Język lutracki
język lutracki āvehī lutratā | |
---|---|
Utworzenie: | Caraig w 2016 |
Cel utworzenia: | na użytek conworldu |
Używany w (Sōrel): | Cesarstwo Lutracji |
Typologia: | aglutynacyjny OSV |
Klasyfikacja: | języki karyckie
|
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język lutracki (āvehī lutratā /ˈaːvehiː ˈlutrataː/) - język z rodziny języków karyckich, z grupy imelo-lutrackiej. Jak wszystkie języki rodziny typologicznie należy do języków aglutyncyjnych. Morfologicznie jest ergatywno-absolutywny, choć przejawia ergatywność rozszczepioną. Jest on używany na Sōrelu przez mieszkańców Archipelagu Lutrackiego, leżącego na południe od kontynentu Neran i jednocześnie jest językiem urzędowym Cesarstwa Lutracji. Jego najbliższy krewniak, język imelski, używany jest przez ludność zamieszkującą południowo-zachodnią część Neranu. Odległość geograficzna sprawiła jednak, że są one wzajemnie zrozumiałe tylko w niewielkim stopniu. Istnieje ponadto niewielka ilość słownictwa wskazująca na substrat języków pereńskich, używanych na Archipelagu przed przybyciem nań ludów karyckich.
Fonologia
Lutracki posiada pięć fonemów samogłoskowych i dwadzieścia jeden fonemów spółgłoskowych.
Samogłoski
Oprócz tego samogłoski rozróżniają także długość, jednak długim odpowiednikiem /ɨ/ jest /iː/.
Spółgłoski
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Zadziąsłowe | Podniebienne | Welarne | Języczkowe | Krtaniowe | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | n | ||||||
Zwarte | p b | t d | k g | q (ɢ) | (ʔ) | |||
Szczelinowe | f v | s z | ŝ /ʃ/ | ħ /χ/ | h | |||
Afrykaty | c /t͡s/ | ĉ /t͡ʃ/ | ||||||
Aproksymanty | w | l | y /j/ | |||||
Drżące | r |
Alofonia
Po /q ɢ χ/:
- /i ɨ/ > [ɯ]
- /a/ > [ɑ]
- /e/ > [ɤ]
Przed /e/ oraz /i/:
- /t͡s t͡ʃ/ > [t͡ɕ]
Grupy spółgłoskowe:
- /st/ > [ʃt~ʃː~ʃ](interwokalicznie)
- /zd/ > [ʒd~ʒː~ʒ] (interwokalicznie)
- /kʃ/ > [xʃ] lub [χʃ̠]
- /vs/ > [ws]
Akcentuacja
W języku lutrackim występuje akcent stały, proparoksytoniczny.
Mała redukcja samogłosek
Samogłoski krótkie znajdujące się pod akcentem pobocznym ulegają tzw. małej redukcji.
- /a/ > [ɐ̞]
- /e/ > [ɛ]
- /i/ > [ɪ]
- /ɨ/ > [ə]
- /u/ > [ʊ]
- /o/ > [ɔ]
Fonotaktyki
- Wyraz mający w nagłosie krótką samogłoskę wymawiany jest ze zwarciem krtaniowym, np. avesta [ˈʔaveˌstɐ̞] „pomagać”.
- Możliwe grupy spółgłoskowe w nagłosie:
- <dr br tr pr sr ŝr kr gr mr sn hs kŝ>
- Możliwe grupy spółgłoskowe w wygłosie:
- <st zd rn rm mn nm hs vst vzd hn hm sm sn tn tm sp zb>
- Niedozwolone są grupy <dźwięczna + bezdźwięczna> (dotyczy zwartych i frykatywów), w przypadku gdy dochodzi do takiego złączenia, morfem „niższej” wartości (zazwyczaj sufiks) asymiluje tę głoskę.
- Możliwe geminaty (niedozwolone w nagłosie i wygłosie):
- <rr tt pp ss dd ff kk zz cc bb nn mm>
- Rozziew blokowany jest przez zwarcie krtaniowe (np. deavra [ˈdeʔavrɐ̞] „budować”).
Sylaba
(C)(C)V(C)(C)(C)
Morfologia
Rzeczownik
Rzeczowniki odmieniają się przez 8 przypadków i 2 liczby, ale nie ma rozróżnienia na płeć gramatyczną, przy czym dodatkowo występują cztery typy deklinacji zależne od tematu. Ponadto rzeczownik może nieść dodatkową informację gramatyczną, bowiem może inkorporować przyimki oraz spójniki.
Przypadki
- Absolutyw - przypadek pacjensa w zdaniu przechodnim oraz podmiotu zdania nieprzechodniego. W liczbie pojedynczej nieoznaczony.
- Ergatyw - przypadek agensa.
- Predykatyw - przypadek, którym oznaczany jest orzecznik.
- Przypadek zależny - najczęściej przypadek dopełnienia dalszego, używany z większością przyimków.
- Pozesyw - używany do wyrażania trwałego posiadania danego przedmiotu, osoby, itp.
- Narzędnik - używany do wyrażania użycia jakiegoś przedmiotu w charakterze narzędzia.
- Ablatyw - jeden z przypadków dopełnienia dalszego, używany z przyimkami określającymi ruch w kierunku przeciwnym do desygnatu, a także w celu wyrażenia posiadania nietrwałego.
- Allatyw - kolejny przypadek dopełnienia dalszego, używany głównie z przyimkami określającymi ruch w stronę desygnatu.
Deklinacja
Deklinacja | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Typ | I | II | III | IV | ||||
Znaczenie | wilk | brat | kobieta | niebo | ||||
Liczba | poj. | mn. | poj. | mn. | poj. | mn. | poj. | mn. |
ABS | puru | purua | hātma | hātmā | mirevi | mirevin | ereb | erebea |
ERG | puruz | puruze | hātmaz | hātmaze | mireviz | mirevize | erebaz | erebaze |
OBL | puruhe | puruha | hātmahe | hātmaha | mirevihe | mireviha | erebeh | erebah |
PRED | puruda | puruada | hātmada | hātmāda | mirevida | mirevīda | erebed(a) | erebad(a) |
INST | purum | puruma | hātmam | hātmama | mirevim | mirevima | erebum | erebuma |
POSS | puruta | purutā | hātmata | hātmatā | mirevita | mirevitā | erebita | erebata |
ABL | purus | puruas | hātmas | hātmās | mirevis | mirevīs | erebis | erebas |
ALL | puruno | puruano | hātmano | hātmāno | mirevino | mirevīno | erebeno | erebano |
Dodatkowo rzeczowniki mogą inkorporować przyimki i spójniki poprzez dołączenie ich jako sufiksu, np.:
reves + -(n)īme > reves-eh-īme {brzeg-OBL-w} – na brzegu
hātma + -(n)eŝ > hātma-he-neŝ {brat-OBL-z} – z bratem
wulan bīgu-su {pies kot-i} - pies i kot
bīgu wulan-su {kot pies-i} - kot i pies
Zaimek
Osoba | Liczba | Zaimek | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ABS | ERG | OBL | PRED | INST | POSS | ABL | ALL | ||
1. | poj. | zūn | zūz | zī | zūd | zūm | zūta | zūdis | zūni |
mn. | vet | vez | vaha | ved | vem | vehet | vesis | venni | |
2. | poj. | ēan | ēaz | ēah | ēad | ēam | ēat | ēhis | ēani |
mn. | nar | naz | nahi | naid | nam | nahet | naris | narni | |
3. proksymalna | poj. | soa | sōz | sehi | sōd | sōm | sōt | seŝe | sōni |
mn. | ku | kuz | kū | kud | kum | kuta | kus | kuni | |
3. obwiatywna | poj. | asoa | asōz | asehi | asōd | asōm | asōt | aseŝe | asōni |
mn. | aku | akuz | akū | akud | akum | akuta | akus | akuni |