Pisma tangijskie

Pryzmat-1 w trakcie schnięcia. Zrobiony z syntetycznej gliny i pisany ręcznie wykonanym bambusowym stylusem, zawiera dwie zwrotki tłumaczonego tekstu "Davy Jones" Fialejy. W całości zapisany pierwotną abugidą. Jedyny obecnie istniejący pryzmat.

        Piśmienność wyspy Tangia i następnie kraju rozpoczyna się jeszcze w starożytności. Pogląd na temat Tangijczyków, głoszący, że nie są pierwszym narodem czy cywilizacją wyspy, istniał jeszcze w czasach przedcesarskich. Wiedziano, że na wyspie istniała bardzo silna cywilizacja, potrafiąca między innymi stosować magiczną sztukę pozwalającą utrwalać słowa, co pozwoliło im tak zarządzać zasobami, aby wyżywić znaczną liczbę ludzi. Prawdopodobnie to te informacje przyciągały falami Tangijczyków, pierwotnie zapewne zamieszkujących półwysep Pinu. Nie jest jasne, czy dochodziło do spotkań Tangijczyków ze zdziczałymi potomkami pierwszej cywilizacji zwanej Maraami. Kiedy starożytni Tangijczycy docierali na wyspę, samej cywilizacji już nie było. Maraowie pozostawili po sobie konstrukcje i ruiny, pochłonięte przez dżungle, pustynie i erozyjny klimat Tangii, między innymi wiele stel, tabliczek i innych obiektów z zapisem hieroglificznym (najstarsze) lub klinowym (młodsze), głównie rytych w kościach, kamieniach i glinie. Ten język jeszcze w roku 9509 EK, tysiące lat później, pozostał nieodczytany (został odszyfrowany później). Tangijczycy inspirowali się nimi, opracowując własne pismo klinowe, alfabetyczno-sylabiczne, dostosowując je do swojego języka.

To pismo w obecnej (9509 EK) formie jest stosowane w stanie prawie niezmienionym, choć warstwa najuboższa jest uczona pisma chłopskiego, uproszczonego, głównie w celu zapewnienia świadomości prawa państwowego, a potem cesarskiego, i religii, a warstwa najwyższa, lubująca się w kryptografii, korzystała z hieroglificznego metajęzyka.

Historia

Cywilizacja marajska

Cywilizacja marajska ryła kliny w kamieniu, glinie i skórze, prawdopodobnie także w drewnie, co się nie zachowało. Pismo pierwotnie było obrazkowe, mnemoniczne, następnie hieroglificzne, a na końcu pełne ideograficzne pismo klinowe. W roku 9509 EK pismo pozostawało nieodszyfrowane. Liczne tabliczki i stele znajdują się w Tau Atla. Pismo zostanie odszyfrowane dwieście ziemskich lat później dzięki dwujęzycznej steli.

Cywilizacja tangijska

Pomimo znacznej siły Tangii jako dostawcy papieru, raczej na papierze zarabiano pieniądze, na jego sprzedaży, niż używano go do pisma. Papier jako nośnik był nietrwały i w bardzo korozyjnej atmosferze tangijskiej łatwo ulegał zniszczeniu razem z atramentem lub podarciu, gnił, obawiano się zamoczenia, spalenia czy utopienia. Papier stosowano przede wszystkim w celach archiwalnych na terenach pustynnych, takich jak forteca w Tau Atla, gdzie wilgoć jest znikoma, i gdzie lekkość i mała objętość papieru stanowi jego wielką zaletę przy składowaniu w znacznych ilościach.

Podstawowym nośnikiem jest glina i materiały glinopodobne. Glify stawiane są stylusem z trzciny o przekroju trójkątnym, oszlifowanym drewienkiem, narzędziem kościanym lub rzadziej metalowym. Trójkątne ostrze przyciskano głęboko do gliny, pozostawiając wgłębienie dające glif krótki. Glif długi uzyskiwano tak samo, jedynie przyciskając dodatkowo ostrą krawędź stylusa. W odróżnieniu od ziemskich klinów sumeryjsko-akadyjskich, tangijczycy stosowali dwa glify, nie trzy. Gliniany materiał wypalano na słońcu lub w piecu. Glinę można było przykleić do ściany, dając stele. W przypadku błędu, zwilżano delikatnie palec i przeciągano po błędnym glifie. Stele kamienne i tym bardziej nośniki z metalu (złota, brązu) nie dawały szans na poprawki, były znacznie cięższe, droższe i niekiedy mniej trwałe (żelazo ulegało oksydacji, złoto było za drogie, o wiele za cięższe i za miękkie). Materiały kamienne i szczególnie gliniane charakteryzowały się znaczną łamliwością, więc musiały być grubsze, przez co były nieodpowiednie dla rozdmuchanej biurokracji tangijskiej. Ostatecznie do prostych zapisów niewymagających szczególnej archiwizacji stosowano proste tabliczki gliniane, od wielkości męskiej dłoni do długości jednego łokcia. Zapisy wymagające archiwizacji przepisywano na pryzmaty, tj. wielościany z gliny lub kamienia o trzech ścianach i obu podstawach w kształcie trójkątów. Aby uniknąć zarysowania klinów o kliny, pryzmaty przekładano miękkim materiałem, najczęściej wełną, i składowano poziomo jeden na drugim. Rzadziej, pryzmaty były na czubku wyposażone w haki, i składowano je w trójkątnych gniazdach w ziemi, i wyciągano nawet czasem drewnianym dźwigiem.

Z czasem stylus coraz częściej zastępowano nożykiem lub sztyletem z uwagi na ich większą dostępność. Odciskane w ten sposób glify różnią się od tych odciskanych trójkątną trzcinką. Zamiast trójkątnego wgłębienia, glif krótki pozostawia półkoliste wgłębienie, którego przedłużenie (ostrze) nie jest możliwe od razu. Glif ostrza stawia się po prostu poprzez przyłożenie ostrza noża podłużnie obok glifu trójkątnego. Jest to trudniejsze. Za stylus czasami robił także drewniany patyczek.

Do powszechnego transportu wykorzystywano przede wszystkim tabliczki drewniane i pergamin. Niektóre wiadomości przepisywano na papier dla oszczędności miejsca i wagi. Czasami nie było czasu na czekanie aż kawaleria przetransportuje wiadomość i na to czy napadną ją bandyci czy nie. W takich sytuacjach czekano na pomyślną pogodę i stosowano rangfen.

O wiele rzadziej stosowano metal i szkło. Stele z metalu były wykonywane z miedzi, brązu, srebra, ołowiu, złota, platyny, rzadko z żelaza czy stali. Tak były uwieczniane teksty najważniejsze z najważniejszych: kroniki państwowe, historie wojen, teksty religijne najwyższej wagi, kluczowe dekrety królewskie. Złoto pomimo swojej kolosalnej ceny i wysokiej gęstości, przejawiającej się w bardzo dużej wadze na centymetr sześcienny materiału, miało trzy zalety: nie rdzewiało ani nie ulegało pasywacji, było bardzo miękkie, zachowywało swój charakterystyczny, luksusowy kolor i poblask. Uboga w złoto Tangia musiała importować znaczne ilości tego kruszca nie tylko dla mennic i biżuterii, ale także dla skrybów świątynnych, pałacowych, naukowych i archiwalnych.

Kiedy pisano na papierze, stosowano dwa pędzle, szeroki i wąski. Szeroki stawiał klin, a wąski ostrze glifów długich.

Pismo powszechne pisano od lewej do prawej, rzadziej bustrofedonem. Kluczowe teksty na większych stelach pismo zygzakiem, falami, dla oszczędności materiału wykorzystując dość trójkątny kształt sylab klinowych, łącząc taką praktykę tak z religijnym związkiem z morzem (pisanie falami), jak i wskazując na trójkąt jako kluczowy kształt tak samych glifów, jak i stylusa używanego do ich stawiania. Część tekstów, szczególnie papierowych, pisano z góry do dołu.

Klinowe pismo tangijskie

Spółgłoski

Litera	Wartość fonetyczna	Nazwa litery	Komentarz	Litera	Wartość fonetyczna	Nazwa litery	Komentarz
	/m/	ΜΕΥΝΥ porcja			/f/	ΦΑΝΓ złoto
	/n/	ΝΙΝΑ dobry	Czasami występuje bez ukośnego glifu. Jest wtedy trudny do odróżnienia od /w/.		/p/	ΠΥΡΟ żywioł dodaniakaraizm
	/ŋ/	ΦΑΝΓ złoto	Rzadko stosowany. Archaiczny znak.		/ɦ/	ΧΥΑΡΑΜ bitwa	Trudny, niewygodny do pisania. Wymaga wykrzywienia ręki w nadgarstku.
	/ŋ/	ΡΑΝΓ światło			/j/	ΓΙΟΑ woda
	/t/	ΤΑΧΥ strzała			/ɾ/	ΡΑΜΙ dzień
	/ɫ/	ΛΑΥ serce			/ʔ/	ΕΥΡΑ ważny
	/k/	ΚΑΛΑ palma kokosowa	Istnieje wariant z pionową strzałą zmiast dwóch pionowych grotów.		/w/	ΜΑΤΥΑ cud
	-	ΝΟΡΑ nieistnienie	Placeholder dla samogłosek

Samogłoski

Litera	Wartość fonetyczna	Nazwa litery	Komentarz	Litera	Wartość fonetyczna	Nazwa litery	Komentarz
	/a/	Α			/o/	Ο
	/e/	Ε			/i/	Ι
	/ʉ/	Y			/ei̯/	Η
	/œʉ̯/	ΕΥ			/ou̯/	ΟΥ
	/œʉ̯/	ΑΥ			/ai̯/	ΑΙ

Ideogramy

Litera	Wymowa	Znaczenie	Komentarz	Litera	Wymowa	Znaczenie	Komentarz
	Τανγυα Tangua	Tangia			Κοραε Korae	Człowiek
	Τηλαν Teilan	Cesarz			Χατυ Hatu	Mężczyzna
	Υ I	Przyimek dopełniaczowy	Odpowiednik angielskiego "of"		Ιννα Inna	Kobieta
	Τηλεα Teilea	Państwo
	Χαγιανο Hayano	Król
	Ιτικορηρο Itikoreiro	Republika
	Ελαλυν Elalun	Plemiona	Patrz: Buania
	Χαρανι Harani	Pustynia
	Αρανκαλερα Arankalera	Kolonia	Patrz: Atirai
	-λερα -lera	Formuje słowa	Odpowiednik angielskiego "-dom"

Specyficzne logogramy tangijskie

Litera	Wymowa	Znaczenie	Komentarz	Litera	Wymowa	Znaczenie	Komentarz
	Ναραται Χαγιανορι Naratai Hayanori	Królestwo Naratajskie			Τονγαμι Ιτικορηρο Tongami Itikoreiro	Republika Tongami
	Λυτα νι Φαρι Luta ni Fari	Republika Lutafaryjska			Νομευραι Ιτικορηρο Nomeurai Itikoreiro	Republika Nomeurajska
	Γιο Ελαλυν Yo Elalun Busy	Buania			Χιρανεα Hiranea	Hiranea
	Χαρανι υ Μαραο Harani i Marao	Pustynia Marajska			Ορυμιλο νι Ρητικα Orumilo ni Reitika	Królestwa Orumilo i Rejtiki
	Χαρανι υ Τακανγαρι Harani i Takangari	Pustynia Takangaryjska			Κυνατλα Χαγιανορι Kunatla Hayanori	Królestwo Kunatla
	Ακηρα Akeira	Akeira			Ατιραι Atirai	Atirai

Cyfry

System dziesiętny. Liczby sygnalizuje się delikatnym kropkowym nacięciem nad liczbą. Poniżej przedstawiono zapis liczb od 1 do 20.

Stare, nieaktualne wersje

Link do pierwotnej wersji: Plik:Tangian cuneiform.png.