ''arr chajg naŭmo'') to niewielka rodzina [[Języki gamajskie|języków gammajskich]]. W jej skład wchodzą [[język naumowski]] oraz [[język gowojski]], a technicznie także [[język maszyjski]]. Uważa się, że pochodzą od [[Język pranaumowski|pranaumowszczyzny]]. |
Okres spólnoty pranaumowskiej nie trwał zbyt długo, oba języki oddzieliły się dosyć szybko. Zdążyły jednak wykształcić razem swoje wyjątkowe, odróżniające od innych języków gammajskich. Te cechy to między innymi: | Okres spólnoty pranaumowskiej nie trwał zbyt długo, oba języki oddzieliły się dosyć szybko. Zdążyły jednak wykształcić razem swoje wyjątkowe, odróżniające od innych języków gammajskich. Te cechy to między innymi: | ||
*rozszerzenie pragammajskich ''*i *u'' do ''*e *o''; | *rozszerzenie pragammajskich ''*i *u'' do ''*e *o''; | ||
*rotacyzm pragammajskich ''*z *ħ''; | *rotacyzm pragammajskich ''*z *ħ''; | ||
− | * | + | *wydłużenie ''*i *u'' przed oryginalnym ''*r''; |
+ | *przejście ''*ū'' w przednie ''ü''; | ||
+ | *zamiana grupy ''or'' na ''ar''<ref>Proces ten jednak działał już po rozpadzie wspólnoty - w naumowskim dawne ''*uħ'' dało ''ar'', ale w gowojskim dało ''uer''. Natomiast ''*uz'' w obu językach dało ''ar''.</ref>; | ||
*drastyczne uproszczenie deklinacji pragammajskiej (trzy przypadki w naumowskim, cztery w gowojskim); | *drastyczne uproszczenie deklinacji pragammajskiej (trzy przypadki w naumowskim, cztery w gowojskim); | ||
*zanik harmonii samogłoskowej; | *zanik harmonii samogłoskowej; | ||
*nowy sposób tworzenia liczby mnogiej partykułą ''re''; | *nowy sposób tworzenia liczby mnogiej partykułą ''re''; | ||
*obecność czasownika ''chcieć''; | *obecność czasownika ''chcieć''; | ||
+ | *rozszerzenie przyrostków czasownika w formach grzecznościowych o formant ''*-h-''; | ||
*rozbudowany system przedimków; | *rozbudowany system przedimków; | ||
*rozwój nowego czasu przeszłego, tzw. ''II'' lub ''krótkiego''; | *rozwój nowego czasu przeszłego, tzw. ''II'' lub ''krótkiego''; | ||
Linia 14: | Linia 17: | ||
Języki te należą do grupy centralnej (z pragammajską zmianą [ɣ] > [ŋ]). Zachowanie nagłosowej gammy w gowojskim jest wtórne, po długim rozwoju ''*gh > *ŋ > *nn > *h > *gh.'' Samodzielne [ŋ] jednak przetrwało tylko w gowojskim w wygłosie. | Języki te należą do grupy centralnej (z pragammajską zmianą [ɣ] > [ŋ]). Zachowanie nagłosowej gammy w gowojskim jest wtórne, po długim rozwoju ''*gh > *ŋ > *nn > *h > *gh.'' Samodzielne [ŋ] jednak przetrwało tylko w gowojskim w wygłosie. | ||
+ | |||
+ | Języki te nie są obecnie zrozumiałe. Są bardzo odległe fonetycznie też od innych gammajskich, ciężko nawet ustalić który pod względem fonetyki jest bardziej zachowawczy: naumowski czy gowojski. Mimo to, nadal można zauważyć pewne regularne korespondencje, np. naumowskiemu ''å'' z reguły odpowiada w gowojskim ''o'', zaś gowojskiemu ''b-'' odpowiada naumowskie ''f-''. | ||
Jeżeli chodzi o deklinacje, to jest bardziej archaiczna w gowojskim (celownik i więcej rodzaji deklinacji, wymiany głosek), zaś koniugacja wydaje się być bardziej zachowawcza w naumowskim. | Jeżeli chodzi o deklinacje, to jest bardziej archaiczna w gowojskim (celownik i więcej rodzaji deklinacji, wymiany głosek), zaś koniugacja wydaje się być bardziej zachowawcza w naumowskim. | ||
Linia 23: | Linia 28: | ||
****'''naumowski''' | ****'''naumowski''' | ||
****'''gowojski''' | ****'''gowojski''' | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | + | De facto, z pranaumowskiego wywodzi się też maszyjski. Jednak ten język nie jest używany w [[Gammaja|Gammai]], tylko w [[Hadżal|Hadżalu]] i przez tą niekanoniczność nie jest zazwyczaj liczony do języków ani naumowskich, ani gammajskich. | |
− | + | ||
− | + | ==Naumowskie a konserwatywność== | |
− | + | Zazwyczaj uważa się języki naumowskie za mało konserwatywne (zwłaszcza naumowski) z powodu licznych zmian fonologicznych, wyrównań oraz uproszczeń fleksji i aglutynacji (to ostatnie nie jest aż tak drastyczne w gowojskim). Jednak wskazuje się, że ich przodek - pranaumowski - mógł być bardzo zachowawczym językiem, który zachował większość cech pragammajskiego (poza ilością przypadków, które się drastycznie zredukowały do sześciu, na co wskazują resztki wołacza w obu językach, a także obecność wołacza i ekwatywu w maszyjskim). | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | + | Także fonologicznie pranaumowski mógł zachować mocno system z pragammajskiego, zamieniając jednak opozycje dźwięczna-bezdźwięczna opozycją przydechu. | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== |
Aktualna wersja na dzień 17:25, 26 lut 2024
Języki naumowskie (nau. rér naumåzu iknaur, gow. róre naumåsos iknúr, mas. arr chajg naŭmo) to niewielka rodzina języków gammajskich. W jej skład wchodzą język naumowski oraz język gowojski, a technicznie także język maszyjski. Uważa się, że pochodzą od pranaumowszczyzny.
Okres spólnoty pranaumowskiej nie trwał zbyt długo, oba języki oddzieliły się dosyć szybko. Zdążyły jednak wykształcić razem swoje wyjątkowe, odróżniające od innych języków gammajskich. Te cechy to między innymi:
- rozszerzenie pragammajskich *i *u do *e *o;
- rotacyzm pragammajskich *z *ħ;
- wydłużenie *i *u przed oryginalnym *r;
- przejście *ū w przednie ü;
- zamiana grupy or na ar[1];
- drastyczne uproszczenie deklinacji pragammajskiej (trzy przypadki w naumowskim, cztery w gowojskim);
- zanik harmonii samogłoskowej;
- nowy sposób tworzenia liczby mnogiej partykułą re;
- obecność czasownika chcieć;
- rozszerzenie przyrostków czasownika w formach grzecznościowych o formant *-h-;
- rozbudowany system przedimków;
- rozwój nowego czasu przeszłego, tzw. II lub krótkiego;
- tworzenie liczebników zbiorowych za pomocą pranaumowskiego eh- (które dało e- w gowojskim i zazwyczaj í- w naumowskim).
Języki te należą do grupy centralnej (z pragammajską zmianą [ɣ] > [ŋ]). Zachowanie nagłosowej gammy w gowojskim jest wtórne, po długim rozwoju *gh > *ŋ > *nn > *h > *gh. Samodzielne [ŋ] jednak przetrwało tylko w gowojskim w wygłosie.
Języki te nie są obecnie zrozumiałe. Są bardzo odległe fonetycznie też od innych gammajskich, ciężko nawet ustalić który pod względem fonetyki jest bardziej zachowawczy: naumowski czy gowojski. Mimo to, nadal można zauważyć pewne regularne korespondencje, np. naumowskiemu å z reguły odpowiada w gowojskim o, zaś gowojskiemu b- odpowiada naumowskie f-.
Jeżeli chodzi o deklinacje, to jest bardziej archaiczna w gowojskim (celownik i więcej rodzaji deklinacji, wymiany głosek), zaś koniugacja wydaje się być bardziej zachowawcza w naumowskim.
Drzewo rodziny
- pragammajski (†)
- prangammajski (†)
- pranaumowski (†)
- naumowski
- gowojski
- pranaumowski (†)
- prangammajski (†)
De facto, z pranaumowskiego wywodzi się też maszyjski. Jednak ten język nie jest używany w Gammai, tylko w Hadżalu i przez tą niekanoniczność nie jest zazwyczaj liczony do języków ani naumowskich, ani gammajskich.
Naumowskie a konserwatywność
Zazwyczaj uważa się języki naumowskie za mało konserwatywne (zwłaszcza naumowski) z powodu licznych zmian fonologicznych, wyrównań oraz uproszczeń fleksji i aglutynacji (to ostatnie nie jest aż tak drastyczne w gowojskim). Jednak wskazuje się, że ich przodek - pranaumowski - mógł być bardzo zachowawczym językiem, który zachował większość cech pragammajskiego (poza ilością przypadków, które się drastycznie zredukowały do sześciu, na co wskazują resztki wołacza w obu językach, a także obecność wołacza i ekwatywu w maszyjskim).
Także fonologicznie pranaumowski mógł zachować mocno system z pragammajskiego, zamieniając jednak opozycje dźwięczna-bezdźwięczna opozycją przydechu.
Przypisy
- ↑ Proces ten jednak działał już po rozpadzie wspólnoty - w naumowskim dawne *uħ dało ar, ale w gowojskim dało uer. Natomiast *uz w obu językach dało ar.