Język numijski
| język numijski numse aum | |
|---|---|
| Sposoby zapisu: | alfabet łaciński |
| Utworzenie: | Tuktun w 2013 |
| Klasyfikacja: | izolowany |
| Przykład | |
| Artykuł I Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Ultemim selil pi ultemil nenil, peru pi telau pergisemmon kawo sept. Epersiere pi nirpawere eltentmon ultim pi vansier sinoeli eneti paratsse. | |
| Lista conlangów | |
Język numijski to artlang Tuktuna.
Fonetyka i ortografia
Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Vv [v] Ww [ð] Yy [j] Zz
Litery, przy których nie umieszczono objaśnień, są wymawiane jak w języku polskim.
Składnia
Szyk zdania to OVS. Wyraz określający poprzedza określany. Podmiot domyślny jest możliwy. Konstrukcje typu "Chleb, który ona je", tworzymy dodając do reszty zdania pisany łącznie z ostatnim wyrazem zaimek wskazujący i na koniec dodajemy to, o co nam chodziło (w tym przypadku chleb). Np.: Enen melmak uwin. Je ona - to chleb.
Gramatyka
Rzeczownik
Rzeczownik występuje w jednym z dwóch rodzajów, odmienia się przez 7 przypadków i 5 liczb. Jeśli rzeczownik rozpoczyna się na "s", "v" lub "u", to jest rodzaju męskiego, a jeśli na "e", "n" lub "m" - żeńskiego. Niektórym rzeczownikom można zmienić rodzaj. W takim przypadku zamieniamy pierwszą głoskę na odpowiadającą jej głoskę nowego rodzaju, np. "vang" - brat, "nang" - siostra. "E" odpowiada "s", "n" - "v", a "m" - "u". Aby zmienić liczbę rzeczownika z pojedynczej na podwójną, zazwyczaj dodajemy końcówkę -t. Podobnie postępujemy w przypadku liczb: potrójnej, kilkukrotnej i mnogiej (odpowiednio końcówki: -on, -e i -ti).
Czasownik
W języku numijskim nie ma bezokolicznika - postacią słownikową jest 1. os. l. poj. Konstrukcje typu "Lubię jeść" czy "Umie tańczyć", tworzone są za pomocą odpowiednich zaimków ("Lubię, kiedy jem", "Umie/Wie jak tańczy"). Czasownik odmienia się przez 5 liczb, 5 czasów, 3 osoby, 3 strony, 2 aspekty i 13 trybów. Charakterystyczną cechą numijskiego jest brak czasownika "mieć". W zależności od kontekstu, zastępuje się go czasownikiem "być" lub konstrukcjami typu "jest moje/twoje/nasze". Aby zaprzeczyć czasownik, dodajemy do niego -ae.
Przymiotnik
W języku numijskim nie ma przysłówków - ich rolę pełnią przymiotniki. Przymiotniki stopniują się i odmieniają przez przypadki i rodzaje. O rodzaju mówi ostatnia głoska przymiotnika. Są to te same głoski, co początkowe głoski rzeczowników. Tych drugich nie ma, jeśli przed rzeczownikiem stoi określający go przymiotnik. Reguły zmiany rodzaju są podobne jak w przypadku rzeczowników (zmiana głosek). Aby utworzyć stopień wyższy, dodajemy do stopnia równego prefiks ant-, a aby utworzyć stopień najwyższy - sufiks -am.
Zaimek
Zaimki odmieniają się przez przypadki. Występują zaimki osobowe osobne dla każdej liczby.
Koniugacja i deklinacja
Kolejność: czas teraźniejszy, czas przeszły, czas przyszły, czas zaprzeszły, czas zaprzyszły, tryb rozkazujący, tryb przypuszczający
| nom - być | pareu - robić | eze - wiedzieć[1] | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|---|---|
| 1 sg | nom | pareu | eze | -te |
| 2 sg | noz | para | ezai | -ai |
| 3 sg | non | par | ez | -en |
| 1 du | nort | parent | esent | -ent |
| 2 du | nost | parest | esest | -set |
| 3 du | nont | parut | esit | -et |
| 1 pl | nomet | paret | eset | -est |
| 2 pl | nomu | pares | esses | -eit |
| 3 pl | nom | paru | essem | -em |
| nom - być | pareu - robić | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|---|
| 1 sg | nomb | parvent | -tomo |
| 2 sg | novai | parvai | -entai |
| 3 sg | noft | parf | -enen |
| 1 du | notent | parvent | -entent |
| 2 du | nowet | parwet | -estent |
| 3 du | noft | parvet | -ent |
| 1 pl | novest | parvest | -estent |
| 2 pl | novit | parvit | -itent |
| 3 pl | novat | parat | -ent |
| nom - być | pareu - robić | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|---|
| 1 sg | som | spreu | -stes |
| 2 sg | snos | spra | -sais |
| 3 sg | snon | spar | -sens |
| 1 du | snort | sprent | -sent |
| 2 du | snost | sprest | -sest |
| 3 du | snont | sprut | -st |
| 1 pl | snet | spret | -set |
| 2 pl | snu | spres | -seit |
| 3 pl | snom | sparu | -sem |
| nom - być | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|
| 1 sg | onombe | no--ftomo |
| 2 sg | onuaye | no--ftentai |
| 3 sg | onofte | no--ftenen |
| 1 du | ontente | no--ftentent |
| 2 du | onwete | no--ftestent |
| 3 du | onofte | no--ftent |
| 1 pl | onueste | no--ftestent |
| 2 pl | onvite | no--ftitent |
| 3 pl | onuate | no--ftent |
| nom - być | pareu - robić | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|---|
| 1 sg | som | spreu | -stes |
| 2 sg | snos | spra | -sais |
| 3 sg | snon | spar | -sens |
| 1 du | snort | sprent | -sent |
| 2 du | snost | sprest | -sest |
| 3 du | snont | sprut | -st |
| 1 pl | snet | spret | -set |
| 2 pl | snu | spres | -seit |
| 3 pl | snom | sparu | -sem |
| nom - być | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|
| 1 sg | senombe | se--ftomo |
| 2 sg | suaye | se--ftentai |
| 3 sg | senofte | se--ftenen |
| 1 du | sentente | se--ftentent |
| 2 du | senwete | se--ftestent |
| 3 du | senofte | se--ftent |
| 1 pl | senueste | se--ftestent |
| 2 pl | senvite | se--ftitent |
| 3 pl | senuate | se--ftent |
| pareu - robić | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|
| 1 sg | - | - |
| 2 sg | parte | -aiste |
| 3 sg | part | -sete |
| 1 du | parsente | -sente |
| 2 du | parseste | -seste |
| 3 du | parste | -ste |
| 1 pl | parsete | -ste |
| 2 pl | parsite | -stete |
| 3 pl | parstete | -sente |
| nom - być | pareu - robić | regul. (końcówka) | |
|---|---|---|---|
| 1 sg | nuli | parteli | -neli |
| 2 sg | nili | parveli | -ili |
| 3 sg | neli | parvili | -eneli |
| 1 du | notenteli | parventeli | -nteli |
| 2 du | noweteli | parweteli | -steli |
| 3 du | nofteli | parveteli | -seli |
| 1 pl | nosteli | parseli | -steli |
| 2 pl | nosli | parveli | -tili |
| 3 pl | noftili | parteli | -teli |
- ↑ nieregul. tylko w tr. ozn., cz. ter., w pozostałych sytuacjach regularny, ale z tematem es, podobnie jest z czasownikiem pareu, będącym w czasach zaprzeszłym i zaprzyszłym czasownikiem regularnym z tematem par oraz z czasownikiem nom, który w trybie rozkazującym jest regularny i ma temat no
| Przypadek | gr. I (rzecz., r.m., l. poj.) | gr. II (rzecz., r.ż., l. poj.) | gr. III (rzecz., l. inna niż poj.) | gr. IV (przymiotniki, r.m., obcojęzyczne nazwy męskie (np. imiona)) | gr. V (przymiotniki, r. ż., zaimki, liczebniki, pozostałe obce nazwy) | gr. VI (rzeczowniki, l. poj.) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| mianownik | -m, -k, -l, -h, -g, -f, -d, -b, -s, -z, -t, -r, -p, -n | -m, -k, -l, -h, -g, -f, -d, -b, -s, -z, -t, -r, -p, -n | -t, -on, -e, -ti | -s, -v, -u, brak | -e, -n, -m, brak | głoski niewymienione przy gr. I i II |
| dopełniacz | -er | -no | -im | -emo | -im | -im |
| celownik | -mo | -tis | -it | -eti | -itis | -is |
| narzędnik | -erre | -ere | -ir | -era | -irre | -ir |
| elatyw | -emon | -emon | -imu | -em | -imon | -im |
| illatyw | -ete | -ene | -in | -en | -in | -it |
| inessyw | -eli | -il | -il | -eil | -il | -il |