Onowie

Onowie (on. Rai Hąnazai waleingrez) IPA: / ɾaj ˈʔaw̃nazaj ˈwalejŋɾez/ to lud pochodzenia gammajskiego, zamieszkający północną część Stepu Gamajskiego. Posługiwali się oni językiem onskim. Ze względu na niewielką ilość wspominających o nich źródeł historycznych oraz nieznajomość pisma, większość informacji o nich pochodzi z badań archeologicznych i rekonstrukcji na podstawie ludów potomnych.
Istnienie Onów jako spójnej grupy etnolingwistycznej szacowane jest na lata ok. 500 - 1300 PG. Ponadto, w latach ok. 500 AG - 500 PG istniała kultura archeologiczna ceramiki jednouchej, utożsamiana z bardzo wczesnym stadium rozwoju Onów.

Etymologia

Nazwa "Onowie" pochodzi od onskiego hąn, oznaczającego członka Onów. To z kolei wywodzi się od protogamajskiego *ghamma. Zwrot Rai Hąnazai waleingrez oznacza dosłownie "ludzi onskich" (z pgm. *raħ ghammasas waliigrisa)

Genetyka

Badania genetyczne i antropometryczne szczątków oraz szkieletów odnalezionych na terenach historycznie zamieszkanych przez Onów pozwoliły rekonstruować typowe cechy wyglądu przedstawicieli tej społeczności.
Większość Onów była średniego wzrostu i dość silnej budowy ciała. Ich skóra była dość jasna, ale nie blada. Dominujący kolor oczu to błękitno-niebieski, choć dość często zdarzał się również brązowy i piwnozielony. Stosunkowo częste były oczy zielone. Obecna lekko zarysowana zmarszczka nakątna. Głowa dosyć krótka i wysoka, twarz zwykle nieco podłużna, o dość ostrych rysach, z wyraźnym podbródkiem i czasem wystającymi kośćmi policzkowymi. Nos wąski, prawdopodobnie prosty. Włosy prawie zawsze proste i ciemne.

Kultura i społeczeństwo

Rolnictwo i hodowla

U Onów znane było rolnictwo. Najczęściej uprawiane były pszenica i jęczmień. Ponadto, wiadomo jest, że Onowie uprawiali konopie i używali go w celach rytualnych, w pochówkach, a w późniejszym okresie także w czasach rekreacyjnych.
Onowie hodowali również zwierzęta. Najważniejszymi były konie, używane do podróżowania i walki. Bogactwo plemion i klanów było liczone właśnie w ilości posiadanych koni, a zwierzę to często towarzyszyło swojemu panu w ostatniej podróży.
Znane i hodowane były także krowy, wykorzystywane do produkcji mleka, rzadziej mięsa, które zwykle pochodziło z polowań.
Hodowano też owce, z których pochodziła wełna, czasem też jagnięcina. Znane były również kozy.

Transport

Onowie do transportu zwykle używali koni. W przypadku potrzeby przeniesienia dużej ilości mienia lub ludzi używane były wozy lub rydwany. Te drugie przybyły do Onji z południa ok. 600 AG, razem z kołem ze szprychami. Ponadto, znane były proste łodzie, używane do żeglugi po rzekach przecinających step.

Wojskowość

Na podstawie źródeł historycznych wspominających o Onach, można stwierdzić, że byli oni ludem półnomadycznych wojowników. Walczyli oni zwykle na koniach. Używali najczęściej wykonanych z miedzi włóczni (ğarkaį) i sztyletów (sangar), czasem także siekier i toporów (menau). Znali oni też tarczę (elğeir), wykonaną zwykle z drewna i obitą skórą. Ponadto, często używany był łuk (ngayat). Jako ochrona ciała noszona była zwykle zbroja łuskowa, na którą często nakładano futro, np. niedźwiedzie, wilcze czy mamucie. Był to prawdopodobnie relikt stowarzyszeń nuzaarghis.

Hierarchia i rządy

Onowie żyli w wielu plemionach, które zwykle były od siebie niezależne. Plemieniem rządził wódz (ğamrei), a jego władza przechodziła na najstarszego lub najsilnieszego potomka niezależnie od płci. Plemię (aizour) składało się z kilkunastu do kilkudziesięciu rodów (hiyai), przewodzonym przez matronę (marraun). Dziedziczenie przynależności do rodu najczęściej następowało w linii męskiej, a kobieta stawała się członkiem rodu męża, zamieszkując u niego po małżeństwie. Nierzadko zdarzały się jednak sytuacje odwrotne. Najbardziej zasłużeni ludzie, którzy zasłynęli walecznością, odwagą lub samodzielnie zgromadzili znaczne mienie często zakładali własne rody. Zwani byli oni wtedy zorrau. Zorrau często byli opiewani jako mityczni, legendarni bohaterowie przez swoich potomków.

W społeczeństwie onskim występowało niewolnictwo. Niewolnicy (auðųroz, l.p auðų) najczęściej byli jeńcami wojennymi, ale mogli też stracić wolność przez dług (ahąnar) lub stratę honoru (kağrin). Ludzie wolni występowali zaś w czterech klasach:
1. Klasa zwykła (re eireil), składała się z rolników, pasterzy, rzemieślników itp.
2. Klasa wojowników (re nowarraz)
3. Klasa szamanów (re ğehlraz), byli najważniejszymi doradcami wodzów i powszechnie uznawani za mogących wpłynąć na przyszłość
4. Klasa wodzów (re ğamreiraz), dzielili się na wodzów plemiennych i rodowych (matronów)