Krakirski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 10 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
'''Język krakirski''' (nazwa własna: ''Qraqenë G’qëåqe'')
+
{{Język
 +
|kolor=Indigo
 +
|nazwa=język krakirski
 +
|nazwa własna=qraqenë g’qëåqe
 +
|twórca=[[User:Hapana Mtu|Hapana Mtu]]
 +
|rok=2005
 +
|alfabet=[[Odprysk#Runy_krakiryczne|runy krakiryczne]], alfabet łaciński
 +
}}
 +
[[Grafika:qraflag.png|thumb|right|<small><small>Flaga krakirska (poza kanonem Odprysku). Przedstawia [[Wierzenia_Odprysku#Wszystkokracząca_Sroka|Wszystkokraczącą Srokę]], ''Qraqirruqåsi Bëalqi Qraqa''</small></small>.]]
 +
'''Język krakirski''', krakir, klasyczny język krakirski (nazwa własna: [[File:qraqenë g’qëåqe.png]] ''qraqenë g’qëåqe'') - starożytny język ze świata [[Odprysk|Odprysku]] używany przez lud Karkirów wywodzący się z wyspy Karii, przodek współczesnych [[Odprysk#Ludy_Pokosty|języków kuńskich]]. Jego zasięg obejmował znaczną część wybrzeża Morza Trzcin.
 
==Alfabet==
 
==Alfabet==
 
Klasyczny język krakirski zapisywany był [[Odprysk#Runy_krakiryczne|runami krakirycznymi]] (kra. ''qnazir pëuqs'gëiram'').
 
Klasyczny język krakirski zapisywany był [[Odprysk#Runy_krakiryczne|runami krakirycznymi]] (kra. ''qnazir pëuqs'gëiram'').
Linia 298: Linia 307:
  
 
==Gramatyka==
 
==Gramatyka==
 +
===Imiona===
 +
Rzeczowniki mają dwa rodzaje: męski i żeński. Rzeczowniki zakończone na ''-e'' lub ''-ë'' są rodzaju męskiego, natomiast te zakończone na ''-a'' są rodzaju męskiego. W liczbie mnogiej wszystkie rzeczowniki przyjmują jednakową końcówkę ''-ir''. Przymiotniki w rodzaju męskim liczby pojedynczej mają końcówkę ''-enë'' (''-ënë''), w rodzaju żeńskim ''-i'', w liczbie mnogiej natomiast oba rodzaje kończą się jednakowo - na ''-irt''. Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez sześć przypadków.
 +
{| class="wikitable" style="background-color: #fcfcfc;"
 +
!colspan=2|
 +
!colspan=3|<small>Rzeczowniki</small>
 +
!colspan=3|<small>Przymiotniki</small>
 +
!
 +
|-
 +
!<small>Przypadek</small>
 +
!<small>Końcówki</small>
 +
!<small>r. ż.</small>
 +
!<small>r. m.</small>
 +
!<small>l. mn.</small>
 +
!<small>r. ż.</small>
 +
!<small>r. m.</small>
 +
!<small>l. mn.</small>
 +
!<small>funkcja</small>
 +
|-
 +
|Mianownik
 +
| -
 +
|glura 'złoto'
 +
|ilingë 'przyjaciel'
 +
|qnazir 'znaki'
 +
|maqenë 'chudy'
 +
|sëalqi 'słaba'
 +
|ålirt 'źli'
 +
|podmiot zdania
 +
|-
 +
|Dopełniacz-biernik
 +
|mt, m, am
 +
|glura'''mt'''
 +
|ilingë'''m'''
 +
|qnazir'''am'''
 +
|maqenë'''m'''
 +
|sëalqi'''m'''
 +
|ålirt'''am'''
 +
|przydawka dzierżawcza, dopełnienie bliższe
 +
|-
 +
|Narzędnik
 +
|t, at
 +
|glura'''t'''
 +
|ilingë'''t'''
 +
|qnazir'''at'''
 +
|maqenë'''t'''
 +
|sëalqi'''t'''
 +
|ålirt'''at'''
 +
|okolicznik narzędzia
 +
|-
 +
|Celownik
 +
|gë, agë
 +
|glura'''gë'''
 +
|ilingë'''gë'''
 +
|qnazir'''agë'''
 +
|maqenë'''gë'''
 +
|sëalqi'''gë'''
 +
|ålirt''''gë'''
 +
|dopełnienie dalsze, okolicznik miejsca (dokąd)
 +
|-
 +
|Przeciwcelownik
 +
|n, an
 +
|glura'''n'''
 +
|ilingë'''n'''
 +
|qnazir'''an'''
 +
|maqenë'''n'''
 +
|sëalqi'''n'''
 +
|ålirt'''an'''
 +
|dopełnienie dalsze, okolicznik miejsca (skąd)
 +
|-
 +
|Miejscownik
 +
|l, al
 +
|glura'''l'''
 +
|ilingë'''l'''
 +
|qnazir'''al'''
 +
|maqenë'''l'''
 +
|sëalqi'''l'''
 +
|ålirt'''al'''
 +
|okolicznik miejsca (gdzie)
 +
|-
 +
|}
 +
Stopniowanie przymiotników odbywa się przy pomocy postpozycji: ''gëa'' w stopniu wyższym, ''gëal'' w najwyższym względnym i ''gëå'' w najwyższym bezwzględnym.
 +
 +
===Zaimki osobowe i dzierżawcze===
 +
{| class="wikitable" style="background-color: #fcfcfc;"
 +
!osobowy
 +
!dzierżawczy
 +
!osoba
 +
|-
 +
|ugë
 +
|uggënë
 +
|ja
 +
|-
 +
|nëa
 +
|nënë
 +
|my
 +
|-
 +
|irgëa
 +
|irgënë
 +
|ty, wy
 +
|-
 +
|a
 +
|agënë
 +
|ona
 +
|-
 +
|u
 +
|ugënë
 +
|on
 +
|-
 +
|llu
 +
|ugënë
 +
|on/ona (trzecia neutralna)
 +
|-
 +
|agë
 +
|aggënë
 +
|oni/one
 +
|-
 +
|}
 +
Zaimki osobowe przyłączają te same końcówki, co rzeczowniki męski. Zaimki dzierżawcze odmieniają się przez rodzaj, liczbę i przypadek na tej samej zasadzie, jak przymiotniki.
 +
 +
===Czasownik===
 +
Końcówką '''bezokolicznika''' jest ''-u''. <br>
 +
'''Formy osobowe''' tworzy się przez odcięcie od tematu czasownika końcówki bezokolicznika, a następnie doczepieniu kolejno wyznacznika czasu (dla czasu teraźniejszego jest to ''-u-'', dla przeszłego ''-a'', a dla przyszłego ''-e'') i właściwej końcówki osobowej (dla 'ja' jest to ''-p'', dla 'my' ''-pi'', dla ''ty, wy'' ''-pë'', dla osoby trzeciej l. poj. ''-m'', dla osoby trzeciej l. mn. ''-mi''). Końcówki trybów przypuszczającego ''-së'' i rozkazującego ''-qu'' dodaje się do form osobowych po wyznaczniku osoby. Przykłady: ''mirgrenu'' 'kusić', ''mirgrami'' 'kusiliśmy', ''mirgrenepë'' 'będziecie kusić', ''aedimu'' 'myśleć', ''aedimumsë'' 'myślałby (teraz)', ''aedimepëqu'' 'pomyśl (potem)'. <br>
 +
'''Czasowniki zwrotne''' charakteryzują się dodatkową końcówką ''-st'', występującą po wszystkich innych elementach, np. ''lbëanalust'' 'myć się', ''lbëanalamst'' 'mył się', ''lbëanalupëqust'' 'myj się (teraz)'
 +
[[Grafika:ludypokosty.png|thumb|right|250px|Współczesny zasięg języków kuńskich w Pokoście w świecie Odprysku: karski (1), korsaryjski (2), mrojski (3), lański (4), koźmiński (5), klintoński (6), herbercki, widacki, kaszlucki (7). Część języków poza mapą.]]
 +
==Tekst==
 +
Poniżej przykład zdania w klasycznym języku krakirskim i w dwóch spośród jego języków potomnych.
 +
===Krakirski===
 +
[[File:ålenë irtqanqe.png]]<br>
 +
'''ålenë irtqanqe pearum pqlail edëssal''' <br>
 +
[ɒleɲe irtkanke peʔarum pklaʔil eɖessal] <br>
 +
''zła ryba pływa w słodkiej wodzie''
 +
 +
===Korsaryjski===
 +
'''өл ишшаш юм паю єдешу пер''' <br>
 +
[ɯl jɯʃʃaʃ jum paju jedeʃu per] <br>
 +
''zła ryba w słodkiej wodzie pływa''
 +
 +
===Mrojski===
 +
'''уб олен Iрзханх пфарум гар са фхлєін Етес''' <br>
 +
[ub ɔ:lən iʁtsxanç pfa:ʁum ga:ʁ sa fxlɛ:ʔin e:təs] <br>
 +
''jakaś zła ryba pływa w tej słodkiej wodzie''
 +
 +
==Linki zewnętrzne==
 +
* [http://www.conlanger.fora.pl/,2/,700.html Temat o języku krakirskim na starym forum conlanger. Wersja częściowo nieaktualna.]
 +
* [http://www.conlanger.fora.pl/,2/,925.html Temat o językach kuńskich na starym forum conlanger. Wersja częściowo nieaktualna.]
 +
* [http://sites.google.com/site/jankogorenc/conlangsnumbers2 Liczebniki krakirskie z zakresu 1-10 na stronie Janka Gorenca (pod Qraqenë G'qëåqe).]
 +
 +
{{Szablon:Języki Odprysku}}
 
[[Kategoria:Odprysk]]
 
[[Kategoria:Odprysk]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]
 
[[Kategoria:Nooblangi]]
 
[[Kategoria:Nooblangi]]

Aktualna wersja na dzień 22:08, 22 mar 2015

język krakirski
qraqenë g’qëåqe
Utworzenie: Hapana Mtu w 2005
Sposoby zapisu: runy krakiryczne, alfabet łaciński
Lista conlangów
Flaga krakirska (poza kanonem Odprysku). Przedstawia Wszystkokraczącą Srokę, Qraqirruqåsi Bëalqi Qraqa.

Język krakirski, krakir, klasyczny język krakirski (nazwa własna: Qraqenë g’qëåqe.png qraqenë g’qëåqe) - starożytny język ze świata Odprysku używany przez lud Karkirów wywodzący się z wyspy Karii, przodek współczesnych języków kuńskich. Jego zasięg obejmował znaczną część wybrzeża Morza Trzcin.

Alfabet

Klasyczny język krakirski zapisywany był runami krakirycznymi (kra. qnazir pëuqs'gëiram).

Litera
w runach krakirycznych 		Litera
w łacince 		Nazwa litery "Silny" fonem "Słaby" fonem Przykładowe słowa IPA Znaczenia Uwagi
QnazirD.png D d dama d ɖ dizu, dëaqla dizu, ɖakla murować, sierp
QnazirR.png R r rea r rageltu rageltu zakończyć
QnazirT.png T t tea t ʈ tåma, tërqenë tɒma, ʈerkeɲe matematyka, młody
QnazirZ.png Z z zala z ʐ zetrea, zbëa zetrea, ʐβa garnek, podróż
QnazirL.png L l lea l lipru lipru mieszkać
QnazirS.png S s issa s ʂ searu, sëalqenë searu, ʂalkeɲe brodzić, słaby
QnazirB.png B b ba b β bårde, bëarzgu bɒrde, βarzgu karzeł, posmarować
QnazirM.png M m ma m maqenë makeɲe chudy, smukły
QnazirP.png P p pa p ɸ pequ, pëape peku, ɸape kłuć, pięć
QnazirG.png G g ga g j glura, gëåq glura, jɒk złoto, też
QnazirN.png N n inna n ɲ niqazëu, nëa nikaʐu, ɲa ukrywać, my
QnazirQ.png Q q qea k x qaqë, qëne kaxe, xene cztery, wyspa
QnazirST.png St st åsta, åstea st ʂʈ stuqëu, stëble stuxu, ʂʈeble chcieć, białoskórnik
QnazirU.png U u una u uqe uke osiem
QnazirI.png I i ida i ilingë iliɲje przyjaciel
QnazirA.png A a abëa a asqura askura cisza
QnazirÅ.png Å å åda ɒ åbust ɒbust rodzić się
QnazirO.png O o oda ɤ oerle ɤerle koromysło
QnazirE.png E e ebëa e e e i
QnazirË.png Ë ë sëalqi ebëa e agë, edëpëu aje, eɖeɸu oni, bronić znak osłabienia, oddziałuje na poprzedzającą go spółgłoskę lub grupę spółgłosek; przed samogłoską niemy
Qnazir'.png ' asqura ab'bëm, blë'a, abbë' abβem, βlea, aβ: ponad, jesień, a kysz znak rozdzielenia, wstrzymuje oddziaływanie ë na spółgłoski i samogłosek na ë; wycisza ë przed spółgłoską i w wygłosie (w nielicznych wyrazach obcych i onomatopejach)

Fonetyka

Samogłoski

  Przednie Tylne
Przymknięte i u
Półprzymknięte e ɤ
Otwarte a ɒ

Spółgłoski

  Dwuwargowe Dziąsłowe Cerebralne Podniebienne Welarne
Nosowe m n ɲ
Zwarte p b t d ʈ ɖ k g
Szczelinowe ɸ β s z ʂ ʐ x
Drżące r
Półsamogłoski j
Boczne l

Ponadto pomiędzy dwiema samogłoskami występuje niefonemiczne zwarcie krtaniowe, np. zetrea 'garnek' wymawiane jest de facto [zetreʔa].

Gramatyka

Imiona

Rzeczowniki mają dwa rodzaje: męski i żeński. Rzeczowniki zakończone na -e lub -ë są rodzaju męskiego, natomiast te zakończone na -a są rodzaju męskiego. W liczbie mnogiej wszystkie rzeczowniki przyjmują jednakową końcówkę -ir. Przymiotniki w rodzaju męskim liczby pojedynczej mają końcówkę -enë (-ënë), w rodzaju żeńskim -i, w liczbie mnogiej natomiast oba rodzaje kończą się jednakowo - na -irt. Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez sześć przypadków.

Rzeczowniki Przymiotniki
Przypadek Końcówki r. ż. r. m. l. mn. r. ż. r. m. l. mn. funkcja
Mianownik - glura 'złoto' ilingë 'przyjaciel' qnazir 'znaki' maqenë 'chudy' sëalqi 'słaba' ålirt 'źli' podmiot zdania
Dopełniacz-biernik mt, m, am gluramt ilingëm qnaziram maqenëm sëalqim ålirtam przydawka dzierżawcza, dopełnienie bliższe
Narzędnik t, at glurat ilingët qnazirat maqenët sëalqit ålirtat okolicznik narzędzia
Celownik gë, agë gluragë ilingëgë qnaziragë maqenëgë sëalqigë ålirt'gë dopełnienie dalsze, okolicznik miejsca (dokąd)
Przeciwcelownik n, an gluran ilingën qnaziran maqenën sëalqin ålirtan dopełnienie dalsze, okolicznik miejsca (skąd)
Miejscownik l, al glural ilingël qnaziral maqenël sëalqil ålirtal okolicznik miejsca (gdzie)

Stopniowanie przymiotników odbywa się przy pomocy postpozycji: gëa w stopniu wyższym, gëal w najwyższym względnym i gëå w najwyższym bezwzględnym.

Zaimki osobowe i dzierżawcze

osobowy dzierżawczy osoba
ugë uggënë ja
nëa nënë my
irgëa irgënë ty, wy
a agënë ona
u ugënë on
llu ugënë on/ona (trzecia neutralna)
agë aggënë oni/one

Zaimki osobowe przyłączają te same końcówki, co rzeczowniki męski. Zaimki dzierżawcze odmieniają się przez rodzaj, liczbę i przypadek na tej samej zasadzie, jak przymiotniki.

Czasownik

Końcówką bezokolicznika jest -u.
Formy osobowe tworzy się przez odcięcie od tematu czasownika końcówki bezokolicznika, a następnie doczepieniu kolejno wyznacznika czasu (dla czasu teraźniejszego jest to -u-, dla przeszłego -a, a dla przyszłego -e) i właściwej końcówki osobowej (dla 'ja' jest to -p, dla 'my' -pi, dla ty, wy -pë, dla osoby trzeciej l. poj. -m, dla osoby trzeciej l. mn. -mi). Końcówki trybów przypuszczającego -së i rozkazującego -qu dodaje się do form osobowych po wyznaczniku osoby. Przykłady: mirgrenu 'kusić', mirgrami 'kusiliśmy', mirgrenepë 'będziecie kusić', aedimu 'myśleć', aedimumsë 'myślałby (teraz)', aedimepëqu 'pomyśl (potem)'.
Czasowniki zwrotne charakteryzują się dodatkową końcówką -st, występującą po wszystkich innych elementach, np. lbëanalust 'myć się', lbëanalamst 'mył się', lbëanalupëqust 'myj się (teraz)'

Współczesny zasięg języków kuńskich w Pokoście w świecie Odprysku: karski (1), korsaryjski (2), mrojski (3), lański (4), koźmiński (5), klintoński (6), herbercki, widacki, kaszlucki (7). Część języków poza mapą.

Tekst

Poniżej przykład zdania w klasycznym języku krakirskim i w dwóch spośród jego języków potomnych.

Krakirski

Ålenë irtqanqe.png
ålenë irtqanqe pearum pqlail edëssal
[ɒleɲe irtkanke peʔarum pklaʔil eɖessal]
zła ryba pływa w słodkiej wodzie

Korsaryjski

өл ишшаш юм паю єдешу пер
[ɯl jɯʃʃaʃ jum paju jedeʃu per]
zła ryba w słodkiej wodzie pływa

Mrojski

уб олен Iрзханх пфарум гар са фхлєін Етес
[ub ɔ:lən iʁtsxanç pfa:ʁum ga:ʁ sa fxlɛ:ʔin e:təs]
jakaś zła ryba pływa w tej słodkiej wodzie

Linki zewnętrzne

Języki świata Odprysku

Pokostańskie
Kuńskie: krakirski † • karski • mrojski • korsaryjski1 • koźmiński • klintoński • herbercki • widacki • kaszlucki • hossycki • bessański • lański • natuski • ksatuski • chuachijski2
Hiundajskie: starohiundajski† • średniohiundajski† • hiundajski1 • tojocki • audijski
Zaimkowe: tamteński† • oński† • ówski
Pratyckie: tarykański • jasyrski • niwski • koszylijski • hojski • lureński • karański • kargielski • aerieński
Śniekrickie: gażachski • snobecki • honkiski

Gluristańskie
Ngasańskie: tauchtyjski† • kaibirski† • kihkucki† • lachatyjski • tuwlicki† • mallicki • lupijski • wajtulski3 • kilumski • hichaski • czachulski
Hauckie: juchifacki • iliwaski • ulacki • harwarski • liski • szynkarajski • titiakucki
Nuckie: htański • olbiski • nalski
Izolowane: ailicki • nuawalski

Keristańskie
Południowe: bailski • buacki2

Aristackie
Wschodnie: retszycki

1 używany w Pokoście i Gluriście 2 używany w Gluriście 3 używany w Pokoście

 
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Krakirski&oldid=13613”