Języki zongepajckie: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
(Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | '''Języki zongepajckie''' to podrodzina [[języki gamajskie|językiw gammajskich]] wywodząca się z [[Język starozongepajcki|starozongepajszczyzny]]. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), [[Język_zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzmem]], przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. | + | '''Języki zongepajckie''' to podrodzina [[języki gamajskie|językiw gammajskich]] wywodząca się z [[Język starozongepajcki|starozongepajszczyzny]]. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), [[Język_zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzmem]], przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. Na języki te mocny wpływ miały [[Języki darkajskie]]. |
− | + | ==Cechy charakterystyczne== | |
+ | *'''slotacyzm''', czyli zamiana pgm. ''*r'' na ''*łł'' i potem zazwyczaj na ''*sl''; | ||
+ | *'''przesuwka spółgłoskowa''' - bezdźwięczne szczelinowe stają się afrykatami, bezdźwięczne zwarte się spirantyzują zaś dźwięczne zwarte tracą dźwięczność. Jest to nieco podobna zmiana do tej w [[Język pralejhamski|lejhamskim]]; | ||
+ | *'''częsta utrata pragammajskiego imperatywu''' - jego obecność wykazują tylko zachodnie dialekty. Inne tworzyły nowy tryb rozkazujący na różne sposoby; | ||
+ | *'''zamiana szyku SVO na SOV''' pod wpływem darkajskim; | ||
+ | *'''mocne zachowanie pragammajskiej harmonii'''; | ||
+ | *'''silne wpływy języków darkajskich''' we wszystkich płaszczyznach. Prócz zmiany szyku SVO na SOV można wymienić takie cechy jak częste użycie czasowników posiłkowych, powstanie głoski /ɫ/, mocno zachowany system przypadków miejsca czy długie przymiotniki. Oczywiście tym wpływom towarzyszyły zapożyczenia. | ||
+ | Języki zongepajckie posiadają liczne afrykaty. Praktycznie wszystkie posiadają afrykaty przedniojęzykowe typu /ts/ lub /dʒ/. Dosyć częsta jest też afrykata wargowa /pf/. Niektóre języki posiadają też afrykatę welarną /kx/, ale ta często była poddawana lenicji lub mieszana z przydechowym /kʰ/. | ||
== Rodzina języków zongepajckich == | == Rodzina języków zongepajckich == | ||
+ | Języki zongepajckie mimo używania w większości na dosyć małym obszarze stanowią bardzo liczną, bogatą rodzinę, co jest spowodowane tym, że większość odmian rozwijała się w trudnym, górskim terenie. Są również problemy w ustaleniu, co jest językiem, a co tylko dialektem. Proponuje się wiele grup, ale najbardziej uznany podział to: | ||
*[[język starozongepajcki|starozongepajcki]] † | *[[język starozongepajcki|starozongepajcki]] † | ||
**[[język średniozongepajcki|średniozongepajcki]] † | **[[język średniozongepajcki|średniozongepajcki]] † | ||
− | ***[[język zongepajcki|zongepajcki klasyczny]] † | + | ***[[język zongepajcki|zongepajcki klasyczny]] † |
***zongepajcki ludowy | ***zongepajcki ludowy | ||
****wschodniozongepajckie | ****wschodniozongepajckie | ||
*****[[język ołłuch|ołłuch]] | *****[[język ołłuch|ołłuch]] | ||
− | **** | + | *****[[język nuhapcajski|nuhapcajski]] |
+ | *****[[język jukch|jukch]] | ||
+ | *****[[język tegodyjski|tegodyjski]] | ||
+ | *****[[język nijerajski|nijerajski]] | ||
+ | *****[[język zypfyjski|zypfyjski]] | ||
+ | *****[[język onigammajski|onigammajski (prapołudniowozongepajcki)]] | ||
+ | ******onigammajskie | ||
**[[język prazachodniozongepajcki|prazachodniozongepajcki]] † | **[[język prazachodniozongepajcki|prazachodniozongepajcki]] † | ||
− | ***język | + | ***[[język wysokozongepajcki|wysokozongepajcki]] † |
− | ****języki | + | ****języki wysokozongepajckie |
− | ***języki | + | ***[[język starochwadeński|starochwadeński]] |
+ | ****języki chwadeńskie | ||
'''Uwagi:''' | '''Uwagi:''' | ||
Linia 19: | Linia 34: | ||
== Porównanie języków zongepajckich == | == Porównanie języków zongepajckich == | ||
+ | {| class="wikitable" vertical-align:bottom;" | ||
+ | |- style="font-style:normal; font-weight:bold; background-color:#C0C0C0;" | ||
+ | ! '''Starozongepajcki''' | ||
+ | ! '''Zongepajcki<br>klasyczny''' | ||
+ | ! '''Prazachodniozongepajcki''' | ||
+ | ! '''Ołłuch''' | ||
+ | ! '''Zypfyjski''' | ||
+ | ! '''Onigammajski''' | ||
+ | ! '''Wysokozongepajcki'''<br>(dialekt północny) | ||
+ | ! '''Starochwadeński''' | ||
+ | |- | ||
+ | ! hażłłu<br>[{{IPA|'hɑzɮu}}] <br> "jeden" | ||
+ | | haszsolu<br>[{{IPA|'hɐzsolu}}] <br> "jeden" | ||
+ | | assĭ<br>[{{IPA|'asːɪ}}] <br> "jeden" | ||
+ | | haszłłu<br>[{{IPA|'hazɮy}}] <br> "jeden" | ||
+ | | hâslu<br>[{{IPA|'hɨsʎu}}] <br> "jeden" | ||
+ | | asel<br>[{{IPA|'ɑsɛl}}] <br> "jeden" <br> el<br>[{{IPA|ɛl}}] <br> ''przedimek<br> nieokreślony'' | ||
+ | | æss <br>[{{IPA|'æsː}}] <br> "jeden" | ||
+ | | jashé <br>[{{IPA|'jæ.ʂə}}] <br> "jeden" | ||
+ | |- | ||
+ | ! þałłu<br>[{{IPA|'θɑɮu}}] <br> "dwa" | ||
+ | | zaslu<br>[{{IPA|'t͡sɐslu}}] <br> "dwa" | ||
+ | | ƶaslĭ<br>[{{IPA|'t͡θaslɪ}}] <br> "dwa" | ||
+ | | ƶałłu<br>[{{IPA|'t͡θaɮy}}] <br> "dwa" | ||
+ | | þaslu<br>[{{IPA|'θʌsʎu}}] <br> "dwa" | ||
+ | | câl <br>[{{IPA|'t͡sʌːl}}] <br> "dwa" | ||
+ | | ƶæsl <br>[{{IPA|'t͡θæsl}}] <br> "dwa" | ||
+ | | țashlé <br>[{{IPA|'tʼæʂ.lə}}] <br> "dwa" | ||
+ | |- | ||
+ | ! ðinnu<br>[{{IPA|'ðinːu}}] <br> "trzy" | ||
+ | | džidu<br>[{{IPA|'d͡ʒidu}}] <br> "trzy" | ||
+ | | ðidĭ<br>[{{IPA|'ðidɪ}}] <br> "trzy" | ||
+ | | džiðu<br>[{{IPA|'d͡ʒiðy}}] <br> "trzy" | ||
+ | | ʒîdu<br>[{{IPA|'d͡zɨdu}}] <br> "trzy" | ||
+ | | džid<br>[{{IPA|'d͡ʒid}}] <br> "trzy" | ||
+ | | ðidh <br>[{{IPA|'ðid͡ð}}] <br> "trzy" | ||
+ | | zidé <br>[{{IPA|'zi.də}}] <br> "trzy" | ||
+ | |- | ||
+ | ! áso<br>[{{IPA|'ɞso}}] <br> "cztery" | ||
+ | | ězo<br>[{{IPA|'ɛt͡so}}] <br> "cztery" | ||
+ | | jază<br>[{{IPA|'jat͡sɐ}}] <br> "cztery" | ||
+ | | äzȯ<br>[{{IPA|'æt͡su}}] <br> "cztery" | ||
+ | | jěco<br>[{{IPA|'jɛt͡sɔ}}] <br> "cztery" | ||
+ | | äcou<br>[{{IPA|æ't͡soʊ̯}}] <br> "cztery" | ||
+ | | jaz <br>[{{IPA|'jat͡s}}] <br> "cztery" | ||
+ | | jashjé <br>[{{IPA|'jæʂ.jə}}] <br> "cztery" | ||
+ | |- | ||
+ | ! kałłga<br>[{{IPA|'kɑɮɣɑ}}] <br> "pięć" | ||
+ | | chasloga<br>[{{IPA|'xɐsloɣɐ}}] <br> "pięć" | ||
+ | | chassğă<br>[{{IPA|'xasːɣɐ}}] <br> "pięć" | ||
+ | | kałłga<br>[{{IPA|'kaɮɣa}}] <br> "pięć" | ||
+ | | chaslâ<br>[{{IPA|'xʌsʎɨ}}] <br> "pięć" | ||
+ | | kálâ<br>[{{IPA|kɑː'lʌː}}] <br> "pięć" | ||
+ | | chażż <br>[{{IPA|'xazː}}] <br> "pięć" | ||
+ | | jasshé<br>[{{IPA|'jæ.ʂːə}}] <br> "pięć" | ||
+ | |- | ||
+ | ! abág<br>[{{IPA|'ɑbɞɣ}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | apěg<br>[{{IPA|'ɐpɛɣ}}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | apĭu<br>[{{IPA|'apɪʊ̯}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | afäg<br>[{{IPA|'afæɣ}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | hapeğ<br>[{{IPA|'hʌpɛɣ}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | pa̋<br>[{{IPA|'pæː}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | æbju <br>[{{IPA|'æbju}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | | japé <br>[{{IPA|'jæ.pə}}] <br> "dziesięć" | ||
+ | |- | ||
+ | ! þáfjałł<br>[{{IPA|'θɞfjɑɮ}}] <br> "sto" | ||
+ | | zěpfjaslo<br>[{{IPA|'t͡sɛp͡fjɐslo}}] <br> "sto" | ||
+ | | ƶapfjai<br>[{{IPA|'t͡θap͡fjaɪ̯}}] <br> "sto" | ||
+ | | ƶäšałł<br>[{{IPA|'t͡sæʃaɮ}}] <br> "sto" | ||
+ | | þěuslâ<br>[{{IPA|'θɛwsʎɨ}}] <br> "sto" | ||
+ | | cäšâl <br>[{{IPA|t͡sæ'ʃʌːl}}] <br> "sto" | ||
+ | | ƶaffja <br>[{{IPA|'t͡θafːja}}] <br> "sto" | ||
+ | | țavjé <br>[{{IPA|'tʼæv.jə}}] <br> "sto" | ||
+ | |- | ||
+ | ! ðanko<br>[{{IPA|'ðɑnko}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | ðancho<br>[{{IPA|'ðɐnxo}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | ðąchă<br>[{{IPA|'ðãxɐ}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | ðankȯ<br>[{{IPA|'ðanku}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | dancho<br>[{{IPA|'dʌnxɔ}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | vankou<br>[{{IPA|vɑn'xoʊ̯}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | dāch <br>[{{IPA|'daːx}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | | zō'é <br>[{{IPA|'zøː.ə}}] <br> "tysiąc" | ||
+ | |- | ||
+ | ! go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja" | ||
+ | | go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja" | ||
+ | | jo<br>[{{IPA|'jo}}] <br> "ja" | ||
+ | | go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja" | ||
+ | | ğo<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja" | ||
+ | | gou<br>[{{IPA|'goʊ̯}}] <br> "ja" | ||
+ | | jo, ja<ref>wariant nieakcentowany</ref> <br>[{{IPA|'jo}}], [{{IPA|'ja}}] <br> "ja" | ||
+ | | jo <br>[{{IPA|'jø}}] <br> "ja" | ||
+ | |- | ||
+ | ! łei<br>[{{IPA|'ɫeɪ̯}}] <br> "ty" | ||
+ | | łai<br>[{{IPA|'ɫaɪ̯}}] <br> "ty" | ||
+ | | le<br>[{{IPA|'le}}] <br> "ty" | ||
+ | | łê<br>[{{IPA|'ɫɛ}}] <br> "ty" | ||
+ | | łě<br>[{{IPA|'ɫɛ}}] <br> "ty" | ||
+ | | le<br>[{{IPA|'lɛ}}] <br> "ty" | ||
+ | | le <br>[{{IPA|'le}}] <br> "ty" | ||
+ | | le <br>[{{IPA|'ʎi}}] <br> "ty" | ||
+ | |- | ||
+ | ! be?<br>[{{IPA|'be}}] <br> "on" | ||
+ | | pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on" | ||
+ | | pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on" | ||
+ | | pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on" | ||
+ | | pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on" | ||
+ | | pei <br>[{{IPA|'peɪ̯}}] <br> "on" | ||
+ | | pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on" | ||
+ | | phy <br>[{{IPA|'pħɘ}}] <br> "on" | ||
+ | |- | ||
+ | ! żifa<br>[{{IPA|'zifɑ}}] <br> "my" | ||
+ | | šzipfa<br>[{{IPA|'ʒip͡fɐ}}] <br> "my" | ||
+ | | sipf<br>[{{IPA|'sip͡f}}] <br> "my" | ||
+ | | šzipfa<br>[{{IPA|'ʒip͡fa}}] <br> "my" | ||
+ | | zipfâ<br>[{{IPA|'ʒip͡fɨ}}] <br> "my" | ||
+ | | žipf<br>[{{IPA|'ʒip͡f}}] <br> "my" | ||
+ | | siff <br>[{{IPA|'sifː}}]<br> "my" | ||
+ | | siw <br>[{{IPA|'siw}}]<br> "my" | ||
+ | |- | ||
+ | ! oułł <br>[{{IPA|'oʊ̯ɮ}}]<br> "wy" | ||
+ | | auslo <br>[{{IPA|'aʊ̯slo}}]<br> "wy" | ||
+ | | ōs <br>[{{IPA|'oːs}}]<br> "wy" | ||
+ | | ôłł <br>[{{IPA|'ɔɮ}}]<br> "wy" | ||
+ | | óslâ <br>[{{IPA|'ɔsʎɨ}}]<br> "wy" | ||
+ | | úl <br>[{{IPA|'uːl}}]<br> "wy" | ||
+ | | aus <br>[{{IPA|'aʊ̯s}}] <br> "wy" | ||
+ | | wōs <br>[{{IPA|'wøːs}}]<br> "wy" | ||
+ | |- | ||
+ | ! qa<br>[{{IPA|'qɑ}}] <br> "oni" | ||
+ | | kha<br>[{{IPA|'χɐ}}] <br> "oni" | ||
+ | | ha<br>[{{IPA|'ha}}] <br> "oni" | ||
+ | | ta<br>[{{IPA|'ta}}] <br> "oni" | ||
+ | | ha<br>[{{IPA|'hʌ}}] <br> "oni" | ||
+ | | ŝa<br>[{{IPA|'ʂɑ}}] <br> "oni" | ||
+ | | ha <br>[{{IPA|'ha}}] <br> "oni" | ||
+ | | ja <br>[{{IPA|'jæ}}] <br> "oni" | ||
+ | |- | ||
+ | ! bała<br>[{{IPA|'bɑɫɑ}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pała<br>[{{IPA|'pɐɫɐ}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pau<br>[{{IPA|'paʊ̯}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pała<br>[{{IPA|'paɫa}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pâła<br>[{{IPA|'pɨɫʌ}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pár<br>[{{IPA|'pɑːr}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pau <br>[{{IPA|'paʊ̯}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | | pau<br>[{{IPA|'pæy̯}}] <br> "mężczyzna" | ||
+ | |- | ||
+ | ! ifou<br>[{{IPA|'ip͡foʊ̯}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | ipfau<br>[{{IPA|'ip͡faʊ̯}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | ipfo<br>[{{IPA|'ip͡fo}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | ipfô<br>[{{IPA|'ip͡fɔ}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | jipfo<br>[{{IPA|'jip͡fɔ}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | ipfo<br>[{{IPA|'ip͡fɔ}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | iffu <br>[{{IPA|'ifːu}}] <br> "kobieta" | ||
+ | | ivo <br>[{{IPA|'i.vø}}] <br> "dziwka" | ||
+ | |- | ||
+ | ! tagei<br>[{{IPA|'tɑɣeɪ̯}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | sagai<br>[{{IPA|'sɐɣaɪ̯}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | þaje<br>[{{IPA|'θaje}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | sagê<br>[{{IPA|'saɣɛ}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | swâ<br>[{{IPA|'swɨ}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | sé<br>[{{IPA|'sɛː}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | þaji <br>[{{IPA|'θaji}}] <br> "ojciec" | ||
+ | | saja<br>[{{IPA|'sæ.jæ}}] <br> "ojciec" | ||
+ | |- | ||
+ | ! ðałłach<br>[{{IPA|'ðɑɮɑx}}] <br> "matka" | ||
+ | | ðaslax<br>[{{IPA|'ðɐslɐk͡x}}] <br> "matka" | ||
+ | | ðaslăx<br>[{{IPA|'ðaslɐk͡x}}] <br> "matka" | ||
+ | | ðałłach<br>[{{IPA|'ðaɮax}}] <br> "matka" | ||
+ | | daslak<br>[{{IPA|'dʌsʎʌk}}] <br> "matka" | ||
+ | | vâlaçh<br>[{{IPA|vʌː'lɑxː}}] <br> "matka" | ||
+ | | ðālch <br>[{{IPA|'ðaːlx}}] <br> "matka" | ||
+ | | zashléh<br>[{{IPA|'zæʂ.ləħ}}] <br> "kobieta" <br> zasha<br>[{{IPA|'zæ.ʂæ}}] <br> "matka" | ||
+ | |- | ||
+ | ! łogał<br>[{{IPA|'ɫoɣɑɫ}}] <br> "mąż" | ||
+ | | łogał<br>[{{IPA|'ɫoɣɐɫ}}] <br> "mąż" | ||
+ | | łoğău<br>[{{IPA|'ʟoɣɐʊ̯}}] <br> "mąż" | ||
+ | | łohał<br>[{{IPA|'ɫohaɫ}}] <br> "mąż" | ||
+ | | łoł<br>[{{IPA|'ɫoɫ}}] <br> "mąż" | ||
+ | | ló<br>[{{IPA|'lɔː}}] <br> "mąż" | ||
+ | | loğau <br>[{{IPA|'loɣaʊ̯}}] <br> "mąż" | ||
+ | | lojō <br>[{{IPA|'lø.jøː}}] <br> "mąż" | ||
+ | |- | ||
+ | ! limmi<br>[{{IPA|'limːi}}] <br> "żona" | ||
+ | | ľibi<br>[{{IPA|'ʎibi}}] <br> "żona" | ||
+ | | libĭ<br>[{{IPA|'libɪ}}] <br> "żona" | ||
+ | | ľebi<br>[{{IPA|'jebi}}] <br> "żona" | ||
+ | | libi<br>[{{IPA|'ʎibi}}] <br> "żona" | ||
+ | | ĺib<br>[{{IPA|'ʎib}}] <br> "żona" | ||
+ | | libh <br>[{{IPA|'lib͡v}}] <br> "żona" | ||
+ | | libé<br>[{{IPA|'ʎi.bə}}] <br> "żona" | ||
+ | |- | ||
+ | ! gahan<br>[{{IPA|'ɣɑhɑn}}] <br> "syn" | ||
+ | | gahan<br>[{{IPA|'ɣɐhɐn}}] <br> "syn" | ||
+ | | ğã<br>[{{IPA|'ɣãː}}] <br> "syn" | ||
+ | | gahan<br>[{{IPA|'ɣahan}}] <br> "syn" | ||
+ | | ğan<br>[{{IPA|'ɣʌn}}] <br> "syn" | ||
+ | | gân<br>[{{IPA|'gʌːn}}] <br> "syn" | ||
+ | | gāñ <br>[{{IPA|'gaːŋ}}] <br> "syn" | ||
+ | | jō<br>[{{IPA|'jøː}}] <br> "syn" | ||
+ | |- | ||
+ | ! eijużu<br>[{{IPA|'eɪ̯juzu}}] <br> "córka" | ||
+ | | aijuszu<br>[{{IPA|'aɪ̯juzu}}] <br> "córka" | ||
+ | | ēisu<br>[{{IPA|'eːɪ̯su}}] <br> "córka" | ||
+ | | êjuszu<br>[{{IPA|'ɛjyzy}}] <br> "córka" | ||
+ | | jějzu<br>[{{IPA|'jɛjzu}}] <br> "córka" | ||
+ | | jűz<br>[{{IPA|'jyːz}}] <br> "córka" | ||
+ | | eisu <br>[{{IPA|'eɪ̯su}}] <br> "córka" | ||
+ | | ēsu<br>[{{IPA|'iːsy}}] <br> "córka" | ||
+ | |- | ||
+ | ! teiqałł<br>[{{IPA|'teɪ̯qɑɮ}}] <br> "brat" | ||
+ | | saikhaslo<br>[{{IPA|'saɪ̯χɐslo}}] <br> "brat" | ||
+ | | þēal<br>[{{IPA|'θeːɐ̯l}}] <br> "brat" | ||
+ | | sêtałł<br>[{{IPA|'sɛtaɮ}}] <br> "brat" | ||
+ | | sjěslâ<br>[{{IPA|'sjɛsʎɨ}}] <br> "brat" | ||
+ | | seŝŝâl<br>[{{IPA|sɛ'ʂːʌːl}}] <br> "brat" | ||
+ | | þjāl <br>[{{IPA|'θjaːl}}] <br> "brat" | ||
+ | | sējl<br>[{{IPA|'siːʎ}}] <br> "brat" | ||
+ | |- | ||
+ | ! kełach<br>[{{IPA|'keɫɑx}}] <br> "siostra" | ||
+ | | chełax<br>[{{IPA|'xeɫɐk͡x}}] <br> "siostra" | ||
+ | | šeux<br>[{{IPA|'ʃeʊ̯k͡x}}] <br> "siostra" | ||
+ | | ḱełach<br>[{{IPA|'çeɫax}}] <br> "siostra" | ||
+ | | chełak<br>[{{IPA|'xeɫʌk}}] <br> "siostra" | ||
+ | | šeiraçh <br>[{{IPA|'ʃeɪ̯rɑxː}}] <br> "siostra" | ||
+ | | šeuçh <br>[{{IPA|'ʃeʊ̯xː}}] <br> "siostra" | ||
+ | | shēh <br>[{{IPA|'ʂiːħ}}] <br> "siostra" | ||
+ | |- | ||
+ | ! użeif<br>[{{IPA|'uzeɪ̯f}}] <br> "wuj" | ||
+ | | uszaipf<br>[{{IPA|'uzaɪ̯p͡f}}] <br> "wuj" | ||
+ | | husepf<br>[{{IPA|'husep͡f}}] <br> "wuj" | ||
+ | | uszê<br>[{{IPA|'yzɛ}}] <br> "wuj" | ||
+ | | wuzje<br>[{{IPA|'wuzjɛ}}] <br> "wuj" | ||
+ | | üzé<br>[{{IPA|y'zɛː}}] <br> "wuj" | ||
+ | | huseff <br>[{{IPA|'husefː}}] <br> "wuj" | ||
+ | | wusiw <br>[{{IPA|'wy.siw}}] <br> "wuj" | ||
+ | |- | ||
+ | ! weina<br>[{{IPA|'weɪ̯nɑ}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | waina<br>[{{IPA|'waɪ̯nɐ}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | vēnă<br>[{{IPA|'veːnɐ}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | wêra<br>[{{IPA|'wɛra}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | waura<br>[{{IPA|'wʌwrʌ}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | wér<br>[{{IPA|'wɛːr}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | bēn <br>[{{IPA|'beːn}}] <br> "ciotka" | ||
+ | | vēné<br>[{{IPA|'viː.nə}}] <br> "ciotka" | ||
+ | |- | ||
+ | ! gamma<br>[{{IPA|'ɣɑmːɑ}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | gaba<br>[{{IPA|'ɣɐbɐ}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | ğabă<br>[{{IPA|'ɣabɐ}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | gaba<br>[{{IPA|'ɣaba}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | ğabǎ<br>[{{IPA|'ɣʌbɨ}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | gáv<br>[{{IPA|'gɑːv}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | ğabh<br>[{{IPA|'ɣab͡v}}] <br> "człowiek" | ||
+ | | jabé <br>[{{IPA|'jæ.bə}}] <br> "człowiek" | ||
+ | |- | ||
+ | ! citłá<br>[{{IPA|'çitɫɞ}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | jisłě<br>[{{IPA|'iːsɫɛ}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | siþłă<br>[{{IPA|'siθɫã}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | isłä<br>[{{IPA|'isɫæ}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | jisłě<br>[{{IPA|'jisɫɛ}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | íl<br>[{{IPA|'iːl}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | silþ<br>[{{IPA|'silθ}}] <br> "kapłan" | ||
+ | | sishléh<br>[{{IPA|'siʂ.ləħ}}] <br> "kapłan" <br> sisha<br>[{{IPA|'si.ʂæ}}] <br> "pan" | ||
+ | |- | ||
+ | |} | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
Linia 24: | Linia 303: | ||
[[Kategoria:Języki gamajskie]] | [[Kategoria:Języki gamajskie]] | ||
[[Kategoria:Języki zongepajckie]] | [[Kategoria:Języki zongepajckie]] | ||
+ | [[Kategoria:Użytkownik:Emil]] |
Aktualna wersja na dzień 18:23, 29 mar 2024
Języki zongepajckie to podrodzina językiw gammajskich wywodząca się z starozongepajszczyzny. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), slotacyzmem, przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. Na języki te mocny wpływ miały Języki darkajskie.
Cechy charakterystyczne
- slotacyzm, czyli zamiana pgm. *r na *łł i potem zazwyczaj na *sl;
- przesuwka spółgłoskowa - bezdźwięczne szczelinowe stają się afrykatami, bezdźwięczne zwarte się spirantyzują zaś dźwięczne zwarte tracą dźwięczność. Jest to nieco podobna zmiana do tej w lejhamskim;
- częsta utrata pragammajskiego imperatywu - jego obecność wykazują tylko zachodnie dialekty. Inne tworzyły nowy tryb rozkazujący na różne sposoby;
- zamiana szyku SVO na SOV pod wpływem darkajskim;
- mocne zachowanie pragammajskiej harmonii;
- silne wpływy języków darkajskich we wszystkich płaszczyznach. Prócz zmiany szyku SVO na SOV można wymienić takie cechy jak częste użycie czasowników posiłkowych, powstanie głoski /ɫ/, mocno zachowany system przypadków miejsca czy długie przymiotniki. Oczywiście tym wpływom towarzyszyły zapożyczenia.
Języki zongepajckie posiadają liczne afrykaty. Praktycznie wszystkie posiadają afrykaty przedniojęzykowe typu /ts/ lub /dʒ/. Dosyć częsta jest też afrykata wargowa /pf/. Niektóre języki posiadają też afrykatę welarną /kx/, ale ta często była poddawana lenicji lub mieszana z przydechowym /kʰ/.
Rodzina języków zongepajckich
Języki zongepajckie mimo używania w większości na dosyć małym obszarze stanowią bardzo liczną, bogatą rodzinę, co jest spowodowane tym, że większość odmian rozwijała się w trudnym, górskim terenie. Są również problemy w ustaleniu, co jest językiem, a co tylko dialektem. Proponuje się wiele grup, ale najbardziej uznany podział to:
- starozongepajcki †
- średniozongepajcki †
- zongepajcki klasyczny †
- zongepajcki ludowy
- wschodniozongepajckie
- prazachodniozongepajcki †
- wysokozongepajcki †
- języki wysokozongepajckie
- starochwadeński
- języki chwadeńskie
- wysokozongepajcki †
- średniozongepajcki †
Uwagi:
- † oznacza, że dany język jest wymarły lub jest to dawne stadium rozwoju
- †* oznacza, że język nie jest już używany w codziennej mowie, ale jest używany w celach państwowych, religijnych i rytualnych.
Porównanie języków zongepajckich
Starozongepajcki | Zongepajcki klasyczny |
Prazachodniozongepajcki | Ołłuch | Zypfyjski | Onigammajski | Wysokozongepajcki (dialekt północny) |
Starochwadeński |
---|---|---|---|---|---|---|---|
hażłłu ['hɑzɮu] "jeden" |
haszsolu ['hɐzsolu] "jeden" |
assĭ ['asːɪ] "jeden" |
haszłłu ['hazɮy] "jeden" |
hâslu ['hɨsʎu] "jeden" |
asel ['ɑsɛl] "jeden" el [ɛl] przedimek nieokreślony |
æss ['æsː] "jeden" |
jashé ['jæ.ʂə] "jeden" |
þałłu ['θɑɮu] "dwa" |
zaslu ['t͡sɐslu] "dwa" |
ƶaslĭ ['t͡θaslɪ] "dwa" |
ƶałłu ['t͡θaɮy] "dwa" |
þaslu ['θʌsʎu] "dwa" |
câl ['t͡sʌːl] "dwa" |
ƶæsl ['t͡θæsl] "dwa" |
țashlé ['tʼæʂ.lə] "dwa" |
ðinnu ['ðinːu] "trzy" |
džidu ['d͡ʒidu] "trzy" |
ðidĭ ['ðidɪ] "trzy" |
džiðu ['d͡ʒiðy] "trzy" |
ʒîdu ['d͡zɨdu] "trzy" |
džid ['d͡ʒid] "trzy" |
ðidh ['ðid͡ð] "trzy" |
zidé ['zi.də] "trzy" |
áso ['ɞso] "cztery" |
ězo ['ɛt͡so] "cztery" |
jază ['jat͡sɐ] "cztery" |
äzȯ ['æt͡su] "cztery" |
jěco ['jɛt͡sɔ] "cztery" |
äcou [æ't͡soʊ̯] "cztery" |
jaz ['jat͡s] "cztery" |
jashjé ['jæʂ.jə] "cztery" |
kałłga ['kɑɮɣɑ] "pięć" |
chasloga ['xɐsloɣɐ] "pięć" |
chassğă ['xasːɣɐ] "pięć" |
kałłga ['kaɮɣa] "pięć" |
chaslâ ['xʌsʎɨ] "pięć" |
kálâ [kɑː'lʌː] "pięć" |
chażż ['xazː] "pięć" |
jasshé ['jæ.ʂːə] "pięć" |
abág ['ɑbɞɣ] "dziesięć" |
apěg ['ɐpɛɣ}] "dziesięć" |
apĭu ['apɪʊ̯] "dziesięć" |
afäg ['afæɣ] "dziesięć" |
hapeğ ['hʌpɛɣ] "dziesięć" |
pa̋ ['pæː] "dziesięć" |
æbju ['æbju] "dziesięć" |
japé ['jæ.pə] "dziesięć" |
þáfjałł ['θɞfjɑɮ] "sto" |
zěpfjaslo ['t͡sɛp͡fjɐslo] "sto" |
ƶapfjai ['t͡θap͡fjaɪ̯] "sto" |
ƶäšałł ['t͡sæʃaɮ] "sto" |
þěuslâ ['θɛwsʎɨ] "sto" |
cäšâl [t͡sæ'ʃʌːl] "sto" |
ƶaffja ['t͡θafːja] "sto" |
țavjé ['tʼæv.jə] "sto" |
ðanko ['ðɑnko] "tysiąc" |
ðancho ['ðɐnxo] "tysiąc" |
ðąchă ['ðãxɐ] "tysiąc" |
ðankȯ ['ðanku] "tysiąc" |
dancho ['dʌnxɔ] "tysiąc" |
vankou [vɑn'xoʊ̯] "tysiąc" |
dāch ['daːx] "tysiąc" |
zō'é ['zøː.ə] "tysiąc" |
go ['ɣo] "ja" |
go ['ɣo] "ja" |
jo ['jo] "ja" |
go ['ɣo] "ja" |
ğo ['ɣo] "ja" |
gou ['goʊ̯] "ja" |
jo, ja[1] ['jo], ['ja] "ja" |
jo ['jø] "ja" |
łei ['ɫeɪ̯] "ty" |
łai ['ɫaɪ̯] "ty" |
le ['le] "ty" |
łê ['ɫɛ] "ty" |
łě ['ɫɛ] "ty" |
le ['lɛ] "ty" |
le ['le] "ty" |
le ['ʎi] "ty" |
be? ['be] "on" |
pe ['pe] "on" |
pe ['pe] "on" |
pe ['pe] "on" |
pe ['pe] "on" |
pei ['peɪ̯] "on" |
pe ['pe] "on" |
phy ['pħɘ] "on" |
żifa ['zifɑ] "my" |
šzipfa ['ʒip͡fɐ] "my" |
sipf ['sip͡f] "my" |
šzipfa ['ʒip͡fa] "my" |
zipfâ ['ʒip͡fɨ] "my" |
žipf ['ʒip͡f] "my" |
siff ['sifː] "my" |
siw ['siw] "my" |
oułł ['oʊ̯ɮ] "wy" |
auslo ['aʊ̯slo] "wy" |
ōs ['oːs] "wy" |
ôłł ['ɔɮ] "wy" |
óslâ ['ɔsʎɨ] "wy" |
úl ['uːl] "wy" |
aus ['aʊ̯s] "wy" |
wōs ['wøːs] "wy" |
qa ['qɑ] "oni" |
kha ['χɐ] "oni" |
ha ['ha] "oni" |
ta ['ta] "oni" |
ha ['hʌ] "oni" |
ŝa ['ʂɑ] "oni" |
ha ['ha] "oni" |
ja ['jæ] "oni" |
bała ['bɑɫɑ] "mężczyzna" |
pała ['pɐɫɐ] "mężczyzna" |
pau ['paʊ̯] "mężczyzna" |
pała ['paɫa] "mężczyzna" |
pâła ['pɨɫʌ] "mężczyzna" |
pár ['pɑːr] "mężczyzna" |
pau ['paʊ̯] "mężczyzna" |
pau ['pæy̯] "mężczyzna" |
ifou ['ip͡foʊ̯] "kobieta" |
ipfau ['ip͡faʊ̯] "kobieta" |
ipfo ['ip͡fo] "kobieta" |
ipfô ['ip͡fɔ] "kobieta" |
jipfo ['jip͡fɔ] "kobieta" |
ipfo ['ip͡fɔ] "kobieta" |
iffu ['ifːu] "kobieta" |
ivo ['i.vø] "dziwka" |
tagei ['tɑɣeɪ̯] "ojciec" |
sagai ['sɐɣaɪ̯] "ojciec" |
þaje ['θaje] "ojciec" |
sagê ['saɣɛ] "ojciec" |
swâ ['swɨ] "ojciec" |
sé ['sɛː] "ojciec" |
þaji ['θaji] "ojciec" |
saja ['sæ.jæ] "ojciec" |
ðałłach ['ðɑɮɑx] "matka" |
ðaslax ['ðɐslɐk͡x] "matka" |
ðaslăx ['ðaslɐk͡x] "matka" |
ðałłach ['ðaɮax] "matka" |
daslak ['dʌsʎʌk] "matka" |
vâlaçh [vʌː'lɑxː] "matka" |
ðālch ['ðaːlx] "matka" |
zashléh ['zæʂ.ləħ] "kobieta" zasha ['zæ.ʂæ] "matka" |
łogał ['ɫoɣɑɫ] "mąż" |
łogał ['ɫoɣɐɫ] "mąż" |
łoğău ['ʟoɣɐʊ̯] "mąż" |
łohał ['ɫohaɫ] "mąż" |
łoł ['ɫoɫ] "mąż" |
ló ['lɔː] "mąż" |
loğau ['loɣaʊ̯] "mąż" |
lojō ['lø.jøː] "mąż" |
limmi ['limːi] "żona" |
ľibi ['ʎibi] "żona" |
libĭ ['libɪ] "żona" |
ľebi ['jebi] "żona" |
libi ['ʎibi] "żona" |
ĺib ['ʎib] "żona" |
libh ['lib͡v] "żona" |
libé ['ʎi.bə] "żona" |
gahan ['ɣɑhɑn] "syn" |
gahan ['ɣɐhɐn] "syn" |
ğã ['ɣãː] "syn" |
gahan ['ɣahan] "syn" |
ğan ['ɣʌn] "syn" |
gân ['gʌːn] "syn" |
gāñ ['gaːŋ] "syn" |
jō ['jøː] "syn" |
eijużu ['eɪ̯juzu] "córka" |
aijuszu ['aɪ̯juzu] "córka" |
ēisu ['eːɪ̯su] "córka" |
êjuszu ['ɛjyzy] "córka" |
jějzu ['jɛjzu] "córka" |
jűz ['jyːz] "córka" |
eisu ['eɪ̯su] "córka" |
ēsu ['iːsy] "córka" |
teiqałł ['teɪ̯qɑɮ] "brat" |
saikhaslo ['saɪ̯χɐslo] "brat" |
þēal ['θeːɐ̯l] "brat" |
sêtałł ['sɛtaɮ] "brat" |
sjěslâ ['sjɛsʎɨ] "brat" |
seŝŝâl [sɛ'ʂːʌːl] "brat" |
þjāl ['θjaːl] "brat" |
sējl ['siːʎ] "brat" |
kełach ['keɫɑx] "siostra" |
chełax ['xeɫɐk͡x] "siostra" |
šeux ['ʃeʊ̯k͡x] "siostra" |
ḱełach ['çeɫax] "siostra" |
chełak ['xeɫʌk] "siostra" |
šeiraçh ['ʃeɪ̯rɑxː] "siostra" |
šeuçh ['ʃeʊ̯xː] "siostra" |
shēh ['ʂiːħ] "siostra" |
użeif ['uzeɪ̯f] "wuj" |
uszaipf ['uzaɪ̯p͡f] "wuj" |
husepf ['husep͡f] "wuj" |
uszê ['yzɛ] "wuj" |
wuzje ['wuzjɛ] "wuj" |
üzé [y'zɛː] "wuj" |
huseff ['husefː] "wuj" |
wusiw ['wy.siw] "wuj" |
weina ['weɪ̯nɑ] "ciotka" |
waina ['waɪ̯nɐ] "ciotka" |
vēnă ['veːnɐ] "ciotka" |
wêra ['wɛra] "ciotka" |
waura ['wʌwrʌ] "ciotka" |
wér ['wɛːr] "ciotka" |
bēn ['beːn] "ciotka" |
vēné ['viː.nə] "ciotka" |
gamma ['ɣɑmːɑ] "człowiek" |
gaba ['ɣɐbɐ] "człowiek" |
ğabă ['ɣabɐ] "człowiek" |
gaba ['ɣaba] "człowiek" |
ğabǎ ['ɣʌbɨ] "człowiek" |
gáv ['gɑːv] "człowiek" |
ğabh ['ɣab͡v] "człowiek" |
jabé ['jæ.bə] "człowiek" |
citłá ['çitɫɞ] "kapłan" |
jisłě ['iːsɫɛ] "kapłan" |
siþłă ['siθɫã] "kapłan" |
isłä ['isɫæ] "kapłan" |
jisłě ['jisɫɛ] "kapłan" |
íl ['iːl] "kapłan" |
silþ ['silθ] "kapłan" |
sishléh ['siʂ.ləħ] "kapłan" sisha ['si.ʂæ] "pan" |
Przypisy
- ↑ wariant nieakcentowany