Olżycki
Język olżycki (ea rece olgittic /jaˌʀeʃ olʒiˈsːik/, prościej: e'olgittine /jolʒiˈsːiɲ/) - fikcyjny język zachodniosłowiański używany w alternatywnej historii w północnej Lotaryngii (Lorunea), Nadrenii (Renanea, Olgiti Etar) i Hesji (Olgiti Nov).
Nazwa pochodzi od kontaminacji Alzacji z Łużycami.
Fonologia i zapis
Spółgłoski
wargowe | dziąsłowe | zadziąsłowe | podniebienne | tylnojęzykowe | |
---|---|---|---|---|---|
zwarte | b p | d~ɾ t | ɟ c g c ** |
g k g c | |
zw.-szcz. | dz ts d t * |
||||
szczel. | v f | z s | ʒ ʃ g c * |
||
nosowe | m | n | ɲ n * |
||
płynne | l | j l * |
ʀ r |
- *) przed e i
- **) przed u
Samogłoski
Zapis
Spółgłoski
- m [m]
- b [b]
- p [p]
- bh v [v]
- ph f [f]
- n [n]
- d [d] [dz]¹
- t [t] [ts]¹, na końcu wyrazu [ɾ] (jeśli następny zaczyna się samogłoską) lub nieme
- dh [d]¹
- th [t]¹
- z [z]
- s [s], na końcu wyrazu [z] (jeśli następny zaczyna się samogłoską) lub nieme
- l [l] [j]¹
- g [g] [ʒ]¹
- c [k] [ʃ]¹
- gu [gʲ]¹
- k cu qu [kʲ]¹
- r [ʁ]
¹) przed literami "e", "i"
Dwuznaki
- dt tt [tt] [ss]¹
- zt st [st] [ss]¹
- ds ts [ss]
- gt ct [tt] [ss]¹
- zc sc [sk] [ʃʃ]¹
- gs cs x [ss]
¹) przed literami "e", "i"
Samogłoski
- a [a]
- ae/æ [ɛ]
- an [ã]
- au [ɔ]
- e [e] [j] ² ³
- é [e] ³
- eu [y] [u] ³
- i [i] ³
- o [o]
- oe/œ [e]
- ou [u]
- u [y]
²) "e" jest wymawiane jako:
- [j] – między samogłoskami, na początku wyrazu przed samogłoską, po samogłosce
- [e] – między spółgłoskami, na początku wyrazu przed spółgłoską
- nieme – po spółgłosce
³) zmienia wymowę niektórych spółgłosek, po których następuje
Morfologia
Rodzajniki
W języku olżyckim występuje rodzajnik określony w dwóch rodzajach: męskim i żeńskim, w liczbie pojedynczej i mnogiej:
- Liczba pojedyncza: eu /(j)y/ (rodzaj męski), ea /ja/ (rodzaj żeński)
- Liczba mnoga: é /je/ (brak rozróżnienia na rodzaje)
Rodzajnik określony jest często skracany do e' /j/ przed samogłoską, np. e'olgittine zamiast ea olgittine.
Rodzajnik nieokreślony jest tożsamy z liczebnikiem "jeden" i brzmi:
- w liczbie pojedynczej: én /jen/ (r. m.), éne /jeɲ/ (r. ż.)
- w liczbie mnogiej: (éné) /jeɲe/
Zaimki
Zaimki osobowe
Poj. | 1. | eo /jo/ | mé /me/ | |
---|---|---|---|---|
2. | tu /ty/ | té /tse/ | ||
3m. | on /on/ | neo /ɲo/ | eo /jo/ | |
3f. | ona /ona/ | nei /ɲi/ | ei /i/ | |
Mn. | 1. | mu /my/ | nas /na/ | |
2. | vu /vy/ | vas /va/ | ||
3m. | oni /oɲi/ | nei /ɲi/ | ei /i/ | |
3f. | onu /ony/ | neu /ɲy/ | eu /(j)y/ | |
Grzecz. | va /va/ | væ /vɛ/ | ||
Bezos. | se /s(e)/ | so /so/ |
Kolumny tabelki przedstawiają kolejno:
- formę mianownika (Ona ét. "Ona je.")
- formę akcentowaną używaną po przyimkach (Eo recean su nei. "Rozmawiam z nią.")
- formę nieakcentowaną używaną jako dopełnienie (Eo ei videan. "Widzę ją.")
Czasowniki
Czasowniki określają wykonywaną czynność lub stan, w jakim znajduje się podmiot. Czasowniki charakteryzują cechy wyróżniające: tryb, czas (w tym aspekt), koniugacja. Dzielą się na kilka grup:
- koniugacja -a-, -ea- - grupa czasowników kończących się w bezokoliczniku regularnie na -ate /ats/, mające wstawkę w temacie czasu teraźniejszego, np. cita-te > citae-an, vea-te > vé-an
- koniugacja samogłoskowa - grupa podobna do poprzedniej, zawierająca krótkie czasowniki o jednosylabowych tematach kończących się samogłoską, np. pi-te > pie-an
- koniugacja -e-, -i-, czyli czasowniki kończące się w bezokoliczniku regularnie na -ete /ets/ i -ite /its/, np. vide-te, voli-te > vide-an, vole-an
- koniugacja spółgłoskowa - grupa zawierająca czasowniki o temacie kończącym się spółgłoską: mog-te > mog-an, pre-te > pr-an
- czasowniki nieregularne, mające różne wzorce odmiany, np. bu-te > eme, éd-te > ém, ean-te > im-an
Eu present
Czas teraźniejszy będący czasem podstawowym.
Odmiana czasowników regularnych:
inf | citate /ʃitats/ | pite /pits/ | videte /vidzets/ | recte /ʁeʃː/ |
---|---|---|---|---|
1sg | citaean /ʃitajã/ | piean /pijã/ | videan /vidzã/ | recan /ʁekã/ |
2sg | citæse /ʃitɛz/ | piese /pijz/ | vidise /vidziz/ | recese /ʁeʃez/ |
3sg | citæt /ʃitɛ/ | piet /pij/ | vidit /vidzi/ | recet /ʁeʃe/ |
1pl | citæme /ʃitɛm/ | pieme /pijm/ | vidime /vidzim/ | receme /ʁeʃem/ |
2pl | citæte /ʃitɛts/ | piete /pijts/ | vidite /vidzits/ | recete /ʁeʃets/ |
3pl | citaeant /ʃitajã/ | pieant /pijã/ | videant /vidzã/ | recant /ʁekã/ |
Eu present contemporal
Czas teraźniejszy współczesny oznaczający czynności występujące równocześnie. Może wskazywać bardziej na trwanie czynności.
- Konstrukcja: bute (present) + imiesłów współczesny
Imiesłów współczesny tworzy się najczęściej końcówką -ante, np. citaeante, voleante.
inf | bute /byts/ |
---|---|
1sg | eme /em/ |
2sg | ese /ez/ |
3sg | est /e(t)/ |
1pl | emé /eme/ |
2pl | este /esː/ |
3pl | sant /sã/ |
Przykład:
- Eo eme édeante a recan. /jo em jedzãts a ʁekã/ - Jem i mówię. / Jedząc, mówię.
Eu perfect
E'imperfect
Czas przeszły prosty opisujący czynności przeszłe. Używany rzadko, głównie do narracji.
Formę czasu przeszłego tworzy się poprzez:
- dodanie wrostka -(u)va- do czasowników na -a-, -e- oraz tematów samogłoskowych, np. trima-te > trimuva-, sede-te > seduva-, gi-te > giva-
- zmianę tematu (najczęściej zmiana o > a lub wstawienie e) i dodanie -(e)a- do czasowników na -i- lub spółgłoskę, np. nosi-te > nasea-, bra-te > bera-
Uwaga! Końcówka 1. os. l. pojedynczej to w imperfekcie -m.
inf | citate /ʃitats/ | pite /pits/ | volite /volits/ | recte /ʁeʃː/ |
---|---|---|---|---|
1sg | cituvam /ʃityvam/ | pivam /pivam/ | valam /valam/ | recam /ʁekam/ |
2sg | cituvase /ʃityvaz/ | pivase /pivaz/ | valase /valaz/ | recase /ʁekaz/ |
3sg | cituvat /ʃityva/ | pivat /piva/ | valat /vala/ | recat /ʁeka/ |
1pl | cituvame /ʃityvam/ | pivame /pivam/ | valame /valam/ | recame /ʁekam/ |
2pl | cituvate /ʃityvats/ | pivate /pivats/ | valate /valats/ | recate /ʁekats/ |
3pl | cituvaeant /ʃityvajã/ | pivaeant /pivajã/ | valaeant /valajã/ | recaeant /ʁekajã/ |
Przykład:
- Éne gena docadat u eu pocoe. /jeɲ ʒena dokada y‿y poke/ - "Do pokoju weszła kobieta."
Eu passé contemporal
Czas przeszły współczesny oznaczający czynności występujące równocześnie w przeszłości. Może wskazywać, jak present contemporal, na trwanie czynności.
- Konstrukcja: bute (imperfect) + imiesłów współczesny
inf | bute /byts/ |
---|---|
1sg | buvam /byvam/ |
2sg | buvase /byvaz/ |
3sg | buvat /byva/ |
1pl | buvame /byvam/ |
2pl | buvate /byvats/ |
3pl | buvaeant /byvajã/ |
Przykład:
- Eo buvam édeante a recam. /jo byvam jedzãts a ʁekam/ - Jadłem i mówiłem. / Jedząc, mówiłem.
Eu plusperfect
Eu futur
Eu futur proce
Czas przyszły bliski wyrażający czynności mające miejsce w najbliższej przyszłości, co do których jesteśmy pewni, że się wydarzą.
- Konstrukcja: vedte (present) + bezokolicznik bez -e
inf | vedte /vesː/ |
---|---|
1sg | vedan /vedã/ |
2sg | vedese /vedzez/ |
3sg | vedet /vedze/ |
1pl | vedeme /vedzem/ |
2pl | vedete /vedzets/ |
3pl | vedant /vedã/ |
Przykład:
- Eo vedan edt. /jo vedã etː/ - Będę jeść.