Polski Conlanger Relay II/Język rurociągów

Tekst

Châśsâjâsünükh. Jelepinif, ńejńimimnin.

Jâtwüjâltâjlâfâmükʼâchâkh, jâńućhnâmukʼâsukʼâxwupâručʼuchâfuc.

Wüküčʼââkâcʼâckʼürwüpâčhârüchâ?

Ječʼikhepʼittiphechef, jajxîkapʼšalxîkacʼactajchac.

Jâmtüphkâpʼšâlčhârüchâ.

Ćâsthâučhâphnu, janîćhaćîkʼchafan.

Xâńâmüchâf, jetwekʼiphwenikikʼchef, tafîc.

Jetwitʼisilśekepʼešńimimni, jamacʼathîkîčchac.

Podział na morfemy

Châśs-â-jâsü-nü-kh. J-e-lepi-ni-f, ń-e-j-ńimim-ni-n.

J-â-t-wü-j-âl-tâj-lâfâ-mükʼâ-châ-kh, j-â-ńućh-nâ-mukʼâ-sukʼ-âx-wupâ-ručʼu-châ-f-uc.

Wü-küčʼâ-â-kâcʼâc-kʼür-wüpâ-čhârü-châ?

J-e-čʼikhe-pʼi-t-tiphe-che-f, j-a-j-xî-kapʼš-al-xî-kacʼac-taj-cha-c.

J-â-mtüph-kâpʼš-âl-čhârü-châ.

Ćâsth-â-učhâph-nu, j-a-nîćhać-îkʼ-cha-f-an.

X-â-ńâmü-châ-f, j-e-t-wekʼiph-wenik-ikʼ-che-f, ta-f-îc.

J-e-t-wi-tʼisil-śe-kepʼeš-ńimim-ni, j-a-macʼa-thîkîč-cha-c.

Harmonia

Pierwsza istotna sprawa to samogłoski.

Samogłosek jest siedem, dzielą się na cztery grupy i dwie wysokości. Można to przedstawić tak:

i│î│ü│u
e│a│ â 

W rurociążnym panuje coś na kształt superharmonii samogłoskowej.

Jedynie wysokości samogłosek są trwale "przymocowane" do rdzeni i nie ulegają zmianie.

Natomiast grupy (po kolei: 1, 2, 3, 4) są narzucane przez główny morfem leksykalny zdania. Innymi słowy czasownik albo coś pełniącego jego funkcję.

(W słowniku obok morfemów leksykalnych podane są grupy, które narzuca on, gdy pełni główną funkcję. Same morfemy zaś podane są z samogłoskami gr. 1.)

Np. dodajmy do siebie morfemy: s(e)fel (leks., 3) + e (gram.) + fečipʼ (leks., 2) + che. Ostatni morfem narzuca całemu zdaniu grupę 2 i otrzymujemy sfalafačîpʼcha.

Czasowniki

Druga rzecz to budowa czasownika.

Najpierw następuje zero, jeden lub kilka grup typu rzeczownik + międzyrostek przypadka.

Następnie, opcjonalnie, dopełnienie bliższe (bez międzyrostka).

Potem główny (i jedyny obowiązkowy) element: czasownik lub rzeczownik w roli orzecznika, a następnie końcówki dodatkowe.

Słowniczek

• cheś(i)s 2 - zasłona
• čheri 3 - nosić, mieć
• čʼikhe 1 - mężczyzna
• ćes(e)th 2 - czas
• ičheph 4 - iść
• jesi 3 - spaść
• kecʼec 1 - kolor
• kepʼ(e)š 4 - kwiat
• kičʼe 2 - kobieta
• lefe 1 - starać się
• lepi 1 - żyć
• mecʼe 3 - oko, oczy
• m(e)tiph 1 - słaby
• mikʼe 3 - móc
• nićheć 2 - spotkać
• ńemi 3 - jeść
• ńićh(i) 4 - widzieć
• ńim(i)m 1 - zaczynać (być)
• ričʼi 4 - używać
• t(e) 2 - "to"
• tej(e) 2 - chronić
• thikič 2 - zamykać
• tiphe 1 - mówić
• tʼis(i)l 4 - chwila
• wekʼiph 2 - wiedzieć
• wenik 1 - chcieć
• w(i) 4 - "co"
• wipe 1 - maska
• x(e) 2 - "coś"

Morfemy gramatyczne

• che - str. czynna
• e - podmiot
• (e)f - cz. przeszły
• (e)kh - tr. przypuszczający
• (e)n - "i"
• (e)x(i) - dopełniacz
• (i)c - zd. podrzędne opisujące okoliczności
• j - 3. os.
• (j)er - "ale"
• kʼir - "bez"
• ne - str. bierna
• ni - cz. nieprzechodni lub str. zwrotna
• ń - 1. os., eksluzyw
• pʼi - celownik
• (s)ikʼ - negacja
• ś(e) - miejscownik
• (t)el - l. mnoga
• wi - przypadek czasu