Język sechtoński

Język sechtoński - oficjalny język Konfederacji Państw Sechtonu. Początkowo tworzony przez Canisa, przejęty przez Henryka Pruthenię.

Dane pierwotne

• fonetyka pseudosemicka
• inspirowany aramejskim, częściowo hebrajskim i arabskim
• zapisywany pismem syryjskim (czcionka Estrangelo)
• słabo rozwinięty system rdzeni spółgłoskowych
• język aglutynacyjny

Zachowane słowa:

• "Sechton" wymawiane jest [sɨħ'ton]. To [ɨ] wynika z silnej redukcji [ɛ]
• Secht, lub Sechton (od nazwy języka), czyli -on - nazwa języka
• Nazwa własna: Sechtonsera Mers: Tłumaczenie: Konfederacja Państw Sechtonu (-sera, liczba zbiorowa, gen?)
• Stolica: S'xaka
• Reprezentacja: Każdy serej, czyli urzędnik, minister
• Secht, Konfederacja Państw Sechtonu (ܣܚܬܘܢܣܪܐ ܡܪܣ Sechton-Sera Mers), Związek Sechtu (ܣܚܬܘܢܝܪ ܠܟܝܬܠ Sechtonir Lekiatal) (czyli sera - państwo, i nie liczba mnoga!). -on, końcówka dzierżawcza przymiotnikowa? -ir (końcówka genetywna?)
• S'xaka ܨܥܩܐ [sʕaqɑʔ]
• Konfederacja Państw Sechtonu ܣܚܬܘܢܝܪ ܠܟܝܬܠ [sɨħtoɲir lɨcatäl]

Pismo:

• ܣܚܬܘܢܣܪܐ ܡܪܣ : s¹.ch.t¹.w.n s¹.r.ʔ m.r.s¹ : Sechton-Sera Mers
• ܣܚܬܘܢܝܪ ܠܟܝܬܠ : s¹.ch.t¹.w.n.i.r l.k.i.t¹.l : Sechtonir Lekiatal : [sɨħtoɲir lɨcatäl]
• ܨܥܩܐ : s².'x.q.ʔ : S'xaka : [sʕaqɑʔ]

Czyli:

• s¹ użyte przed samogłoskami i w wygłosie
• s² użyte przed spółgłoskami
• jod użyty, jeżeli zmiękcza k i n
• alef dla samogłoski, ale tylko w wygłosie. Zgaduję, że w nagłosie też (brak danych)
• t¹ przed samogłoskami
• w dla samogłoski /o/ w zamkniętej

Leksyka:

• S'xaka - miasto
• serej - urzędnik
• ser(a) - państwo
• sera - państwa
• s-r - władza, rządzić?
• Lekiatal - związek
• Mers - związek
• Sechton - nazwa języka
• Secht - nazwa kraju

Gramatyka:

• Sechton-Sera Mers > przymiotnik (nieodmienny!)
• język lewogłowowy
• Sechtonir - ir - końcówka genetywu.

Obecne dźwięki:

• ch:
• 'x: ʕ
• aka: aqɑ
• a: ɑʔ
• e: ɛ
• e: ɨ (zredukowane ɛ)
• a
• ä
• ni: ɲi
• l
• c
• ħ
• i
• s
• r
• o

Czyli mamy przynajmniej: Samogłoski:

• i (ɨ<ɛ)
• ɛ o
• a ä ɑ

Spółgłoski

• n ɲ
• t c ʔ
• s ħ ħ ʕ

Dźwięki

Samogłoski

• i ɨ u (i u)
• e o (ê o)
• ɛ (e)
• a ä ɑ (a)

Alofonia

Występują następujące alofony:

• ä : ɑ (przed spółgłoskami tylnymi),
• a : e (nieakcentowane, przed miękkimi),

Redukcja

W języku sechtońskim dochodzi do silnej redukcji samogłosek nieakcentowanych:

• ɛ > ɨ
• ä > a
• u > o
• i > e

Jednocześnie należy zaznaczyć, że samogłoski /e/ oraz /o/ występują też jako samodzielne fonemy.

Spółgłoski

• m n ɲ (m n ni)
• p t k c q ʔ (p t k ki k~q ')
• v s x ħ ʕ h (w s x ch 'x h)
• l r j w (l r j)

Spółgłoski /ɲ/ oraz /c/ są alofonami /n/ i /c/ przed /i/, /j/, ale występują także jako samodzielne dźwięki.

Spółgłoska //

Spółgłoska /p/ ulega zanikowi, jeżeli znajduje się w innej pozycji, niż przed samogłoską.

Zapis

Dla języka sechtońskiego używa się trzech form zapisu:

• alfabetu łacińskiego (używany w tym artykule)
• alfabetu syryjskiego (używany do zapisania tekstów)
• alfabetu sechtońskiego (oryginalny alfabet używany w Kyonie).

Zapis syryjski

Alfabet Syryjski
Alap '~a /ʔ, a/	He h~e /h, e/	Waw w~u~o /v, u, o/	Het ch /ħ/	Tet t² /t/	Jod j~i~ê /j, i, e/
ܐ	ܗ	ܘ	ܚ	ܛ	ܝ
Kap k /k/	Lamad l /l/	Mim m /m/	Nun n /n/	Semkat s¹ /s/	'E 'x /ʕ/
ܟ	ܠ	ܡ	ܢ	ܣ	ܥ
ܟܟ		ܡܡ	ܢܢ
Pe p /p/	Sade s² /s/	Kop q /q/	Resz r /r/	Szyn x /x/	Taw t¹ /t/
ܦ	ܨ	ܩ	ܪ	ܫ	ܬ

Zasady ortograficzne

Następujące znaki mogą oznaczać samogłoskę lub spółgłoskę:

• alap /ܐ/: '~a /ʔ, a/
• he /ܗ/: h~e /h, e/
• waw /ܘ/: w~u~o /v, u, o/
• jod /ܝ/: j~i~ê /j, i, e/

Znaki te mogą oznaczać samogłoskę jedynie w pozycji nagłosowej i wygłosowej (przy czym, mogą także oznaczać spółgłoskę w tej samej pozycji). Wyjątkiem jest jedynie znak waw, które może oznaczać samogłoskę /o/ pochodzącą od dawnego dyftongu /aw/ (czyli diachronicznie, zapisywana jest spółgłoska).

Dla dźwięków /t/ i /s/ używa się dwóch znaków: Dla /s/ używane są znaki:

• semkat /s¹/ܣ/ - używane przed samogłoskami i w wygłosie,
• sade /s²/ܨ/ - używane przed spółgłoskami.

Dla /t/ używane są znaki:

• taw /t¹/ܬ/ - używane przed samogłoskami i w wygłosie,
• tet /t²/ܛ/ - używane przed spółgłoskami.

Dla miękkich /c/ oraz /ɲ/ zawsze przyjmuje się zapis:

• kap + jod /k.i/ܟܝ/ - dla /c/,
• nun + jod /n.i/ܢܝ/ - dla /ɲ/.

Nazwy Sechtońskie

Alfabet Syryjski Nazwy w języku sechtońskim:
Alap	He	Waw	Het	Tet	Jod
Alaw ܐܠܘ	He ܗܗ	Wo ܘܘ	Chet ܚܛ	Tet ܬܛ	Jot ܝܘܛ
Kap	Lamad	Mim	Nun	Semkat	'E
Kaw ܟܟ	Lamat ܠܡܛ	Mim ܡܝܡ	Nun ܢܢ	Semkat ܣܡܟܛ	'Xe ܝܗ
Pe	Sade	Kop	Resz	Chyn	Taw
Pe ܦܗ	Sate ܣܬܗ	Qow ܩܘܘ	Rex ܪܫ	Xin ܫܝܢ	To ܬܘ

Zapis sechtoński

Pismo sechtońskie pochodzi od części znaków alfabetycznych z pisma staromitenskiego.

Gramatyka

Język sechtoński jest językiem aglutynacyjnym, choć w słowotwórstwie, odmianie dużej części czasowników, a także pewnej grupy rzeczowników, charakteryzuje się też wymianą samogłosek.

Rdzenie Spółgłoskowe

Większa część słownictwa języka sechtońskiego oparta jest o rdzenie spółgłoskowe. I o ile, fleksja wewnętrzna charakterystyczna jest dla czasowników (łączona z aglutynacją), to większość rzeczowników odmienia się aglutynacyjnie. Rzeczowniki składające się z jednego morfemu (a także ich pochodne), oraz rzeczowniki utworzone od czasowników (imiesłowów, poszczególnych form czasowych, etc.) także w pewnym stopniu odmieniają się przy pomocy fleksji wewnętrznej.

Występują następujące formy rdzeni spółgłoskowych:

• rdzeń pełny - składa się jedynie z spółgłosek,
• rdzeń jednostopniowy - składa się z spółgłosek i jednej stałej samogłoski,
• rdzeń wielostopniowy - składa się z spółgłosek, i dwóch (lub większej nawet ilości) samogłosek, przy czym dochodzi do wymiany samogłosek pomiędzy części spółgłosekm
• rdzeń martwy - rdzeń, w którym nie dochodzi do wymiany samogłosek (głównie zapożyczenia, oraz najkrótsze słowa),

Rdzenie składają się w większości z trzech spółgłosek, rzadziej dwóch, lub czterech. Przy czym znamienne jest, że rdzenie dwuspółgłoskowe oznaczają w większości podstawowe słowa, w tym też większość z nich to rzeczowniki opisujące elementy przyrody. Rdzenie czterospołgłoskowe mają określoną budowę:

• są duplikacją rdzenia dwuspółgłoskowego,
• mają budowę C-C-H-C,
• mają budowę 'SC-C-C,

Mała część rdzeni czterospółgłoskowych ma budowę C-C-C-C.

Zaimek

Zaimek osobowy

Forma główna
Osoba		Sg	Du	Pl
1.	m	ma	imma	waxa
	f	mina	minna	wixa
2.	m	sat	satta	qana
	f	sita	sitta	qina
3.	m	ur	warra	mor
	f	uma	wamma	mom
	n	'et	atta	mat

Odmiana
Osoba			Forma
			Główna	Łączona	Dzierżawcza	Akuzatywna
Sg	1.	m	ma	ma-	maja	man
		f	mina	mi-	minajja	min
	2.	m	sat	sa-	satja	sam
		f	sita	si-	sitajja	sim
	3.	m	ur	u-	ujir	um
		f	uma	um-	umir	umim
		n	'et	ta-	tajir	tam
Du	1.	m	imma	imma-	immê	imman
		f	minna	minna-	minnê	minnan
	2.	m	satta	satta-	sattê	sattam
		f	sitta	sitta-	sittê	sittam
	3.	m	warra	warra-	warrar	warrama
		f	wamma	wamma-	wammar	wammama
		n	atta	atta-	attar	attama
Pl	1.	m	waxa	wa-	waxjar	oxma
		f	wixa	wi-	wixjar	oximar
	2.	m	qana	qa-	qaniar	qamar
		f	qina	qi-	qiniar	qimar
	3.	m	mor	im-	imar	imim
		f	mom	mom-	momar	momim
		n	mat	imta-	imtajar	imtajim

Rzeczownik

Rzeczownik w języku sechtońskim odmienia się przez przypadki i liczby. O ile kolejne przypadki tworzy się za pomocą aglutynacji, to odmiana przez liczby opiera się o wymiany samogłoskowe w rdzeniu. Wyróżnia się dwie podstawowe formy rzeczownika: główną i łączoną.

Sg	Pl	Przykład
		Sg	Pl
CaC	CiCa	sak "noc "	sika "noce"
CaC	CuCa	leq "drzewo"	luqa "drzewa"
CuC	C(a)Ca	lun "oko"	lana "oczy"
		tur "kamień"	tra "kamienie"
CaCa	CiCa	nana "mama"	nina "mamy"

Deklinacja

Deklinacja I

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cAc	sak noc	ska-	sakka	sika
cAc	leq drzewo	leqa-	leqqa	luqa

Deklinacja II

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cUc	lun oko	lna-	lunna~lana	lana
cUc	tur kamień	tri-	turra	tra

Deklinacja III

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cAcA	nana mama	nana-	nanna	nina
ccA	tna wełna	tna-	tanna	tina
macAc	mataq wróg	matqa-	mataqqa	mitqa

Deklinacja IV

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cAccA	jehka siła	jehka-	jehakka/ihakka	juhkha
ccAc	iseh dzień	isha-	isehha	jusha

Deklinacja V

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cccA	ista koniec	ista-	isatta ????	jasta ????
ccAc	ixal owca	ixla-	ixalla	ixla
ccUc	knuk język	knuka-	knukka	knek

Deklinacja VI

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cUccA	runqa liść
ccUc	irsuk ucho			ruska
cEcIc	seqik nóż

Deklinacja VII

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
ccEc	tmeq most	tmeqa-	tmeqqa	tmoq
cAcAc	te'xo mieszkanie			te'xaw

Deklinacja VIII

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
cAccA	wexsa kobieta
AccAc	ojat litera, znak
cAccA	makla góra	makla-		mkela

Deklinacja IX

????? Do tej grupy

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona
ccUc	knuk język	knuka-	knukka	knek

Deklinacja X

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona

Deklinacja XI

?????

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona

Deklinacja XII

Do tej grupy należą rzeczowniki o pochodzeniu czasownikowym (głównie imiesłowowym) przyjmujące w liczbie mnogiej formę mnogą czasownika.

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona

Deklinacja XIII

Do deklinacji XIII należą rzeczowniki zakończone za pomocą sufiksów. Ich liczba mnoga tworzy się na zasadzie fleksyjności. (Od zwierzątek -im, -anqa, amiq etc.)

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona

Deklinacja XIV

Do tej grupy należą rzeczowniki odmieniające się całkowicie nieregularnie.

Szkielet samogłoskowy	Sg		Du	Pl
	Główna	Łączona

Zasady tworzenia formy łączone, mnogiej i podwójnej mogą się wydawać ogólnie dziwne, ale można je streścić w następujących formułkach:

Aby stworzyć formę łączoną, należy pamiętać, że akcent pada na ostatnią sylabę tematu głównego rzeczownika (tu - formy łączonej), więc, jeżeli forma podstawowa kończy się na spółgłoskę, to rozszerzając temat o samogłoskę (by słowo mogło swobodnie przykleić końcówkę aglutynacyjną) dochodzi do przeskoczenia akcentu, i redukcji niepotrzebnej samogłoski. Pod wpływem tego zjawiska, przez analogię, dochodzi także do zmian w tematach słów zakończonych samogłoską. Następnym, co należy pamiętać, jest to, że wiele słów ma czasownikowe (przede wszystkim imiesłowowe) pochodzenie, i choć czasownik, od którego pochodzi słowo, może nie istnieć, to często jest to w jakiś koślawy sposób zachowane.

Aby stworzyć liczbę podwójną, schemat jest dużo prostszy: należy podwoić ostatnią spółgłoskę rdzenia, i stworzyć takie środowisko, by ta duplikacja była wymawialna. Przy okazji, warto wspomnieć, że tu akcentowana jest samogłoska przed duplikowanymi spółgłoskami. Jeżeli jakiś przedmiot często występuje w parach, to nie wiedzieć czemu, forma liczby podwójnej brana jest z formy liczby mnogiej.

Liczba mnoga tworzona jest albo w jakiś dziwny, pokrętny sposób (w szczególności dla wielu starych słów), albo w jakiś dziwny, pokrętny sposób po nowemu i przez analogię. Część słów tworzy liczbę mnogą przez dodanie prefiksu ma-, który często lubi zestrajać się z akcentowaną końcówką -a (tak na marginesie, początkowo miało być pa-, ale sobie przypomniałem, że język przecież nie ma p, więc początkowe częste użycie tego sufiksu, ma być rzadsze), która znów może łączyć się z jakąś dziwną wymianą samogłosek pod wpływem starej liczby mnogiej, lub jeżeli, wyraz przez to posiada za dużo sylab. Inną cechą jest prefiks a-, który jest nie wiedzieć czemu akcentowany, albo i nie, przez co dochodzi do zaniku samogłosek w dalszej części słowa. Część słów, w szczególności tych zaczynających się na m-, powstała od formy imiesłowu, który zachowuje się podobnie jak przymiotnik, to jest nie odmienia się praktycznie, ale, sechtończycy, urabiają wtedy liczbę mnogą od tematu liczby mnogiej czasu teraźniejszego, lub przeszłego biernego (jeżeli rzeczownik ma wyraźnie bierny charakter, jak np. narzędzia). W wyniku tego wszystkiego, wydaje się, że liczba mnoga tworzona jest w sposób całkowicie chaotyczny, a to nieprawda, liczba mnoga tworzona jest w sposób uporządkowanie chaotycznie!

Przypadki

Główne:

• mianownik
• genetyw
• biernik

Miejsca:

Ruch/ Miejsce	Położenie	Ruch do miejsca	Ruch z miejsca
w	Inesyw	Ilatyw	Ablatyw
na	Superesyw	Sublatyw
przez	Prolatyw
nad
pod
za
przed
obok, koło
osoby
dom

Czasu:

Zależne:

• Abesyw

Czasownik

Czasowniki odmieniają się przez następujące kategorie:

• liczba
• czas (teraźniejszy : przeszły : zaprzeszły)
• przechodniość (brak zaznaczenia~nieprzechodniość : przechodniość : bierność)
• tryb (oznajmujący : rozkazujący : przypuszczający : energetyczny)

Formy czasownika

Czasownik posiada cztery główne formy:

• formę bezokolicznika
• formę pojedynczą
• formę mnogą
• formę czynną
• formę bierną

Forma bezokolicznika

Forma bezokolicznika jest podstawową formą czasownika, jest podawana w słowniku. Za jej pomocą tworzy się imiesłów współczesny, bezokolicznik oraz rzeczownik odczasownikowy. Bezokolicznik posiada następujące końcówki:

• -0, np. huweq - "wołać"
• -t, np. hut - "widzieć"
• -ta, np. hihumta - "mówić"
• -ata np. ehkata - "móc, umieć"
• -ota, np. jastota - "potrzebować"
• -a np. ahweqa - "przekonywać"

Forma pojedyncza

Używana jest dla tworzenia liczby pojedynczej i podwójnej czasu teraźniejszego oraz przy tworzeniu imiesłowów przysłówkowych współczesnych. W większości przypadków, jest zbieżna z formą bezokolicznika po odcięciu końcówki.

Forma mnoga

Forma mnoga jest używany przy tworzeniu liczby mnogiej czasu teraźniejszego. Czasami, w wyjątkowych przypadkach, przy tworzeniu liczby podwójnej.

Forma czynna

Forma czynna jest używana przy tworzeniu czasu przeszłego aktywnego, przeszłego ciągłego aktywnego, imiesłowu czynnego (dla czasowników przechodnich) oraz czasu uprzedniego.

Forma bierna

Forma bierna używana jest przy tworzeniu form czasu przeszłego nieaktywnego i biernego, przeszłego ciągłego biernego, imiesłowu czynnego (dla czasowników nieprzechodnich), oraz czasu przeszłego biernego.

Koniugacja

Wydziela się jedenaście podstawowych koniugacji:

• koniugacja I - należą do niej stare czasowniki, przede wszystkim oparte o rdzenie dwuspółgłoskowe, grupa częściowo produktywna.
• koniugacja II - należą do niej stare czasowniki, przede wszystkim oparte o rdzenie dwuspółgłoskowe, nieproduktywna grupa czasowników.
• koniugacja III - należą do niej przede wszystkim przechodnie czasowniki, jest to grupa produktywna, ale dla słów opartych o rdzeń dwuspółgłoskowy lub trójspółgłoskowy, jeżeli występują obok siebie dwie takie same spółgłoski.
• koniugacja IV - należą do niej w większości czasowniki nieprzechodnie, oraz parę starych czasowników przechodnich.
• koniugacja V - najbardziej produktywna grupa czasowników, które posiadają w formie bezokolicznika samogłoskę a.
• koniugacja VI - do tej grupy należą czasowniki, które posiadają pomiędzy pierwszymi (i czasem też kolejnymi) spółgłoskami samogłoskę i.
• koniugacja VII - do tej grupy należą czasowniki nieprzechodnie, które posiadają pomiędzy pierwszymi spółgłoskami samogłoskę i.
• koniugacja VIII - należą do tej grupy czasowniki (przede wszystkim przechodnie), które posiadają w bezokoliczniku pomiędzy pierwszymi spółgłoskami samogłoskę u.
• koniugacja IX - do tej grupy należą czasowniki o znaczeniu modalnym, krótkotrwałym, ulotnym, wspólną cechą jest sufiks -o- między tematem a końcówką.
• koniugacja X - do tej grupy należą czasowniki oparte o trójspółgłoskowe rdzenie, rdzenie jedno- i wielostopniowe, a także o rdzenie martwe.
• koniugacja XI - do tej grupy należą czasowniki oparte o trójspółgłoskowe rdzenie, a także czasowniki tworzone od przymiotników.

Koniugacja I

Do koniugacji pierwszej należą krótkie, stare czasowniki, których rdzeń składa się z dwóch spółgłosek. Dla większości czasowników forma bezokolicznika, liczby pojedynczej i mnogiej są takie same.

I
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
h-t	CuC	hut "widzieć"	CuC	hut	CuC	hut	CiC	hit	CoCa	hota

Forma bezokolicznika

Większość czasowników przyjmuje w bezokoliczniku końcówkę zerową.

Forma pojedyncza

Bezokoliczniki przyjmujące w bezokoliczniku końcówki -0, -t, -ta przyjmują końcówkę zerową w formie pojedynczej, a przyjmujące końcówki -a-ta, -a końcówkę -a.

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-a
F. Poj.	-0			-a

Forma mnoga

Formy liczby mnogiej i pojedynczej są identyczne.

Forma czynna

W formie czynnej dochodzi do wymiany mocnej samogłoski:

• u > i
• a > i

Forma bierna

W formie czynnej dochodzi do wymiany mocnej samogłoski:

• u > o
• a > e

Koniugacja II

Do koniugacji II należą krótkie czasowniki, zazwyczaj oparte o dwuspółgłoskowy rdzeń.

II
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
j-r	CoC-t	jort "być"	CoC	jor	CoC-a	jor-a			CuC-ta	jurta

Forma bezokolicznika

Bezokolicznik przyjmuje zazwyczaj końcówki inne niż zerowe.

Forma pojedyncza

Bezokoliczniki przyjmujące w bezokoliczniku końcówki -0, -t, -ta przyjmują końcówkę zerową w formie pojedynczej, a przyjmujące końcówki -a-ta, -a końcówkę -a.

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.	-0			-o	-a

Forma mnoga

W liczbie mnogiej wszystkie czasowniki przyjmują końcówkę -a.

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.	-0			-o	-a
F. Mn.	-a

Koniugacja III

III
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
'-x	iCC-a-ta	ixata "palić"	iCC-a-t	ixat	iCC-a-t-a	ixat-a	uCaC-a-t	u'axat	aCC-a-t	exat

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja IV

IV
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
n-t	aCC-a	anta "dawać"	aCC-a	anta
r-w	CC-a	rwa "iść"	CC-a	rwa
l-'x-n	CaCC-a	le'xna "latać"	CaCC-a	le'xna
n-h-k	CaCC-a-ta	nehkata "świecić"	CaCC-a-t	nehkat
n-x-'	CCaC-a	inxe'a "brać"	CCaC-a	inxe'a
r-'-'	CaCaC-ta	re'eta "nieść"	CaCaC-a	re'e'a

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja V

V
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
q-'	aCaC-a	aqe'a "biec"	aCaC-a	aqe'a	maCaC-a	maqe'a
q-'	aCaC-a-ta	aqe'ata "uciec, pobiec"	aCaC-a-t	aqe'at	aCaC-a-t-a	aqe'ata
r-'	CaC-a	re'a "pić"	CaC-a	re'a	CaC-a	re'a
s-q	CaC-ta	seqta "siedzieć"	CaC-a	seqa	CaC-a	seqa
h-w-q	aCCaC-a	ahweqa "przekonywać"	aCCaC-a	ahweqa	aCCaC-a	ahweqa
j-h-k	aCCC-a-ta	ehkata "móc, umieć"	aCCC-a-t	ehkat	aCCC-a-t-a	ehkata
r-ch-'	CaCaC-ta	reche'ta "krzyczeć"	CaCaC-a	reche'a	CaCaC-a	reche'a
r-r-j	CaCC-a	rarja "płynąć"	CaCC-a	rarja	maCaCC-a	mararja
s-q-k	aCCaC-a	asqaka "ciąć"	aCCaC-a	asqaka	aCCaC-a	asqaka
t-ch-t	CaCC-a	techta "jeść"	CaCC-a	techta	CaCC-a	techta
w-'-n	CaCC-a-ta	wenata "zacząć"	CaCC-a-t	wenat	CaCC-a-t-a	wenata
w-h-j	aCCaC-a	ohaja "bać się"	aCCaC-a	ohaja	aCCaC-a	ohaja
w-h-j	CaCC-a-ta	wahjata "straszyć"	CaCC-a-t	wahjat	CaCC-a-t-a	wahjata
w-x-t	CaCC-a	wexta "spadać, upadać"	CaCC-a	wexta	CaCC-a	wexta
w-j-t	CaCaC-a	wajata "pisać"	CaCaC-a	wajata	maCaCaC-a	mawajata
k-j-n-t	aCCCaC-a	akinata "przerywać"	aCCCaC-a	akinata	aCCCaC-a	akinata
k-w-k-w	CaCCC-a-ta	kokwata "tonąć"	CaCCC-a-t	kokwat	CaCCC-a-t-a	kokwata
k-w-k-w	aCaCCaC-ta	akokota "zaginąć"	aCaCCaC-a	akokawa	aCaCCaC-a	akokawa

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja VI

VI
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
q-r	CiC-ta	qirta "umrzeć"	CiC-a	qira
r-r-j	uCiCiC-a	uririja "ciec"	uCiCiC-a	uririja
s-l-k	CiCC-a-ta	silkata "płakać"	CiCC-a-t	silkat
t-'x-w	CiCC-a-ta	ti'xata "żyć, mieszkać"	CiCC-a-t	ti'xat

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja VII

VII
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
h-h-m	CiCuC-ta	hihumta "mówić"	CiCuC-a	hihuma
k-j-m	aCiCC-a-ta	akiêmata "tęsknić"	aCiCC-a-t	akiêmat
w-x-t	aCCiC-a-ta	oxitata "niszczeć, psuć się, rozkładać"	aCCiC-a-t	oxitat

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja VIII

VIII
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
h-w-q	CuCaC	huweq "wołać"	CuCaC	huweq
k-m-n	CuCaC-ta	kumanta "doić"	CuCaC-a	kumana

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja IX

IX
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
j-s-t	CaCC-o-ta	jastota "potrzebować"	CaCC-o	jasto

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja X

X
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
k-j-m	CCC-a	kima "chcieć"	CCC-a	kima
l-'x-n	CCC-a-ta	il'xnata "ruszać się"	CCC-a-t	il'xnat
m-'x-j	CCC-ta	im'xita "niszczyć"	CCC-a	im'xja
w-j-t	aCCC-a-ta	ojtata "malować"	aCCC-a-t	ojtat
tel-	RRR-a-ta	telata "boleć"	RRR-a-t	telat
tel-	RRR-a	tela "sprawiać ból"	RRR-a	tela

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Koniugacja XI

XI
Rdzeń	Bezokolicznik		Forma Pojedyncza		Forma mnoga		Forma czynna		Forma bierna
w-t-q	aCCaC-a	otaqa "pokazać, pokazać"	aCCaC-i	otaqi	aCCaC-a	otaqa
w-x-s	aCCaC-ta	oxasta "rodzić"	aCCaC-i	oxasi	aCCaC-a	oxasa
w-x-t	aCCC-a	oxta "spaść, upaść"	aCCC-i	oxti	aCCaC-a	oxata
w-'x-k	aCCC-a	o'xka "leżeć"	aCCC-i	o'xki	aCCaC-a	o'xaka
'x-q-k	aCCaC-a	e'xqaka "bić"	aCCaC-i	e'xqaki	aCCaC-a	e'xqaka
wexlon "brudny"	ADJ-a-ta	wexlata "brudzić"	ADJ-i-t	wexlit	ADJ-a-t-a	wexlata
'echon "głęboki"	ADJ-n-a-ta	'echnata "pogłębiać"	ADJ-n-i-t	'echnit	ADJ-n-a-t-a	'echnata

Forma pojedyncza

Odmiana
F. Bez.	-0	-t	-ta	-a-ta	-o-ta	-a
F. Poj.

Czasy

W języku sechtońskim występują następujące czasy:

• czas teraźniejszy prosty
• czas teraźniejszy ciągły
• czas przeszły aktywny
• czas przeszły nieaktywny
• czas przeszły bierny
• czas przeszły ciągły aktywny
• czas przeszły ciągły bierny
• czas uprzedni

Imiesłowy

W języku sechtońskim występują następujące imiesłowy: Przymiotnikowe:

• czynny
• bierny

Przysłówkowy:

• współczesny
• uprzedni

Czasowniki złożone

Znaczenie czasownika może być modyfikowane za pomocą postfiksów, które w większości mają pochodzenie poimkowe, czasem przysłówkowe, rzadziej rzeczownikowe. Oto lista najczęściej używanych postfiksów:

Forma sechtońska	Polski odpowiednik	Uwagi
	po coś, dla czegoś
	z czymś, jednocześnie z czymś
	do czegoś, po coś
	aż do czegoś, aż do jakiegoś momentu
	poza coś, na zewnątrz czegoś, od czegoś
	od czegoś, skądś
	na coś
	nad coś, zaczynając coś	W połączeniu z czasownikami ruchu wyrażają ruch nad jakiś przedmiot, lub nad jakimś przedmiotem; nadają często znaczenie zaczynania jakiejś czynności.
	pod coś, kończąc coś	W połączeniu z czasownikami ruchu wyrażają ruch pod jakiś przedmiot, lub pod jakimś przedmiotem; nadają znaczenie zakończenia jakiejś czynności.
	blisko czegoś, u kogoś

Słowotwórstwo

Słowotwórstwo języka sechtońskiego oparte jest w głównej mierze o czasownik i jego derywaty. Istnieje grupa starych słów o znaczeniu typowo rzeczownikowym, i ich budowa ma wpływ na powstawanie nowych słów na zasadzie analogii. Jednak wiele słów w ostatnim czasie

Afiks	Fleksja wewnętrzna	Zapis	Przykład		Znaczenie	Uwagi
ki- + forma aktywna	-	kj		"robotnik"	Wykonawca czynności	Wykonawca w czasie wykonywania czynności jest aktywny, często łączy się z czasownikami przechodnimi.
ih¹- + forma bierna/nieprzechodnia	-	jh¹		"słuchacz"	Wykonawca czynności	Wykonawca czynności jest w czasie wykonywania czynności bierny. ¹Często dochodzi do asymilacji /h/ do następnej spółgłoski, w szczególności, jeżeli jest to spółgłoska szczelinowa.
ist¹ + forma bierna	-	jst¹			Wynik, efekt działania niespowodowanego przez człowieka	Efekt lub wynik zakończonego procesu, który miał miejsce samoistnie, lub powstał pod wpływem przyrody. Często dochodzi też do przesunięcia znaczeń na samo zjawisko przyrodnicze. ¹Dźwięk /t/ często wypada.
m(a)- + forma aktywna	-	m			Pochodzenie, narodowość, nowsze zawody	Formant często używany dla tworzenia nazw nowych zawodów, profesji. Nosi odcień "nowoczesności".
m(a)- + forma bierna, nieprzechodnia	-	m			Miejsce wykonywania czynności	Bardzo popularny formant, używany dla tworzenia nazw miejsc, w których dokonuje się jakiejś czynności, w szczególności jeżeli jest to miejsce, używane w czasie działalności.
sqa-, siq-, seq-	-	sq, sjq, sq	kowa - "woda" k-w	sqakowa "pustynia"	Brak cechy.	Nadaje znaczenie braku cechy.
sqa-, siq-, seq- -on	-	sq, sjq, sq -wn	kowa - "woda" k-w	sqakowon "odwodniony"	Brak cechy.	Tworzy przymiotnik oznaczający brak określonej cechy.
im-	-	jm			Cecha, rzeczownik odprzymiotnikowy.	Czasami, w szczególności w długich słowach, pomiędzy ostatnimi dwoma spółgłoskami dodawana jest samogłoska /a/ a więc TTC > imTTaC-on.
ma-		m'-			Zbiór, skupisko jakichś przedmiotów, rzadziej także ludzi.	Określa zbiory, skupiska jakichś przedmiotów ludzi.
-w-		-w-			Natężenie cechy.	Zazwyczaj stawiany po przedrostu modyfikującym znaczenie, nadaje znaczenie zwiększenia natężenia danej cechy, wielkość czegoś lub mnogość.
un- + liczba podwójna -a		wn -a			Para	Podkreśla występowanie czegoś w parze.
ja-		j'	k-'x-s "wiedzieć, znać"	jaki'xas "informacja"	Nośnik jakiejś cechy, zjawiska, półśrodek, droga przekazania, wynik.	Często tworzy słowa abstrakcyjne
iCTiC	iCTiC				Na zewnątrz, poza, koniec.	Stara konstrukcja, nadająca znaczenie zakończenia czegoś, przejścia do drugiego stanu, lub ruch lub położenie na zewnątrz.
'xa		'x-		"życie"	Długotrwała czynność, lub czynność wykonywana stale.	Konstrukcja używana dla nazywania czynności długotrwałych lub stałych. Tworzy przede wszystkim rzeczowniki, w tym też te stare, ale ostatnio popularna przy tworzeniu czasowników opisujących długotrwały proces lub stan. Często dochodzi do zaniku nieakcentowanych samogłosek.
imiesłów (-on)					Wykonawca czynności	Zwykła substantywizacja imiesłowu. Bardzo częsty proces, często dochodzi do odpadnięcia końcówki przymiotnikowej -on.
m- + imiesłów (-on)		m-		"żeglarz"		Tworzy nazwy wykonawców czynności, którzy zazwyczaj pracują w grupach.
imiesłów + -iq		-jq		"pisarz"		Tworzy nazwy wykonawców czynności przeważnie krótkotrwałych, lub nie wymagających dużych nakładów pracy.
ja- + bezokolicznik -il		j-			Nosiciel cechy.	Tworzy nazwę osoby noszącej jakąś cechę, charakteryzującą się czymś.
TTTiT	TTTaT > TTTiT				Rodzaj żeński
TTTiT-ta	TTTaT(V), TTTuT(V) > TTTiT	-t
TTTiT-na	TTTaT(V), TTTuT(V) > TTTiT	-n
TTTiT(V)-m	TTTaT(V), TTTuT(V) > TTTiT	-m
forma nieprzechodnia + -a	-'				Wytwór, wynik	Tworzy nazwy wytworów zjawisk naturalnych, nie spowodowanych przez człowieka, lub tych, w których człowiek nie brał udziału, lub jego udział w tworzeniu był mały.
(i-) + forma bierna, aktywna		(j-)			Wytwór, wynik	Rzeczy lub zdarzenia spowodowane przez człowieka.
TTTiT	TTTaT(V), TTTuT(V) > TTTiT				Zamknięte pomieszczenie, miejsce ograniczone przestrzennie, zazwyczaj przeznaczone do określonej czynności, nazwy pomieszczeń, pokoi.
qa-		q-			Otwarta przestrzeń, obszar, region	Nazwy określające duże obszary, miejsca o jakimś przeznaczeniu (wtedy od formy biernej), obszary o pewnej cesze.
-amiq		-mjq			Mieszkaniec jakiegoś miejsca, nazwa odmiejscowa.	Forma męska, głównie nazwy miejscowości, obszarów, krajów.
-anqa		-nq			Mieszkanka jakiegoś miejsca, nazwa odmiejscowa.	Forma żeńska, głównie nazwy miejscowości, obszarów, krajów.
TTTiT -ja	TTTaT > TTTiT	-j			Zdrobnienia	Forma bardzo powszechna wśród większości słów o temacie z samogłoską /a/.
TTTiT -ja	TTTuT > TTTiT	-j				Mało produktywna grupa, używana głównie dla części starych wyrazów, jednak wciąż produktywna w części grup semantycznych.
-ja		-j				Produktywna grupa, tworzona od słów, gdzie nie dochodzi do wymiany samogłosek.
TTTuT	TTTaT > TTTuT				Zgrubnienie
TTTuT	TTTiT > TTTuT
TTTVT¹T¹i	TTTVT¹ > TTTVT¹T¹i
-im		-jm	"koń"	"źrebię"	Młode zwierząt	Bardzo produktywna grupa określają młode zwierząt (w tym też egzotycznych). Bardzo często dochodzi do redukcji słabych samogłosek.

Samogłoski słabe

Samogłoski słabe to samogłoski występujące w rdzeniu i nie będące akcentowane. Częstym zjawiskiem jest wypadanie samogłosek słabych, jeżeli:

• nie doprowadzi to do trudności w wymowie,
• nie zatrze to znaczenia słowa

Wypadanie samogłosek jest powszechne, nawet w przypadku tworzenia nowych form za pomocą samych prefiksów i sufiksów.

Samogłoski mocne

Są to samogłoski występujące w rdzeniu, które wymieniają się w procesie słowotwórczym na inne samogłoski. W większości przypadków jest to pierwsza samogłoska w rdzeniu, ale od tej reguły jest wiele wyjątków.

Wokalizacja

Proces, w wyniku którego spółgłoski /w/, /j/ przechodzą między spółgłoskami w samogłoski /u/, /i/.

Mała wokalizacja

Proces, w wyniku którego nagłosowe /m/, /n/, /r/, /l/ znajdujące się przed trudną do wymówienia zbitką spółgłoskową dostają samogłoskę protetyczną /i/, czyli dochodzi do utworzenia sylab /im/, /in/, /ir/, /il/.

Monoftongizacja

Zjawisko powstałe w wyniku zmian fonetycznych, polegające na monoftongizacji dyftongów /ij/ i /aw/ do /ê/ i /o/. Proces ten jest wciąż żywy, chociaż zdarzają się wyjątki.

Zabarwienie

Proces polegający na zmianie barwy samogłoski pod wpływem znajdującej się dalej spółgłoski, np.

• /ir/ do /êr/
• /aH/ do /eH/

Należy pamiętać, że zjawisko to jest powszechne w dawno utworzonych formach, jest dalej żywe na zasadzie analogii, choć też zdarzają się od niej często wyjątki.

Elementy gramatyki historycznej

Wiele zjawisk morfologicznych wynika z historii języka sechtońskiego. Wiele procesów, takich jak rozszerzanie szkieletów samogłoskowych, czy ich mutacje, wynika z procesów fonetycznych, które miały miejsce od pierwotniejszego stanu języka prasechtońskiego.

Procesy fonetyczne

Na współczesny kształt morfologii mają wpływ następujące procesy:

• m, n, r, l #_{C} > im, in, ir, il
• ir > êr
• ij > ê
• aw > o
• aH > eH (proces uległ cofnięciu w wielu przypadkach)

Teksty

Tonę w morzu

Tonę w morzu
	Tonę w morzu moich łez Dzikie wiatry gną mój maszt I z każdym ruchem Pogłębiają moją tęsknotę Witaj, mój brzegu Witaj, cicha falo Tonę w morzu moich łez
kokwata - tonąć, kra - morze, salka - łza, teqon - dziki, imkar - wiatr, kiênta - giąć, matmaq - maszt. oson - każdy, il'xnet - ruch, 'echnata - pogłębiać, akim - tęsknota, mattata - witać, matta! - witaj! (powitanie), warqa - brzeg, arerton - cichy, atna - fala

Słownik

Rdzenie Pełne

Dwuspółgłoskowe

'-ch "dół, dziura"

• 'echon - głęboki
• 'echnata - pogłębiać
• macha - dół
• 'acha - dziupla

'-h "jeden"

• ah - jeden
• a'hton - pierwszy

'-q "krew"

• aq - krew
• e(')qon - czerwony

'-x "ogień"

• exa - ogień
• ixata - palić

'-w "ząb"

• ew (o- (<aw-)) - ząb

h-' "ręka"

• ha' (he'-) - ręka

h-ch "serce"

• ahicha - serce
• hechon - miły

h-t "gwiazda"

• ahata (aht-) - gwiazda

h-t² "widzieć"

• hut - widzieć

j-k "jajko, jajo"

• ika - jajko

j-m "głowa"

• ima - głowa
• joma - myśleć

j-r "być"

• jort - być

k-r "morze"

• kra - morze
• karon - morski
• akiron - niebieski

k-w "woda"

• kowa - woda

l-n "oko"

• lun (lana-) - oko

l-q "drzewo"

• leq (luq-) - drzewo
• molqa - las

m-j "piasek"

• mamia - plaża
• muj - piasek
• momja - pustynia

n-n "matka, mama"

• nana - mama, matka

n-t "dawać, dać"

• anta - dać, dawać

q- "bieg, szybkość"

• aqe'a - biec
• aqe'ata - uciec, pobiec
• qe'on - szybki

q-r "umierać, umrzeć"

• qirta - umrzeć

r-w "iść, chodzić"

• rwa - iść

r-' "pić"

• re'a - pić

s-k "noc"

• sak - noc
• iskon - ciemny

s-q "siedzieć"

• seqta - siedzieć

s-t "Słońce"

• Sat - Słońce

s-x "imię"

• sexa (sixa-) - imię

s-w "dwa"

• swa - dwa
• aswaton - drugi

t-n "wełna"

• tna - wełna
• atna - fala

t-q "obcy, dziki, niebezpieczny"

• mataq - wróg
• matqon - wrogi
• teqon - dziki, niebezpieczny
• itqon - niebezpieczny

t-r "kamień"

• tur (tra-) - kamień
• atron - twardy

t-t "nowy"

• taton - nowy
• mattata - witać
• matta - witaj! (powitanie)

'x-t "palec"

• exta - palec

w-s

• oson - każdy
• wasa - wszystko
• uson - cały, wszystek, wszystko

Trójspółgłoskowe

'-ch-j "patrzeć"

'-'x-r "uczyć"

'-x-t "mężczyzna"

h-k-w "gnić, psuć"

h-h-m "mówić"

• hihumta - mówić

h-h-q "trzeć, prać"

h-r-t- "sam"

• harta - sam, samotny, pojedynczy

h-w-q "wołać"

• huweq - wołać
• ahweqa - przekonywać

j-ch-w "inny, daleki"

• ichwon - inny
• ichow - odległość, różnica, przedział
• ichowon - daleki

j-h-k "siła, móc, umieć"

• ehkata - móc, umieć
• jehka - siła
• ihkon - silny

j-s-h "dzień"

• iseh - dzień
• jashon - zwyczajny, normlany

j-s-t "koniec, granica"

• ista - koniec
• jaston - końcowy, potrzebny
• jastota - potrzebować
• jastot - potrzeba

j-x-k "kwiat, rosnąć, piękny, dobry"

j-x-l "owca"

• ixal (ixla-) - owca

j-x-t "czas"

j-'x-n "ziemia"

k-'-w "trzymać, dłoń"

k-ch-k "nos, czuć"

k-ch-h² "robak, czerw, zepsuty"

k-h-r "wracać"

k-j-m "chcieć"

• kima - chcieć
• akiêmata - tęsknić
• akim - tęsknota

k-m-n "mleko"

• akmin - mleko
• kumanta - doić

k-n-k "język, usta"

• makianka - usta
• knuk - język

k-x-l "być chudym"

k-'x-l "sprzedawać"

k-'x-s "wiedzieć, umieć"

l-'x-h "oddychać"

l-'x-m "jasny, błyskawica"

l-'x-n "latać, ptak"

• le'xna - latać
• il'xnata - ruszać (się)
• il'xnet - ruch

m-ch-l "piec, wypiekać"

m-k-l "wypukły, wysoki"

• makla (mkela-) - góra
• mikla - wzgórze

m-k-r "duch, wiatr"

• imkar - wiatr
• momkar - dusza
• makra - duch
• ilimkara - demon

m-'x-j "niszczyć"

• im'xita - niszczyć

n-h-' "dawny, przeszły"

n-h-k "jasny"

• nhakon - jasny
• nehkata - świecić

n-h-r "oddać"

• nehrata - oddać

n-q-m "wieźć"

• niqma - wieźć

n-t-' "myśleć"

• inte'a - myśleć

n-x-' "brać"

• inxe'a - brać

n-x-n "lekki"

• anhinon - lekki

n-'x-n "martwy"

q-h-s "używać, narzędzie, cel"

r-'-' "nieść"

• re'eta - nieść

r-ch-' "krzyczeć"

• reche'ta - krzyczyeć

r-n-q "liść, dużo"

• runqa - liść

r-r-j "płynąć"

• rarja - płynąć
• uririja - ciec

r-r-t "spokój, cisza, mały"

• êr(r)iton - mały
• arrat - cisza
• arerton - cichy

r-s-k "ucho, słyszeć, słuchać"

• irsuk (ruska-) - ucho

s-h-' "piękny"

• ashe'on - piękny

s-j-m "biały, czysty"

• asimon - biały
• sajmon - czysty

s-l-k "płakać"

• silkata - płakać
• salka - łza

s-q-k "ciąć, nóż"

• asqaka - ciąć
• seqik - nóż

s-r-' "jednoczyć, gnieść"

t-ch-t "jeść, wchłaniać"

• techta - jeść

t-m-q "most, deski

• tmeq - deska
• tamaq - most
• matmaq - maszt

t-n-j

• tnjon - równy, płaski
• matanja - równina

t-'x-w "żyć, mieszkać"

• te'xo (te'xaw-) - mieszkanie
• ti'xata - żyć, mieszkać
• ti'xta - mieszkanie

w-'-n "zacząć"

• wenata - zacząć

w-h-j "bać się"

• ohaja - bać się
• wahja - strach
• wahjata - straszyć

w-j-t "malować, pisać"

• ojat - litera, znak
• wajata - pisać
• ojtata - malować

w-r-q "brzeg"

• warqa - brzeg

w-t-q "pokazać"

• otaqa - pokazać, wskazać

w-x-j "koło, kulisty"

• oxej - koło
• wexajon - kulisty, okrągły
• wexaj - okrąg

w-x-l "czarny, brudny"

• oxlon - czarny
• wexlon - brudny
• wexlata - brudzić

w-x-s "kobieta, rodzić"

• wexsa - kobieta
• oxasta - rodzić

w-x-t "spadać, upaść, niszczeć, deszcz"

• oxta - spaść, upaść
• wexta - spadać, upadać
• oxitata - niszczeć, psuć się, rozkładać
• oxta - deszcz

w-'x-k "leżeć"

• o'xka - leżeć
• mo'xak - łóżko

'x-q-k "uderzać, bić"

• e'xqaka - bić

Czterospółgłoskowe

k-j-n-t "łamać, giąć

• kiênta - giąć
• akinata - przerywać

k-w-k-w "tonąć"

• kokwata - tonąć
• akokota - zaginąć

Rdzenie Jednostopniowe

Dwuspółgłoskowe

tel- "ból"

• tela - ból
• telata - boleć
• tela - sprawiać ból

Rdzenie Martwe

lu "nie"

• lu - nie