Język truski

truski stàdap trùgil
Utworzenie:	tqr w 2016
Liczba użytkowników	???
Sposoby zapisu:	łacinka
Typologia:	SVO
Klasyfikacja:	trusko-taugryjskie trusko-brockie truski
Kody
Conlanger–1	trg
Conlanger–3	kyn.trg.tqr
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ???
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Stàdap trùgil, czyli język truski, to język z grupy trusko-taugryjskiej. Jest językiem używanym w Państwie Truskim, jak również na całym obszarze środkowo-zachodniego Kyonu, zwłaszcza w Chanacie Brockim.

Nazwa

Staɣdap trudakiz oznacza dosłownie dźwięczne mówienie, ale "dźwięczne" tutaj znaczy prawidłowe, dobre. Truski utracił jednak w toku ewolucji czasownik trudgo "mówić" (jak i ten konkretny imiesłów), przez to drugi człon nazwy stał się niezrozumiały. Stąd tylko jeden krok do uznania słowa stàdap za język (w końcu pochodna od dźwięku, a po utracie zbitek rzeczowniki mogły kończyć się na pojedynczą spółgłoskę), a słowo trudakiz, już wtedy ściągnięte do trudg(iz), z powoli zanikającą końcówką -iz, dostało końcówkę -il, tworzącą przymiotniki w nowotruskim. Oczywiście słowu 'trùg' została przypisana etymologia ludowa, a sama nazwa stała się nazwą ludu.

Historia

Język wywodzi się z języka starotruskiego, zwanego również pratruskobrockim. W prajęzyku większość spółgłosek miało po trzy kontrastujące odmiany (zwykłą, palatalizowaną i faryngalizowaną). Oprócz tego były cztery spółgłoski nienależące do tej grupy (/ʔ h j w/), zwane spółgłoskami pojedynczymi, oraz cztery spółgłoski, mogące być również zgłoskotwórcze (/r l m n/). W drodze ewolucji, system spółgłoskowy uległ dramatycznemu przeobrażeniu. Spółgłoski "zwykłe" i miękkie zlały się ze sobą, dając spółgłoski bezdźwięczne. Natomiast spółgłoski faryngalizowane utraciły faryngalizację, i przeszły w spółgłoski dźwięczne (w uproszczeniu).

W prajęzyku forma rdzenia rzeczownika wyglądała tak: (C1)(C2)VCC. Były tutaj również inne obostrzenia (niektóre dotyczące fonotaktyk całego języka)

1. Spółgłoski z różnych rzędów (na przykład miękkie i faryngalizowane) nie mogły występować w jednej zbitce.
2. W zbitce wygłosowej musiała być przynajmniej jedna spółgłoska rzędowa (i zazwyczaj była ostatnia), a bardzo często były dwie.
3. Samogłoska przednia nie mogła występować przed spółgłoską faryngalizowaną, a tylna przed miękką - wskutek czego mieliśmy alternacje samogłoskowe - bo niektóre sufiksy wymuszały palatalizację/neutralizację/faryngalizację (patrz punkt 1). Prawo to nie dotyczyło spółgłosek położonych przed samogłoską (co okaże się istotne później).
4. /j/ nie mogło występować w zbitce wygłosowej.
5. W zbitce nagłosowej /j w ʔ h/ nie mogło występować na pierwszym miejscu.

Pierwsze zmiany następowały jednocześnie. Było to (wspomniane już wcześniej) uproszczenie systemu spółgłoskowego, tonogeneza, i uproszczenie deklinacji. Jak wiadomo, w prajęzyku mieliśmy aż 11 przypadków, z których ostały się ledwo cztery (mianownik, dopełniacz, biernik, miejscownik), różniące się tylko tonem (końcówki odpadły zupełnie, zostały tylko pojedyncze spółgłoski w jednej-dwóch formach).

Za to wytworzyły się tony. W nienagłosowych zbitkach spółgłoskowych znikała pierwsza głoska, o ile była rzędowa. W zależności od tego, do którego rzędu należała, taki ton powstawał. Spółgłoski faryngalizowane powodowały ton opadający, palatalizowane rosnący, a zwykłe neutralny. Niedługo później zaczęły znikać spółgłoski faryngalizowane i miękkie, utrzymywanie alternacji samogłoskowych nie miało już sensu. Nieco wcześniej samogłoski przestały korelować przedniość/tylność ze spółgłoską po, i zaczęły ze spółgłoską przed. Wyrównało to większość alternacji samogłoskowych.

Zniknęła samogłoska /æ/. Po miękkich/zwykłych przeszła w /ɛ/ (zlewając się z pierwotnym /e/), natomiast po faryngalnych w /a/ (i zlała się z pierwotnym /ɒ/).

Zanikanie spółgłosek w zbitkach miało też inny ciekawy efekt. Mianowicie, jeśli zbitka była w wygłosie, samogłoska ulegała dyftongizacji (Vi jeśli przed miękką/zwykłą Vu przed faryngalną). Na dyftongach powstawały tony rosnąco-opadające, jak i opadająco-rosnące.

Przykład (formy trugilskie po wyrównaniach. Akut oznacza ton rosnący, grawis opadający. Na dyftongach akut oznacza ton opadająco-rosnący, a grawis rosnąco-opadający): stàd ‘dźwięk’

• Nom /stàd/ < */stɒxˤtˤur/
• Gen /stád/ < */stæxt’as/
• Acc /staùd/ < */stɒxˤtˤ/
• Loc /stad/ < */stæxke/

Wpływ na tony miały również spółgłoski /j w ʔ h/:

• /taroù/ < */tarruʔ/ ‘potem’ (dyftong z powodu ostatniej sylaby)
• /úmb/ < */ʔumbo/ ‘my ekskluzywne’
• /laùgr/ < */ljaxˤr/ ‘człowiek (Acc)’ (dyftong z /u/ powodowany przez /j/, a nie spółgłoskę faryngalizowaną)
• /mei/ < */mwe/ ‘partykuła trybu łączącego’ (odwrotnie, /w/ powoduje dyftong z /i/)
• /eú/ < */eʔe/ ‘zaimek zastępujący powtórzony zaimek’ (to już w ogóle dziwny przypadek)

Tony rosnące ani opadające nie mogły występować jeden po drugim w tym samym wyrazie. Pierwszeństwo miał oczywiście ton gramatyczny, jeśli istniał.

Ogólnie koniugacja nie uległa takim uproszczeniom jak deklinacja, przetrwały wszystkie tryby, imiesłów, nawet końcówki 3 osoby i perfectum. Oczywiście wszystko przemielone przez zmiany fonetyczne.

Fonetyka

Język truski posiada dość prosty zestaw dźwięków, zwłaszcza biorąc pod uwagę fonetykę starotruską. Rozwinął tony, ale z ich wyjątkiem nie ma on jakichś szczególnych cech, jeśli chodzi o dźwięki.

Samogłoski i dyftongi

i [i] u [u] e [ɛ] o [ɔ] a [a]
eu [eʊ̯] ei [eɪ̯] ou [oʊ̯] oi [oɪ̯] au [aʊ̯] ai [aɪ̯]

W języku występują trzy tony fonemiczne: rosnący (zaznaczany akutem), opadający (oznaczany grawisem) oraz neutralny (bez akcentu). Tonów w języku jest jednak więcej - na dyftongach ton jest "złamany", czyli ton rosnący zmienia się w ton opadająco-rosnący, a opadający - w rosnąco-opadający. Ton neutralny również może przyjąć różne wartości w zależności od otoczenia - może być na przykład tonem wysokim, albo niskim.

Spółgłoski

m [m] n [n]
p [p] b [b] t [t] d [d] k [k] g [g]
s [s] z [z] h [h]
r [r] l [l]