Język wigierski
język wigierski vyire kel | |
---|---|
Utworzenie: | Toivo w 2008 |
Sposoby zapisu: | alfabet łaciński |
Klasyfikacja: | języki uralskie
|
Kody | |
Conlanger–1 | vyi |
Przykład | |
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Velgi elvi arveasen ja voigeisiesen laisvi ja tasi synnuvi. Eisi jarges ja omatunne eadaneis ja eisi muvaidasu yisvereñda xengen toimeni taudu. | |
Lista conlangów |
Język wigierski (výire kêl [ˈʋyi̯˦˥re kel˥˨]), to sztuczny język ugrofiński stworzony przez Toivo z myślą o uzyskaniu jak najestetyczniejszego brzmienia. Przypomina języki fińskie, ale zawiera wiele obcych tej rodzinie innowacji (m. in. akcent toniczny, rodzaj gramatyczny), wynikających przede wszystkim z silnego wpływu języków bałtyckich (głównie litewski).
Cel utworzenia i zamysły
Głównym celem utworzenia języka wigierskiego jest próba uzyskania języka o jak najestetyczniejszym brzmieniu. Według gustu autora najbliżej tego ideału są języki fiński i litewski, a za pożądane cechy można uznać: akcent swobodny i toniczny, bogactwo dyftongów i sonantów, mała ilość obstruentów i zbitek spółgłoskowych. Również fleksyjna gramatyka była od początku założeniem. Język jest wyprowadzany z praugrofińskiego w sposób naturalistyczny, jednak ścisły realizm nie jest głównym celem i dane często są naginane, by pasować do podobającego się autorowi efektu końcowego. Autor ma świadomość, że niektóre cechy są mało realistyczne.
Ogólne informacje
Nazwa
Większość sąsiednich języków wyprowadza nazwę języka wigierskiego od jeziora Wigry (oprócz polskiego również ang. Wigry language, niem. wigrische Sprache, szw. vigriska språk, lit. vigrių kalba, ros. вигерский язык), w okolicach którego mieszkają jego współcześni użytkownicy. Natomiast co do pochodzenia ugrofińskiej nazwy języka - vyire kel (a także fiń. vyirän kieli, est. vüüri keel), istnieją co najmniej trzy teorie. Według pierwszej, najbardziej powszechnie uznawanej, również pochodzi ona od jeziora Wigry (wig. Vyira jarva), przy czym Vyira jest regularnym rozwojem wcześniejszego *Wigrä. Druga teoria łączy nazwę vyira z fińskim Viro i estońskim Võro. Rozważane jest również połączenie teorii pierwszej i drugiej, według którego obecna nazwa miała by powstać z pomieszania pierwotnego endonimu pochodzącego od Viro i wigierskiej nazwy jeziora Wigry (być może te wyrazy całkiem przypadkowo stały się homofonami), natomiast egzonim jest późniejszy i mylnie wywodzi nazwę języka od nazwy jeziora. Wreszcie, XIX-wieczni polscy badacze, na podstawie podobieństwa nazw i powierzchownego podobieństwa języków, wysuwali tezę o związku języka wigierskiego z węgierskim oraz wspólnym źródłosłowie tych nazw. Ta hipoteza jest obecnie całkowicie odrzucana.
Umiejscowienie
Początkowo wigierski nie był tworzony w celu umieszczenia go w świecie rzeczywistym lub historii alternatywnej i nie posiada dobrze rozwiniętego tła historycznego. Gdyby jednak miał się znaleźć w rzeczywistym świecie, najprawdopodobniej rozwinąłby się w krainie, której północną i wschodnią granicę wyznacza Niemen, zaś zachodnią i południową rzeki Pojezierza Mazurskiego (Narew, Węgorapa, Pisa, Łyna i inne). Byłby niewielkim językiem mniejszościowym (jednak na tyle licznym, aby przeżyć, liczącym może kilka tysięcy użytkowników), zdominowanym przez sąsiedni litewski i z wpływami słowiańskimi, obecnie używanym na niewielkim obszarze Polski i Litwy na wschód od jeziora Wigry. Od języków bałtyckofińskich oddzieliłby się stosunkowo niedawno (ok. 1000 lat temu).
Porównanie z językami bałtyckimi i fińskimi
Fonologia
Samogłoski
Język posiada 6 fonemów samogłoskowych i 11 dyftongów. Na samogłoskach mogą występować znaki diakrytyczne: ´, `, ^ oznaczające ton oraz znak tremy (¨), rozdzielający samogłoski tak, by nie tworzyły dyftongu.
Przednie | Centralne | Tylne | |||
Przymknięte | |||||
Prawie przymknięte | |||||
Półprzymknięte | |||||
Środkowe | |||||
Półotwarte | |||||
Prawie otwarte | |||||
Otwarte |
Następujące sekwencje są dyftongami:
i | u | a | e | o | |
---|---|---|---|---|---|
a | ai /ai̯/ | au /au̯/ | |||
e | ei /ei̯/ | eu /eu̯/ | ea /ea̯/ | ||
i | iu /iu̯/ | ie /ie̯/ | |||
o | oi /ɔi̯/ | ||||
u | ui /ui̯/ | uo /uɔ̯/ | |||
y | yi /yi̯/ |
Spółgłoski
Język posiada 16 fonemów spółgłoskowych. Dźwięczność nie jest rozróżniana.
Wargowe | Zębowe | Dziąs- łowe |
Podnie- bienne |
Welarne | Krtaniowe | |
---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m /m/ | n /n̪/ | ñ /ɲ/ | |||
Zwarte | p /p/ | t /t̪/ | k /c~k/ | |||
Afrykaty | c /t͡s/ | |||||
Szczelinowe | s /s/ | x /ʃ~ɧ/ | h /h/ | |||
Półotwarte | v /ʋ/ | d /ð̞/ | j /j/ | g /ɣ/ | ||
Płynne | l /l̪/ | r /ɾ~r/ |
Alofonia:
- przed samogłoskami przednimi (e, i, y, ale nie a) spółgłoski mogą być lekko spalatalizowane, w szczególności, k jest realizowane jako /c/
- /ɣ/ po /s/ jest realizowane jako /x/, np. tùsga "pusty" /tusxa/
- /h/ między samogłoskami jest realizowane jako /ɦ/, np. vàha "mało" /ʋaɦa/
Struktura sylaby
Struktura sylaby jest bardzo ważnym aspektem w Vêrñélma. Jest bardzo restrykcyjna i dążenie do niej powodowało większość zmian fonetycznych, jakie zaszły w języku. Sylaba ma następującą budowę:
(C) V (N) (S)
gdzie:
C - dowolna spółgłoska
V - dowolna samogłoska
N - sonant (r, l, m, n, ñ) lub niezgłoskotwórczy składnik dyftongu
S - spółgłoska s
W akcentowanych sylabach, które nie posiadają elementu N, samogłoska jest długa.
Ton i akcent
Wigierski posiada akcent toniczny. Są trzy typy akcentu (tony), które występują na akcentowanych sylabach. Ton jest realizowany na dwóch elementach sylaby: V i N ze schematu powyżej. Miejsce padania akcentu i ton oznacza się znakami diakrytycznymi na samogłosce w następujący sposób:
á - ton wysoki - na V lekko rosnący, na N stały
à - ton niski - na V lekko opadający, na N stały, z możliwym załamaniem głosu (creaky voice)
â - ton przeciągły - na V stały i wysoki, na N mocno opada
Słowa złożone z wielu rdzeni mogą posiadać wiele sylab akcentowanych. W przypadku braku oznaczenia domyślny jest akcent wysoki na pierwszej sylabie.
Morfologia
Rzeczownik
Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez 7 przypadków: nominativus (mianownik), akkusativus (biernik), dativus (celownik), locativus (miejscownik), ablativus, illativus (docelownik), elativus (odcelownik). W stosunku do systemu prauralskiego utracony został dopełniacz, natomiast 2 nowe przypadki (illativus i elativus) zostały wytworzone z połączeń innych przypadków (odpowiednio locativu i ablativu) z przyimkami. Istnieją 3 deklinacje rzeczownikowe i 1 przymiotnikowa.
I deklinacja
Do I deklinacji należą rzeczowniki, których rdzeń kończy się na samogłoskę. W przypadku rodzaju męskiego jest to najczęściej -a, rzadziej -u, zaś w przypadku rodzaju żeńskiego - -e.
íca "ojciec" (r. m.) | sŷlme "serce" (r. ż.) | sùvu "ród" (r. m.) | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | |
Nom | íca | ícai | sŷlme | sŷlmei | sùvu | sùvui |
Akk | ícas | ícais | sŷlmes | sŷlmeis | sùvus | sùvuis |
Dat | icé | icajén | sylmí | sylmején | suví | suvujén |
Loc | ícan | ícaina | sŷlmen | sŷlmeina | sùvun | sùvuina |
Abl | ícea | ícaida | sŷlmea | sŷlmeida | sùvuo | sùvuida |
Ill | ícanne | ícaine | sŷlmenne | sŷlmeine | sùvunne | sùvuine |
Ela | icâis | icàidis | sylmêis | sylmèidis | suvôis | suvùidis |
II deklinacja
II deklinacja zawiera rzeczowniki kończące się na -es (rodz. męski) lub -is, -us (rodz. żeński).
uines "ogień" (r. m.) | vàlgis "światło" (r. ż.) | vànhus "starość" (r. ż.) | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | |
Nom | uines | uinàis | vàlgis | valgèis | vànhus | vanhàus |
Akk | uineas | uinàisis | vàlgies | valgèisis | vànhuos | vanhàusis |
Dat | uinài | uinàisi | valgèi | valgèisi | vanhòi | vanhàusi |
Loc | uinèana | uinàisin | valgìena | valgèisin | vanhùona | vanhàusin |
Abl | uinèata | uinàisie | valgìeta | valgèisie | vanhùota | vanhàusie |
Ill | uinèane | uinàisinne | valgìene | valgèisinne | vanhùone | vanhàusinne |
Ela | uinèatis | uinàistis | valgìetis | valgèistis | vanhùotis | vanhàustis |
III deklinacja
Do III deklinacji należą rzeczowniki, których rdzeń kończy się na ciężką sylabę (dyftong lub samogłoska+sonant). Nie ma ogólnych reguł co do ich rodzaju.
vêr "krew" (r. ż.) | èdel "południe" (r. m.) | syveñ "głębia" (r. ż.) | yi "noc" (r. ż.) | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | |
Nom | vêr | vêrje | èdel | èdelje | syveñ | syveñje | yi | yije |
Akk | vêrs | vêrjes | èdels | èdeljes | syveñs | syveñjes | yis | yijes |
Dat | vêrén | vêrìn | edelén | edelìn | syveñén | syveñìn | yijén | yijìn |
Loc | vêrna | vêrjen | èdelna | èdeljen | syveñna | syveñjen | yina | yijen |
Abl | vêrda | vêrja | èdella | èdelja | syveñda | syveñja | yida | yija |
Ill | vêrne | vêrjenne | èdelne | èdeljenne | syveñne | syveñjenne | yine | yijenne |
Ela | vêrdis | verjâis | èdellis | edeljâis | syveñdis | syveñjâis | yidis | yijâis |
Sufiksy posesywne
Przymiotnik
Deklinacja przymiotnikowa
Przymiotniki posiadają zawsze końcówkę -a (rodz. męski) lub -e (rodz. żeński) i odmieniają się podobnie do rzeczowników I deklinacji. W liczbie mnogiej odmiana jest wspólna dla obu rodzajów.
virla/e "zielony/a" | |||
---|---|---|---|
r. m. | r. ż. | l. mn. | |
Nom | virla | virle | virli |
Akk | virlas | virles | virlis |
Dat | virlé | virlí | virlí |
Loc | virlan | virlen | virlin |
Abl | virla | virle | virli |
Ill | virlan | virlen | virlin |
Ela | virla | virle | virli |
Stopniowanie
Język rozróżnia trzy stopnie: równy, wyższy i najwyższy. Poniżej podano stopniowanie na przykładzie przymiotnika vànha "stary".
st. równy | st. wyższy | st. najwyższy | |||
---|---|---|---|---|---|
r. m. | r. ż. | r. m. | r. ż. | r. m. | r. ż. |
vànha | vànhe | vanhèama | vanhèame | vanhìuma | vanhìume |
Zaimek
Zaimki osobowe
Wszystkie zaimki osobowe rozróżniają rodzaj w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej czyni to jedynie zaimek 3. osoby. Odmiana zaimków 1. i 2. osoby jest częściowo nieregularna, natomiast zaimki 3. osoby odmieniają się regularnie wg II deklinacji rzeczownikowej.
W odniesieniu do grupy składającej się z zarówno mężczyzn, jak i kobiet, lub przedmiotów rodzaju męskiego i żeńskiego, można użyć zarówno zaimka àis, jak i èis. Teoretycznie użycie powinno zależeć od tego, która płeć przeważa w grupie, ale w przypadku trudności w oszacowaniu użycie nieprawidłowego zaimka nie jest błędem.
I os. | II os. | III os. | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
r. m. | r. ż. | l. mn. | r. m. | r. ż. | l. mn. | r. m. | r. ż. | l. mn. r. m. | l. mn. r. ż. | |
Nom | ma | mîe | mèi | sa | sîe | tèi | ès | ìs | àis | èis |
Acc | mes | mîes | mèis | ses | sîes | tèis | èas | ìes | àisis | èisis |
Dat | moi | mêi | mèijen | soi | sêi | tèijen | ài | èi | àisi | èisi |
Loc | mun | mên | mèina | sun | sên | tèina | èana | ìena | àisin | èisin |
Abl | muo | mea | mèida | suo | sea | tèida | èata | ìeta | àisie | èisie |
Ill | munne | mênne | mèine | sunne | sênne | tèine | èane | ìene | àisinne | èisinne |
Ela | môis | mêis | mèidis | sôis | sêis | tèidis | èatis | ìetis | àistis | èistis |
Zaimki pytające, wskazujące i względne
Następujące zaimki odmieniają się regularnie:
- ta, te - "ten", "ta" odmieniają się wg I deklinacji rzeczownikowej
- kès, kìs - "który", "która", zarówno jako zaimek pytający, jak i względny, odmieniają się wg II deklinacji rzeczownikowej
W tabeli zestawiono zaimki odmieniające się nieregularnie. Nie posiadają one rodzaju ani form liczby mnogiej.
ki "kto" |
mi "co" |
si "to" | |
---|---|---|---|
Nom | ki | mi | si |
Acc | kes | mis | sis |
Dat | kejen | mijen | sijen |
Loc | ken | min | sin |
Abl | kia | mia | sia |
Ill | kenne | minne | sinne |
Ela | kides | mides | sides |
Czasownik
Czasownik w języku wigierskim odmienia się przez osobę (I, II, III), liczbę (pojedyncza, mnoga) i czas (teraźniejszy, przeszły). Występują trzy typy odmiany: tematów zakończonych na samogłoskę, na spółgłoskę i na dyftong, jednak odmiana we wszystkich przypadkach jest podobna.
Za formę podstawową czasownika uznaje się 3 os. l. poj. cz. ter., która składa się z samego tematu. Czasowniki dyftongowe posiadają jeszcze drugi rdzeń, od którego tworzy się niektóre formy (np. lùi ~ lùven), dlatego w ich przypadku w słowniku jest podawana też forma 1 os. l. poj. cz. ter.
Rozróżnienie czasu w wigierskim jest w zasadzie bardziej rozróżnieniem aspektu - czas teraźniejszy wyraża czynność jeszcze nie ukończoną, a przeszły - ukończoną. Dodatkowe określenia (przysłówki) pozwalają na nieintuicyjne umiejscowienie czynności w czasie - niedokonanej w przeszłości (wyrażanej w dalszym ciągu "czasem teraźniejszym"), a dokonanej w przyszłości (wyrażanej "czasem przeszłym").
Czas teraźniejszy
leuda "znajdować" |
èada "dawać" |
mên "iść" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
nài "widzieć" |
ûi "pływać" |
sêu "jeść" | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1sg | leudan | èadan | menen | elan | lùven | nàgen | ujen | seven |
2sg | leudas | èadas | menes | elas | lùves | nàges | ujes | seves |
3sg | leuda | èada | mên | êl | lùi | nài | ûi | sêu |
1pl | leudami | èadami | mênmi | êlmi | lùimi | nàimi | ûimi | sêumi |
2pl | leudati | èadati | mênti | êlti | lùiti | nàiti | ûiti | sêuti |
3pl[1] | leuda(vi) | èada(vi) | mên(vi) | êl(vi) | lùi(vi) | nài(vi) | ûi(vi) | sêu(vi) |
- ↑ Końcówka 3. os. l. mn. jest opcjonalna, powszechnie stosuje się w tym znaczeniu formę 3 os. l. poj., czyli bez końcówki.
Czasownik vol "być" ma nieregularne formy 1. i 2. osoby: odpowiednio von i vos.
Czas przeszły
Czas przeszły tworzy się od tematu 1 os. l. poj., poprzez zaakcentowanie i alternację wygłosowej samogłoski (a > ê, e/u > î).
leuda "znajdować" |
èada "dawać" |
mên "iść" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
nài "widzieć" |
ûi "pływać" |
sêu "jeść" | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1sg | leudên | eadên | menîn | elên | luvîn | nagîn | ujîn | sevîn |
2sg | leudês | eadês | menîs | elês | luvîs | nagîs | ujîs | sevîn |
3sg | leudê | eadê | menî | elê | luvî | nagî | ujî | sevî |
1pl | leudêmi | eadêmi | menîmi | elêmi | luvîmi | nagîmi | ujîmi | sevîmi |
2pl | leudêti | eadêti | menîti | elêti | luvîti | nagîti | ujîti | sevî |
3pl | leudê(vi) | eadê(vi) | menî(vi) | elê(vi) | luvî(vi) | nagî(vi) | ujî(vi) | sevî(vi) |
Czasownik vol "być" ma nieregularne formy czasu przeszłego w liczbie pojedynczej: odpowiednio vîn, vîs, vîl. Formy liczby mnogiej tworzy się regularnie od 3 os. l. poj.
Przeczenie
Przeczenie tworzy się, podobnie jak w innych językach fińskich, za pomocą czasownika przeczącego ei, który przejmuje końcówkę zaprzeczanego czasownika. Poniżej podano przykład przeczenia na podstawie czasownika lùi "czytać".
cz.ter. | cz.prz. | |
---|---|---|
1sg | en lùi | en luvî |
2sg | es lùi | es luvî |
3sg | ei lùi | ei luvî |
1pl | eimi lùi | eimi luvî |
2pl | eiti lùi | eiti luvî |
3pl | ei(vi) lùi | ei(vi) luvî |
Tryb rozkazujący
Tryb rozkazujący tworzy się:
- dodając końcówkę -i do rdzeni zakończonych na samogłoskę
- w przypadku czasowników dyftongowych z niskim tonem - dodając końcówkę -i do rdzenia 1. os. l. poj.
- w pozostałych przypadkach - dodając do rdzenia końcówkę -je
Domyślnie tryb rozkazujący ma formę 2 os. l. poj. Formy 1. i 2. os. l. mn. można utworzyć dodając końcówki osobowe -mi, -ti.
leuda "znajdować" |
èada "dawać" |
mên "iść" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
nài "widzieć" |
ûi "pływać" |
sêu "jeść" | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Imp | leudai | èadai | mênje | êlje | lùvei | nàgei | ûije | sêuje |
Tryb przypuszczający
Tryb przypuszczający tworzy się za pomocą wrostka -ñce-, dodanego do rdzenia 1 os. l. poj. cz. ter.
leuda "znajdować" |
èada "dawać" |
mên "iść" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
nài "widzieć" |
ûi "pływać" |
sêu "jeść" | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1sg | leudañcen | èadañcen | meneñcen | elañcen | lùveñcen | nàgeñcen | ujeñcen | seveñcen |
2sg | leudañces | èadañces | meneñces | elañces | lùveñces | nàgeñces | ujeñces | seveñces |
3sg | leudañce | èadañce | meneñce | eleñce | lùveñce | nàgeñce | ujeñce | seveñce |
1pl | leudañcemi | èadañcemi | meneñcemi | elañcemi | lùveñcemi | nàgeñcemi | ujeñcemi | seveñcemi |
2pl | leudañceti | èadañceti | meneñceti | elañceti | lùveñceti | nàgeñceti | ujeñceti | seveñceti |
3pl | leudañce(vi) | èadañce(vi) | meneñce(vi) | eleñce(vi) | lùveñce(vi) | nàgeñce(vi) | ujeñce(vi) | seveñce(vi) |
Bezokolicznik
W wigierskim istnieje zarówno bezokolicznik czasu teraźniejszego, jak i przeszłego. W istocie są to rzeczowniki odczasownikowe. Bezokoliczniki tworzy się za pomocą końcówki -ne i odmienia się przez przypadki według I deklinacji rzeczownikowej, za wyjątkiem biernika, którego nie używa się ze względu na homofonię z imiesłowami biernymi.
leuda "znajdować" |
èada "dawać" |
mên "iść" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
nài "widzieć" |
ûi "pływać" |
sêu "jeść" | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
bezok.ter. | leudane | èadane | mênne | êlne | lùine | nàine | ûine | sêune |
bezok.prz. | leudêne | eadêne | menîne | elîne | luvîne | nagîne | ujîne | sevîne |
Imiesłowy
W wigierskim istnieją imiesłowy czynne i bierne w obu czasach. Imiesłowy czynne tworzy się końcówką -va/-ve, zaś bierne końcówką -nes/-nis (w zależności od rodzaju). Końcówki dodaje się do formy 3. os. l. poj. czasu teraźniejszego lub przeszłego. Imiesłowy bierne odmieniają się według II deklinacji rzeczownikowej.
leuda "znajdować" |
èada "dawać" |
mên "iść" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
nài "widzieć" |
ûi "pływać" |
sêu "jeść" | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
czyn.ter. | leudava | èadava | mênva | êlva | lùiva | nàiva | ûiva | sêuva |
czyn.prz. | leudêva | eadêva | menîva | elêva | luvîva | nagîva | ujîva | sevîva |
brn.ter. | leudanes | èadanes | êlnes | lùines | nàines | sêunes | ||
brn.prz. | leudênes | eadênes | elênes | luvînes | nagînes | sevînes |
Strona bierna
Formy strony biernej są podobne do imiesłowu biernego, z dodaną końcówką osobową.
èada "dawać" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
sêu "jeść" | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
r.m. | r.ż. | r.m. | r.ż. | r.m. | r.ż. | r.m. | r.ż. | |
1sg | eadanèama | eadanìeme | elnèama | elnìeme | luinèama | luinìeme | seunèama | seunìeme |
2sg | eadanèasa | eadanìese | elnèasa | elnìese | luinèasa | luinìese | seunèasa | seunìese |
3sg | èadanes | èadanis | êlnes | êlnis | lùines | lùinis | sêunes | sêunis |
1pl | eadanèimi | elnèimi | luinèimi | seunèimi | ||||
2pl | eadanèiti | elnèiti | luinèiti | seunèiti | ||||
3pl | eadanèis | elnèis | luinèis | seunèis |
Analogicznie można utworzyć stronę bierną czasu przeszłego od przeszłego imiesłowu biernego:
èada "dawać" |
êl "żyć" |
lùi "czytać" |
sêu "jeść" | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
r.m. | r.ż. | r.m. | r.ż. | r.m. | r.ż. | r.m. | r.ż. | |
1sg | eadenèama | eadenìeme | elinèama | elinìeme | luvinèama | luvinìeme | sevinèama | sevinìeme |
2sg | eadenèasa | eadenìese | elinèasa | elinìese | luvinèasa | luvinìese | sevinèasa | sevinìese |
3sg | èadenes | èadenis | elines | elinis | lùvines | lùvinis | sevines | sevinis |
1pl | eadenèimi | elinèimi | luvinèimi | sevinèimi | ||||
2pl | eadenèiti | elinèiti | luvinèiti | sevinèiti | ||||
3pl | eadenèis | elinèis | luvinèis | sevinèis |
Składnia
Szyk wyrazów
Wigierski jest językiem prawostronnym, co znaczy, że głowa frazy znajduje się na ogół na jej końcu. Stąd wynikają następujące kolejności:
- podstawowy szyk zdania: SOV
- pozycję opisują poimki (a nie przyimki)
- przydawka poprzedza wyraz określany
Szyk zdania jest jednak dość swobodny i pozwala na przesuwanie elementów na początek zdania w celu topikalizacji.
Rodzaje zdania
Zdanie proste
Argumenty w zdaniu prostym oznacza się następująco:
- podmiot występuje w mianowniku
- dopełnienie bliższe występuje w bierniku
- dopełnienie dalsze występuje w celowniku
Przykłady:
- Kála ûi. - Ryba pływa. (ryba.NOM pływać.3SG)
- Pòiga círjas lùi. - Chłopiec czyta książkę. (chłopiec.NOM książka.ACC czytać.3SG)
- Ès mèijen lèivas myijî. - On sprzedał nam chleb. (on.NOM my.DAT chleb.ACC sprzedać.3SG.PAST)
Czasownik vol "być" (jako kopula) jest opcjonalny, podobnie jak w jęz. rosyjskim albo węgierskim, np.:
- Ìs cirjètavis (vol). - Ona jest pisarką. (ona.NOM pisarka.NOM jest.3SG)
- Púve vírle (vol). - Drzewo jest zielone. (drzewo.NOM zielony.F.NOM jest.3SG)
Przeczenie
Element przeczący ei umieszcza się przed zaprzeczanym elementem zdania (domyślnie przed czasownikiem):
- Kòdanne êimi men. - Nie idziemy do domu. (dom.ILL nie.1SG.PL iść)
- Êimi kòdanne men, vai línnanne. - Idziemy nie do domu, lecz do miasta.
Dopełnienie bliższe w zdaniach przeczących występuje w ablativie:
- Pòiga círjea êi lùi. - Chłopiec nie czyta książki. (chłopiec.NOM książka.ABL nie.3SG czytać)
Zdanie pytające
Zdanie pytające tworzy się za pomocą partykuły ar, umieszczonej na początku zdania. Gdy chcemy podkreślić konkretny element zdania, o który pytamy, umieszczamy go bezpośrednio po tej partykule:
- Ar pòiga círjas lùi? - Czy chłopiec czyta książkę?
- Ar círjas pòiga lùi? - Czy to książkę chłopiec czyta?