Język szybski 2.0

szybski sibbīska tonna
Utworzenie:	tqr w 2012
Liczba użytkowników	230 000
Sposoby zapisu:	łacinka, runy
Typologia:	SOV, V2
Klasyfikacja:	germańskie zachodniogermańskie anglo-fryzyjskie? szybski
Kody
Conlanger–1	sib
Conlanger–3	pos.sib.tqr
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Altudisce sinn frijés änn gjelicés ana wöirta reitach gjeburás. Hir sinn mid tanna gjewittanach begjevás, änn scüll in gasta broterréds ens annerés donan.
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język szybski (sibbīska tonna) - język germański. Nie jest w żadnej istniejącej grupie języków germańskich, choć najbliżej mu do zachodnich. Jest to język bardzo konserwatywny - posiada pięć przypadków, brak rodzajników nieokreślonych, zachowane jest wygłosowe -z (które przeszło w -s), częściowo zachowane nosówki (jako -am itp).

Tło

Główny artykuł: Królestwo Szybskie

Język wyewoluował na Wyspach Szybskich (naszych Azorach). Germanie dotarli na wyspy pod koniec III wieku, i z czasem odizolowali się zupełnie od reszty Europy. Kraina została odkryta przez Holendrów dopiero pod koniec XVII wieku, i aż do XX wieku pozostawała holenderskim protektoratem. Obecnie jest niepodległym państwem w unii personalnej z Królestwem Niderlandów. Długa izolacja sprzyjała zachowaniu wielu archaicznych cech języka, a także kultury i religii germańskiej.

Procesy fonetyczne

Podstawowymi procesami fonetycznymi był i-przegłos i a-przegłos. Ten pierwszy zachodził, gdy w kolejnej sylabie znajdowało się i bądź j, a drugi gdy a bądź o. Innym procesem była monoftongizacja, dzięki której w języku nie ma prawie żadnych dyftongów.

i-przegłos

a > æ
o > ø
u > y
au > øy > ȳ

a-przegłos

u > o
i > e

Monoftongizacja

au > ō
ai > ē
eu > ō
oi > ī

Geminacja przed j

Dotyczyła wszystkich spółgłosek z wyjątkiem r. Np:
gj > gg

Inne procesy fonetyczne

sts > ss
sks > chs
ks > chs

Wygłosowe z > s
Pozostałe z > r

ng > nn (przejście musiało nastąpić przed a-przegłosem, bo ten działał także przez gg)

th > t

Częściowo zachowane wygłosowe nosówki, np:
-ã > -am

Choć na przykład w nijakich a-tematowych ã zniknęło, podobnie w bezokolicznikach.

Fonetyka

Samogłoski

Spółgłoski

Ortografia

Istnieją dwa zapisy języka, jeden fonetyczny, drugi użytkowy. W słowniku i opisie języka używany jest zapis fonetyczny.

Dźwięki języka szybskiego

Zapis fonetyczny	Zapis użytkowy	IPA
a	a	/ɑ/
ā	a	/ɑː/
æ	ä	/æ/
ǣ	ä	/æː/
b	b	/b/
d	d	/d/
e	e	/ɛ/
ē	e	/eː/
f	f	/f/
g	g	/g/
h	h	/h/, [x] w wygłosie
ch	ch	/x/
i	i	/i/
ī	i	/iː/
j	j	/j/
k	k	/k/
kw	kw	/kʷ/
l	l	/l/
m	m	/m/
n	n	/n/
gn	gn	/ɲn/ ([ɲ] w zbitkach)
o	o	/ɔ/
ō	o	/oː/
ø	ö	/œ/
ø̄	ö	/øː/
p	p	/p/
r	r	/r/
s	s	/s/
sk	sk	/ʃ/
t	t	/t/
u	u	/u/
ū	u	/uː/
w	w	/w/
hw	hw	/ʍ/
y	ü	/y/
ȳ	ü	/yː/

Gramatyka

Rzeczowniki

Deklinacja opiera się na rdzeniach. Nazwy rdzeni zostały z dawnej odmiany.

a-temat

Do tej klasy należą także dawne an- i u- tematy.

Deklinacja wōlfs (m) - wilk

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	wōlfs	wolfos
Gen.	wolfas	wolfo
Dat.	wolfe	wolfās
Acc.	wolfam	wolfēs
Instr.	wolfa	wolfēs

Deklinacja jok (n) - jarzmo

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	jok	joka
Gen.	jōks	joko
Dat.	joke	jokās
Acc.	jok	jokēs
Instr.	joka	jokēs

ō-temat

Deklinacja yeva (f) - dar

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	gjeva	gjevos
Gen.	gjēvas	gjevo
Dat.	gjeve	gjevōs
Acc.	gjevam	gjevūs
Instr.	gjeva	gjevūs

i-temat

Deklinacja scyids (f) - obowiązek

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	scylds	scyldis
Gen.	scyldis	scyldo
Dat.	scylde	scyldēs
Acc.	scyldam	scyldīs
Instr.	scyldi	scyldīs

r-temat

Każdy rodzaj może mieć ten temat.

Deklinacja mōder (f) - matka

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	mōder	mōders
Gen.	mōders	mōdero
Dat.	mōdere	mōderōs
Acc.	mōderum	mōderūs
Instr.	mōderi	mōderūs

temat spółgłoskowy

Każdy rodzaj może mieć ten temat.

Deklinacja fōts (m) - stopa

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	fōts	fø̄ts
Gen.	fø̄ts	fōto
Dat.	fø̄te	fōtōs
Acc.	fōtum	fōtūs
Instr.	fōti	fōtūs

Liczebniki

Główne

• 1. ēns
• 2. twe
• 3. tris
• 4. fø̄r
• 5. fīf
• 6. seis
• 7. sēvn
• 8. aita
• 9. nø̄n
• 10. tēin

• 11. ēnēlf
• 12. twēlf
• 13. tritēin
• 14. fēttēin
• 15. fīftēin
• 16. sēstēin
• 17. sēvtēin
• 18. aitatēin
• 19. nø̄tēin

• 20. twētīgs
• 30. trītīgs
• 40. fēttīgs
• 50. fīftīgs
• 60. seistīgs
• 70. hūnnsēvtīgs
• 80. hūnnaitatīgs
• 90. hūnnnēwtīgs
• 100. hūnnēintīgs
• 110. hūnnēlftīgs
• 120. hūnnwēlftīgs, hūnnrad

• 1000. tusonna
• 1200. stōrstusonna

Porządkowe

• 1. fyriss
• 2. anners
• 3. triddo
• 4. fōrto
• 5. fīfto
• 6. seisto
• 7. sēinno
• 8. aito
• 9. nø̄nno
• 10. tēinno
• 11. ēnēlto
• 12. twēlto

Odmiana

ēns - jeden

Deklinacja liczebnika ēns - jeden

	m. sg	m. pl	f. sg	f. pl	n. sg	n. pl
Nom.	ēns	ēne	ēna	ēnos	ēn	ēnas
Gen.	ēnas	ēnēro	ēnēros	ēnēro	ēnas	ēnēra
Dat.	ēnamme	ēnās	ēnēri	ēnās	ēmamme	ēnās
Acc.	ēna	ēnēs	ēna	ēnēs	ēna	ēnēs
Instr.	ēna	ēnes	ēnēra	ēnēs	ēna	ēnēs

twe - dwa

Deklinacja twe - dwa

	m	f	n
Nom.	twe	twos	twe
Gen.	twæjo	twæjo	twæjo
Dat.	twēs	twēs	twēs
Acc.	twās	twos	twe
Instr.	twēs	twēs	twēs

tris - trzy

Deklinacja tris - trzy

	m, f, n
Nom.	tris
Gen.	tro
Dat.	trēs
Acc.	trīs
Instr.	trīs

fewor - cztery

Deklinacja fewor - cztery

	m, f, n
Nom.	fewor
Gen.	feworo
Dat.	fewōrms
Acc.	fewor
Instr.	fewor

Czasowniki

Odmiana mocna

Wzór odmiany

Czas	Zaimek
Bezokolicznik		(a)-an
Teraźniejszy oznajmujący
	eis	(a)-a
	tus	(b)-irt
	his/ha/hit	(b)-it
	wis	(a)-ās
	jus	(b)-it
	hir/hos	(a)-at
Przeszły oznajmujący	eis	(c)
	tus	(c)-t
	his/ha/hit	(c)
	wis	(d)-un
	jus	(d)-ut
	hir/hos	(d)-un
Teraźniejszy łączący	eis/tus/his/ha/hit	(a)-e
	wis/jus/hir/hos	(a)-en
Przeszły łączący	eis/tus/his/ha/hit	(d)-i
	wis/jus/hir/hos	(d)-in
Rozkazujący	Pojedyncza	(a)
	Mnoga	(a)-it
Imiesłów czynny (teraźniejszy)		(a)-ans
Imiesłów bierny (przeszły)		(e)-ās

Wzór przegłosów

Podana lista jest podstawowa, oczywiście głoski mogą także ulec i-przegłosowi.

	1	2	3	4	5	6
(b)	i	u	i	e	a	a
(c)	ē	ō	ā	ā	ā	ō
(d)	i	u	u	e	e	o
(e)	i	u	u	u	e	a

Odmiana słaba

Są trzy wzorce odmiany, z czego trzeci w zaniku.

Czas	Zaimek	1 - słuchać	2 - robić	3 - mówić
Bezokolicznik		hlōtan	makian	seggan
Teraźniejszy oznajmujący
	eis	hlōta	makia	sægga
	tus	hlø̄tist	makost	sagēst
	his/ha/hit	hlø̄tit	makot	sagēt
	wis	hlōtās	makōs	sæggās
	jus	hlø̄tit	makot	sagēt
	hir/hos	hlōtat	makiat	sæggāt
Przeszły oznajmujący	eis	hlōdda (< hlōtda)	makdia	sagda
	tus	hlø̄tīds	makōds	sagēds
	his/ha/hit	hlōdde (< hlōtde)	makde	sagde
	wis	hlōddun (< hlōtdun)	makdun	sagdun
	jus	hlōddun (< hlōtdun)	makdun	sagdun
	hir/hos	hlōddun (< hlōtdun)	makdun	sagdun
Teraźniejszy łączący	eis/tus/his/ha/hit	hlōte	maka	sægga
	wis/jus/hir/hos	hlōtets	makom	sæggēm
Przeszły łączący	eis/tus/his/ha/hit	hlōdded (< hlōtded)	makded	sagded
	wis/jus/hir/hos	hlø̄ddin (< hlōtdin)	makdin	sagdīn
Rozkazujący	Pojedyncza	hlōt	mak	sag
	Mnoga	hlø̄tit	makot	sagēt
Imiesłów czynny (teraźniejszy)		hlōtans	makōns	sæggans
Imiesłów bierny (przeszły)		hlø̄tīds	makōds	sagads

Czasowniki nieregularne

Czas	Zaimek	być (prawdy niezmienne)	być
Bezokolicznik		bian	wesan
Teraźniejszy oznajmujący
	eis	būma	im
	tus	būst	irt
	his/ha/hit	but	ist
	wis	bōs	īrm
	jus	bōt	īrt
	hir/hos	būnat	sinn
Przeszły oznajmujący	eis	bōs	was
	tus	bōst	wast
	his/ha/hit	bōs	was
	wis	bōm	wērn
	jus	bōm	wert
	hir/hos	bōm	wērn
Teraźniejszy łączący	eis/tus/his/ha/hit	biwe	sia/siest/sie
	wis/jus/hir/hos	biwin	sin/sie/sin
Przeszły łączący	eis/tus/his/ha/hit	bōmi	wer/wērs/wer
	wis/jus/hir/hos	bīn	werin/werit/werin
Rozkazujący	Pojedyncza	bo	wes
	Mnoga	bōt	wesit
Imiesłów czynny (teraźniejszy)		bōmans	wesans
Imiesłów bierny (przeszły)		(bōmās)	(wesās)

Zaimki

Deklinacja eis/wis - ja/my

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	eis	wis
Gen.	mēns	ūrs
Dat./Instr.	mis	ūss
Acc.	ma	ūs

Deklinacja tus/jus - ty/wy

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	tus	jus
Gen.	tēns	īrs
Dat./Instr.	tis	īss
Acc.	ta	īws

Deklinacja his/hir - on, oni

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	his	hir
Gen.	hes	hera
Dat.	hēmm	hēms
Acc.	hina	hīms
Instr.	hina	hīms

Deklinacja hit/hija - ono, one

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	hit	hir
Gen.	hes	hera
Dat.	hēmm	hēms
Acc.	hite	hīms
Instr.	hite	hīms

Deklinacja ha/hos - ona, one

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	ha	hos
Gen.	hērs	hera
Dat.	heri	hēms
Acc.	hera	hīms
Instr.	hera	hīms

Deklinacja hwas - kto, co

	m	n	f
Nom.	hvas	hvat	hva
Gen.	hves	hves	hves
Dat.	hvāmm	hvāmm	hveri
Acc.	hvana	hvat	hva
Instr.	hva	hva	hvera

Rodzajniki

Deklinacja rodzajnika określonego

	m. sg	m. pl	n. sg	n. pl	f. sg	f. pl
Nom.	tas	te	tat	tos	ta	tos
Gen.	tes	tēro	tes	tēro	tes	tēro
Dat.	tāmm	tēms	tāmm	tēms	tēri	tēms
Acc.	tana	tans	tat	tos	ta	tos
Instr.	tana	tans	ta	tos	tēra	tos

Przymiotniki

Tak samo, jak rzeczowniki, przymiotniki odmieniają się według rdzeni, zaszły tu jednak większe uproszczenia.

a-temat

Deklinacja blīnns - ślepy, m, n

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	blīns¹	blinne²
Gen.	blinnas	blinnes
Dat.	blinname	blinnēs
Acc.	blinna	blinnās
Instr.	blinna	blinnās

¹ neut. blinn ² neut. blinna

Deklinacja blinna - ślepa, f

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	blinna	blinnos
Gen.	blinners	blinnes
Dat.	blinneri	blinnēs
Acc.	blinno	blinnās
Instr.	blinno	blinnās

i-temat

Odmiana identyczna jak przy rdzeniu a, ale występuje i-przegłos w ostatniej sylabie tematu.

odmiana słaba

Odmiana identyczna do odmiany rzeczowników wg. a-tematu dla rodzaju męskiego i nijakiego, i do ō-tematu dla rodzaju żeńskiego. Występuje rzadko.

Stopniowanie przymiotników i przysłówków

Stopniowanie

	stopień wyższy	stopień najwyższy
przysłówki	-es(o)	-ist
przymiotniki	-ers	-iss (rdz ist-)

Składnia

Język szybski charakteryzuje się archaicznym szykiem SOV, ale w przypadku obecności w zdaniu więcej niż jednego czasownika, ten główny wędruje na drugie miejsce w zdaniu, zgodnie z szykiem V2. W pytaniach i trybie rozkazującym występuje natomiast VSO. Przymiotniki i przysłówki występują zazwyczaj przed słowami opisywanymi, podobnie z np. rzeczownikami w genitywie.

Posiadanie narzędnika odróżnia ten język od innych języków germańskich, nie występuje tu znana np. z niemieckiego opozycja celownik-biernik. Narzędnik jest używany także jako miejscownik, np. in himena - w niebie.

Słowotwórstwo

Główny artykuł: Słowotwórstwo języka szybskiego

Język szybski ma wiele sposobów na tworzenie nowych słów. Podstawowym jest użycie sufiksów i prefiksów. W dużej części ich funkcja nie zmieniła się mocno od czasów wspólnogermańskich. Innym sposobem są złożenia, dość często tutaj używane. Słowotwórstwo pomaga w utworzeniu ogromnej ilości słów, które okazały się być potrzebne. Język raczej nie zapożycza z obcych języków, posiada na przykład własne słowo na Internet - Genett. Świadczy to o silnym puryźmie językowym.

Teksty

Główny artykuł: Literatura języka szybskiego

Ojcze nasz

Atto urs, hwa in himena but,
wes tens namo helagons,
kem tens rikk, wert tens willo,
hwa in himena, swo in erta.
Geb urs dagegga hlevam uss tamde,
änd farget urs sündus uss,
hwa wis uss banes fargeten,
änd led niwichs us ta beteggam,
ak ner us fram üvele.
Amen.

Pierwszy artykuł Deklaracji Praw Człowieka

Altudiske sidd frijés ädd gelikés ana werta rechtach geburás. Hir sidd mid takka gewittanach begevás, ädd sküll in gestu brotèrreds ens atterés dònan.

Początek Księgi Rodzaju

1. In tana beginnegga, God tana himenam toch erton makde. 2. Änd so erta geskaplosta tomach was, ändi mürgeta up dopts flache was. Änd Gods sewala up dopts waterus flat. 3. Änd God sagde: “Bo locht!” Änd locht bekam. 4. Änd Gods locht sah, hes god wer, änd God to mürgeti fram tamme lochte skar. 5. Änd God tat locht dagam toch mürgeton nachte namde, änd evandam kam, morganamuch kam, tana fürsta dagam.

Bajka Schleichera

Ana holma, äws hwa wollo niwichs havde, häggistams gesah. Ens häviga wagnam drog, ens mikela bar, änd ens guman swefts bar. So äws ta tems häggistas gesagde: “Mens herto äkit, hwanne sehwa hwa gumo ta häggistas drevit”. Te häggistos ändkwet: “Hlot, äws! Ure hertes akat, hwanne sehwas hwa gumo, so fäds, tena wolla für warma kleti für hemme nemit. Änd äws wollo niwichs havet”. It hlotans, so äws in foldon gefloh.