Języki naumowskie
Języki naumowskie (nau. rér naumåzu iknaúr, gow. rōre gowoso iknūr) to niewielka rodzina języków gammajskich. W jej skład wchodzą język naumowski oraz język gowojski. Uważa się, że pochodzą od pranaumowszczyzny.
Okres spólnoty pranaumowskiej nie trwał zbyt długo, oba języki oddzieliły się dosyć szybko. Zdążyły jednak wykształcić razem swoje wyjątkowe, odróżniające od innych języków gammajskich. Te cechy to np. rozszerzenie pragammajskich *i *u do *e *o, rotacyzm pragammajskich *z *ħ, zamiana grupy *or na *ar, rozwój *VŋV do *VknV i późne, już niezależne przejście *u > *ü. Gramatycznie stworzyły nowy sposób tworzenia liczby mnogej partykułą <re>, odrzuciły harmonię, zredukowały deklinacje (4 przypadki w gowojskim, 3 w naumowskim) i rozwinęły nowy czas przeszły (tzw. krótki lub II). Współcześnie jednak oddaliły się od siebie tak bardzo, że są kompletnie niezrozumiałe, przez pewien czas zastanawiano się nawet czy gowojski to język gammajski.
Języki te należą do grupy centralnej (z pragammajską zmianą [ɣ] > [ŋ]). Zachowanie nagłosowej gammy w gowojskim jest wtórne, po długim rozwoju *gh > *ŋ > *nn > *h > *gh. Samodzielne [ŋ] jednak przetrwało tylko w gowojskim w wygłosie.
Drzewo rodziny
- pragammajski (†)
- prangammajski (†)
- pranaumowski (†)
- naumowski
- gowojski
- pranaumowski (†)
- prangammajski (†)
Refleksy spółgłosek pragammajskich
Naumowski
| PG | nagłos | śródgłos | wygłos |
|---|---|---|---|
| p | p, pɕ[1] | b, bʑ[1] | f |
| t | t͡s, t͡ɕ [1] | s | |
| k | k, ʃ[1], t͡ʃ[2] | g, ʒ[1], d͡ʒ[2] | x |
| q | x, ɕ[1], ʃ[2] | k, ʃ[1], t͡ʃ[2] | ːk |
| b | f, ɕ[1] | p, pɕ[1] | ːp |
| d | ʂ | s, ɕ[1] | ːs |
| g | x, ɕ[1], ʃ[2] | k, ʃ[1], t͡ʃ[2] | ːk |
| f | f, ɕ[1] | Vː[3] | Ø |
| θ | t, c[1] | d, ɟ[1] | s |
| s | s, ɕ[1] | z, ʑ[1] | Ø |
| ħ | r, rʲ[1] | ||
| h | ˈɣ, ˈʒ[2] | ˈVː[3] | ˈː |
| ð | ʂ | t, c[1] | ːt |
| z | r, rʲ[1] | ||
| ɣ~ŋ | n, ɲ[1], ːŋ [4], ːɲ [5] | kn, kɲ~cɲ[1] | ŋk |
| m | m, mɲ[1] | ||
| mː | m, mɲ[1] | ːm, ːmɲ[1] | |
| n | n, ɲ[1] | ||
| nː | n, ɲ[1] | ːn, ːɲ[1] | |
| r | r, rʲ[1] | ||
| rː | r̥, rʲ[1] | ːr, ːrʲ[1] | |
| l | w, ʎ[1] | ||
| lː | l, ʎ[1] | ||
| j | j | Vː[3] | j |
| jː | d͡z, d͡ʑ[1] | d͡z~z | |
| w | v, ʑ[1] | Vː[3] | v |
| wː | ɣ, j[1], ʒ[2] | ||
Gowojski
| PG | "zwykłe" | po labjalizacji | wygłos |
|---|---|---|---|
| p | p | pf | f |
| t | c | sf | s |
| k | k, t͡ʃ[6] | p, t[6] | x |
| q | x[7], ʃ[6], ¹k, ¹t͡ʃ[6] | f[7], þ[6], ¹p, ¹t[6] | ¹k |
| b | b | bv | v |
| d | z | w | l |
| g | g, d͡ʒ[6] | b, d[6] | ɣ |
| f | f | ʍ | Ø |
| θ | t, þ[8] | þ | s |
| s | s | ʍ | Ø |
| ħ | ːr | r | ːr |
| h | ɣ, j[6] | ʍ, f[6] | Ø |
| ð | d, ð[8] | ð | z |
| z | ːr | r | ːr |
| ɣ~ŋ | ɣ[9], kn[10] | v[9], km[10] | ːŋ |
| m | m | w | m |
| mː | ɣ[9], ¹m | v[9], ¹w | ¹m |
| n | n | m | n |
| nː | ɣ[9], ¹n | v[9], ¹m | ¹n |
| r | ːr | r | ːr |
| rː | ɣ[9], ːr | v[9], ¹r | ːr |
| l | l | ɫ | Ø |
| lː | gl | gɫ | ¹l |
| j | j | w | j |
| jː | d͡z | zv | d͡z |
| w | v | w | v |
| wː | ɣ | v | ɣ |
- (¹) oznacza, że nie dochodzi do wydłużenia pod akcentem
Przypisy
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 w wyniku zmiękczenia w pierwszej palatalizacji
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 w wyniku zmiękczenia w drugiej palatalizacji
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Vː oznacza, że doszło do ściągnięcia dwóch samogłosek wokół
- ↑ z pragammajskiej grupy *ngh
- ↑ z pragammajskiej grupy *ngh i palatalizowane
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 6,9 po palatalizacji
- ↑ 7,0 7,1 w nagłosie
- ↑ 8,0 8,1 przed R (*l, *r, *rr)
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 w naglosie
- ↑ 10,0 10,1 w śródgłosie